ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ

Δ ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΤΠΑΛΛΗΛΩΝ Ο.Δ.Τ. ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα: πγθξηηηθή επηζθφπεζε εθξνψλ ειιεληθψλ ΞΑΔ ζην εμσηεξηθφ θαη εηζξνψλ αιινδαπψλ ΞΑΔ ζηελ Διιάδα. Ζ Διιάδα έρεη κεηαηξαπεί ηα ηειεπηαία ρξφληα ζε «εμαγσγέα» ειιεληθψλ επελδχζεσλ, ελψ έρεη απνηχρεη λα πξνζειθχζεη αμηνιφγεο αιινδαπέο ΞΑΔ ζηελ Διιάδα. Καηά πφζν αληαπνθξίλεηαη απηή ε δηαπίζησζε ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ; Πνηέο είλαη νη αηηίεο, ηα πξνηεηλφκελα κέηξα θαη νη πξννπηηθέο πνπ δηαλνίγνληαη γηα ην κέιινλ; Πνηέο ρξεηάδεηαη πεξηζζφηεξν ε ρψξα ; Τπάξρεη αλάγθε γηα ηε ράξαμε κηαο καθξνπξφζεζκεο επελδπηηθήο πνιηηηθήο ζηελ Διιάδα θαη ζηνπο δχν ηνκείο ; Δπηβιέπσλ: Ησάλλεο Σδελ, Γεληθφο χκβνπινο Α ΟΔΤ, Πξντζηάκελνο Γξαθείνπ ΟΔΤ Ρψκεο πνπδαζηήο: Ησάλλεο αιαβφπνπινο ΑΘΖΝΑ - 2005 1

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΛΔΞΔΗ - ΚΛΔΗΓΗΑ...4 ΠΔΡΗΛΖΦΖ...4-5 ΔΗΑΓΧΓΖ... 6 ΜΟΡΦΔ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ...7-8 ΚΑΣΖΓΟΡΗΔ ΞΑΔ...8-9 ΟΗ ΞΑΔ Χ ΜΟΥΛΟ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΓΗΑ ΣΗ ΥΧΡΔ ΤΠΟΓΟΥΖ...9-14 Πιενλεθηήκαηα ησλ ΞΑΔ ζε ζχγθξηζε κε άιιεο κνξθέο εηζξνήο θεθαιαίσλ... 10 ηφρνη αλάιεςεο ΞΑΔ...10-11 Κξηηήξηα αλάιεςεο ΞΑΔ Παξάγνληεο πξνζέιθπζεο ΞΑΔ...11-14 Κξηηήξηα αλάιεςεο ΞΑΔ αλάινγα κε ηνλ ηχπν ηνπο...14 ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΧΝ ΡΟΧΝ ΞΑΔ ΓΗΔΘΝΧ...14-21 ΤΓΚΡΗΖ ΔΚΡΟΧΝ ΞΑΔ ΔΗΡΟΧΝ ΞΑΔ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ...21-23 Ζ ΔΛΛΑΓΑ Χ «ΔΞΑΓΧΓΔΑ» ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΔΠΔΝΓΤΔΧΝ ΔΚΡΟΔ ΞΑΔ... 23-47 Ζ πνξεία ησλ ειιεληθψλ ΞΑΔ ζην εμσηεξηθφ ην ρξνληθφ δηάζηεκα 2000 2004... 23-25 Οη ιφγνη δηεζλνπνίεζεο πνιιψλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ θαη επέθηαζεο ηνπο θπξίσο ζηηο ρψξεο ησλ Βαιθαλίσλ...27-29 Σν Διιεληθφ ρέδην γηα ηελ Οηθνλνκηθή Αλαζπγθξφηεζε ησλ Βαιθαλίσλ... 29 Πξνζέγγηζε αλά γεσγξαθηθή πεξηνρή...30-45 Βαιθάληα... 30-34 Δπξσπατθή Έλσζε...35-38 Υψξεο ΚΑΔ...38-40 Βφξεηα Αθξηθή Μέζε Αλαηνιή... 40-42 Λνηπέο ρψξεο...43-45 Πξνβιήκαηα ησλ ειιεληθψλ ΞΑΔ ζην εμσηεξηθφ...45 Δπθαηξίεο γηα αχμεζε ησλ ειιεληθψλ ΞΑΔ...45-47 Ζ ΔΛΛΑΓΑ Χ ΥΧΡΟ ΤΠΟΓΟΥΖ ΑΛΛΟΓΑΠΧΝ ΔΠΔΝΓΤΔΧΝ - ΔΗΡΟΔ ΞΑΔ...47-53 2

Δμέιημε θαη κέγεζνο εηζξνψλ ΞΑΔ ζηελ Διιάδα... 47-48 Ζ πνξεία ησλ ΞΑΔ ζηελ Διιάδα... 48-53 ΑΝΑΛΤΖ ΣΧΝ ΔΗΡΟΧΝ ΞΑΔ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ... 53-60 Κιαδηθή θαηαλνκή ησλ ΞΑΔ... 53-55 Υψξεο πξνέιεπζεο ησλ ΞΑΔ... 55-56 χγθξηζε κε άιιεο ρψξεο... 57-60 ΓΗΑΣΗ ΟΗ ΑΛΛΟΓΑΠΟΗ ΔΠΔΝΓΤΣΔ ΓΔΝ ΔΡΥΟΝΣΑΗ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ...60-66 Σί θνζηίδεη ζε ρξφλν θαη ρξήκα ε ίδξπζε κηαο ΑΔ ζε ρψξεο ηεο ΔΔ...60 Γξαθεηνθξαηία / ρξνλνβφξεο δηαδηθαζίεο... 60-62 Αλειαζηηθέο εξγαζηαθέο ζρέζεηο θαη πςειφ κηζζνινγηθφ θαη αδθαιηζηηθφ θφζηνο..62-63 Φνξνινγία... 63 Καζπζηέξεζε ζηελ απειεπζέξσζε αγνξψλ...63-64 Μαθξν θαη κηθξννηθνλνκηθά δεδνκέλα...64-65 Δρζξηθφ επελδπηηθφ πεξηβάιινλ... 65 Απνπζία ηνκέσλ εμεηδίθεπζεο ηεο ρψξαο... 65-66 Γεσγξαθηθή ζέζε ηεο ρψξαο... 66 Marketing πξνβνιήο ηεο Διιάδαο ζην εμσηεξηθφ σο ρψξα ππνδνρήο ΞΑΔ... 66 ΔΝΑ ΗΣΟΡΗΚΟ ΣΧΝ ΔΠΔΝΓΤΣΗΚΧΝ ΝΟΜΧΝ ΠΟΤ ΓΔΝ ΑΠΔΓΧΑΝ... 67-69 ΓΗΑΣΗ ΝΑ ΔΡΘΟΤΝ ΟΗ ΑΛΛΟΓΑΠΟΗ ΔΠΔΝΓΤΣΔ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ... 69-73 Σα θίλεηξα πξνζέιθπζεο ΞΑΔ ζηελ Διιάδα... 69-70 Πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα εληαία επξσπατθή αγνξά αζθάιεηα ησλ ΞΑΔ ζηελ Διιάδα... 71-73 ΘΔΛΟΤΜΔ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΠΔΡΗΟΣΔΡΟ Χ «ΔΞΑΓΧΓΔΑ» Ζ Χ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΞΑΔ... 73-76 Ζ ΑΝΑΓΚΖ ΓΗΑ ΜΗΑ ΣΑΘΔΡΖ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΔΜΖ ΔΠΔΝΓΤΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ... 77-81 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΠΡΟΟΠΣΗΚΔ... 82-86 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ...87-90 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ... 91 3

ΛΔΞΔΗ ΚΛΔΗΓΗΑ Κάζεηεο θαη Οξηδφληηεο Άκεζεο Ξέλεο Δπελδχζεηο, Δηζξνέο θαη Δθξνέο, επελδεδπκέλν θεθάιαην, εγγχηεηα αγνξψλ, αλαδπφκελεο αγνξέο, Γξαθεία ΟΔΤ, δηεζλνπνίεζε επηρεηξήζεσλ, θίλεηξα αλάιεςεο επελδχζεσλ, θξηηήξηα αλάιεςεο επελδχζεσλ, παξάγνληεο πξνζδηνξηζκνχ γεσγξαθηθήο θαηαλνκήο επελδχζεσλ, πεγέο πιεξνθφξεζεο, θέληξα πξνζέιθπζεο επελδχζεσλ, δείθηεο αληαγσληζηηθφηεηαο, θιαδηθή θαηαλνκή ΞΑΔ, αληαγσληζηηθφηεηα, παξαγσγηθφηεηα, κεηαθνξά ηερλνγλσζίαο, γξαθεηνθξαηία, θνξνινγία, αλειαζηηθέο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, κηζζνινγηθφ θαη αζθαιηζηηθφ θφζηνο, απειεπζέξσζε αγνξψλ, ερζξηθφ επελδπηηθφ πεξηβάιινλ, επελδπηηθά θίλεηξα, ππνδνκέο, έξεπλα θαη αλάπηπμε, θαηλνηνκία, απινπνίεζε δηαδηθαζηψλ, επαγγεικαηηθφ καλαηδκελη ζηε δεκφζηα δηνίθεζε, καθξνπξφζεζκε επελδπηηθή πνιηηηθή ΠΔΡΗΛΖΦΖ Οη επελδχζεηο απνηεινχλ έλα εθ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ παξαγφλησλ αλάπηπμεο, αχμεζεο ηεο απαρφιεζεο, ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο κηαο νηθνλνκίαο αιιά θαη δηάρπζεο ηερλνγλσζίαο, θαζφζνλ κέζσ απηψλ θηλεηνπνηνχληαη φινη νη ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο θαη ηεο πξνφδνπ. Αλ θαη ε ειιεληθή Πνιηηεία κέζσ ησλ δηάθνξσλ θπβεξλήζεσλ πάληα δηαθήξπηηε φηη έρεη σο ζηφρν ηελ πξνζέιθπζε ΞΑΔ ζηε ρψξα, πηνζεηψληαο θαηά θαηξνχο δηάθνξα κέηξα (αλαπηπμηαθνί λφκνη, επελδπηηθά θίλεηξα, ζχζηαζε ηνπ ΔΛΚΔ), εληνχηνηο ε Διιάδα δελ θαηφξζσζε κέρξη ζήκεξα λα απνηειεί επελδπηηθφ πξννξηζκφ, κε απνηέιεζκα λα θηγνπξάξεη ζηηο ηειεπηαίεο ζέζεηο ηεο θαηάηαμεο ησλ ρσξψλ παγθνζκίσο αιιά θαη ζε επξσπατθφ επίπεδν σο πξνο ηελ πξνζέιθπζε ΞΑΔ. Αληίζεηα θαιχηεξα θαίλεηαη λα πεγαίλνπλ νη ειιεληθέο επελδχζεηο ζην εμσηεξηθφ ηα ηειεπηαία ρξφληα, ηδίσο κεηά ην 2000, κε ζπλέπεηα ε Διιάδα λα απνηειεί πιένλ ηα ηειεπηαία ρξφληα θαζαξφ «εμαγσγέα» επελδχζεσλ. Δηδηθφηεξα φζνλ αθνξά ηηο εθξνέο ελψ ζηελ αξρέο ηηο δεθαεηίαο ηνπ 1990, νπφηε θαη αξρίδεη ζηαδηαθά απειεπζέξσζε ησλ αγνξψλ ησλ ρσξψλ ηνπ πξψελ αλαηνιηθνχ κπινθ, νη ειιεληθέο εηαηξίεο παξνπζηάδνληαη δηζηαθηηθέο, πξνο ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο 4

