Πρόλογος Γ Έκδοσης... 19 κεφάλαιο 1 ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ 1.1 Εξελίξεις στο Χρηματοπιστωτικό Χώρο και Χρηματοοικονομικοί Κίνδυνοι... 27 1.2 Εισαγωγικά Στοιχεία των Παραγώγων Χρηματοοικονομικών Προϊόντων... 36 1.3 Χρήση και Σημασία των Παραγώγων... 42 1.3.1 Αντιστάθμιση των Χρηματοοικονομικών Κινδύνων... 43 1.3.2 Μεταφορά των Κινδύνων... 45 1.3.3 Επενδύσεις σε Παράγωγα... 45 1.4 Οφέλη από την Ανάπτυξη των Παραγώγων... 45 1.5 Εισαγωγή στην Έννοια των Παραγώγων... 46 1.5.1 Προθεσμιακά Συμβόλαια... 47 1.5.2 Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης... 52 1.5.3 Δικαιώματα Προαίρεσης... 55 1.5.4 Ανταλλαγές... 58 1.5.5 Λοιπά Παράγωγα... 59 9
1.6 Χρηματιστήρια Παραγώγων Χρηματοοικονομικών Προϊόντων και Εταιρείες Εκκαθάρισης επί Παραγώγων...60 1.7 Το Χρηματιστήριο Παραγώγων Αθηνών και η Εταιρεία Εκκαθάρισης των Συναλλαγών επί Παραγώγων και Κινητών Αξιών...66 1.8 Η Διεθνής Ένωση Ανταλλαγών και Παραγώγων...74 1.9 Τα Μεγέθη της Αγοράς Παραγώγων...78 1.10 Κίνδυνοι Παραγώγων και Χρηματοπιστωτικές Κρίσεις...84 1.10.1 Η Έννοια της Μόχλευσης και των Πλασματικών Ποσών Επενδύσεων...84 1.10.2 Προσφορά Χρήματος, Παράγωγα και Ρευστότητα...89 1.10.3 Βασικοί Κανόνες Χρήσης των Παραγώγων...97 κεφάλαιο 2 ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΡΟΑΙΡΕΣΗΣ ΕΠΙ ΜΕΤΟΧΩΝ (STOCK OPTIONS) 2.1 Εισαγωγή...99 2.2 Έννοια των Δικαιωμάτων Προαίρεσης...100 2.3 Κατηγορίες των Δικαιωμάτων Προαίρεσης...101 2.3.1 Δικαιώματα Αγοράς και Δικαιώματα Πώλησης...101 2.3.2 Δικαιώματα Φυσικής Παράδοσης και Δικαιώματα Εκκαθάρισης με Ρευστά Διαθέσιμα...102 2.3.3 Δικαιώματα Αμερικάνικου Τύπου και Δικαιώματα Ευρωπαϊκού Τύπου...103 2.4 Χαρακτηριστικά των Δικαιωμάτων Προαίρεσης και Δικαιώματα επί Μετοχών...104 2.4.1 Υποκείμενος Τίτλος...104 2.4.2 Υποκείμενη Αγορά...105 2.4.3 Προϋποθέσεις Εισαγωγής στην Αγορά Παραγώγων...105 2.4.4 Κάτοχος ή Αγοραστής Δικαιώματος Προαίρεσης...106 2.4.5 Πωλητής Δικαιώματος Προαίρεσης...107 2.4.6 Εξάσκηση (Άσκηση) και Τιμή Εξάσκησης του Δικαιώματος Προαίρεσης...109 2.4.7 Μονάδα Διαπραγμάτευσης Δικαιωμάτων Προαίρεσης...111 2.4.8 Πολλαπλασιαστής Δικαιώματος Προαίρεσης...111 10
