ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέµπτη 22 Σεπτεµβρίου 2011 Health ΤΕΥΧΟΣ 71 EΝΘΕΤΗ ΕΚ ΟΣΗ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ & ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΑΝΟΙΑ ΚΑΙ ΑΛΤΣΧΑΪΜΕΡ Παράγοντες κινδύνου, προφύλαξη και φαρμακευτική αντιμετώπιση θέµα Εκατό διαφορετικά αίτια ευθύνονται για την εµφάνιση της γεροντικής άνοιας ο γιατρός µάς είπε Νέα δεδοµένα στη συµπτωµατική θεραπεία παρουσίαση Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer: Υπηρεσίες και δράσεις
30 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέµπτη 22 Σεπτεµβρίου 2011 Health >2 Εκατό διαφορετικά αίτια ευθύνονται για Μαρία Καραγιαννίδου Ψυχολόγος (BSc, MSc, MA), Μονάδα Αντιµετώπισης Προβληµάτων Νόσου Alzheimer «Αγιος Ιωάννης» Ο όρος «άνοια» αναφέρεται σ ένα εύρος συµπτωµάτων που παρατηρούνται συνήθως σε άτοµα µε νοσήµατα του εγκεφάλου, τα οποία έχουν ως αποτέλεσµα την καταστροφή και την απώλεια εγκεφαλικών κυττάρων. Η απώλεια των κυττάρων αυτών είναι µια φυσιολογική διαδικασία αλλά στα νοσήµατα που οδηγούν σε άνοια, αυτή εµφανίζεται µε ταχύτερο ρυθµό και οδηγεί στο να µη λειτουργεί ο εγκέφαλος του ατόµου µε φυσιολογικό τρόπο. Εχουν αναφερθεί µέχρι σήµερα περισσότερα από 100 αίτια άνοιας. Τα συµπτώµατα της άνοιας φυσιολογικά περιλαµβάνουν µια σταδιακή και αργή επιδείνωση της ικανότητας του ατόµου να λειτουργεί, που δεν διορθώνεται. Η εγκεφαλική βλάβη προσβάλλει τη νοητική λειτουργία του ατόµου (µνήµη, προσοχή, συγκέντρωση, γλώσσα, σκέψη κ.λπ.) και αυτή, µε τη σειρά της, έχει αντίκτυπο στην καθηµερινή λειτουργικότητα και τη συµπεριφορά. Η άνοια, όµως, δεν περιορίζεται µόνο στους εκφυλιστικούς τύπους. Αναφέρεται σ ένα σύνδροµο που δεν ακολουθεί πάντα την ίδια πορεία εξέλιξης. Σε µερικές περιπτώσεις η κατάσταση του ασθενούς µπορεί να βελτιωθεί ή να παραµείνει σταθερή για ορισµένο χρονικό διάστηµα. Ενα µικρό ποσοστό περιπτώσεων άνοιας είναι θεραπεύσιµο ή δυνητικά αναστρέψιµο αλλά η πλειονότητα των περιπτώσεων άνοιας οδηγείται στο θάνατο. Οι περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν από «επιπλοκές», όπως πνευµονία -κυρίως εισρόφηση- ή άλλες λοιµώξεις, παρά από την ίδια τη νόσο. Η νόσος του Αλτσχάιµερ παρατηρείται σε περισσότερες από τις µισές περιπτώσεις άνοιας. Η αµέσως επόµενη συχνή αιτία άνοιας είναι η αγγειακή άνοια Αίτια άνοιας Η νόσος του Αλτσχάιµερ παρατηρείται σε περισσότερες από τις µισές περιπτώσεις άνοιας. Η αµέσως επόµενη συχνή αιτία άνοιας είναι η αγγειακή άνοια. Αυτή προκαλείται από µια σειρά µικρών ή στρατηγικών εγκεφαλικών επεισοδίων (έµφρακτα) που επηρεάζουν την παροχή αίµατος στον εγκέφαλο. Παρόλο που τα έµφρακτα αυτά µερικές φορές είναι πολύ µικρά, η συνύπαρξή τους µπορεί να οδηγήσει το άτοµο σε σηµαντικά προβλήµατα, όπως στο να σκεφτεί, να θυµηθεί, να επικοινωνήσει. Οι υπόλοιπες περιπτώσεις άνοιας µπορεί να οφείλονται σε πολυάριθµα αίτια, π.χ. να είναι αποτέλεσµα AIDS, νόσου του Biswanger, νόσου του Creutzfeld-Jakob, κατάθλιψης, διάχυτης άνοιας σωµατίων του Lewy, συνδρόµου Down, συνδρόµου Gerstmenn-Straussler Senker, νόσου του Huntington, µεταβολικών νοσηµάτων, νόσου του Pick και νόσου του Parkinson, όπως επίσης και αποτέλεσµα χρήσης φαρµάκων. Νόσος Αλτσχάιμερ Η νόσος του Αλτσχάιµερ είναι µια εκφυλιστική νόσος, η οποία αργά και προοδευτικά καταστρέφει εγκεφαλικά κύτταρα. Πήρε το όνοµά της από τον Alois Alzheimer, ένα Γερµανό νευρολόγο-ψυχίατρο, ο οποίος το 1907 πρώτος περιέγραψε τα συµπτώµατα και τα νευροπαθολογικά ευρήµατα της νόσου, όπως είναι οι γεροντικές πλάκες και οι νευροϊνιδιακές εκφυλίσεις στον εγκέφαλο. Η νόσος προσβάλλει πρώτα τη µνήµη και στη συνέχεια όλες τις άλλες νοητικές λειτουργίες (π.χ. σκέψη, οµιλία κ.λπ.) αλλά µπορεί επίσης να οδηγήσει και σε άλλα προβλήµατα, όπως σε σύγχυση, αλλαγές στη διάθεση και αποπροσανατολισµό σε χρόνο και χώρο. Αρχικά τα συµπτώµατα, όπως δυσκολία στη µνήµη και απώλεια των νοητικών λειτουργιών, µπορεί να είναι τόσο ήπια, ώστε να περνούν απαρατήρητα τόσο από το ίδιο το άτοµο όσο και από την οικογένεια και τους φίλους του. Ωστόσο, καθώς η νόσος εξελίσσεται, τα συµπτώµατα γίνονται ολοένα και πιο εµφανή και αρχίζουν να εµπλέκονται µε την καθηµερινή εργασία και τις κοινωνικές δραστηριότητες. Πρακτικές δυσκολίες µε καθηµερινές ασχολίες, όπως το ντύσιµο, το πλύσιµο, η τουαλέτα, προοδευτικά γίνονται τόσο σοβαρές, ώστε Health Κάθε Πέµπτη δωρεάν µαζί µε τον ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΤΥΠΟ Ιδιοκτησία: ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Α.