θαη θπξίσο ην 2000 αιιά θαη ζηε ζπλέρεηα παξνπζάδεηαη κηα έθξεμε ησλ ειιεληθψλ εθξνψλ. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ησλ εθξνψλ ΞΑΔ ηεο Διιάδαο ηα ηειεπηαία ρξφληα θαηεπζχλεηαη θπξίσο πξνο ηελ ΔΔ θαη ηηο ρψξεο ηεο Βαιθαληθήο (Βνπιγαξία, Ρνπκαλία, Αιβαλία, ΠΓΓΜ, εξβία-μαπξνβνχλην) θαη ζηε ζπλέρεηα ζηηο ρψξεο ηεο πξψελ Αλαηνιηθήο Δπξψπεο θαη ιηγφηεξν ζηελ Σνπξθία, ηελ Αίγππην θαη ζηηο Ζ.Π.Α. Χζηφζν ππάξρνπλ πεξαηηέξσ πεξηζψξηα επέθηαζεο ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ ηφζν ζηηο αγνξέο ηεο Βαιθαληθήο θαη ησλ ρσξψλ ΚΑΔ φζν θαη ζε άιιεο κε πνιιέο πξννπηηθέο φπσο απηέο ηεο Σνπξθίαο, ηεο Κίλαο θαη ησλ ΖΠΑ θπξίσο ζε ηνκείο αηρκήο φπσο ηνλ ρξεκαηνπηζησηηθφ, ηνπξηζκφ, ηειεπηθνηλσλίεο, πιεξνθνξηθή, θαηαζθεπέο, ελέξγεηα, λαπηηιία θαη ππεξεζίεο ελ γέλεη. Χο πξνο ηηο εηζξνέο χζηεξα απφ ηα θάπσο αηζηφδνμα κελχκαηα ησλ αξρψλ ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 θαη ηελ ζηαζηκφηεηα ησλ επνκέλσλ εηψλ έξρεηαη ε θαθή ρξνληά ηνπ 1998, φπνπ νη εηζξνέο ΞΑΔ έθζαζαλ ζε έλα απφ ηα ρακειφηεξα επίπεδα ηνπο. Σα επφκελα ηξία ρξφληα ε θαηάζηαζε βειηηψλεηαη, ρσξίο σζηφζν εληππσζηαθά απνηειέζκαηα, θζάλνληαο απιά ηα επίπεδα ησλ πξνεγνχκελσλ εηψλ. Χζηφζν ην 2002 νη εηζξνέο ΞΑΔ θζάλνπλ ζην πςειφηεξν επίπεδν ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ, θάηη πνπ φκσο δελ ζα έρεη δπζηπρψο ζπλέρεηα αθνχ ην 2002 νη εηζξνέο ζα είλαη ρακειφηεξεο αθφκα θαη ζε ζρέζε κε ην 1998, αθνχ θηάλνπλ ζην ηζηνξηθφ ρακειφ ηνπο. Ζ εμέιημε απηή εγείξεη αλεζπρίεο θπξίσο αλ ζπγθξηζεί κε ηα επίπεδα εηζξνψλ ΞΑΔ ζε αληαγλσληζηηθέο ή άιιεο πεξηθεξεηαθέο νηθνλνκίεο ηεο ΔΔ. Γελ είλαη ζπλεπψο ηπραίν φηη ε Διιάδα θαηέιαβε ηελ ηειεπηαία ζέζε κεηαμχ ησλ ρσξψλ κειψλ ηνπ ΟΟΑ αιιά θαη ηεο ΔΔ ησλ 15 ην 2002 φζνλ αθνξά ηελ πξνζέιθπζε ΞΑΔ Τπάξρεη ζπλεπψο αλάγθε γηα ράξαμε ζπγθεθξηκέλεο ζηαζεξήο θαη καθξφπλνεο επελδπηηθή πνιηηηθήο θαη ζηνπο δχν ηνκείο ε νπνία α) ζα πξέπεη λα πξνζδηνξίζεη ηνπο θιάδνπο πξνηεξαηφηεηαο, β) ζα ζρεδηάζεη ηηο ζπγθεθξηκέλεο δξάζεηο θαη κέηξα γηα θάζε θιάδν θαη δ) ζα ζέζεη κεηξήζηκνπο θαη ρξνληθά πξνζδηνξηζκέλνπο ζηφρνπο ζε φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο θνξείο. Σελ επζχλε γηα ηελ πινπνίεζε ηεο σο άλσ αλαθεξφκελεο θνηλήο επελδπηηθήο πνιηηηθήο, ζα πξέπεη λα έρεη έλαο κφλν αλεμάξηεηνο θνξέαο κε δηθφ ηνπ πξνυπνινγηζκφ κε ηε ζχκπξαμε απφ θνηλνχ ηνπ Γεκνζίνπ θαη ησλ εκπιεθφκελσλ ηδησηηθψλ θνξέσλ, ψζηε λα κελ ππάξρνπλ αιιεινεπηθαιππηφκελεο δξάζεηο ησλ 5

δηάθνξσλ νξγαληζκψλ φπσο ζπκβαίλεη ζήκεξα κε καθξνπξφζεζκν ζρεδηαζκφ, ρξνληθφ πξνγξακκαηηζκφ θαη επηδίσμε κεηξήζηκσλ ζηφρσλ. ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ αλαγλψξηζε ηνπ ξφινπ ησλ εηζξνψλ ηδησηηθνχ θεθαιαίνπ θαη εηδηθφηεξα ησλ Ξέλσλ Άκεζσλ Δπελδχζεσλ (ΞΑΔ) ζηελ αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία έρεη επεξεάζεη ηε ζηάζε ησλ πεξηζζφηεξσλ ρσξψλ γηα πηνζέηεζε θηιειεχζεξσλ πνιηηηθψλ πξνθεηκέλνπ λα πξνζειθχζνπλ λέεο επελδχζεηο. Απηή ε πνιηηηθή ζπλδέεηαη κε ηηο πξνζδνθίεο γηα δηάρπζε δηάθνξσλ πιενλεθηεκάησλ ζε δηάθνξνπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο θνηλσλίαο, αθνχ ζπληεινχλ ζηελ αλάπηπμε, αχμεζε ηεο απαρφιεζεο, ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο κηαο νηθνλνκίαο αιιά θαη δηάρπζεο ηερλνγλσζίαο θαη γλψζεο, θαζφζνλ κέζσ απηψλ θηλεηνπνηνχληαη φινη νη ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο θαη ηεο πξνφδνπ. Γηα θάζε ρψξα θαη πνιχ πεξηζζφηεξν γηα ηελ Διιάδα πνπ είλαη κηα κηθξή ρψξα θαη ζπλεπψο κηα κηθξή αγνξά νη Ξέλεο Άκεζεο Δπελδχζεηο (ΞΑΔ) ηφζν ζην εζσηεξηθφ (εηζξνέο ΞΑΔ) φζν θαη ζην εμσηεξηθφ (εθξνέο ΞΑΔ) απνηεινχλ απνθαζηζηηθφ παξάγνληα αλάπηπμεο θαη πξνφδνπ ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο ρψξαο ελ γέλεη. Αλ θαη ε ειιεληθή Πνιηηεία κέζσ ησλ δηάθνξσλ θπβεξλήζεσλ πάληα δηαθήξπηηε φηη έρεη σο ζηφρν ηελ πξνζέιθπζε ΞΑΔ ζηε ρψξα, πηνζεηψληαο θαηά θαηξνχο δηάθνξα κέηξα (αλαπηπμηαθνί λφκνη, επελδπηηθά θίλεηξα, ζχζηαζε ηνπ ΔΛΚΔ), εληνχηνηο ε Διιάδα δελ θαηφξζσζε κέρξη ζήκεξα λα απνηειεί ειθπζηηθφ επελδπηηθφ πξννξηζκφ γηα ηα δηεζλή γηα ηνπο κεγάινπο αιινδαπνχο επελδπηέο, κε απνηέιεζκα λα θηγνπξάξεη ζηηο ηειεπηαίεο ζέζεηο ηεο θαηάηαμεο ησλ ρσξψλ παγθνζκίσο αιιά θαη ζε επξσπατθφ επίπεδν σο πξνο ηελ πξνζέιθπζε ΞΑΔ. Αληίζεηα θαιχηεξε πνξεία θαίλεηαη λα έρνπλ νη ειιεληθέο επελδχζεηο ζην εμσηεξηθφ, ηδίσο κεηά ην 2000, κε ζπλέπεηα ε Διιάδα λα απνηειεί πιένλ ηα ηειεπηαία ρξφληα θαζαξφ «εμαγσγέα» επελδχζεσλ, θάηη πνπ ήηαλ αδηαλφεην παιαηφηεξα, παξφηη θαη ζε απηφ ηνλ ηνκέα δελ ππήξρε ζπγθεθξηκέλε πνιηηηθή ππνζηήξημεο ηνπο απφ ηελ πιεπξά ηνπ θξάηνπο. 6

ΜΟΡΦΔ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ Οη επηρεηξήζεηο ησλ αλεπηπγκέλσλ θπξίσο νηθνλνκηψλ επηδηψθνπλ ηελ επέθηαζε ηνπο ζε δηεζλέο επίπεδν, πξνθεηκέλνπ λα απμήζνπλ ηφζν ηνλ ηδίξν φζν θαη ηα θέξδε ηνπο. Ζ κέζνδνο πνπ επηιέγνπλ γηα ηελ επέθηαζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο ζε λέεο αγνξέο εμαξηάηαη απφ έλα ζχλνιν παξαγφλησλ φπσο ην επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ ηεο ρψξαο ππνδνρήο, ν επηρεηξεκαηηθφο θίλδπλνο, ην πεξηζψξην θέξδνπο, ην θφζηνο εξγαζίαο, ε γεληθή ζηξαηεγηθή, ε πξνζδνθψκελε. Οη ζηξαηεγηθέο επηινγέο πνπ ζπλήζσο πηνζεηνχληαη θαη εθαξκφδνληαη απφ κεγάιεο επηρεηξεκαηηθέο κνλάδεο πνπ επηζπκνχλ λα δηεζλνπνηεζνχλ είλαη νη θάησζη : α) εμαγσγέο (άκεζεο θαη έκκεζεο), β) ζπκθσλίεο παξαγσγήο (contract manufacturing), γ) ζπκθσλίεο παξαρώξεζεο δηθαησκάησλ εθκεηάιιεπζεο (licensing), δ) ζπκθσλίεο δηθαηόρξεζεο (franchising), ε) ζπκβόιαηα δηνίθεζεο (Management Contracts), ζη) ζπκθσλίεο θαηαζθεπήο έξγσλ «κε ην θιείδη ζην ρέξη» (Build Operator Transfer), δ) Ξέλεο Άκεζεο Δπελδύζεηο (ΞΑΔ), ε) Παγθόζκηεο ηξαηεγηθέο πκκαρίεο (Global Strategic Alliances). Ζ επηινγή κίαο εθ ησλ παξαπάλσ ζηξαηεγηθψλ δηεζλνπνίεζεο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ κνλάδσλ πξνζδηνξίδεηαη, εθηφο ησλ άιισλ, θαη απφ ηελ αλάγθε απμεκέλεο παξαθνινχζεζεο ηεο επέλδπζεο θαη ηελ απαηηνχκελε επελδπηηθή εκπεηξία. Απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη θάζεκηα απφ ηηο παξαπάλσ ζηξαηεγηθέο απαηηεί δηαθνξεηηθφ βαζκφ εκπεηξίαο θαη ειέγρνπ. Οη ΞΑΔ ιφγσ ηεο πςεινχ βαζκνχ δέζκεπζεο θεθαιαίσλ θαη ηεο αλάγθεο ζεκαληηθήο πιεξνθφξεζεο πξηλ ηελ ελεξγνπνίεζε ηνπο, πξναπαηηνχλ ζεκαληηθή επηρεηξεκαηηθή εκπεηξία 1. Οη επελδχζεηο απνηεινχλ ηνλ ζηξαηεγηθφηεξν παξάγνληα ηεο αλάπηπμεο, θαζφζνλ κέζσ απηψλ θηλεηνπνηνχληαη φινη νη ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο θαη ηεο πξνφδνπ. Χο επέλδπζε κπνξεί λα νξηζηεί ε πνιπζύλζεηε δξαζηεξηόηεηα ηελ νπνία αλαιακβάλεη θάπνηνο επηρεηξεκαηηθόο θνξέαο (επελδπηήο) θαη ε νπνία απαηηεί κία ζεηξά από θαιά ζρεδηαζκέλεο απνθάζεηο θαη ελέξγεηεο δηάζεζεο ζπαλίσλ πόξσλ 1 Γξ. Αξηζηείδεο Μπηηδέιεο - Ζ Διιάδα ζηε δηεζλή αγνξά επελδχζεσλ, Δθδφζεηο ηακνχιε 2001 7

(θόζηνο), γηα λα δεκηνπξγεζεί κηα λέα παξαγσγηθή κνλάδα ή λα επεθηαζεί κία πθηζηακέλε ζε επηιεγκέλε ζέζε, πνπ λα έρεη νξηζκέλν ρξόλν δσήο θαη λα παξάγεη αγαζά θαη ππεξεζίεο (σθέιεηεο), ηα νπνία δεηνύληαη ζην εζσηεξηθό ή ζην εμσηεξηθό. Μέζα ζηα πιαίζηα κίαο ζπλερψο παγθνζκηνπνηνχκελεο νηθνλνκίαο νη Ξέλεο Άκεζεο Δπελδχζεηο απνηεινχλ απνθαζηζηηθφ παξάγνληα αλάπηπμεο θαη πξνφδνπ. Ξέλε Άκεζε Δπέλδπζε (ΞΑΔ) νξίδεηαη ζχκθσλα κε ηνλ νξηζκφ πνπ έρεη δψζεη ην ΓΝΣ σο «ε καθξνρξόληα επέλδπζε κε ηελ νπνία απνθηάηαη ζεκαληηθό κεξίδην κηαο επηρείξεζεο (πιεηνςεθηθό ή θαη κεηνςεθηθό), πνπ ζπλήζσο (ζηελ πεξίπησζε πιεηνςεθηθνύ παθέηνπ κεηνρώλ) απνθαιείηαη ζπγαηξηθή εηαηξεία, από κηα εηαηξεία ηνπ εμσηεξηθνύ, ηε κεηξηθή εηαηξεία». Ζ κεηξηθή εηαηξεία απνθαιείηαη θαη πνιπεζληθή, κε ηελ έλλνηα φηη έρεη παξαγσγηθέο κνλάδεο ζε πεξηζζφηεξεο απφ κηα ρψξεο. ΚΑΣΖΓΟΡΗΔ ΞΑΔ νξηδόληηεο νλνκάδνληαη νη ΞΑΔ φηαλ κηα πνιπεζληθή εηαηξία κεηαθέξεη ην ζχλνιν κηαο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο ζε κηα άιιε ρψξα, γηα παξάδεηγκα φηαλ κηα εηαηξία θαηαζθεπήο απηνθηλήησλ δηαζέηεη εξγνζηάζηα ηφζν ζηελ Δπξψπε φζν θαη ζηελ Ακεξηθή. Οξηδφληηα ζεσξείηαη ε επέλδπζε φηαλ π.ρ. γίλεηαη αγνξά ελφο αιινδαπνχ αληαγσληζηή. θάζεηεο νλνκάδνληαη νη ΞΑΔ φηαλ π.ρ. γίλεηαη εμαγνξά ελφο αιινδαπνχ πξνκεζεπηή ή πειάηε. ηελ πεξίπησζε απηή, νη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο κεηαθέξνπλ ηκήκαηα κφλν ηεο παξαγσγηθήο ηνπο δξαζηεξηφηεηαο ζε ηξίηεο ρψξεο, θαη φρη ην ζχλνιφ ηεο. Θπγαηξηθή απνθιεηζηηθήο ηδηνθηεζίαο (Wholly-Owned Subsidiary), ε νπνία κπνξεί λα πξνέιζεη είηε απφ εμαγνξά ηνπηθήο επηρείξεζεο, είηε απφ δεκηνπξγία κηαο λέαο επηρείξεζεο (Greenfield investment) Μεξηθή εμαγνξά (Partial Acquisition): απφθηεζε κεξηδίνπ, πιεηνςεθηθνχ ή θαη κεηνςεθηθνχ, ζην κεηνρηθφ θεθάιαην εηαηξείαο. 8