2.4.9 Ονομαστικό ή Πλασματικό Ποσό...112 2.4.10 Ημερομηνίες Λήξεως, Τελευταίας Διαπραγμάτευσης και Τελικής Εκκαθάρισης...113 2.4.11 Όρια Θέσης και Όρια Εξάσκησης...114 2.4.12 Τιμή Εκκαθάρισης...114 2.4.13 Ποσό Εκκαθάρισης...115 2.4.14 Τιμή ή Ασφάλιστρο Δικαιώματος Προαίρεσης...116 2.4.15 Τιμή Δικαιώματος Προαίρεσης και Δείκτες Μεταβολής Αυτής...118 2.5 Βασικές Στρατηγικές Δικαιωμάτων Προαίρεσης...120 2.5.1 Αγορά Δικαιώματος Αγοράς...120 2.5.2 Πώληση Δικαιώματος Αγοράς...122 2.5.3 Αγορά Δικαιώματος Πώλησης...124 2.5.4 Πώληση Δικαιώματος Πώλησης...126 2.5.5 Δικαιώματα Προαίρεσης, Μόχλευση και Επενδύσεις Εγγυημένου Κεφαλαίου...127 2.6 Διαγραμματική Παρουσίαση των Δικαιωμάτων Προαίρεσης...132 2.6.1 Διαγραμματική Παρουσίαση των Δικαιωμάτων Αγοράς.. 132 2.6.2 Διαγραμματική Παρουσίαση των Δικαιωμάτων Πώλησης...137 2.7 Βασικά Στοιχεία Τιμολόγησης των Δικαιωμάτων Προαίρεσης...139 2.7.1 Δικαίωμα με Μηδενική Καθαρή Αξία...139 2.7.2 Δικαίωμα με Θετική Καθαρή Αξία...140 2.7.3 Δικαίωμα με Αρνητική Καθαρή Αξία...140 2.7.4 Εσωτερική Αξία και Υπεραξία...141 2.7.5 Εφαρμογές Εσωτερικής Αξίας και Υπεραξίας...142 2.7.6 Εσωτερική Αξία, Υπεραξία και Εξισορροπητική Κερδοσκοπία...145 κεφάλαιο 3 στρατηγικεσ δικαιωματων προαίρεσης 3.1 Εισαγωγικά Στοιχεία...149 3.2 Καλυμμένη Πώληση Δικαιώματος Αγοράς...152 3.3 Καλυμμένη Πώληση Δικαιώματος Πώλησης...153 3.4 Προστατευτικό Δικαίωμα Πώλησης...154 11
3.5 Προστατευτικό Δικαίωμα Αγοράς...155 3.6 Στρατηγική Straddle...156 3.6.1 Αγορά Straddle...156 3.6.2 Πώληση Straddle...157 3.7 Στρατηγική Strangle...158 3.7.1 Αγορά Strangle...158 3.7.2 Πώληση Strangle...161 3.8 Στρατηγικές Spreads...163 3.8.1 Έννοια και Κατηγορίες...163 3.8.2 Κάθετο Spread με Προσδοκίες Ανατιμήσεως...165 3.8.3 Κάθετο Spread με Προσδοκίες Υποτιμήσεως...166 3.8.4 Στρατηγική Butterfly Spread...167 3.8.5 Στρατηγική Box Spread...169 κεφάλαιο 4 ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΡΟΑΙΡΕΣΗΣ ΕΠΙ ΞΕΝΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ (FOREIGN CURRENCY OPTIONS) 4.1 Γενικά Στοιχεία...175 4.2 Ειδικές Κατηγορίες των Δικαιωμάτων επί Ξένων Νομισμάτων (Συναλλάγματος)...177 4.2.1 Δικαιώματα Εγχωρίου Νομίσματος...177 4.2.2 Δικαιώματα Cross-Rate...178 4.3 Χρήση των Δικαιωμάτων επί Ξένων Νομισμάτων και Συναλλαγματικός Κίνδυνος...178 4.4 Χαρακτηριστικά των Δικαιωμάτων Προαίρεσης επί Ξένων Νομισμάτων...179 4.4.1 Εσωτερική Αξία...179 4.4.2 Μονάδα Διαπραγμάτευσης ή Πολλαπλασιαστής...181 4.4.3 Η Τιμή των Δικαιωμάτων επί Ξένων Νομισμάτων (Συναλλάγματος)...181 4.4.4 Τιμή Εξάσκησης και Συνολικό Ύψος Συμβολαίου με Παράδοση Υποκείμενου Νομίσματος...183 4.4.5 Ποσό Διακανονισμού Δικαιωμάτων επί Ξένων Νομισμάτων Εκκαθάρισης με Ρευστά Διαθέσιμα...183 12