Ε. Εκδότες: ΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΕΝΕΚΟΣ, ΑΛΕΞΗΣ ΣΚΑΝΑΒΗΣ ιευθυντής: ΠΑΝΟΣ ΑΜΥΡΑΣ ιευθυντής έκδοσης: ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙ ΗΣ Υπεύθυνη ενθέτου: ΜΑΡΙΑ ΤΣΙΛΙΜΙΓΚΑΚΗ Εµπορική διεύθυνση: ΕΛΣΑ ΣΟΪΜΟΙΡΗ ιεύθυνση διαφήµισης ειδικών εκδόσεων: ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΑΠΑΝΑΪΤΗΣ sales@e-typos.com ηµιουργικό: ΕΣΠΟΙΝΑ ΣΙΜΟΥ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέμπτη 22 Σεπτεμβρίου 2011 31 την εμφάνιση της γεροντικής άνοιας Health >3 θέμα με το χρόνο το άτομο εξαρτάται ολοκληρωτικά από τους άλλους. Η νόσος του Αλτσχάιμερ δεν είναι ούτε μολυσματική ούτε μεταδοτική. Είναι μια ανίατη νόσος, η οποία προκαλεί μια γενική αποδιοργάνωση του νου. Ωστόσο, η πιο συχνή αιτία θανάτου είναι η πνευμονία, γιατί καθώς η νόσος εξελίσσεται, το ανοσολογικό σύστημα αποδυναμώνεται και υπάρχει απώλεια βάρους, αυξάνοντας τον κίνδυνο λοιμώξεων του ανώτερου και του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος. Στο παρελθόν χρησιμοποιούσαν τον όρο «νόσος του Αλτσχάιμερ» όταν αναφέρονταν σε μια μορφή προγεροντικής άνοιας, αντιδιαστέλλοντάς την προς τη γεροντική άνοια. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η νόσος προσβάλλει άτομα τόσο άνω όσο και κάτω των 65 ετών. Από το 1976 η νόσος συχνά αναφέρεται ως προγεροντική ή γεροντική άνοια του τύπου του Αλτσχάιμερ ανάλογα με την ηλικία του ασθενούς. Επιδημιολογία - Παράγοντες κινδύνου και προφύλαξη Ποιος έχει πιθανότητα να προσβληθεί; Δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι κάποια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων είναι πιθανότερο να αναπτύξει τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Η φυλή, το επάγγελμα, το επίπεδο της μόρφωσης, η γεωγραφική θέση και η κοινωνικο-οικονομική κατάσταση δεν είναι καθοριστικοί παράγοντες της νόσου. Ωστόσο, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι τα άτομα με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο κινδυνεύουν λιγότερο από αυτά με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο. Συγκρίνοντας μεγάλες ομάδες ατόμων με νόσο του Αλτσχάιμερ με άλλους που δεν έχουν τη νόσο, κάποιοι ερευνητές προτείνουν πιθανούς παράγοντες κινδύνου. Αυτό σημαίνει ότι ορισμένοι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα από άλλους να προσβληθούν από τη νόσο. Παρ όλα αυτά, είναι απίθανο η ασθένεια να οφείλεται σ έναν και μόνο παράγοντα. Είναι πιο πιθανό ένας συνδυασμός παραγόντων (με διαφορετική για τη νόσο βαρύτητα από άτομο σε άτομο) να οδηγεί στην εμφάνισή της. Επιπολασμός Η νόσος Αλτσχάιμερ προσβάλλει σήμερα 35 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Ο αριθμός αυτός αυξάνεται δραματικά μέρα με τη μέρα έτσι ώστε το 2050 να ξεπεράσει τον τρομακτικό αριθμό των 100 εκατ. ανθρώπων, όπως αναφέρει το περιοδικό για την Παγκόσμια Ημέρα της Νόσου Alzheimer -21 Σεπτεμβρίου- της Διεθνούς Εταιρίας Νόσου Alzheimer. Υπολογίζεται, με βάση επιδημιολογικές έρευνες, ότι στις ανεπτυγμένες χώρες πάσχει από άνοια το 5-10% των ηλικιωμένων άνω των 70 ετών και κατ άλλους το ίδιο ποσοστό παρατηρείται στις ηλικίες άνω των 65 ετών. Το ποσοστό των ασθενών με άνοια διπλασιάζεται κάθε πενταετία με αποτέλεσμα ο ένας περίπου στους δύο από εκείνους που φτάνουν στην ηλικία των 85 ετών να παρουσιάζει άνοια. Αυτό σημαίνει ότι ενώ η πιθανότητα να προσβληθεί κανείς αυξάνει με την ηλικία, το γήρας από μόνο του δεν προκαλεί τη νόσο. Υπάρχουν πρόσφατες ενδείξεις ότι τα προβλήματα που σχετίζονται με την ηλικία, όπως η αρτηριοσκλήρυνση, μπορεί να συνεισφέρουν σε σημαντικό βαθμό στην ανάπτυξη της νόσου. Καθώς οι άνθρωποι ζουν όλο και περισσότερα χρόνια από όσο παλιότερα, ο αριθμός των ατόμων με νόσο του Αλτσχάιμερ και άλλες μορφές άνοιας κατά πάσα πιθανότητα θα αυξηθεί. Στην Ελλάδα το 1992 έπασχαν 60.000 περίπου άνθρωποι ηλικίας άνω των 70 ετών από τη νόσο Αλτσχάιμερ και 30.000 από άλλες άνοιες, σύμφωνα με επιδημιολογική μελέτη που έγινε στη Βόρεια Ελλάδα (Τσολάκη Μ. και συν, 1996). Σήμερα, μετά την τελευταία απογραφή, ο