Κνηλνπξαμία (Joint Venture): ζπλεξγαζία δχν ή πεξηζζνηέξσλ εηαηξεηψλ γηα ηε δεκηνπξγία κηαο λέαο επηρείξεζεο 1. Οη ΞΑΔ Χ ΜΟΥΛΟ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΓΗΑ ΣΗ ΥΧΡΔ ΤΠΟΓΟΥΖ Οη ΞΑΔ δεκηνπξγνχλ πξνζδνθίεο γηα δηάρπζε δηάθνξσλ πιενλεθηεκάησλ ζε δηάθνξνπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο θνηλσλίαο. πγθεθξηκέλα πξνζδνθάηαη φηη ε πξνζέιθπζε ΞΑΔ ζα νδεγήζνπλ ζε αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο, ησλ εμαγσγψλ, ησλ θνξνινγηθψλ εζφδσλ, βειηίσζε ηεο εγρψξηαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, θαζψο θαη ζε κεηαθνξά ησλ θαηλνηνκηψλ θαη ηεο λέαο ηερλνινγίαο. Οη ΞΑΔ έρνπλ επίζεο ην πιενλέθηεκα έλαληη ησλ άιισλ κνξθψλ θεθαιαίνπ, φηη απνηεινχλ «θξχν» θαη φρη «δεζηφ» ρξήκα. Με ιφγηα, εηζξξένπλ ζε κηα νηθνλνκία κε ζθνπφ λα κείλνπλ θαη φρη λα θχγνπλ κε ηελ εκθάληζε ησλ πξψησλ πξνβιεκάησλ. Απηφ ην ραξαθηεξηζηηθφ ησλ ΞΑΔ απνηειεί ζεκαληηθφ αλάρσκα γηα κηα νηθνλνκία ζε πεξίνδν νηθνλνκηθήο θξίζεο. Χο θχξηα νθέιε απφ ηελ πξαγκαηνπνίεζε ΞΑΔ ζηηο ρψξεο ππνδνρήο ζα κπνξνχζε λα λα αλαθέξεη θαλείο ηα αθφινπζα 2 : Μεηαθνξά ηερλνινγίαο, κε ηε κνξθή θεθαιαηνπρηθψλ αγαζψλ Γηάρπζε ησλ θαιχηεξσλ πξαθηηθψλ δηνίθεζεο, ινγηζηηθψλ πξνηχπσλ θαη λνκηθήο παξάδνζεο Δθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ πνπ απαζρνιείηαη ζηηο ΞΑΔ Αλάπηπμε ηεο έξεπλαο θαη ησλ θαηλνηνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ 3 Γεκηνπξγία θνξνινγηθψλ εζφδσλ Βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο παξαγσγηθφεηαο ηεο εγρψξηαο αγνξάο πκβνιή ζηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε κέζσ ησλ κεραληζκψλ πνπ αλαθέξνληαη παξαπάλσ 1 Μειέηε ΗΟΒΔ 2004, ζει. 14 2 Μειέηε ΗΟΒΔ 2004, ζει.20 3 Κνξξέο Υηφλεο, ζει.156 9

Πιενλεθηήκαηα ησλ ΞΑΔ ζε ζύγθξηζε κε άιιεο κνξθέο εηζξνήο θεθαιαίσλ 1 : Οη ΞΑΔ απνηεινχλ θξχν ρξήκα, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη κε ηελ εκθάληζε πξνβιεκάησλ ζηελ νηθνλνκία ηεο ρψξαο ππνδνρήο δελ απνρσξνχλ, φπσο ζπκβαίλεη κε ην ιεγφκελν «δεζηφ ρξήκα» Δκπεηξηθέο κειέηεο δείρλνπλ φηη κηα αχμεζε ησλ εηζξνψλ θεθαιαίνπ θαηά έλα επξψ ζπκβάιιεη ζε θαηά 50 ιεπηά αχμεζε ησλ εγρψξησλ επελδχζεσλ, ελψ κηα θαηά έλα επξψ αχμεζε ησλ ΞΑΔ ζπκβάιιεη ζε ηζφπνζε αχμεζε ησλ εγρψξησλ επελδχζεσλ 2. ηόρνη Αλάιεςεο ΞΑΔ Με βάζε ηνπο ζηφρνπο πνπ ζέηεη ν επελδπηήο κπνξεί θαη αληηζηνηρία κε ηα φζα παξαπάλσ αλαθέξζεθαλ λα γίλεη ιφγνο γηα ζηξαηεγηθέο άκεζσλ επελδχζεσλ 3. Οη ζηξαηεγηθέο απηέο απνζθνπνχλ : ηελ βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθόηεηαο ηεο εηαηξείαο (efficiency-seeking): ελ πξνθεηκέλσ, βαξχλνπζα ζεκαζία έρεη ε χπαξμε ππνδνκψλ (επηθνηλσλίεο, ζπγθνηλσλίεο, ηερλνινγία) παξά ην κέγεζνο ηεο αγνξάο. ηελ αμηνπνίεζε θπζηθώλ πόξσλ (resource seeking): ε ζεκαζία ησλ επελδχζεσλ απηψλ έρεη κεησζεί ζεκαληηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα. ηελ επίηεπμε ζηξαηεγηθώλ ζπκκαρηώλ (strategic asset-seeking): ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εηαηξείαο κπνξεί λα εληζρπζεί θαη κε ηελ αμηνπνίεζε ηεο ηερλνγλσζίαο θαη ηνπ δηθηχνπ δηαλνκήο κηαο εγρψξηαο εηαηξείαο, κέζσ ζχλαςεο ζπλεξγαζίαο κε απηήλ. ηελ αλαδήηεζε θαη αμηνπνίεζε λέσλ αγνξώλ (market-seeking): ε επελδχνπζα εηαηξεία ελδηαθέξεηαη λα απνθηήζεη παξνπζία ζε κηα αγνξά ή θαη ζηηο γεηηνληθέο απηήο, επνκέλσο ην κέγεζνο απηψλ ησλ αγνξψλ παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν. 1 Μειέηε ΗΟΒΔ 2004, ζει. 20 2 Μειέηε ΗΟΒΔ 2004, ζει 20 3 Παπάδνγινπ, ζει. 49 10

χκθσλα κε έξεπλα ηεο MIGA 1, νη ζεκαληηθφηεξνη ζηφρνη πνπ επηδηψθεη κηα επηρείξεζε φηαλ επελδχεη ζην εμσηεξηθφ είλαη θαηά ζεηξά πξνηεξαηφηεηαο νη αθφινπζνη : Πξφζβαζε ζε αγνξέο 55% Μείσζε ιεηηνπξγηθψλ εμφδσλ 17% Άιινη παξάγνληεο 8% Πξψηεο χιεο 6% ηαζεξνπνίεζε ιεηηνπξγηψλ 4% Αλάπηπμε λέσλ γξακκψλ παξαγσγήο 4% Αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο 2% Αλάπηπμε λέσλ ηερλνινγηψλ 2% Πξφζβαζε ζε θαιχηεξν εξγαηηθφ δπλακηθφ 1% Μείσζε θηλδχλνπ 1% Κξηηήξηα αλάιεςεο ΞΑΔ - Παξάγνληεο πξνζέιθπζεο ΞΑΔ Οη ζεκαληηθφηεξνη παξάγνληεο πνπ πξνζδηνξίδνπλ ηελ θαηαλνκή ησλ ΞΑΔ είλαη νη αθφινπζνη 2 : Μέγεζνο αγνξάο φρη ην κεγεζνο ηεο ρψξαο αιιά ν αξηζκφο ησλ θαηαλαισηψλ Δμσζηξέθεηα εγρώξηαο νηθνλνκίαο Τπνινγίδεηαη κε ην ιφγν ησλ εμαγσγψλ πξνο ην ΑΔΠ ηεο ρψξαο. Ζ δηαζχλδεζε ηνπ εκπνξίνπ κε ηηο ΞΑΔ είλαη πνιχ κεγάιε Πνιηηηθή ζηαζεξόηεηα Δίλαη ζεκαληηθή γηα θάζε είδνπο επέλδπζε Οηθνλνκηθή ζηαζεξόηεηα Οη θαινί καθξννηθνλνκηθνί δείθηεο βειηηψλνπλ ηελ εηθφλα ηεο ρψξαο ππνδνρήο ρσξίο λα απνηεινχλ ηνλ θαζνξηζηηθφηεξν παξάγνληα Δπελδπηηθό πεξηβάιινλ Ζ δηακφξθσζε θηιηθνχ γηα ηνπο επελδπηέο πεξηβάιινληνο θαη αληίζηνηρεο θνπιηνχξαο ηεο εγρψξηαο θνηλσλίαο δξά θαηαιπηηθά 1 έξεπλα MIGA, ζει 16 2 Μειέηε ΗΟΒΔ 2004 11

Κόζηνο εξγαζίαο εκαληηθφ θπξίσο γηα ηηο επηρεηξήζεηο εληάζεσο εξγαζίαο φρη ηφζν γηα ηηο επηρεηξήζεηο εληάζεσο θεθαιαίνπ Αζθαιηζηηθό θόζηνο Αθνξά ζην χςνο ησλ αζθαιηζηηθψλ εηζθνξψλ πνπ θαινχληαη λα πιεξψζνπλ νη επηρεηξεκαηίεο γηα ηνπο εξγαδνκέλνπο ζε θάζε ρψξα Απειεπζέξσζε αγνξώλ Ζ απειεπζέξσζε αγνξψλ θαη θιάδσλ απμάλεη ηηο πηζαλφηεηεο θαη δπλαηφηεηεο ζπκκεηνρήο ησλ μέλσλ επελδπηψλ ζε απηέο κε ειθπζηηθνχο φξνπο θαη ρσξίο παξεκβάζεηο Ηδησηηθνπνηήζεηο Γίλνπλ ηε δπλαηφηεηα εμαγνξψλ ή ζπκκεηνρήο ζην κεηνρηθφ θεθάιαην κεγάισλ εηαηξηψλ θαη νξγαληζκψλ ππφ θξαηηθφ έιεγρν πνπ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ιεηηνπξγνχζαλ κέρξη πξφηηλνο κνλνπσιηαθά δξαζηεξηνπνηνχκελεο ζε θξίζηκνπο θιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο (ηειεπηθνηλσλίεο, ηξάπεδεο, ελέξγεηα) Γεσγξαθηθή ζέζε ηεο ρώξαο ππνδνρήο Παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ην θαηά πφζν δίλεη ηε δπλαηφηεηα επέθηαζεο ζε γεηηνληθέο ειθπζηηθέο αγνξέο Αλζξώπηλν δπλακηθό Αθνξά ζηελ πνηφηεηα ηεο εμεηδίθεπζεο, ηεο εθπαίδεπζεο θαη ησλ γλψζεσλ ηνπ. Σα λέα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ δηαζέηνπλ αλζξψπηλν δπλακηθφ πςειήο εηδίθεπζεο κε ρακειφ επίπεδν κηζζψλ Δπίπεδν ππνδνκώλ θαη κεηαθνξώλ Δπεξεάδνπλ ζεκαληηθά ην θφζηνο ιεηηνπξγίαο θαη κεηαθνξψλ Δπίπεδν ελζσκάησζεο ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ Παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν θπξίσο ζηνπο θιάδνπο ηερλνινγίαο αηρκήο φπσο πιεξνθνξηθή, ηειεπηθνηλσλίεο, ελέξγεηα Καηάιιεια δίθηπα δηαλνκήο Ζ εχθνιε θαη γξήγνξε δηνρέηεπζε ησλ πξντφλησλ ζηνλ θαηαλαισηή είλαη πνιχ ζεκαληηθή. Ζ δεκηνπγία λέλσλ δηθηχσλ ζπλεπάγεηαη επηπιένλ θφζηνο Απόδνζε ηνπ θεθαιαίνπ Ζ πξνζδνθψκελε απφδνζε ηνπ θεθαιαίνπ πνπ πξφθεηηαη λα επελδπζεί θαη ην ζπλαθφινπζν πεξηζψξην θέξδνπο είλαη έλαο αθφκε ζεκαληηθφο παξάγνληαο. χκθσλα κε έξεπλα ηνπ πεξηνδηθνχ Corporate Location, νη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο πξαγκαηνπνίεζεο ΞΑΔ θαηαηάζζνληαη αλάινγα κε ηε ζεκαζία πνπ ηνπο απνδίδνπλ νη επηρεηξεκαηίεο επελδπηέο ζχκθσλα κε ηνλ παξαθάησ πίλαθα : 12

Δγγχηεηα ζε αγνξέο 63% Πνηφηεηα αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ 61% Τπνδνκέο 51% πλνιηθά θφζηε ιεηηνπξγίαο 41% Δπελδπηηθά θίλεηξα 31% Γηαζεζηκφεηα πξψησλ πιψλ 29% Δπίζεκε γιψζζα 27% Δξγαζηαθέο ζρέζεηο 24% Γηαζεζηκφηεηα ρψξσλ 12% Φνξνινγία 2% Δλψ ζχκθσλα κε έξεπλα ηεο MIGA 1, νη 20 ζεκαληηθφηεξνη παξάγνληεο θαηά ηελ ιήςε ηεο απφθαζεο πξαγκαηνπνίεζεο κηαο ΞΑΔ είλαη νη αθφινπζνη : Πξφζβαζε ζε πειάηεο 77% ηαζεξφ πνιηηηθφ θαη νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ 64% Δπρέξεηα ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ζπλαιιαγψλ (ease 54% of doing business) Αμηνπηζηία θαη πνηφηεηα ησλ ππνδνκψλ 50% Γηαζεζηκφηεηα εηδηθεπκέλνπ πξνζσπηθνχ 39% Γηαζεζηκφηεηα δηνηθεηηθνχ πξνζσπηθνχ 38% Γηαθζνξά 36% Δξγαηηθφ θφζηνο 33% Δγθιεκαηηθφηεηα θαη αζθάιεηα 33% Γηαζεζηκφηεηα εηδηθεπκέλσλ εξγααηψλ 32% Δζληθνί θφξνη 29% Κφζηνο πιηθψλ 28% Γξφκνη 26% Πξφζβαζε ζε πξψηεο χιεο 24% 1 έξεπλα MIGA, ζει 19 13