4.5 Διακανονισμός Δικαιωμάτων επί Ξένων Νομισμάτων...184 4.6 Κέρδη και Ζημιές για τους Χρήστες των Δικαιωμάτων Προαίρεσης επί Ξένων Νομισμάτων...185 4.6.1 Κέρδη και Ζημιές για τον Κάτοχο και τον Πωλητή Δικαιώματος Αγοράς...187 4.6.2 Κέρδη και Ζημιές για τον Κάτοχο και τον Πωλητή Δικαιώματος Πώλησης...191 4.6.3 Εφαρμογή Στρατηγικής Straddle επί Δικαιωμάτων Ξένων Νομισμάτων...194 4.6.4 Δικαιώματα Προαίρεσης επί Συναλλάγματος και Αντιστάθμιση του Συναλλαγματικού Κινδύνου...197 κεφάλαιο 5 ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΡΟΑΙΡΕΣΗΣ ΕΠΙ ΛΟΙΠΩΝ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΙΤΛΩΝ 5.1 Γενικά Στοιχεία...203 5.2 Δικαιώματα Προαίρεσης επί Δεικτών...204 5.2.1 Έννοια και Χαρακτηριστικά των Δικαιωμάτων επί Δεικτών...204 5.2.2 Εφαρμογές Δικαιωμάτων επί Δεικτών...209 5.2.3 Δικαιώματα επί του Δείκτη Nasdaq-100...212 5.3 Δικαιώματα Προαίρεσης επί Επιτοκίων...214 5.4 Δικαιώματα Προαίρεσης επί Τίτλων του Δημοσίου...219 5.4.1 Γενικά Στοιχεία...219 5.4.2 Η Τιμολόγηση των Τίτλων του Δημοσίου...220 5.4.3 Ο Πολλαπλασιαστής των Δικαιωμάτων επί Τίτλων...224 5.4.4 Δικαιώματα με Υποκείμενο την Τιμή του Χρεογράφου...224 5.4.5 Δικαιώματα με Υποκείμενο την Απόδοση του Χρεογράφου...225 5.4.6 Δικαιώματα με Υποκείμενο Συμβόλαιο Μελλοντικής Εκπλήρωσης επί Χρεογράφου του Δημοσίου...227 5.4.7 Δικαιώματα Προαίρεσης επί Συμβολαίων Μελλοντικής Εκπλήρωσης επί Ομολόγων του Δημοσίου των Η.Π.Α...228 13
κεφάλαιο 6 ΣΥΜΒΟΛΑΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΛΗΡΩΣΗΣ (future contracts) 6.1 Έννοια και Διαπραγμάτευση των Συμβολαίων Μελλοντικής Εκπλήρωσης...231 6.2 Χρήση των Συμβολαίων Μελλοντικής Εκπλήρωσης...233 6.3 Βασικά Χαρακτηριστικά των Συμβολαίων Μελλοντικής Εκπλήρωσης...233 6.3.1 Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης Φυσικής Παράδοσης και Συμβόλαια Εκκαθάρισης με Ρευστά Διαθέσιμα...233 6.3.2 Αγοραστής και Πωλητής Συμβολαίου Μελλοντικής Εκπλήρωσης...234 6.3.3 Μέγεθος Συμβολαίου...234 6.3.4 Τιμή Συμβολαίου και Ελάχιστη Μεταβολή Τιμής...234 6.3.5 Ημερήσια Όρια Τιμής...235 6.3.6 Όρια Θέσης...235 6.3.7 Ημερομηνία Λήξεως και Ημερομηνία Τελευταίας Διαπραγμάτευσης...235 6.3.8 Ημερομηνία Τελικής Εκκαθάρισης...236 6.3.9 Ημερήσια και Τελική Τιμή Εκκαθάρισης...236 6.3.10 Κέρδος Συμβολαίου Μελλοντικής Εκπλήρωσης...236 6.4 Διαδικασία Εκκαθάρισης των Συμβολαίων Μελλοντικής