αριθμός αυτός υπολογίζεται πάνω από 150.000, εάν όμως αναλογισθούμε ότι η άνοια προσβάλλει συγχρόνως δύο τουλάχιστον άτομα, τον ασθενή και τον περιθάλποντα, με διαφορετικό τρόπο τον καθένα, ο αριθμός αυτός αμέσως διπλασιάζεται. Εάν, δε, λάβουμε υπόψη μας ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ιδρύματα με προγράμματα ειδικά για τους ασθενείς, ότι υπάρχουν ελάχιστα κέντρα ημερήσιας φροντίδας για την απασχόλησή τους και τη φροντίδα τους (που ουσιαστικά δεν επαρκούν) και ότι είναι υποχρεωμένοι οι ασθενείς να μένουν όλο το 24ωρο με τους συγγενείς τους, γίνεται εύκολα κατανοητό ότι πάσχει ολόκληρη η οικογένεια όταν κάποια μέρα η άνοια χτυπήσει την πόρτα της. Πρόληψη της νόσου Αλτσχάιμερ Η προφύλαξη από τη νόσο αποτελεί σήμερα αντικείμενο ερευνητικής προσπάθειας, επιθυμία, επιδίωξη, αλλά και σκοπό πολλών Ειδικών Ερευνητικών Κέντρων του εξωτερικού, αλλά και της Ελληνικής Εταιρίας Νόσου Alzheimer και του Πανελλήνιου Ινστιτούτου Νευροεκφυλιστικών Νοσημάτων. Εάν η προφύλαξη είναι δυνατή τότε η ανθρωπότητα θα απαλλαγεί από μια μάστιγα και η οικογένεια δεν θα χρειαστεί να ζήσει την τραγωδία της νόσου. Στην προσπάθεια, με μελέτες ασθενών και φυσιολογικών ατόμων, να καθοριστούν οι παράγοντες κινδύνου για την άνοια βρέθηκαν κάποιοι που θα μπορούσαν να θεωρηθούν προφυλακτικοί. Σήμερα υπάρχει ο προβληματισμός, στο μέλλον ίσως υπάρξει η δυνατότητα της επιβεβαίωσης ή μη αυτής της άποψης με τις καλά οργανωμένες επιδημιολογικές μελέτες. Μεταξύ αυτών των παραγόντων που μελετήθηκαν και μελετώνται είναι: η εκπαίδευση, η νοητική και φυσική άσκηση, τα οιστρογόνα, τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα, ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, η διακοπή του καπνίσματος, ο έλεγχος των επιπέδων της χοληστερόλης. Κάποιες μελέτες δείχνουν ότι σε κάθε δεδομένη στιγμή προσβάλλονται περισσότερες γυναίκες από άνδρες. Αυτό όμως μπορεί να οδηγήσει σε παρερμηνεία, καθώς οι γυναίκες ως ομάδα πληθυσμού ζουν περισσότερο από τους άνδρες. Αν οι άνδρες ζούσαν όσο οι γυναίκες και δεν πέθαιναν από άλλα νοσήματα, ο αριθμός των προσβεβλημένων από τη νόσο πιθανώς να ήταν ίσος με αυτόν των γυναικών.
32 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέµπτη 22 Σεπτεµβρίου 2011 Health >4 Νεότερα στη φαρμακευτική αντιμετώπ Μάγδα Τσολάκη MD, PhD, νευρολόγος-ψυχίατρος, θεολόγος, καθηγήτρια στο ΑΠΘ και πρόεδρος της Ελληνικής Οµοσπονδίας Νόσου Alzheimer Ο ταν σκεφτόµαστε οι ιατροί, νευρολόγοι, ψυχίατροι ή εκπαιδευµένοι στην άνοια παθολόγοι και γενικοί γιατροί, ποιο είναι το καλύτερο που µπορούµε να προσφέρουµε στους ασθενείς µας µε άνοια ή ήπια νοητική διαταραχή, θα πρέπει να έχου- µε στο νου µας τα αποτελέσµατα επιστηµονικών ερευνών, που µας δίνουν πληροφορίες για το πώς θα εξελιχθεί ο κάθε ασθενής. Η γνώση αυτή είναι απαραίτητο να την έχει κάθε γιατρός για να µπορεί να µιλάει στους περιθάλποντες, αλλά και στις οικογένειες των ασθενών για το τι περιµένουµε από τη θεραπεία. Ερωτήµατα: 1. Ο ασθενής µας έχει το αλληλόµορφο γονίδιο APOE ε4; Εάν το έχει, τότε η εξέλιξή του είναι ταχύτερη από τους ασθενείς που δεν το έχουν. 2. Ο ασθενής µας είναι ιδιαίτερα µορφωµένος; Υπάρχει περίπτωση να εµφανιστεί η άνοια πολύ αργότερα. 3. Εχει ο ασθενής αγγειακούς παράγοντες κινδύνου, υπέρταση, σάκχαρο, χοληστερίνη, µεταβολικό σύνδροµο, καπνίζει, είναι παχύσαρκος; Τότε έχει µεγαλύτερη πιθανότητα κατά 50-70% να πάθει άνοια. 4. Εχει αυξηµένη οµοκυστεΐνη ή χαµηλά επίπεδα βιταµίνης Β12; Η εξέλιξη της άνοιας θα είναι ταχύτερη µε ταχύτερη συρρίκνωση του εγκεφάλου. Η εξέταση του ασθενούς µε νευροψυχολογικό έλεγχο -ερωτηµατολόγια- είναι προς το παρόν η καλύτερη µέθοδος και για τη διάγνωση, αλλά και για την αξιόπιστη παρακολούθησή τους. Τα εργαστηριακά ευρήµατα, η µαγνητική τοµογραφία, η οσφυονωτιαία παρακέντηση, η λειτουργική απεικόνιση µε ΡΕΤ ή SPECT µπορούν να συµβάλουν στη διάγνωση της νόσου πολύ νωρίς, όταν ακόµη τα συµπτώµατα µόλις αναγνωρίζονται από τον ίδιο τον ασθενή. Το «Third Canadian Consensus Conference on the Diagnosis and Treatment of Dementia» (2006) κατέληξε στο ότι η οσφυονωτιαία παρακέντηση δεν θα πρέπει να γίνεται σε κάθε ασθενή ως εξέταση ρουτίνας, αλλά µόνο όταν υπάρχει διαγνωστικό πρόβληµα. Τα πρόσφατα όµως κριτήρια διάγνωσης υποστηρίζουν την άποψη ότι η ανίχνευση