Γηαζεζηκφηεηα θαη πνηφηεηα παλεπηζηεκηαθήο θαη 24% ηερληθήο εθπαίδεπζεο Γηαζεζηκφηεηα γεο, κε παξερφκελεο ππεξεζίεο 24% Σνπηθνί θφξνη 24% Πξφζβαζε ζε πξνκεζεπηέο 23% Δξγαζηαθέο ζρέζεηο 23% Αεξνπνξηθέο ππεξεζίεο 23% χκθσλα κε ηελ ίδηα έξεπλα, νη κεγαιχηεξνη θίλδπλνη θαηά ηελ αληίιεςε ησλ επελδπηψλ είλαη ε θπζηθή αζθάιεηα ηνπ πξνζσπηθνχ, πφιεκνο θαη θνηλσληθέο αλαηαξαρέο, κε κεηαηξεςηκφηεηα ηνπ λνκίζκαηνο, παξαβίαζε ζπκβάζεσλ, θπβεξλεηηθή αδπλακία ή απξνζπκία εθαξκνγήο ησλ λφκσλ, εζληθνπνίεζε ησλ επηρεηξήζεσλ ή απέιαζε. Κξηηήξηα αλάιεςεο ΞΑΔ αλάινγα κε ηνλ ηύπν ηεο Ο δηαρσξηζκφο ησλ ΞΑΔ ζε νξηδφληηεο θαη θάζεηεο είλαη ρξήζηκνο θαη γηα ηε δηεξεχλεζε ησλ θηλήηξσλ θαη ησλ θξηηεξίσλ βάζεη ησλ νπνίσλ πξαγκαηνπνηείηαη κηα επέλδπζε. Έηζη, έρεη παξαηεξεζεί φηη, νη θάζεηεο επελδχζεηο πξαγκαηνπνηνχληαη βάζεη ηνπ θξηηεξίνπ ηνπ ειαρίζηνπ θφζηνπο. ηελ πεξίπησζε ησλ επηρεηξήζεσλ εληάζεσο εξγαζίαο, επνκέλσο, ην θζελφ εξγαηηθφ θφζηνο απνηειεί ην ζεκαληηθφηεξν θξηηήξην γηα ηελ απφθαζε αλάιεςεο ηεο ΞΑΔ 1. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη νξηδφληηεο επελδχζεηο πξαγκαηνπνηνχληαη πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζνχλ νη δαζκνί θαη νη πνζνζηψζεηο θαη ελ γέλεη φηαλ ε θαηαζθεπή ηνπ πξντφληνο ζε κηα ρψξα είλαη πην επηθεξδήο απφ φηη ε εμαγσγή ηνπ πξντφληνο πξνο απηήλ 2. ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΧΝ ΡΟΧΝ ΞΑΔ ΓΗΔΘΝΧ Απφ ηελ αλάιπζε ησλ ΞΑΔ δηεζλψο θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία εμάγνληαη ηα αθφινπζα ζπκπεξάζκαηα : 1 Απηή ήηαλ ε πεξίπησζε ηεο Διιάδαο ζηα παιαηφηεξα ρξφληα, Υηφλεο, ζει 63. 2 Υηφλεο, ζει 64 14

Σάζε αχμεζεο ησλ ΞΑΔ δηεζλψο Γεσγξαθηθή αλαδηάξζξσζε, κε αχμεζε ησλ ΞΑΔ εληφο ΟΟΑ θαη δηαζπνξά ησλ επελδχζεσλ ζε κεγαιχηεξν αξηζκφ ρσξψλ Σάζε αχμεζεο ησλ ΞΑΔ ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ Πην ζπγθεθξηκέλα, θαηά ην δηάζηεκα 1995-2000 νη ξνέο ΞΑΔ απμήζεθαλ θαηά 328%, ελψ ην 2001 ζεκεηψζεθε θάκςε χςνπο 42% ζε ζρέζε κε ην 2000. Σν 2002 ε επελδπηηθή δξαζηεξηφηεηα αθνινχζεζε θαη πάιη θζίλνπζα πνξεία, θαζψο ην χςνο ησλ ξνψλ ΞΑΔ κεηψζεθε θαηά 22%, σζηφζν, κεηξηάζηεθε ν θαζνδηθφο ξπζκφο 1. Σν 2003 ζεκεηψζεθε γηα ηξίηε ζπλερή ρξνληά πηψζε ησλ ξνψλ ΞΑΔ δηεζλψο, ελψ γηα ην 2004 ππήξμε αλάθακςε 2. Πέξα απφ ηελ απμεηηθή ηάζε, παξαηεξήζεθε θαη κηα γεσγξαθηθή αλαδηάξζξσζε ησλ ΞΑΔ δηεζλψο, κε ηελ εηζξνή πεξηζζφηεξσλ επελδχζεσλ ζηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ. Όπσο επηζεκαίλεηαη ζηε κειέηε ηνπ ΗΟΒΔ ηνπ 2004, ηελ πεξίνδν 1995-2000 ζεκεηψζεθε ξαγδαία άλνδνο ησλ δηαζπλνξηαθψλ εμαγνξψλ θαη ζπγρσλεχζεσλ, νθεηιφκελε θπξίσο ζηηο εμαγνξέο θαη ζπγρσλεχζεηο κεηαμχ ησλ ΖΠΑ, ηεο Ηαπσλίαο θαη ηεο ΔΔ (πνπ απνηέιεζαλ ην 70% ηνπ ζπλφινπ). Δπίζεο, ηα πξνγξάκκαηα πεξηθεξεηαθήο νινθιήξσζεο (ΔΔ θαη NAFTA), ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ηδησηηθνπνηήζεηο θαη ηελ απειεχζεξσζε νξηζκέλσλ αγνξψλ επέδξαζαλ θαζνξηζηηθά ζηνλ θαηακεξηζκφ ησλ ΞΑΔ δηεζλψο, αιιά θαη ζηελ απμεηηθή ηάζε πνπ παξνπζίαζαλ. Πην αλαιπηηθά, νη εηζξνέο ΞΑΔ ηεο ΔΔ απμήζεθαλ κε ηαρχηεξνπο ξπζκνχο θαηά ην δηάζηεκα 1995-2000 απφ φηη νη εηζξνέο ηφζν ησλ αλαπηπζζφκελσλ φζν θαη ησλ αλεπηπγκέλσλ νηθνλνκηψλ, ελψ θαηά ηελ ηξηεηία ηεο πηψζεο ησλ ΞΑΔ δηεζλψο, ε κείσζε ησλ επελδχζεσλ πξνο ηελ ΔΔ ππήξμε επηφηεξε. Ζ κεηαβνιή πνπ παξαηεξείηαη 1 κειέηε ΗΟΒΔ 2004, ζει. 27 2 UNCTAD, World Investment Report 2003-2004 15

ζην κεξίδην θάζε γεσγξαθηθήο νκάδαο ρσξψλ ζηηο εηζξνέο ΞΑΔ κεηαμχ ηνπ πξψηνπ θαη ηνπ δεχηεξνπ εκίζενο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 πξνθχπηεη απφ ην αθφινπζν δηάγξακκα 1. 1989-1994 (μέζορ όπορ) ΛΟΙΠΔ 1 7. 9 % ΑΦΡΙΚΗ 2. 0 % ΔΔ 3 8. 3 % ΑΙΑ 1 8. 8 % ΗΠΑ 2 1. 2 % ΚΑΔ 1. 7 % 1 κειέηε ΗΟΒΔ, ζει 35 16

1995-2000 (μέζορ όπορ) ΛΟΙΠΔ 18.3% ΑΦΡΙΚΗ 1.0% ΔΔ 40.4% ΑΙΑ 14.0% ΗΠΑ 23.2% ΚΑΔ 3.2% Όζνλ αθνξά ηε γεσγξαθηθή αλαδηάξζξσζε ησλ ΞΑΔ ζα πξέπεη λα εηπσζνχλ θαη ηα αθφινπζα : νη ΞΑΔ δηαρένληαη ζήκεξα ζε πνιχ πεξηζζφηεξεο ρψξεο απφ φηη ζην πξφζθαην παξειζφλ. ε πνζνηηθνχο φξνπο, ν αξηζκφο ησλ ρσξψλ πνπ δέρεηαη εηζξνέο ΞΑΔ άλσ ηνπ 1 δηο δνιαξίσλ εηεζίσο αλήιζε απφ 17 ην 1985 ζε 51 ζην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 1. ηελ γεσγξαθηθή απηή δηαζπνξά ζπλέβαιαλ νη αλαδπφκελεο νηθνλνκίεο (Ρσζίαο, ρσξψλ ηεο πξψελ ΔΓ, Σνπξθίαο, Κεληξηθήο θαη Αλαηνιηθήο Δπξψπεο, Κίλαο), θαζψο θαη ε αχμεζε ησλ επελδχζεσλ ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ, ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο νθείιεηαη ζηελ απειεπζέξσζε ησλ αγνξψλ π.ρ. ησλ ηειεπηθνηλσληψλ ζε πνιιέο ρψξεο. Ζ κεηαβνιή ηεο ζχλζεζεο ησλ ξνψλ ΞΑΔ δηεζλψο κε ηελ αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ζπκκεηνρήο ηνπ ηξηηνγελνχο ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο εηθνλνγξαθείηαη ζην αθφινπζν δηάγξακκα 2, φπνπ παξνπζηάδεηαη ε θαηαλνκή ησλ παγθφζκησλ εηζξνψλ ΞΑΔ αλά θιάδν γηα ηα έηε 1990 θαη 2002: 1 κειέηε ΗΟΒΔ 2004, ζει. 34 2 UNCTAD, World Investment Report 2003-2004 17

Διζποέρ ΞΑΔ ανά ηομέα 1 9 9 0 Ππωηογενήρ 9 % Σπιηογενήρ 4 9 % Γεςηεπογενήρ 4 2 % Διζποέρ ΞΑΔ ανά ηομέα 2 0 0 2 Ππωηογενήρ 6 % Γεςηεπογενήρ 3 4 % Σπιηογενήρ 6 0 % Οη αηηίεο ηεο κεηαβνιήο απηήο πεξηιακβάλνπλ θαηαξρήλ ηελ αχμεζε ηεο ζεκαζίαο ηνπ ηξηηνγελνχο ηνκέα ζηελ νηθνλνκία γεληθφηεξα : ν ηνκέαο ησλ ππεξεζηψλ 18

παξάγεη φιν θαη κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ. Πεξηιακβάλνπλ επίζεο, ηελ θηιειεπζεξνπνίεζε ηνπ θαζεζηψηνο ππνδνρήο ΞΑΔ ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ, κε ηελ απειεπζέξσζε πνιιψλ αγνξψλ, φπσο ησλ ηειεπηθνηλσληψλ, ηεο ελέξγεηαο, ηνπ λεξνχ θαη ησλ ηξαπεδψλ. Γεδνκέλνπ φηη απηνί νη παξάγνληεο ζα εμαθνινπζήζνπλ λα επηδξνχλ θαη ηα επφκελα ρξφληα θαη δεδνκέλνπ φηη ν θιάδνο ησλ ππεξεζηψλ είλαη ιηγφηεξν δηεζλνπνηεκέλνο απφ ηνλ θιάδν ηεο βηνκεραλίαο κπνξεί λα αλακέλεη θαλείο πεξαηηέξσ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ησλ ππεξεζηψλ ζην ζχλνιν ησλ πξαγκαηνπνηνχκελσλ ΞΑΔ 1. Αμηνζεκείσηεο ηάζεηο πνπ παξαηεξνχληαη ζηηο επελδχζεηο ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ αθνξνχλ, πξψηνλ, ην γεγνλφο φηη νη πνιπεζληθέο εηαηξείεο δείρλνπλ πξνηίκεζε ζηελ πινπνίεζε ησλ επελδχζεσλ ηνπο κέζσ εμαγνξψλ θαη ζπγρσλεχζεσλ παξά κέζσ Greenfield investments θαη δεχηεξνλ ηε δηαπίζησζε φηη νη επελδχζεηο απηέο αθνινπζνχλ ηε ζηξαηεγηθή market-seeking, έρνπλ δειαδή ζαλ θχξην ζηφρν ηελ θάιπςε λέσλ αγνξψλ, ελψ πξνζδνθάηαη ζην κέιινλ ε αλάιεςε efficiency-seeking ΞΑΔ, ηδίσο ζηνλ ηνκέα ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ ππεξεζηψλ 2. Όπσο επηζεκαίλεηαη ζηελ έθζεζε ηεο UNCTAD ππάξρνπλ θάπνηεο δηαθνξέο σο πξνο ηα αλακελφκελα νθέιε θαη ηνπο θηλδχλνπο απφ επελδχζεηο ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα ζε ζρέζε κε ηνπο άιινπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο. Οη δηαθνξέο απηέο επηηάζζνπλ θαη ηε ιήςε θαηάιιεισλ κέηξσλ θαη ηε δηακφξθσζε θαηάιιεισλ πνιηηηθψλ 3. Πεξαηηέξσ αμηνζεκείσηε ηάζε πνπ παξαηεξείηαη ζηηο επελδχζεηο ζηηο ππεξεζίεο είλαη ε κεηαηφπηζε ηνπ φγθνπ ησλ πξαγκαηνπνηνχκελσλ επελδχζεσλ απφ ηηο «παιαηέο» ζηηο «λέεο» ππεξεζίεο, κε άιια ιφγηα ε ζεκαζία ηνπ εκπνξίνπ θαη ηεο ρξεκαηηθήο δηακεζνιάβεζεο (financial intermediation) ππνρσξεί, ελψ θεξδίδνπλ ζε ζπνπδαηφηεηα νη ηνκείο ησλ κεηαθνξψλ, ησλ επηθνηλσληψλ θαη δε ηεο θηλεηήο ηειεθσλίαο, θαη ησλ επηρεηξεκαηηθψλ ππεξεζηψλ (business services) 4. πγθεθξηκέλα, ε θαηαλνκή ησλ εηζξνψλ ΞΑΔ ζηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ αλά θαηεγνξία ππεξεζηψλ γηα ηελ ηειεπηαία δεθαεηία είρε σο εμήο : 1 UNCTAD, World Investment Report 2003-2004 2 UNCTAD, World Investment Report 2003-2004 3 UNCTAD, World Investment Report 2003-2004 4 Trends and Recent Developments in FDI, OECD, ζει. 11-12 19