Εκπλήρωσης...237 6.5 Η Λειτουργία των Λογαριασμών Περιθωρίων και η Διαδικασία της Καθημερινής Αποτίμησης...239 6.5.1 Εφαρμογή Συμβολαίου Μελλοντικής Εκπλήρωσης επί Συναλλάγματος...239 6.5.2 Η Καθημερινή Αποτίμηση και Εκκαθάριση για τον Αγοραστή του Συμβολαίου...240 6.5.3 Η Καθημερινή Αποτίμηση και Εκκαθάριση για τον Πωλητή του Συμβολαίου...244 6.5.4 Αντιστάθμιση Κινδύνου Συναλλάγματος με τη Χρήση Συμβολαίων Μελλοντικής Εκπλήρωσης επί Συναλλάγματος...246 14
6.6 Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης επί Επιτοκίων...248 6.6.1 Γενικά Στοιχεία...248 6.6.2 Εφαρμογή Συμβολαίων Μελλοντικής Εκπλήρωσης επί Επιτοκίων...249 6.6.3 Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης επί Καταθέσεων Ευρωδολαρίων Διάρκειας Τριών Μηνών...254 6.7 Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης επί τίτλων του Δημοσίου.. 257 6.7.1 Γενικά Στοιχεία...257 6.7.2 Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης επί τίτλων του Δημοσίου των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής...261 6.7.3 Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης επί Τίτλων του Ελληνικού Δημοσίου...269 6.8 Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης επί Δεικτών Μετοχών...273 6.8.1 Εισαγωγικά Στοιχεία...273 6.8.2 Βασικά Χαρακτηριστικά των Συμβολαίων Μελλοντικής Εκπλήρωσης επί Δεικτών...276 6.8.3 Εφαρμογή Καθημερινής Αποτίμησης Συμβολαίου Μελλοντικής Εκπλήρωσης επί Χρηματιστηριακού Δείκτη...278 6.8.4 Παραδείγματα Συμβολαίων Μελλοντικής Εκπλήρωσης επί Χρηματιστηριακών Δεικτών...280 κεφάλαιο 7 ΠΡΟΘΕΣΜΙΑΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑΙΑ (FORWARD CONTRACTS) 7.1 Εισαγωγικά Στοιχεία...283 7.2 Τιμές Προθεσμιακών Συμβολαίων...292 7.3 Προθεσμιακές Τιμές Εμπορευμάτων...293 7.4 Προθεσμιακές Τιμές Συναλλάγματος...293 7.4.1 Υπολογισμός των Προθεσμιακών Τιμών Συναλλάγματος... 293 7.4.2 Swap rate...298 7.5 Προθεσμιακά Συμβόλαια και Αντιστάθμιση του Συναλλαγματικού Κινδύνου...300 7.5.1 Εισαγωγικές Έννοιες...300 7.5.2 Χρηματοοικονομικές Επενδύσεις και Αντιστάθμιση Κινδύνου Συναλλάγματος...301 15