συγκεκριµένων πρωτεϊνών στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό συµβάλλει στην πολύ πρώιµη διάγνωση της άνοιας. Σήµερα η φαρµακευτική θεραπεία που χρησιµοποιούµε είναι κατεξοχήν συµπτωµατική. Οι αναστολείς που χρησιµοποιούµε (δονεπεζίλη, ριβαστιγµίνη και γκαλανταµίνη), καθώς και η µεµαντίνη είναι τα φάρµακα που καθυστερούν την εξέλιξη και βοηθούν τους ασθενείς µε άνοια στα πρώτα και µεσαία στάδια της νόσου χωρίς να αυξάνουν την επιβίωση των ασθενών. Κυκλοφορούν δύο νέες µορφές αυτών των φαρµάκων, το διασπειρόµενο δισκίο δονεπεζίλης και το αυτοκόλλητο της ριβαστιγµίνης. Οι µη φαρµακευτικές θεραπείες κερδίζουν συνεχώς έδαφος στην αντιµετώπιση της άνοιας σε όλο τον κόσµο. Πρόσφατη µελέτη από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο της Θεσσαλονίκης σε συνεργασία µε την Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer έδειξε ότι ασθενείς µε ήπια νοητική διαταραχή γίνονται φυσιολογικοί και ασθενείς µε ήπια άνοια αλλάζουν στάδιο. Μένει να αποδείξουµε ότι αυτές οι αλλαγές παραµένουν για µεγάλα χρονικά διαστήµατα. Η πλέον πρόσφατη βιβλιογραφία όσον αφορά στη φαρµακευτική θεραπευτική των ανοιών αναφέρεται σε µεγάλο εύρος παρεµβάσεων, οι οποίες θα αναφερθούν στη συνέχεια επιγραµµατικά. 1. Βιταμίνες Β6, Β12 και φολικό Πρόσφατες µελέτες έδειξαν ότι η οµοκυστιναιµία µπορεί να είναι παράγων κινδύνου για αγγειακές νόσους, ατροφία του εγκεφάλου, νοητική έκπτωση, νόσο Αλτσχάι- µερ, κατάθλιψη και άλλα νοσήµατα του εγκεφάλου. Σε πρόσφατο άρθρο οι Tu και συνεργάτες εκτίµησαν 92 ασθενείς µε νόσο Αλτσχάιµερ, ερευνώντας τη σχέση µεταξύ των αλλαγών στη νόηση, των επιπέδων της οµοκυστεΐνης και τις βλάβες στη λευκή ουσία του εγκεφάλου. Βρήκαν ότι τα επίπεδα της οµοκυστεΐνης των ασθενών µε Αλτσχάιµερ δεν διέφεραν από αυτά των φυσιολογικών και τα επίπεδα της οµοκυστεΐνης δεν συσχετίζονταν µε τα νοητικά αποτελέσµατα στις ανάλογες κλίµακες. Οµως, τα επίπεδα της οµοκυστεΐνης στο πλάσµα σχετίζονταν µε ταχεία έκπτωση στις νοητικές λειτουργίες και περισσότερες βλάβες στη λευκή ουσία που φαίνονται στη µαγνητική τοµογραφία. 2. Σ Θερα ότι µπ διέγε τρέµο τις µυ 3. Σ φωσ Κύρι της ε ναι η τ-πρω σωλη σηµα που ε καθώ κα πο των κ το πλ για τη 4. Σ Αν κα ατορβ των ν
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέµπτη 22 Σεπτεµβρίου 2011 33 Health >5 θέµα ιση των ανοιών Θεραπεία επιβραδύνει τη νόσο Σήμερα υπάρχει συμπτωματική θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ. Τα φάρμακα που ονομάζονται αναστολείς χολινεστερασών επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου, ιδίως εάν χορηγηθούν στα αρχικά στάδια, και εξασφαλίζουν καλύτερη ποιότητα ζωής για τους ασθενείς και τις οικογένειές τους. Η τελευταία εξέλιξη στην κατηγορία αυτή των φαρμάκων είναι το διασπειρόμενο στο στόμα δισκίο της δονεπεζίλης, το οποίο, αφού τοποθετηθεί στη γλώσσα του ασθενούς, διαλύεται σε λιγότερο από 10 δευτερόλεπτα, αυξάνοντας έτσι το ποσοστό συμμόρφωσης στη θεραπεία. υνδυασμοί φυτών πείες µε εκχυλίσµατα φυτών έδειξαν ορεί να βοηθήσουν στην αϋπνία, στη ρση, στην επιθετικότητα, στον τρόµουλο κατά τη διάρκεια του ύπνου και οκλονίες του ύπνου. τρατηγικές κατά της φορυλιώσεως της τ-πρωτεΐνης ο παθογνωµονικό χαρακτηριστικό ξέλιξης της νόσου Αλτσχάιµερ είυπερβολική φωσφορυλίωση της τεΐνης που σταθεροποιεί τα µικρονάρια µέσα στο κύτταρο. Εχει γίνει ντική έρευνα να βρεθούν οι κινάσες µπλέκονται σ αυτή τη διαδικασία, ς επίσης έχουν δοκιµασθεί φάρµαυ εµποδίζουν τη λειτουργία αυτών ινασών. Αυτές οι δοκιµές αλλάζουν αίσιο της ανάπτυξης νέων φαρµάκων νόσο Αλτσχάιµερ. τατίνες ι στα πειραµατόζωα φαίνεται ότι η αστατίνη εµποδίζει την ανάπτυξη ευροπαθολογικών βλαβών που έχουν σχέση µε τη νόσο Αλτσχάιµερ, µελέτη ανασκόπησης της Cochraine Library για την αποτελεσµατικότητα των στατινών στους ασθενείς µε άνοια καταλήγει στο ότι δεν υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ακόµη για την αποτελεσµατικότητα των στατινών στη νόσο Αλτσχάιµερ. Τέλος, ενώ θα µπορούσαµε να αναφέρουµε πολλές υποσχόµενες φαρµακευτικές θεραπείες, είναι σηµαντικό να αναφέρουµε ότι περιµένουµε σύντοµα τα αποτελέσµατα µελετών που έχουν στόχο το β-αµυλοειδές, τα αποτελέσµατα του δεύτερου εµβολίου, καθώς το πρώτο είχε ανεπιθύµητες ενέργειες. Παρ όλη την πρόοδο σήµερα σε όλα τα επιστηµονικά πεδία, χρειάζεται µεγαλύτερη προσπάθεια στη βασική έρευνα και στην ανακάλυψη φαρµάκων τόσο για την προφύλαξη όσο και για την αντιµετώπιση της άνοιας. Τέτοιου είδους αποτελέσµατα µπορούν να προσφέρουν κατευθύνσεις στην κυβέρνηση για αποτελεσµατικότερες αποφάσεις, έτσι ώστε να ελαττωθεί η επίπτωση της άνοιας στην Ελλάδα.