Καηαλνκή ησλ εηζξνώλ ΞΑΔ αλά θαηεγνξία ππεξεζίαο ( %) Τπεξεζία 1990 1995 2000 2002 Δκπφξην 22.1 19.0 11.2 9.3 Μεηαθνξέο θαη 0.9 4.1 12.6 15.7 επηθνηλσλίεο Υξεκαηηθή 44.6 37.8 37.1 25.7 δηακεζνιάβεζε Δπηρεηξεκαηηθέο 3.5 20.0 31.3 31.7 ππεξεζίεο Άιιεο ππεξεζίεο 28.9 19.1 7.7 17.5 ΠΖΓΖ: OΟΑ ηα 406,6 δηζ. δνιάξηα πεξηνξίζηεθαλ νη εηζξνέο άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ ζηηο 31 ρψξεο-κέιε ηνπ Οξγαληζκνχ γηα ηελ Οηθνλνκηθή πλεξγαζία θαη ηελ Αλάπηπμε (ΟΟΑ), απφ 458,8 δηζ. δνιάξηα ην 2003, ελψ νη εθξνέο απμήζεθαλ απφ ηα 592,8 ζηα 667,8 δηζ. δνιάξηα. Γηα ηελ Διιάδα, ε εηθφλα θαηαγξάθεηαη ηθαλνπνηεηηθή, θαζψο κπνξεί κελ λα ζεκεηψζεθαλ εθξνέο 600 εθαη. δνιαξίσλ, ελψ ην 2003 ήηαλ κεδεληθέο, νη εηζξνέο φκσο δηπιαζηάζηεθαλ απφ ηα 700 εθαη. δνιάξηα δνιάξηα ζηα 1,4 δηζ. δνιάξηα. ε επίπεδν-ξεθφξ έθζαζαλ ην 2004 νη εθξνέο επελδπηηθψλ θεθαιαίσλ απφ ηηο ΖΠΑ, εμέιημε πνπ απνηππψζεθε ζηε ζεκαληηθή ππνρψξεζε ηεο ηζνηηκίαο ηνπ δνιαξίνπ έλαληη ηνπ επξψ θαη ησλ άιισλ λνκηζκάησλ θαη επηβεβαηψλεη ην δηαξθψο απμαλφκελν ελδηαθέξνλ ησλ ακεξηθαληθψλ εηαηξεηψλ γηα επελδχζεηο θαη εμαγνξέο επηρεηξήζεσλ ζην εμσηεξηθφ. Με βάζε ηα ζηνηρεία πνπ δεκνζηνπνίεζε ν ΟΟΑ, απφ ηηο 25 κεγαιχηεξεο δηαζπλνξηαθέο εμαγνξέο θαη ζπγρσλεχζεηο πνπ έγηλαλ ην 2004, ζηηο πέληε ε εμαγνξάζηξηα επηρείξεζε ήηαλ ακεξηθαληθή. πλνιηθά ηo 2004 ηα επελδπηηθά θεθάιαηα πνπ απνδήκεζαλ πέξπζη απφ ηηο ΖΠΑ έθζαζαλ ζηα 252 δηζ. δνιάξηα απφ 140,6 δηζ. δνιάξηα πνπ ήηαλ ην 2003. Οη εηζξνέο μέλσλ επελδπηηθψλ θεθαιαίσλ, πάλησο, απμήζεθαλ ζηηο ΖΠΑ απφ ηα 67,1 ζηα 106,8 δηζ. δνιάξηα. Μεγάιε πηψζε εκθάληζε ε 20

εηζξνή άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ ζηε Γεξκαλία θαη ζηε Γαιιία, πνπ είλαη νη δχν κεγαιχηεξεο νηθνλνκίεο ηεο επξσδψλεο. Ο ΟΟΑ ζεκεηψλεη δε φηη ε Κίλα, πνπ δελ κεηέρεη ζηνλ Οξγαληζκφ, εμαθνινπζεί λα πξνζειθχεη ηεξάζηηα επελδπηηθά πνζά. Οη εηζξνέο ζηελ επεηξσηηθή Κίλα - εμαηξνπκέλνπ δειαδή ηνπ Υνλγθ Κνλγθ - έθζαζαλ to 2004 ζηα 55 δηζ. δνιάξηα απφ 47 δηζ. δνιάξηα πνπ ήηαλ ην 2003. Σα κεγάια ρξεκαηννηθνλνκηθά θέληξα ηεο Αζίαο, Υνλγθ Κνλγθ θαη ηγθαπνχξε, κε ζπλνιηθέο εηζξνέο 50 δηζ. δνιαξίσλ εμαθνινπζνχλ λα βξίζθνληαη κεηαμχ ησλ ειθπζηηθνηέξσλ πξννξηζκψλ γηα ηα μέλα επελδπηηθά θεθάιαηα. Αχμεζε ησλ εηζξνψλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ θαηεγξάθε ην 2004 ζηηο ρψξεο ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο (18 δηζ. δνιάξηα ζηε Βξαδηιία, 8 δηζ. δνιάξηα ζηε Υηιή θαη 4 δηζ. ζηελ Αξγεληηλή), ζηελ Ηλδία (έθζαζαλ ζηα 5,4 δηζ. δνιάξηα απφ 4,3 δηζ. πνπ ήηαλ ην 2003) θαη ζηε Ρσζία (ν ΟΟΑ δελ παξέρεη ζηνηρεία). ΤΓΚΡΗΖ ΔΚΡΟΧΝ ΞΑΔ ΔΗΡΟΧΝ ΞΑΔ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ Όζνλ αθνξά ηηο εθξνέο ελψ ζηελ αξρέο ηηο δεθαεηίαο ηνπ 1990, νφηε θαη αξρίδεη ζηαδηαθά ην άλνηγκα ησλ αγνξψλ ησλ ρσξψλ ηνπ πξψελ αλαηνιηθνχ κπινθ, νη ειιεληθέο εηαηξίεο παξνπζηάδνληαη δηζηαθηηθέο, πξνο ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο θαη θπξίσο ην 2000 αιιά θαη ζηε ζπλέρεηα παξνπζηάδεηαη κηα έθξεμε ησλ ειιεληθψλ εθξνψλ. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ησλ εθξνψλ ΞΑΔ ηεο Διιάδαο ηα ηειεπηαία ρξφληα θαηεπζχλεηαη θπξίσο πξνο ηηο ρψξεο ηεο Βαιθαληθήο (Βνπιγαξία, Ρνπκαλία, Αιβαλία, ΠΓΓΜ, εξβία- Μαπξνβνχλην) θαη ζηε ζπλέρεηα ζηηο ρψξεο ηεο πξψελ Αλαηνιηθήο Δπξψπεο θαη ιηγφηεξν ζηελ Σνπξθία, ηελ Αίγππην θαη ζηηο Ζ.Π.Α. Με βάζε ην δείθηε απφδνζεο εθξνψλ ηεο UNCTAD (Outward FDI Performance Index) ε Διιάδα θαηαηάζζεαη ζηελ 52 ε ζέζε ζε παγθφζκην επίπεδν ην 2004, απφ ηελ 50 ε ην 2003 θαη 36 ε ην 2002 κε βάζε ηα ηειεπηαία ζηνηρεία ηεο UNCTAD. Όζνλ αθνξά ηηο εηζξνέο χζηεξα απφ ηα θάπσο αηζηφδνμα κελχκαηα ησλ αξρψλ ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 θαη ηελ ζηαηκφηεηα ησλ επνκέλσλ εηψλ έξρεηαη ε θαθή ρξνληά ηνπ 1998, φπνπ νη εηζξνέο ΞΑΔ έθζαζαλ ζε έλα απφ ηα ρακειφηεξα επίπεδα ηνπο. Μάιηζηα εθείλε ηε ρξνληά ςεθίζηεθε θαη ν αλαπηπμηαθφο λφκνο. Σα επφκελα ηξία ρξφληα ε θαηάζηαζε βειηηψλεηαη, ρσξίο σζηφζν εληππσζηαθά απνηειέζκαηα, θζάλνληαο απιά ηα επίπεδα ησλ πξνεγνχκελσλ εηψλ. Χζηφζν ην 2001 νη εηζξνέο ΞΑΔ θζάλνπλ ζην πςειφηεξν επίπεδν ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ, 21

θάηη πνπ φκσο δελ ζα έρεη δπζηπρψο ζπλέρεηα αθνχ ην 2002 νη εηζξνέο ζα είλαη ρακειφηεξεο αθφκα θαη ζε ζρέζε κε ην 1998, δεδνκέλνπ φηη θηάλνπλ ζην ηζηνξηθφ ρακειφ ηνπο, πνπ είλαη κφλν 50 θαηνκ. δνι. Σν 2003 νη ΞΑΔ έθζζαλ ζην πνζφ ησλ 661 εθαηνκ. δνι., ελψ ην 2004 ππήξμε κηα θαηαθφξπθε αχμεζε θζάλνληαο ηα 1.351 εθαηνκ. δνι.. Παξά ηελ αχμεζε ησλ εηζξνψλ ΞΑΔ ε ζέζε ηεο ρψξα καο ζηε παγθφζκηα θαηάηαμε φρη απιά δελ βειηηψζεθε, αληηζέησο επηδεηλψζεθε, θαηξαθπιψληαο απφ ηελ 122 ε ζέζε ην 2003 ζηελ 129 ε ην 2004 κε βάζε ηα ηειεπηαία ζηνηρεία ηεο UNCTAD. Ζ εμέιημε απηή εγείξεη αλεζπρίεο θπξίσο αλ ζπγθξηζεί κε ηα επίπεδα εηζξνψλ ΞΑΔ ζε αληαγλσληζηηθέο ή άιιεο πεξηθεξεηαθέο νηθνλνκίεο ηεο ΔΔ. Γελ είλαη ζπλεπψο ηπραίν φηη ε Διιάδα θαηέιαβε ηελ ηειεπηαία ζέζε κεηαμχ ησλ ρσξψλ κειψλ ηνπ ΟΟΑ αιιά θαη ηεο ΔΔ ησλ 15 ην 2002 φζνλ αθνξά ηελ πξνζέιθπζε ΞΑΔ 1. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ηα απνζέκαηα ΞΑΔ ζηελ ΔΔ ησλ 15 ην δηάζηεκα 1980 2002 απμήζεθαλ θαηά 1107% ελψ ζηελ Διιάδα ην αληίζηνηρν δηάζηεκα κφιηο θαηά 166%, ζηελ Ηζπαλία θαηά 4136% θαη ζηελ Πνξηνγαιία θαηά 1100%. Απηφ νθείιεηαη θπξίσο ζηελ απνρή ηεο Διιάδαο απφ ην δηεζλέο θχκα ζπγρσλέπζεσλ θαη εμαγνξψλ θαη ζηελ κε πινπνίεζε αξθεηψλ ηδησηηθνπνηήζεσλ ησλ ππν θξαηηθφ έιεγρν εηαηξηψλ 2. Δπηπιένλ ζχκθσλα κε ην δείθηε απφδνζεο εηζξνψλ ΞΑΔ ηεο UNCTAD (Inward FDI Performance Index) ε Διιάδα θαηαηάζζεηαη 129 ε ζε παγθφζκην επίπεδν ην 2004 απφ 122 ε ην 2003 θαη 119 ε ην 2002, σζηφζν ζχκθσλα κε ην δείθηε δπλαηνηήησλ εηζξνψλ ΞΑΔ ηνπ ίδηνπ Οξγαληζκνχ (Inward FDI Potential Index), πνπ κεηξάεη ηηο δπλαηφηεηεο πξνζέιθπζεο παξαηηέξσ επελδχζεσλ, ε Διιάδα θαηαηάζζεηαη ζηελ 34 ε ζέζε ζε παγθφζκην επίπεδν, γεγνλφο πνπ δείρλεη ηηο πξννπηηθέο θαη ηηο δπλαηφηεηεο πνπ έρεη ε ρψξα καο ζηνλ ελ ιφγσ ηνκέα. 1 UNCTAD, World Investment Report 2003-2004 2 Θ. Παιάζθαο, Λ. Περιηβάλνο, Υ. ηνθφξνο Ο ξφινο ησλ μέλσλ επελδχζεσλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία, Σάζεηο 2004, Ζ Διιεληθή Οηθνλνκία 2004, ζει. 142-146 22