7.5.3 Χρηματοδοτήσεις σε Συνάλλαγμα και Προθεσμιακά Συμβόλαια επί Συναλλάγματος...303 7.5.3.1 Η Χρηματοδότηση σε Συνάλλαγμα για το Δανειοδοτούμενο...305 7.5.3.2 Η Χρηματοδότηση σε Συνάλλαγμα για το Πιστωτικό Ίδρυμα...309 7.6 Προθεσμιακές Τιμές Επιτοκίων και Προθεσμιακά Συμβόλαια Επιτοκίων...313 7.6.1 Υπολογισμός Προθεσμιακών Επιτοκίων...313 7.6.2 Απόδοση στη Λήξη (Yield to Maturity)...318 7.6.3 Η Καμπύλη Επιτοκίων (Yield Curve)...320 7.6.4 Διάρθρωση Επιτοκίων κατά Διάρκεια...322 7.6.5 Προθεσμιακά Συμβόλαια Επιτοκίων...324 κεφάλαιο 8 ΑΝΤΑΛΛΑΓΕΣ (SWAPS) 8.1 Εισαγωγικά Στοιχεία...325 8.2 Ανταλλαγές Νομισμάτων...327 8.2.1 Έννοια και Κατηγορίες...327 8.2.2 Εφαρμογές Ανταλλαγών Νομισμάτων...329 8.3 Ανταλλαγές Επιτοκίων...337 8.3.1 Γενικά Στοιχεία...337 8.3.2 Ταξινόμηση των Ανταλλαγών Επιτοκίων...338 8.3.3 Ανταλλαγές και Αντιστάθμιση Κινδύνου Επιτοκίων...340 8.3.4 Συνολική Ανταλλαγή Επιτοκίων Υποχρεώσεων και Απαιτήσεων...343 8.3.5 Ανταλλαγές Υποχρεώσεων...349 8.3.5.1 Ανταλλαγές Σταθερού/Κυμαινόμενου Επιτοκίου...349 8.3.5.2 Ανταλλαγές Κυμαινόμενου/Κυμαινόμενου Επιτοκίου...365 8.3.6 Ανταλλαγές Απαιτήσεων ή Στοιχείων Ενεργητικού...370 16
κεφάλαιο 9 περιεχομενα ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΑ ΠΑΡΑΓΩΓΑ 9.1 Παράγωγα Eπιτοκίων...375 9.1.1 Εισαγωγή...375 9.1.2 CAP (Δικαίωμα Ανώτατου ή Μέγιστου Επιτοκίου)...376 9.1.3 FLOOR (Δικαίωμα Κατώτατου ή Ελάχιστου Επιτοκίου)...379 9.1.4 COLLARS (Δικαίωμα Ανώτατου και Κατώτατου Επιτοκίου)...381 9.1.5 FRAs (Forward Rate Agreements)...381 9.2 Warrants...387 9.3 Repos επί Μετοχών...388 9.3.1 Γενικά Στοιχεία...388 9.3.2 Ανοιχτές Πωλήσεις...388 9.3.3 Δανεισμός Τίτλων...390 9.3.4 Οι Ανοιχτές Πωλήσεις στην Ελληνική Αγορά...391 9.3.5 Προϊόντα Δανεισμού Μετοχών στο Χρηματιστήριο Παραγώγων...392 κεφάλαιο 10 ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (CREDIT DERIVATIVES) 10.1 Γενικά Στοιχεία...397 10.2 Ο Πιστωτικός Κίνδυνος...398 10.3 Αντιστάθμιση και Διαχείριση του Πιστωτικού Κινδύνου...401 10.4 Τα Παράγωγα Πιστωτικού Κινδύνου...403 10.4.1 Έννοια των Παραγώγων Πιστωτικού Κινδύνου...403 10.4.2 Κατηγορίες Πιστωτικών Παραγώγων...405 10.4.3 Ανταλλαγές Πιστωτικού Κινδύνου...406 10.4.3.1 Ανταλλαγές Χαρτοφυλακίου Δανείων (Loan Portfolio Swaps)...406 10.4.3.2 Ανταλλαγές Συνολικής Απόδοσης (Total Return Swaps)...407 17
10.4.4 Ανταλλαγές Αθέτησης (Credit Default Swaps)...410 10.4.5 Δικαιώματα Προαίρεσης επί Χρέους (Credit Options)...417 10.4.6 Τίτλοι Πιστωτικής Σύνδεσης (Credit Linked Notes)...417 10.4.7 Collateralized Debt Obligations (CDOs)...420 10.5 Παραδοσιακές Μέθοδοι Μεταφοράς του Πιστωτικού Κινδύνου...425 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ...427 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ...437 18