34 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέμπτη 22 Σεπτεμβρίου 2011 Health >6 θέμα Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer Αναστασία Ψωμά Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer & Συγγενών Διαταραχών Η Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών (ΕΕΝΑΣΔ) συστήθηκε στις 29/10/1995 ως ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα από επαγγελματίες Υγείας και περιθάλποντες, καθώς και ασθενείς με άνοια. Στόχοι της είναι η δημιουργία δομών, υπηρεσιών και συνθηκών που βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής των ασθενών με άνοια, αλλά και των περιθαλπόντων τους, η υποστήριξη της έρευνας, η προώθηση μέτρων πρόληψης και η βελτίωση της διάγνωσης της ασθένειας. Στόχος της εταιρίας είναι να οδηγήσει στην όσο το δυνατόν μικρότερη περιθωριοποίηση και στην έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας. Με ιδρύτρια, πρόεδρο και ψυχή όλων των προσπαθειών στον τομέα αυτό, την καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής, νευρολόγο-ψυχίατροθεολόγο, κ. Μάγδα Τσολάκη, και ένα μοναδικό Διοικητικό Συμβούλιο, η ΕΕΝAΣΔ στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Υγεία-Πρόνοια 2000-2006 έγινε φορέας υλοποίησης δύο προγραμμάτων του υπουργείου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης προβαίνοντας στη σύσταση δύο Μονάδων Αντιμετώπισης Προβλημάτων Νόσου Alzheimer στη Θεσσαλονίκη (2007 και 2009). Επιπλέον λειτουργούν δύο ακόμα παρόμοιες Μονάδες Νόσου Alzheimer, εκ των οποίων η πρώτη στεγάζεται στο ΚΗΦΗ (Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων) στην Πυλαία, σε συνεργασία με το Δήμο Θεσσαλονίκης, και η δεύτερη στο Χαρίσειο Γηροκομείο Θεσσαλονίκης στην Ανω Τούμπα, σε συνεργασία με την Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης. Υπηρεσίες Οι Μονάδες Αντιμετώπισης Προβλημάτων Νόσου Alzheimer της ΕΕΝΑΣΔ απευθύνονται σε άτομα που πάσχουν από τη νόσο Αλτσχάιμερ ή κάποια άλλη μορφή άνοιας, καθώς και στις οικογένειές τους. Σκοπός των μονάδων είναι η έγκαιρη διάγνωση, η θεραπεία, η υποστήριξη της έρευνας, η ταχεία εισαγωγή στη χώρα μας νέων θεραπευτικών μεθόδων (φαρμακευτικών και μη φαρμακευτικών), η στήριξη της οικογένειας και η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών και των περιθαλπόντων τους με απώτερο στόχο την όσο το δυνατόν μικρότερη περιθωριοποίηση και την έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας. Σημειώνεται πως όλες οι υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν. Στους δε ασθενείς με άνοια και στις οικογένειές τους οι ακόλουθες υπηρεσίες: m Εκτίμηση αναγκών, εκπόνηση και εφαρμογή εξατομικευμένων σχεδίων φροντίδας και αποκατάστασης για τους ασθενείς με άνοια. m Εκπαίδευση των ασθενών σε κοινωνικές και ατομικές δεξιότητες, όπως χρήση Η/Υ. m Θεραπευτικές παρεμβάσεις σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο, όπως λογοθεραπεία και φυσικοθεραπεία. m Ενημέρωση και ψυχολογική υποστήριξη των περιθαλπόντων και των οικογενειών τους. m Προγράμματα ενημέρωσης της κοινότητας για την καταπολέμηση του κοινωνικού στίγματος και των προκαταλήψεων που σχετίζονται με τις ψυχικές διαταραχές. m Διαχείριση των διαταραχών συμπεριφοράς και συναισθήματος (που προκαλούνται από την άνοια) με μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις. Καινοτόμοι δράσεις Οι συνεργασίες της εταιρίας με ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια, αλλά και με ευρωπαϊκά και διεθνή κέντρα Alzheimer, έχει ως αποτέλεσμα την υλοποίηση καινοτόμων, στο χώρο της άνοιας, προγραμμάτων. Συγκεκριμένα, το 2010, η Μονάδα Αντιμετώπισης Προβλημάτων Νόσου Alzheimer «Αγιος Ιωάννης» επεδίωξε και πέτυχε μια σημαντική συνεργασία με το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜΟΜΑ) για τη μεταφορά και την εφαρμογή για πρώτη φορά στην Ελλάδα ενός πρωτοποριακού Προγράμματος Τέχνης σε Μουσεία για την Ανοια. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα μαζί με τα προγράμματα Ασκήσεις του Νου μέσα από τα Παραμύθια, Εργαστήριο ανάπτυξης συναισθηματικών δεξιοτήτων και Εκπαιδευτική Τηλεόραση (αξιοποίηση του αρχείου της κρατικής τηλεόρασης με σκοπό την υλοποίηση ασκήσεων για την ενίσχυση της μνήμης) αποτέλεσαν την ελληνική πρόταση στα Βραβεία Καινοτόμων Παρεμβάσεων για την Ανοια του Κέντρου Ανάπτυξης Υπηρεσιών Ανοιας (Dementia Services Development Centre) του Πανεπιστημίου Stirling της Αγγλίας, όπου και πήρε το δεύτερο βραβείο. Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Η ΕΕΝΑΣΔ διοργανώνει, σε τακτά χρονικά διαστήματα, σεμινάρια εκπαίδευσης επαγγελματιών Υγείας, ενημερωτικές ομιλίες και ημερίδες σε όλη την Ελλάδα, σε στενή συνεργασία με ΚΑΠΗ, δήμους, μητροπόλεις, πανεπιστήμια, δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Προσπαθούμε επίσης να υλοποιούμε δωρεάν νευροψυχολογικούς ελέγχους (ειδικά τεστ αξιολόγησης για τον έλεγχο της μνήμης) σε όσο το δυνατό μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού. Εχουμε δημιουργήσει ουσιαστικά στο Νομό Θεσσαλονίκης, αλλά και σε ολόκληρη τη Βόρεια Ελλάδα, μια «κινητή μονάδα ελέγχου της μνήμης». Ενημέρωση για τη νόσο που «χτυπά» όλο και νεότερους Από 50 ή και 40 ετών διαγιγνώσκονται πια με νόσο Αλτσχάϊμερ όπως τονίστηκε στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα (21 Σεπτεμβρίου), που διοργάνωσε η εταιρία Novartis, σε συνεργασία με την πρόεδρο της Εταιρίας Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών και διευθύντρια του Ιατρείου Μνήμης στο νοσοκομείο «ΥΓΕΙΑ», κ. Παρασκευή Σακκά. Στη συνέντευξη συμμετείχαν ο επίκουρος καθηγητής Νευρολογίας του Παν/μίου Αθηνών, κ. Νίκος Σκαρμέας, ο ψυχίατρος από την Ψυχογηριατρική Εταιρεία «Νέστωρ», κ. Αντώνης Μούγιας, αλλά και ο ηθοποιός κ. Στέλιος Μάινας, ο οποίος είχε την πρωτοβουλία για την παραγωγή τριών τηλεοπτικών σποτ για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της νόσου. Οπως δήλωσε η κ. Σακκά, «μαζί με τον ασθενή πάσχει όλη η οικογένεια, καθώς στην Ελλάδα το 90% των ανοϊκών ασθενών φροντίζεται στο σπίτι, με αποτέλεσμα να υπάρχει επίδραση και στην υγεία των φροντιστών». Επίσης η κ. Σακκά αναφέρθηκε στις περικοπές επιχορηγήσεων στις 12 δομές Αλτσχάιμερ που λειτουργούν στη χώρα οι οποίες απασχολούν 200 επαγγελματίες Υγείας και περί τους 3.000 ασθενείς... «Οι 12 αυτές δομές έχουν απορροφήσει για το 2011 το 55% της επιχορήγησής τους αλλά τώρα από το υπουργείο Οικονομικών τούς έκοψαν όλα τα υπόλοιπα με κίνδυνο να βάλουν λουκέτο», τόνισε η κ. Σακκά. Από την πλευρά του, ο κ. Σκαρμέας αποκάλυψε ότι πρόσφατα δημοσιεύτηκαν νέα κριτήρια για τη νόσο αλλά και για την ήπια νοητική διαταραχή τύπου Αλτσχάιμερ. Τα κριτήρια αυτά προσθέτουν την ενότητα της προκλινικής διάγνωσης της νόσου σε νεαρές ηλικίες. Προδιαθεσιακοί παράγοντες θεωρούνται οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, τα καρδιαγγειακά προβλήματα, η μείωση των οιστρογόνων στις γυναίκες άνω των 50 ετών, κάποια φάρμακα, το κάπνισμα, η κατάθλιψη, η δίαιτα και το μορφωτικό- κοινωνικό υπόβαθρο.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέµπτη 22 Σεπτεµβρίου 2011 35 Health >7 Ιατρικές ειδήσεις Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρίας για τη Μελέτη του Διαβήτη Η sanofi-aventis ανακοίνωσε τα δεδοµένα που παρουσιάστηκαν στο 47ο Ετήσιο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρίας για τη Μελέτη του ιαβήτη, τα οποία δείχνουν ότι η προσθήκη γευµατικής ινσουλίνης glulisine στην ινσουλίνη glargine είναι πιο αποτελεσµατική, µε λιγότερα επεισόδια υπογλυκαι- µίας, από την έναρξη διφασικής ινσουλίνης aspart δις ηµερησίως. «Σύγκριση 3 εντατικοποιηµένων αγωγών ινσουλίνης προστιθέµενων σε από του στόµατος θεραπεία για το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2: διφασική ινσουλίνη aspart δις ηµερησίως έναντι ινσουλίνης glargine συν 1 γευµατική ινσουλίνη glulisine ή έναντι σταδιακής προσθήκης ινσουλίνης glulisine στην ινσουλίνη glargine» Τα αποτελέσµατα της µελέτης Allto-Target δείχνουν ότι τα άτοµα µε διαβήτη τύπου 2, των οποίων η από του στόµατος αντιδιαβητική θεραπεία είναι ανεπιτυχής, µπορούν να προχωρήσουν σε εντατικοποιηµένη ινσουλινοθεραπεία. Η προσθήκη γευµατικής ινσουλίνης glulisine στην αγωγή µε βασική ινσουλίνη glargine είναι µια αποτελεσµατική θεραπευτική στρατηγική για την εντατικοποίηση της