Δμέιημε ησλ ξνώλ ΞΑΔ ζηελ Διιάδα ζε εθ. δνι. (1990-2002) Δηζξνέο ΞΑΔ Δθξνέο ΞΑΔ Απφζεκα εηζξνψλ ΞΑΔ Απφζεκα εθξνψλ ΞΑΔ 1990 1005 11 5,667 2,948 1991 1135-26 6,802 2,922 1992 1144 47 7,946 2,969 1993 977-22 8,923 2,946 1994 981 16 9,904 2,962 1995 1053 42 10,957 3,004 1996 1058-25 12,015 2,978 1997 984 156 12,999 3,134 1998 85 262 13,084 3,396 1999 571 539 15,89 3,935 2000 1089 2102 12,499 5,861 2001 1589 607 12,006 6,371 2002 50 655 12,056 7,026 ΠΖΓΖ : UNCTAD Ζ ΔΛΛΑΓΑ Χ «ΔΞΑΓΧΓΔΑ» ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΔΠΔΝΓΤΔΧΝ ΔΚΡΟΔ ΞΑΔ Ζ πνξεία ησλ ειιεληθώλ ΞΑΔ ζην εμσηεξηθό ην ρξνληθό δηάζηεκα 2000-2004 To 2000 ήηαλ ε ρξνληά ηεο έθξεμεο ησλ ειιεληθψλ ΞΑΔ ζην εμσηεξηθφ. πγθεθξηκέλα νη ειιεληθέο επελδχζεηο ζην εμσηεξηθφ έθζαζαλ ζην χςνο ησλ 2.319 εθαηνκ. επξψ απφ 518 εθαηνκ. επξψ πνπ ήηαλ ην 1999. Οη ζεκαληηθφηεξεο εμ απηψλ ήηαλ ε εμαγνξά ηεο αγγιηθήο εηαηξίαο εκθηαιψζεσο Coca Cola Beverages απφ ηελ ειιεληθή εηαηξία εκθηαιψζεσο Coca Cola 3Δ αμίαο 1.685 εθαηνκ. επξψ θαζψο θαη ε εμαγνξά ηεο εηαηξίαο θηλεηήο ηειεθσλίαο ηεο Αιβαλίαο απφ ηελ Cosmote αμίαο 48 23

εθαηνκ. επξψ. Οη πεξηζζφηεξεο εθ ησλ επελδχζεσλ θαηεπζχλζεθαλ πξνο ηηο βαιθαληθέο αγνξέο κε πξνεμέρνπζεο ηελ Αιβαλία θαη ηελ ΠΓΓΜ 1. To 2001 ήηαλ κηα θαθή ρξνληά γηα ηηο ειιεληθέο επελδχζεηο κεηά ηελ αικαηψδε αχμεζε ηνπ 2000. Δηδηθφηεξα νη ειιεληθέο ΞΑΔ παξνπζίαζαλ ζεκαληηθή κείσζε θζάλνληαο ζην χςνο ησλ 689 εθαηνκ. επξψ. Ζ κείσζε πξνήιζε θπξίσο απφ ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ ειιεληθψλ ΞΑΔ πξνο θξάηε - κέιε ηεο ΔΔ. Χζηφζν νη ειιεληθέο επελδχζεηο ζηηο ρψξεο ηεο Βαιθαληθήο παξνπζίαζαλ αχμεζε. Άμηεο αλαθνξέο είλαη ε νινθιήξσζε ηεο εμαγνξάο ηεο εηαηξίαο θηλεηήο ηειεθσλίαο ηεο Αιβαλίαο απφ ηελ Cosmote θαη ε αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ηεο ΣΗΣΑΝ ΑΔ ζηελ ΣΗΣΑN America 2. Σν 2002 παξά ηελ αξλεηηθή δηεζλή ζπγθπξία θαη ηε ζεκαληηθή κείσζε ησλ ξνψλ γηα ΞΑΔ παγθνζκίσο νη ΞΑΔ απφ έιιελεο επελδπηέο ζην εμσηεξηθφ θηλήζεθαλ ηθαλνπνηεηηθά θζάλνληαο ζην χςνο ησλ 696 εθαηνκ. επξψ, ζηα ίδηα δειαδή πεξίπνπ επίπεδα κε ην 2001, νπφηε είραλ θζάζεη ηα 689 εθαηνκ. επξψ. Απφ ηε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ησλ ειιεληθψλ ΞΑΔ ζην εμσηεξηθφ πξνθχπηεη φηη νη ρψξεο ηεο ΔΔ εμαθνινπζνχλ λα απνξξνθνχλ ην κεγαιχηεξν κεξίδην. εκαληηθφ σζηφζν πνζνζηφ θαηέρνπλ θαη νη ρψξεο ηεο Βαιθαληθήο. Άμηεο αλαθνξάο είλαη ε εμαγνξά ηεο ηζπαληθήο Crown Cork απφ ηελ Hellas Can (χςνπο 105 εθαηνκ. επξψ) θαη νη εμαγνξέο ησλ εηαηξηψλ Yugopetrol ηνπ Μαπξνβνπλίνπ θαη BP Κχπξνπ απφ ηελ εηαηξία Διιεληθά Πεηξέιαηα ΑΔ (χςνπο 65 εθαηνκ. επξψ θαη 100 εθαηνκ. επξψ αληίζηνηρα) 3. Σν 2003 ήηαλ κηα θαθή ρξνληά γηα ηηο ειιεληθέο ΞΑΔ ζην εμσηεξηθφ, δεδνκέλνπ φηη κεηψζεθαλ δξακαηηθά θζάλνληαο κφιηο ζηα 41 εθαηνκ. επξψ. Ζ κηθξή θαζαξή εθξνή νθείιεηαη ελ κέξεη ζηελ θαηαγξαθή ξεπζηνπνηήζεσλ ζπκκεηνρψλ ζην κεηνρηθφ θεθάιαην εηαηξηψλ ηνπ εμσηεξηθνχ. Οη ρψξεο ησλ Βαιθαλίσλ θαη ηεο ΔΔ απνξξφθεζαλ ην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ ειιεληθψλ επελδχζεσλ. Αμηνζεκείσην είλαη φηη νη ειιεληθέο ΞΑΔ ζηηο ρψξεο ηεο Βαιθαληθήο ππεξηξηπιαζηάζηεθαλ ζε ζρέζε κε ην 2002. εκαληηθφηεξε 1 Έθζεζε ηνπ Γηνηεθεηή γηα ην 2000, Σξάπεδα ηεο Διιάδνο Αζήλα 2001, ζει. 217 2 Έθζεζε ηνπ Γηνηεθεηή γηα ην 2001, Σξάπεδα ηεο Διιάδνο Αζήλα 2002, ζει. 253 3 Έθζεζε ηνπ Γηνηεθεηή γηα ην 2002, Σξάπεδα ηεο Διιάδνο Αζήλα 2003, ζει. 296 24

ήηαλ ε ζπκκεηνρή ηνπ ΟΣΔ ζηελ αχμεζε κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ ηεο ξνπκαληθήο ROMTELECOM 1. Σν 2004 νη ειιεληθέο εθξνέο ΞΑΔ ζην εμσηεξηθφ παξνπζίαζαλ ζεκαληηθή αχμεζε θζάλνληαο ζηα 489 εθαηνκ. επξψ ζε ζχγθξηζε κε ην ρακειφ ησλ 41 εθαηνκ. επξψ ην 2003. Κχξηνη ππνδνρείο ησλ ειιεληθψλ ΞΑΔ ήηαλ νη ρψξεο ηεο ΔΔ θαη δεπηεξεπφλησο ησλ Βαιθαλίσλ. Αμηφινγεο επελδπηηθέο θηλήζεηο ραξαθηεξίδνληαη ε εμαγνξά εηαηξίαο θηλεηήο ηειεθσλίαο ζην Οπδκπεθηζηάλ απφ ηελ Γεξκαλφο ΑΒΔΔ θαη ε εμαγνξά ηεο βνπιγαξηθήο ηξάπεδαο UBB απφ ηελ Δζληθή Σξάπεδα 2. ΟΗ ΜΔΓΑΛΤΣΔΡΔ ΘΤΓΑΣΡΗΚΔ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΔΣΑΗΡΗΧΝ Δ ΣΡΗΣΔ ΥΧΡΔ Δπσλπκία εηαηξίαο Υψξα ππνδνρήο Κιάδνο Don & Low Ltd Ζλσκέλν Βαζίιεην Κισζηνυθαληνπξγία Metal Agencies Ltd Ζλσκέλν Βαζίιεην Μεηαινπξγία Steelment AD Βνπιγαξία Μεηαινπξγία Titan Atlantic Cement SA ΖΠΑ Σζηκέληα Belovo Paper Mill SA Βνπιγαξία Υαξηνπνηία Payne Strapping Systems Ζλσκέλν Βαζίιεην Πιαζηηθά SA Heliflex Petzetakis Tubos Πνξηνγαιία Πιαζηηθά Lda Cerbere Agrifvit Γαιιία Μεραλνινγηθφο εμνπιηζκφο Delvi POOD Βνπιγαξία Δζηίαζε Eurodrip Inc ΖΠΑ Πιαζηηθά Teita Estate Ltd Κέλπα Κισζηνυθαληνπξγία Petzetakis GmbH Γεξκαλία Πιαζηηθά 1 Έθζεζε ηνπ Γηνηεθεηή γηα ην 2003, Σξάπεδα ηεο Διιάδνο Αζήλα 2004, ζει. 285 2 Έζεζε ηνπ Γηνηεθεηή γηα ην 2004, Σξάπεδα ηεο Διιάδνο Αζήλα 2005, ζει. 299 25

Ideal Grafico Ltd Κχπξνο Ζιεθηξηθφοθαη ειεθηξνληθφο εμνπιηζκφο MJ Maillis Espana SA Ηζπαλία πζθεπαζία Newmark Home ΖΠΑ Καηαζθεχεο Corporation Candia Shipping USA Inc ΖΠΑ Μεηαθνξέο Europe Technic Σζερία Δκπφξην Intrasoft International SΑ Λνπμεκβνχξγν Ζιεθηξνληθφο εμνπιηζκφο Neoset Canada Inc Καλαδάο Έπηπια Mediterranean Convention ΖΠΑ Σνπξηζκφο & Incentive Travel Inc Sit Kyros (Cyprus) Ltd Κχπξνο Δκπφξην Michail Karageorgis of NY ΖΠΑ Μεηαθνξέο Pollux Marine Agencies Inc ΖΠΑ Μεηαθνξέο Atlantic Bank of New York ΖΠΑ Σξαπεδηθή Alpha Bank Ltd Κχπξνο Σξαπεδηθή Untied Bulgarian Bank Βνπιγαξία Σξαπεδηθή AD3 Banque Nationale de Grece Καλαδάο Σξαπεδηθή Commercial Bank of Γεξκαλία Σξαπεδηθή Greece NBG International Ltd Ζλσκέλν Βαζίιεην Σξαπεδηθή France Banque Nationale de Grece Γαιιία Σξαπεδηθή ΠΖΓΖ : UNCTAD 26

Οη ιόγνη δηεζλνπνίεζεο πνιιώλ ειιεληθώλ επηρεηξήζεσλ θαη επέθηαζεο ηνπο θπξίσο ζηηο ρώξεο ησλ Βαιθαλίσλ Οη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο έρνπλ φπσο αλαθέξζεθε αλσηέξσ σο θχξηνπο επελδπηηθνχο πξννξηζκνχο ηηο ρψξεο ηεο ΔΔ θαη ησλ Βαιθαλίσλ. ηα Βαιθάληα ε Διιάδα θαηέρεη ηελ πξψηε ζέζε κεηαμχ ησλ ρσξψλ ηεο ΔΔ σο πξνο ηνλ αξηζκφ ησλ θαηαρσξεκέλσλ εηαηξεηψλ ζηηο ρψξεο ηεο Βαιθαληθήο. Αλ θαη δελ είλαη γλσζηφο ν αθξηβήο αξηζκφο ησλ επηρεηξήζεσλ ειιεληθψλ ζπκθεξφλησλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηηο βαιθαληθέο ρψξεο, εληνχηνηο κε βάζε αλεπίζεκα ζηνηρεία ππνινγίδεηαη πεξί ηηο 3.000, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ ππεξάθηησλ εηαηξεηψλ ειιεληθψλ ζπκθεξφλησλ πνπ έρνπλ έδξα ηελ Κχπξν ή ην Λνπμεκβνχξγν. Σν ζπλνιηθφ ειιεληθφ επελδεδπκέλν θεθάιαην ππνινγίδεηαη πεξί ηα 4,4 δηο. δνιιάξηα ΖΠΑ. Σα ζεκαληηθφηεξα πνζνζηά ππνδνρήο ειιεληθψλ ΞΑΔ ζπγθεληξψλνπλ ε Βνπιγαξία θαη ε Ρνπκαλία Με βάζε ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία γηα ηηο ΞΑΔ ζηελ πεξηνρή, ε Διιάδα θαηέρεη ηελ πξψηε ζέζε ζηε Βνπιγαξία, ηελ ΠΓΓΜ θαη ηε εξβία Μαπξνβνχλην, ηε δεχηεξε ζέζε ζηελ Αιβαλία θαη βξίζθεηαη κέζα ζηελ πξψηε πεληάδα ζηε Ρνπκαλία. Σν ηειεπηαίν δηάζηεκα παξαηεξείηαη κηα ζηξνθή απφ κεζαίνπ θαη πεξηνξηζκέλεο εκβέιεηαο ειιεληθέο επελδχζεηο ζε κεγάιεο θαη ζηξαηεγηθέο επελδπηηθέο θηλήζεηο απφ εηαηξείεο κεγαιχηεξνπ κεγέζνπο 123. Οξηζκέλνη απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο νη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο άξρηζαλ λα δηεζλνπνηνχληαη κέζσ ηεο επέθηαζεο ηνπο ζην εμσηεξηθφ θπξίσο ζηηο ρψξεο ησλ Βαιαθλίσλ κε πνιχ ζεηηθά πξνο ην παξφλ θαη ειπηδνθφξα γηα ην κέιινλ απνηειέζκαηα είλαη νη αθφινπζνη 45 : 1 Έιελα Νηθνιατδνπ Δπελδπηηθνί πξννξηζκνί ζηα Βαιθάληα θαη ζηηο ρψξεο ηεο Μαχξεο Θάιαζζαο, πεξηνδηθφ ΔΠΗΛΟΓΖ, Έθδνζε επηέκβξηνο 2003 2 Α. ηδέξεο ΒΑΛΚΑΝΗΑ, Δθεκεξίδα ΚΔΡΓΟ, θχιιν 27/2/2003 3 Dr Lois Labrianidis Geographical Proximity Matters in the Orientation of FDI : The case of Greek FDI in the Balkans, The Development of the Balkan Region, Edition George Petrakos 2001 4 Γξ. Αξηζηείδεο Μπηηδέιεο - Ζ Γπλακηθή ησλ Βαιαθαληθψλ Αγνξψλ & ε κεηάβαζε ησλ ρσξψλ ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο ζηελ Οηθνλνκία ηεο Αγνξάο, Σφκνο Β, Δθδφζεηο ηακνχιε 2001 5 Ν. Δπζπκηάδεο, Να ζπγθξνηήζνπκε έλα πξφγξακκα ζηήξημεο ησλ Βαιθαλίσλ, Οηθνλνκηθφο Σαρπδξφκνο, 6/4/2002 27

ηξαηεγηθή επέθηαζεο θαη αλάπηπμεο ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ Οη ηξίηεο ρψξεο απνηεινχλ λέεο αγνξέο γηα ηηο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο Χο πξνο ηηο βαιθαληθέο αγνξέο θαη ηελ Σνπξθία ε γεσγξαθηθή εγγχηεηα έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν ηα νηθνλνκίεο ππφ κεηάβαζε (αλαδπφκελεο) δελ ππάξρεη ηφζν έληνλνο αληαγσληζκφο απφ ηνπηθέο επηρεηξήζεηο Ο έληνλνο θαη εμσληνηηθφο αληαγσληζκφο ζηελ Διιάδα ψζεζε πνιιέο ειιεληθέο επηρεξήζεηο πξνο λέεο αγνξέο Σν θηελφ εξγαηηθφ δπλακηθφ θαη ην ρακειφ θφζηνο απφθηεζεο πξψησλ πιψλ Σα Βαιθάληα πξνζθέξνληαη σο εμαγσγηθή βάζε ησλ ειιεληθψλ επηρεξήζεσλ ζηηο κεγάιεο επξσπατθέο αγνξέο θαη ηηο ρψξεο ΚΑΔ Ζ χπαξμε επλντθψλ δηαθξαηηθψλ νηθλνκηθψλ θαη εκπνξηθψλ ζπκθσληψλ (ζπκθσλίεο απνθπγήο δηπιήο θνξνινγίαο θαη πξνψζεζεο επελδχζεσλ) κεηαμχ ηεο Διιάδαο θαη ηξίησλ ρσξψλ ήηαλ έλα πεξαηηέξσ ερέγγπν Οη έιιελεο επηρεηξεκαηίεο εθκεηαιιεχηεθαλ ην γεγνλφο ηεο έιιεηςεο έληνλνπ ελδηαθεξφληνο απφ ηνπο ππφινηπνπο δπηηθνχο γηα επελδχζεηο ηδίσο ζηελ πεξηνρή ηεο Βαιθαληθήο θαη επλνήζεθαλ απφ ην φηη ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο επελδπηέο ηεο πεξηνρήο. Πνιιέο κεγάιεο αιιά θαη κεζαίεο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο θαηφξζσζαλ λα πάξνπλ δεκφζηα έξγα ζηηο γεηηνληθέο ρψξεο θαη έηζη απνηέιεζαλ θίλεηξν θαη γηα ηηο ινηπέο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο. 28

Οη ηζηνξηθνί θαη πνιηηηζηηθνί δεζκνί κεηαμχ ηεο Διιάδαο θαη ησλ ινηπψλ ρσξψλ έπαημαλ θαη απηνί ην δηθφ ηνπο ζεηηθφ ξφιν Σν Διιεληθό ρέδην γηα ηελ Οηθνλνκηθή Αλαζπγθξόηεζε ησλ Βαιθαλίσλ (ΔΟΑΒ) Με βάζε ην λνκνζεηηθφ πιαίζην γηα ην ΔΟΑΒ (λ. 2996/2002) παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα ελίζρπζεο ειιεληθψλ επελδχζεσλ ζηηο ρψξεο ηεο Βαιθαληθήο ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο. Σν ΔΟΑΒ είλαη έλα αλαπηπμηαθφ πξφγξακκα χςνπο 550 εθαηνκκχξησλ επξψ γηα ηελ ρξνληθή πεξίνδν 2002 2006 πνπ αθνξά ηνκείο φπσο νη ππνδνκέο, ν εθζπγρξνληζκφο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη απηνδηνίθεζεο, ε θνηλσληθή πξφλνηα, ε βηνκεραληθή παξαγσγή. Ζ θαηαλνκή ησλ πφξσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο αλά ρψξα έρεη σο εμήο : εξβία Μαπξνβνχλην 265 εθαηνκ. επξψ, Βνζλία Δξδεγνβίλε 19,53 εθαηνκ. επξψ, ΠΓΓΜ 74,84 εθαηνκ. επξψ, Ρνπκαλία 70,43 εθαηνκ. επξψ, Αιβαλία 49,89 εθαηνκ. επξψ θαη Βνπιγαξία 54,29 εθαηνκ. επξψ. Σν 20% ησλ εγθεθξηκέλσλ πνζψλ ηνπ πξνγξάκκαηνο γηα θάζε ρψξα δηαηίζεηαη κε έγθξηζε ηνπ Τπνπξγείνπ Δζληθήο Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ ππφ ηε κνξθή ζπγρξεκαηνδφηεζεο ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ αλαπηπμηαθνχ λφκνπ 2601/1998 φπσο απηφο ηξνπνπνηήζεθε απφ ηνλ λ. 3299/2004. Ζ επηρνξήγεζε γίλεηαη ζε πνζνζηφ κέρξη 30% ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο ηεο επέλδπζεο εληφο ησλ νξίσλ ησλ 800.000 1.500.000 επξψ γηα ίδξπζε παξαγσγηθψλ κνλάδσλ κεηαπνηεηηθψλ επηρεηξήζεσλ θαη 300.000 1.500.000 επξψ γηα γεσξγηθέο επηρεηξήζεηο ζεξκνθεπηαθνχ ηχπνπ, θηελνηξνθηθέο επηρεηξήζεηο θαη πδαηνθαιιηέξγηεο 1. Χζηφζν παξά ην ελ ιφγσ θηιφδνμν ζρέδην, πνπ απνηειεί έλα ηξφπν ελίζρπζεο ησλ ειιεληθψλ επελδχζεσλ ζηελ πεξηνρή, ειάρηζηεο απφ ηηο πξνβιεπφκελεο δξάζεηο έρνπλ πινπνηήζεη κέρξη ηψξα θαη κηθξφ πνζνζηφ θνλδπιίσλ έρεη δηαηεζεί. Με βάζε ηελ Έθζεζε ηνπ Γηνηθεηή ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο γηα ην 2004 ε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ησλ εθξνψλ ειιεληθψλ ΞΑΔ ζε εθαηνκ. επξψ είλαη ε αθφινπζε : 1 Ν. Δπζπκηάδεο, Ζ ειιεληθή επηρεηξεκαηηθή δηπισκαηία ζηα Βαιθάληα, Οηθνλνκηθφο Σαρπδξφκνο 7/9/2002 29

ΓΔΧΓΡΑΦΗΚΖ ΓΗΑΡΘΡΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΞΑΔ ΣΟ ΔΞΧΣΔΡΗΚΟ 2003 2004 ΔΔ ησλ 15 263 278 Εψλε ΔΤΡΧ 137 204 Βαιθάληα 298 71 Κεληξηθή Δπξψπε θαη 11 3 ρψξεο πξψελ ΔΓ Μέζε Αλαηνιή θαη -622 7 Μεζφγεηνο Λνηπέο ρψξεο 61 17 χλνιν 41 489 ΠΖΓΖ : ΣΡΑΠΔΕΑ ΣΖ ΔΛΛΑΓΟ 2005 Πξνζέγγηζε αλά γεσγξαθηθή πεξηνρή ηνλ ελ ιφγσ θεθάιαην ζα παξνπζηαζηνχλ αλά γεσγξαθηθή πεξηνρή θαη αλά ρψξα ελδηαθέξνληνο νη ζεκαληηθφηεξεο θαη άμηεο αλαθνξάο πξαγκαηνπνηεζείζεο κέρξη ζήκεξα γλσζηέο ειιεληθέο επελδχζεηο Βαιθάληα α. Αιβαλία Ζ ρψξα καο είλαη απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο θαη δπλακηθφηεξνπο μέλνπο επελδπηέο ζηε γεηηνληθή αγνξά, θαηέρνληαο ηε δεχηεξε ζέζε κεηά ηελ Ηηαιία. Μεγάινο είλαη ν αξηζκφο ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηε γεηηνληθή αγνξά. Οη ζεκαληηθφηεξεο ειιεληθέο επελδχζεηο είλαη απηέο ηεο ΔΘΝΗΚΖ Σξάπεδαο, ηεο Σξάπεδαο ΠΔΗΡΑΗΧ, ηεο ALPHA Bank θαη ηεο Δκπνξηθήο Σξάπεδαο ζηνλ ηξαπεδηθφ θιάδν, ησλ εηαηξεηψλ ΔΛΠΔ, ΜΑΜΗΓΑΚΗ, ΓΗΔΚΑΣ, AVIN, DUA GAS, FREEWING, VIAKEL GAS, ALBANIA PETROL θαη OMEGAS ζηνλ ηνκέα ησλ θαπζίκσλ θαη ησλ ιηπαληηθψλ, ηεο εηαηξείαο ΣΗΣΑΝ ζηα ηζηκέληα, ησλ θαηαζθεπαζηηθψλ ΔΣΑΝ, ΓΔΝΔΡ, 30

ΓΗΔΚΑΣ, ΜΔΣΧΝ - ΔΣΔΠ ΑΔ, ΘΔΜΔΛΗΟΓΟΜΖ, ΔΓΝΑΣΗΑ, ΜΠΑΛΑΦΑ, ΑΛΦΑ ΓΔΛΣΑ θαη ΚΗΝΗΣΔΛ, ησλ εηαηξεηψλ ΜΑΨΛΖ θαη ALUMIL ζην βηνκεραληθφ εμνπιηζκφ, ζηηο ηειεπηθνηλσλίεο ησλ εηαηξεηψλ COSMOTE, VODAFONE, HELLAS COM, MEDIATEL, IDEAL, INTERCOM, QUEST θαη SMT, ζηνλ ηνκέα ησλ ηξνθίκσλ θαη πνηψλ ησλ εηαηξεηψλ ΜΠΟΤΣΑΡΖ, ΛΟΤΛΖ ΑΔ, ΥΤΜΟΗ ΦΛΧΡΗΝΑ, ησλ εηαηξεηψλ FANCO, REKOR ALBANIA, NINO VITALI, ALTER MAN, TERLANA, TURBOTEX, RANO PERMET, SPANIEL & GORDON ζηνλ ηνκέα έλδπζεο θαη ππφδπζεο ησλ εηαηξεηψλ EAGLE θαη ARAL MOKET ζηνλ νηθηαθφ εμνπιηζκφ, ζηνλ θιάδν ησλ κεηαθνξψλ ηεο Οιπκπηαθήο Αεξνπνξίαο, ηεο ACS θαη ηεο ALBANIA INTERLINES θαη ηέινο ζηνλ ηνκέα ησλ ηαηξηθψλ κεραλεκάησλ ηεο GALAXY MEDICAL ENTERPRISES 1. β. Βνπιγαξία Ζ Διιάδα είλαη ν κεγαιχηεξνο επελδπηήο ζηε Βνπιγαξία κε ζεκαληηθέο επελδχζεηο ζε πνιινχο θιάδνπο, ελψ ζεκαληηθφ κεξίδην αγνξάο έρνπλ ε Ρσζία, ε Γεξκαλία, ε Ηηαιία θαη ε Σνπξθία. Οξηζκέλεο απφ ηηο κεγαιχηεξεο είλαη απηέο ηνπ Οκίινπ ΒΗΟΥΑΛΚΟ, ν νπνίνο δξαζηεξηνπνηείηαη κέζσ δηάθνξσλ εηαηξεηψλ, ηνπ ΟΣΔ, ν νπνίνο έρεη ην δίθηπν θηλεηήο ηειεθσλίαο Globul θαη Cosmophone, ηα ΔΛΠΔ θαη ε εηαηξεία ΜΑΜΗΓΑΚΖ ζηνλ θιάδν ησλ πεηξειαηνεηδψλ, ζηνλ ηξαπεδηθφ θιάδν ε ΔΘΝΗΚΖ Σξάπεδα, ε ΔΜΠΟΡΗΚΖ ηξάπεδα, ε ηξάπεδα ΠΔΗΡΑΗΧ, ε ηξάπεδα EUROBANK ERGASIAS θαη ε EUROFINANCE, ε Διιεληθή Δηαηξεία Δκθηαιψζεσο κέζσ ηεο BANKIA, ε εηαηξεία ΓΔΡΜΑΝΟ, ε BREWINVEST ζηε βηνκεραλία πνηψλ, νη ΜΤΛΟΗ ΑΓ. ΓΔΧΡΓΗΟΤ θαη ΛΟΤΛΖ ζηα άιεπξα, ε ΥΑΡΣΟΠΟΗΟΗΑ ΘΡΑΚΖ, ε ΓΔΛΣΑ θαη ε ΜΔΒΓΑΛ ζηα γαιαθηνκηθά, νη ρπκνί ΦΛΧΡΗΝΑ, ε ΚΑΠΝΗΚΖ ΜΗΥΑΗΛΗΓΖ ζηα θαπλά, ε εηαηξεία ΣΗΣΑΝ ζηα ηζηκέληα, ε εηαηξεία ΓΟΤΛΑ ζηελ παινπξγία, ε εηαηξεία ΗΝΣΡΑΚΟΜ ζηελ πξνκήζεηα ηειεπηθνηλσληαθνχ πιηθνχ, ν ΑΝΣΔΝΝΑ ζηνλ ηνκέα ηεο ηειεφξαζεο θαη ηνπ ξαδηνθψλνπ, ε ΝΗΚΑ θαη ε CHIPITA ζηα ηξφθηκα, ε INTERAMERICAN ζηηο αθάιεηεο, ηα GOODIES, ε ALFA WOOD ζηνλ θιάδν ηεο μπιείαο θαη ν φκηινο ΓΑΚΑΛΑΝΣΧΝΑΚΖ, ν νπνίνο καδί κε ηελ 1 Γξαθείν ΟΔΤ Σηξάλσλ 31

ΓΔΡΜΑΝΟ θαη ηε EUROBANK-ERGASIAS δηαζέηνπλ ηελ πιεηνςεθία ησλ κεηνρψλ θαη εθκεηαιιεχνληαη ην μελνδνρείν SHERATON 12. γ. Ρνπκαλία Ζ ρψξα καο θαηαιακβάλεη κηα απφ ηηο πξψηεο πέληε ζέζεηο κεηαμχ ησλ μέλσλ επελδπηψλ ζηε Ρνπκαλία, θαηέρνληαο ην 3,26% πεξίπνπ ηνπ ζπλνιηθνχ επελδεδπκέλνπ θεθαιαίνπ κε χςνο επελδχζεσλ πεξί ηα 2,5 δηο. δνι. ΖΠΑ, ελψ ζεκαληηθφ κεξίδην θαηέρνπλ επίζεο ε Οιιαλδία, ε Γεξκαλία, νη ΖΠΑ, ε Γαιιία ε Απζηξία θαη ε Ηηαιία. Ο αξηζκφο ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηπνηείηαη ζηε ρψξα θηάλεη ηηο 2.000 πεξίπνπ. Οη ζεκαληηθφηεξεο θαη κεγαιχηεξεο επελδπηηθέο παξνπζίεο είλαη απηέο ηνπ ΟΣΔ κε ηελ εμαγνξά ηεο ROMTELECOM, ηεο COSMOTE κε ηελ εμαγνξά ηεο COSMOROM, ηεο ΗΝΣΡΑΚΟΜ, ηεο EUROBANK ERGASIAS AE, ηεο ALPHA Bank, ηεο Δζληθήο Σξάπεδαο, ηεο Δκπνξηθήο Σξάπεδαο, ηεο Σξάπεδαο Πεηξαηψο θαη ηεο Δγλαηία Σξάπεδαο ζηνλ ηξαπεδηθφ θιάδν κε πνιιά ππνθαηάζηεκαηα είηε απεπζείαο κε ζπγαηξηθέο ηνπο είηε κέζσ εμαγνξψλ ξνπκαληθψλ ηξαπεδψλ, ελψ ζηνλ ηνκέα ηεο βηνκεραλίαο θπξηαξρνχλ νη εηαηξείεο ησλ νκίισλ ΒΗΟΥΑΛΚΟ θαη ΜΤΣΗΛΖΝΑΗΟΤ, ηεο ΜΑΨΛΖ, ηεο ALUMIL, ηεο ΚΑΣΡΑΓΖ, ησλ ΜΤΛΧΝ ΛΟΤΛΖ, ηεο ΒΗΒΔΥΡΧΜ, ηεο ΠΑΠΑΣΡΑΣΟ, θαη ζηνλ ηνκέα ησλ ηξνθίκσλ πξσηαγσληζηηθφ ξφιν παίδνπλ νη εηαηξείεο Διιεληθή Δηαηξεία Δκθηαιψζεσο, ε CHIPITA INT, ε BEST FOODS, ε STAR FOODS, ε ΔΛΓΔΚΑ, ε ΤΦΑΝΣΖ, ε ΓΔΛΣΑ, ε ΝΣΟΡΝΑ, ελψ ζε άιινπο ηνκείο δξαζηεξηνπνηνχληαη νη εηαηξείεο ΠΔΣΕΔΣΑΚΗ, ΗΑΣΡΗΚΟ ΚΔΝΣΡΟ, PLANET, ΓΗΔΚΑΣ (θαηαζθεπέο), ν φκηινο ΓΟΤΛΑ (πηαινπξγία), ε SYSWARE, ε INFORM LYKOS 3. δ. ΠΓΓΜ Ζ Διιάδα είλαη κε δηαθνξά ν πξψηνο επελδπηήο ζηε ρψξα κε επελδεδπκέλν θεθάιαην πνπ εθηηκάηαη φηη μεπεξλάεη ηα 700 εθ. δνι. ΖΠΑ. Πιελ ηεο Διιάδαο ζεκαληθή επελδπηηθή παξνπζία έρνπλ Διβεηία, Απζηξία, Ηηαιία, ΖΠΑ, Βνπιγαξία θαη 1 Γξαθείν ΟΔΤ φθηαο 2 Νηθνιατδνπ, Δπελδπηηθνί πξννξηζκνί ζηα Βαιθάληα θαη ηηο ρψξεο ηεο Μαχξεο Θάιαζζαο, Δπηινγή 2003 3 Γξαθείν ΟΔΤ Βνπθνπξεζηίνπ 32

Σνπξθία Οη ζεκαληηθφηεξεο εηαηξείεο ειιεληθψλ ζπκθεξφλησλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηε γεηηνληθή ρψξα είλαη απηέο ηνπ ΟΣΔ, ν νπνίνο πήξε ηε δεχηεξε άδεηα θηλεηήο ηειεθσλίαο ηεο ρψξαο, ησλ ΔΛΠΔ, ηα νπνία εμαγνξάζαλ πιεηνςεθηθφ παθέην ηνπ δηπιηζηεξίνπ ΟΚΣΑ, ηεο ALPHA Bank θαη ηεο ΔΘΝΗΚΖ Σξάπεδαο ζηνλ ηξαπεδηθφ θιάδν, ηεο ΜΗΥΑΨΛΗΓΖ ζηα θαπλά, ηεο Balkanbrew Holding ζηνλ ηνκέα ησλ ηξνθίκσλ, ηεο ΚΤΡΗΑΚΗΓΖ ζηνλ θιάδν ηνπ καξκάξνπ, ηεο ΣΗΣΑΝ, ηεο ΜΤΣΗΛΖΝΑΗΟ, ηεο ΗΝΣΔΡΑΜΔΡΗΚΑΝ θαη ηεο ELBISCO 12. ε. εξβία - Μαπξνβνύλην Ζ ειιεληθή επελδπηηθή παξνπζία ζηε εξβία είλαη δπλακηθή ελψ ζπλερψο απμάλνληαη νη ειιεληθέο εηαηξείεο πνπ επηζπκνχλ λα επελδχζνπλ ηα θεθάιαηα ηνπο, θαζψο είλαη κηα αγνξά πνπ παξνπζηάδεη ηδαίηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηηο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο θπξίσο κεηά ηνλ ηεξκαηηζκφ ηνπ πνιέκνπ. Αμηφινγεο επελδχζεηο ζηνλ ηξαπεδηθφ ηνκέα είλαη απηέο ηεο ALPHA Bank, ε νπνία ειέγρεη ην 88,4% ηεο ζεξβηθήο ηξάπεδαο Jubanka a.d. Βειηγξαδίνπ. Μεηά ηελ απφθηεζε ηεο ελ ιφγσ ηξάπεδαο ζηηο αξρέο Ηαλνπαξίνπ ηνπ 2005 ε ειιεληθή ηξάπεδα πξνζέζεζε 90 θαηαζηήκαηα. Ζ ζεξβηθή ηξάπεδα ηελ νπνία εμαγφξαζε ε ALPHA Bank θαηέρεη ην 5% ηνπ κεξηδίνπ ηεο ηξαπεδηθήο αγνξάο. Ζ EUROBANK - ERGASIAS ειέγρεη ηελ EUROBANK Beograd ε νπνία δηαζέηεη 11 θαηαζηήκαηα ελψ κέρξη ην θαινθαίξη έρεη πξνγξακκαηηζηεί ε ιεηηνπξγία ηεζζάξσλ λέσλ θαηαζηεκάησλ. Ζ Σξάπεδα Πεηξαηψο έρεη πξνρσξήζεη ζηελ εμαγνξά ηεο Atlas Bank ε νπνία δηαζέηεη ην 1% ηεο ηξαπεδηθήο αγνξάο ζηε εξβία. ηηο ηειεπηθνηλσλίεο ν ΟΣΔ έρεη εμαγνξάζεη πιεηνςεθηθφ παθέην ηεο Telekom Serbia, ελψ ηα ΔΛΠΔ ζπκκεηέρνπλ ζηηο εηαηξείεο Jugopetrol Kotor θαη EKO YU AD. Ζ εηαηξεία ΣΗΣΑΝ έρεη εμαγνξάζεη ηελ Fabrika Cementa Kosjeric θαη ε Διιεληθή Δηαηξεία Δκθηαιψζεσο ηηο εηαηξείεο IBP Beograd AD θαη Vlasniska Rosa. Άιιεο ζεκαληηθέο ειιεληθέο επελδχζεηο ζηελ πεξηνρή είλαη απηέο ησλ ΗΝΣΡΑΛΟΣ, ΓΔΛΣΑ, Διιεληθήο Βηνκεραλίαο Εάραξεο, Αθνί Βεξφπνπινη θαη ΑΛΟΤΜΤΛ 31. 1 Γξαθείν ΟΔΤ ΠΓΓΜ 2 Irene Kikerkova FDI and its Influence upon the Development of the Macedonian Economy, Agora Without Frontiers Volume 6, 2001 3 Γξαθείν ΟΔΤ Βειηγξαδίνπ 33

ζη. Μνιδαβία ηε Μνιδαβία έρνπλ επελδπδπκέλα θεθάιαηα πεξί ηηο 29 ειιεληθέο επηρεηξήζεηο, ρσξίο σζηφζν κεγάιν χςνο επελδεδπκέλσλ θεθαιαίσλ ζε ζρέζε κε ηνλ αξηζκφ ησλ εηαηξεηψλ, κεγαιχηεξεο ησλ νπνίσλ είλαη ηεο INTRACOM, ηεο INTRALOT ζηνλ ηνκέα ησλ πξνγλσζηηθψλ πνδνζθαίξνπ χςνπο 900.000 δνι. ΖΠΑ, ηεο MICHAILIDIS TOBACCO MOLDOVA ζηνλ ηνκέα επεμεξγαζίαο θαπλνχ χςνπο 600.000 δνι. ΖΠΑ, ηεο CON. CARDASILARIS ζηνλ θιάδνπ ηνπ εκπνξίνπ μεξψλ θαξπψλ χςνπο 1.120.000 δνι. ΖΠΑ, ηεο TECHNOVAX θαη INTERTASK ζηηο θαηαζθεπέο, ηεο GENEB ζηα αγξνηηθά πξντφληα, ηεο HAFILOS θαη ηεο OLYMPIADA INT TRANSPORT ζηηο κεηαθνξέο, ηεο TARATIRIDIS ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηεο FERFELIS ζην εκπφξην ηξνθίκσλ. δ. Κξναηία ηελ Κξναηία είλαη πεξηνξηζκέλε ε ειιεληθή επελδπηηθή παξνπζία. Οη ζεκαληηθφηεξεο επελδχζεηο απφ εηαηξίεο ειιεληθψλ ζπκθεξφλησλ πξνέξρνληαη απφ ηηο επηρεηξήζεηο ΜΑΡΗΝΟΠΟΤΛΟ MARCS & SPENCER ζην ρψξν ηεο έλδπζεο, PRINTEC AE ζηνλ θιάδν ηνπ ινγηζκηθνχ, TRADEXCO ζηα αζιεηηθά είδε, COCA COLA 3E ζηνλ ηνκέα ησλ πνηψλ, CEETEL ζηνλ θιάδν ηεο πιεξνθνξηθήο θαζψο θαη ζπκκεηνρή ειιήλσλ πινηνθηεηψλ ζηα θξναηηθά λαπεγεία 2. Δπξσπατθή Έλσζε α. Οπγγαξία ηελ νπγγξηθή αγνξά δξαζηεξηνπνηνχληαη πεξί ηηο 120 ειιεληθέο εηαηξείεο, 14 εθ ησλ νπνίσλ ζπγθεληξψλνπλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ επελδπηηθνχ θεθαιαίνπ. Σν ζπλνιηθφ επελδπηηθφ θεθάιαην ζηελ Οπγγαξία αλέξρεηαη ζε 181 εθ. δνι θαιχπηνληαο ην 0,6% πεξίπνπ ηνπ ζπλνιηθνχ πνζνζηνχ ησλ μέλσλ επελδχζεσλ ζηε ρψξα. Οη ζεκαληηθφηεξεο ειιεληθέο επελδχζεηο ζηε ρψξα είλαη ησλ εηαηξεηψλ ΥΑΡΣΟΠΟΗΗΑ 1 Γ. Παπαδνγηάλλε, Διιεληθή Δηζβνιή ζηηο ηξάπεδεο ηεο εξβίαο, ΚΑΘΖΜΔΡΗΝΖ, θχιιν 20/2/2005 2 Γξαθείν ΟΔΤ Εάγθξεκπ 34