ινσουλινοθεραπείας, η οποία συντηρεί τη θεραπευτική φροντίδα καθ όλη τη διάρκεια της νόσου. Η σταδιακή προσθήκη της γευ- µατικής ινσουλίνης glulisine στην ινσουλίνη glargine µπορεί επίσης να αποτελέσει έναν αποτελεσµατικό τρόπο εντατικοποίησης της ινσουλινοθεραπείας και να οδηγήσει σε πλήρες εντατικοποιηµένο σχήµα βασικής και γευµατικής ινσουλίνης (basal bolus). Η µελέτη All-to-Target είναι µια τυχαιοποιηµένη, ανοιχτή µελέτη διάρκειας 60 εβδοµάδων, η οποία συνέκρινε την αποτελεσµατικότητα, τα ποσοστά υπογλυκαιµίας και το σωµατικό βάρος σε άτοµα µε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 που αντιµετωπίζονται µε τρεις διαφορετικές αγωγές ινσουλίνης: διφασική Πρόγραμμα SOCIABLE: Νοητικές ασκήσεις για τους ασθενείς με Αλτσχάιμερ Το πρόγραµµα ενίσχυσης νοητικών λειτουργιών SOCIABLE παρουσίασε το «ΥΓΕΙΑ», σε συνεργασία µε τη SingularLogic. Πλέον οι υγιείς ηλικιωµένοι, οι ηλικιωµένοι που πάσχουν από ήπια νοητική διαταραχή, αλλά και οι ασθενείς που βρίσκονται στα αρχικά στάδια της νόσου Αλτσχάιµερ έχουν τη δυνατότητα να ενδυναµώσουν τις νοητικές τους λειτουργίες και παράλληλα να ενισχύσουν την κοινωνικότητά τους µέσω της εφαρµογής νέων Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας και ειδικότερα τεχνολογιών που αξιοποιούν υπολογιστές επιφάνειας. Οι χρήστες συµµετέχουν σε εξατοµικευµένα προγράµµατα νοητικής άσκησης, µέσω παιχνιδιών σε πρωτοποριακό ηλεκτρονικό τραπέζι-υπολογιστή µε οθόνη αφής, που έχει εγκατασταθεί στο «ΥΓΕΙΑ». Το SOCIABLE είναι ένα ICT (Information Communication Απαγγελία του Ορκου του Ιπποκράτη Την 1η Σεπτεµβρίου του 2011, στην Κω, πραγ- µατοποιήθηκαν παράλληλα τα διεθνή συνέδρια Πλαστικής Χειρουργικής και Γυναικολογίας. Στο πλαίσιο αυτών των επιστηµονικών γεγονότων πραγµατοποιήθηκε για ακόµη µια φορά στον ιερό χώρο του Ασκληπιείου, στα ορεινά της πόλης, η κατανυκτική τελετή της απαγγελίας του Ορκου του Ιπποκράτη, θεµελιωτή της ιατρικής επιστήµης. Την τελετή προλόγισαν οι πρόεδροι των συνεδρίων, ηµοσθένης Τσούτσος και Γεώργιος Κρεατσάς, και ο πρόεδρος του Ιπποκρατικού Ιδρύµατος, Στέφανος Γερουλάνος, παρόντων αρκετών πολιτειακών παραγόντων, ξένων καθηγητών Ιατρικής και του δηµάρχου Κω Κωνσταντίνου Καΐσερλη. Φέτος, για πρώτη φορά την απαγγελία έκανε από το πρωτότυπο κείµενο του Ορκου του Ιπποκράτη, στην αρχαία ελληνική γλώσσα, ένας ιατρός. Συγκεκριµένα, ο πλαστικός χειρουργός δρ Ιωάννης Λύρας, διευθυντής Κλινικής Πλαστικής Χειρουργικής στην Αθήνα και επίτιµος πρόξενος της Βραζιλίας στην Ελλάδα, ο οποίος και προσεκλήθη να συµµετέχει εφεξής στην τελετή ως επίτιµο µέλος της δηµιουργικής οµάδας του Ιπποκρατικού Ορκου. Technology) πρόγραµµα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στο οποίο συµµετέχουν πιλοτικά ασθενείς από φορείς Υγείας και Πρόνοιας της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Νορβηγίας και της Ισπανίας. Από την Ελλάδα συµµετέχουν το Εξατομικευμένη Ιατρική από τον τομέα Ογκολογίας της Pfizer «Η Pfizer βρίσκεται στην πρώτη γραµ- µή µιας σηµαντικής αλλαγής στον τρόπο µε τον οποίο αντιµετωπίζεται θεραπευτικά ο καρκίνος. Τις τελευταίες δεκαετίες, η κατανόηση που έχουµε για τον καρκίνο έχει αλλάξει από την απλουστευµένη άποψη της µεµονω- µένης νόσου σε αυτήν της σύνθετης οµάδας νόσων ποικίλης και διαφορετικής προέλευσης. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αυτής της νέας προσέγγισης αποτελεί η Εξατοµικευµένη και Στοχεύουσα Ιατρική (Personalised & Precision Medicine), µέσω της οποίας η Pfizer πιστεύει πως έχει τη δυνατότητα να προσφέρει αποτελεσµατικότερες θεραπείες και καλύτερη έκβαση για τους ασθενείς τόσο τώρα όσο και στο µέλλον». Ετσι περιέγραψε ο δρ Mace Rothenberg, αντιπρόεδρος του τµήµατος Κλινικής Ανάπτυξης και Ιατρικών Υποθέσεων του Τοµέα Ογκολογίας της Pfizer, την προσέγγιση της Pfizer στην ανάπτυξη ινσουλίνη aspart 70/30 (πρωταµινική-aspart/aspart) δις ηµερησίως (n=192), ινσουλίνη glargine συν µία δόση γευµατικής ινσουλίνης glulisine (n=189) και ινσουλίνη glargine συν σταδιακή προσθήκη γευµατικής ινσουλίνης glulisine (n=191). Τα άτοµα που πέτυχαν το στόχο της γλυκοζυλιωµένης αιµοσφαιρίνης HbA1c<7% ήταν σηµαντικά περισσότερα στην οµάδα που έλαβε µία δόση γευµατικής ινσουλίνης glulisine συν ινσουλίνη glargine (49%, p<0,025) ή σταδιακή προσθήκη ινσουλίνης glulisine στα γεύµατα (45%, p<0,05), σε σύγκριση µε την οµάδα που έλαβε διαφασική ινσουλίνη (39%). νοσοκοµείο «ΥΓΕΙΑ», η SingularLogic S.A., η οποία και ανέπτυξε το λογισµικό των νοητικών ασκήσεων µε τη βοήθεια γιατρών και ψυχολόγων από το Ιατρείο Μνήµης του «ΥΓΕΙΑ» και το Κέντρο Κοινωνικής Πολιτικής του ήµου Κηφισιάς, που συµµετέχει στην κλινική δοκι- µή. Οπως δήλωσε ο εµπορικός διευθυντής του Οµίλου ΥΓΕΙΑ, κ. Αντώνης Βουκλαρής: «Τo νοσοκοµείο ΥΓΕΙΑ πρωτοπορεί για άλλη µια φορά, καθώς προσφέρει µια µοναδική υπηρεσία στους ανοϊκούς ασθενείς. Μάλιστα, µε τη βοήθεια των επαγγελµατιών Υγείας του Τµήµατος Κατ οίκον Νοσηλείας του ΥΓΕΙΑ, δίνεται η δυνατότητα σε ηλικιωµένους, που δεν µπορούν εύκολα να µετακινηθούν ή κατοικούν µακριά, να εκτελούν νοητικές ασκήσεις και από το σπίτι τους, µέσω επιτραπέζιων προσωπικών υπολογιστών (Tablet PCs)». καινοτόµων θεραπειών ενάντια στον καρκίνο. Ειδικότερα, ο δρ Rothenberg περιέγραψε την προσέγγιση της Pfizer προς την «Εξατοµικευµένη Ιατρική», επεκτείνοντας την περιγραφή του στους τοµείς επένδυσης, έρευνας και ανάπτυξης της Pfizer και στα οφέλη της Εξατοµικευµένης Ιατρικής όσον αφορά στη µελλοντική εξέλιξη της θεραπείας, τις κλινικές δοκιµές και, πάνω απ όλα, τους ασθενείς. Κάνοντας τα φάρµακα πιο προσωπικά: Η Pfizer προσεγγίζει τη θεραπεία ενάντια στον καρκίνο βασισµένη στην ευρύτερη κατανόηση που έχουµε σή- µερα σχετικά µε το πώς αναπτύσσεται ο καρκίνος. έσµευση της Pfizer είναι η βελτίωση της προοπτικής των καρκινοπαθών ασθενών και γι αυτό αποµακρύνεται από την παλαιότερη προσέγγιση του ενός φαρµάκου για όλους σε µια πιο εξατοµικευµένη προσέγγιση της θεραπείας του καρκίνου. Σημαντική εξέλιξη στην κολπική μαρμαρυγή Τις τελευταίες εξελίξεις και τα νέα σηµαντικά δεδοµένα για την κολπική µαρµαρυγή παρουσίασαν ο πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας και οµότιµος καθηγητής Καρδιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης δρ Γεώργιος Παρχαρίδης, καθώς και ο καθηγητής Καρδιολογίας του Πανεπιστηµίου Κρήτης και εκλεγµένος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας δρ Παναγιώτης Βάρδας. Στο πλαίσιο της συνάντησης παρουσιάστηκε η νέα καινοτόµος αγωγή, δαβιγατράνη (dabigatran), το αντιπηκτικό φάρµακο της εταιρίας Boehringer Ingelheim που χορηγείται από το στόµα και εγκρίθηκε πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το συγκεκριµένο φάρµακο θεωρείται ως η µεγαλύτερη εξέλιξη έπειτα από διάστηµα 50 ετών στους αντιπηκτικούς παράγοντες που έχουν λάβει έγκριση για την πρόληψη του εγκεφαλικού επεισοδίου σε ασθενείς µε κολπική µαρµαρυγή, την πιο συνηθισµένη µορφή αρρυθµίας της καρδιάς. Σηµειώνεται ότι 350.000 άνθρωποι λαµβάνουν ήδη δαβιγατράνη (dabigatran) για τη συγκεκριµένη ένδειξη, στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στην Ιαπωνία, στην Αυστραλία και σε αρκετές ακόµα χώρες, µειώνοντας τον αριθµό των εγκεφαλικών επεισοδίων και βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής τους και των ανθρώπων του περιβάλλοντός τους. Τεστ σχολικής ετοιμότητας νηπίων Ενα πρότυπο πρόγραµµα ελέγχου σχολικής ετοιµότητας σε παιδιά προσχολικής ηλικίας έθεσε από πέρυσι σε εφαρµογή και πραγµατοποίησε φέτος για δεύτερη χρονιά το σωµατείο των Φίλων Κοινωνικής Παιδιατρικής και Ιατρικής «Ανοιχτή Αγκαλιά», µε τη χορηγική συνδροµή της INTERAMERICAN. Το πρόγραµ- µα συνίσταται σε προσυµπτωµατικό έλεγχο για την έγκαιρη αναγνώριση προβληµάτων που έχουν τα νήπια εν όψει της εισαγωγής τους στην Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση. Τελεί υπό την αιγίδα των υπουργείων Παιδείας και Υγείας και καταρτίστηκε από την πανεπιστηµιακή οµάδα της Β Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστη- µίου Αθηνών. Η INTERAMERICAN, σε συνέχεια της σταθερής υποστήριξης που παρέχει στην «Ανοιχτή Αγκαλιά» από την ίδρυση του κοινωφελούς οργανισµού και στο πλαίσιο του προγράµµατος κοινωνικής υπευθυνότητας «Πράξεις Ζωής» της εταιρίας, ήταν χορηγός του προγράµµατος που ξεκίνησε τον Μάιο µε εφαρ- µογή σε νηπιαγωγεία της Ανατολικής Αττικής και συγκεκριµένα στις περιοχές Μαρκόπουλου, Κορωπίου, Λαυρίου, Αρτέµιδος και Παιανίας, όπου ελέγχθηκαν 500 νήπια. Τα παιδιά που παρουσιάζουν µεγαλύτερα ή µικρότερα προβλήµατα αξιολογήθηκαν κατά προτεραιότητα, µε ταυτόχρονη ενηµέρωση και συµβουλευτική καθοδήγηση των γονέων για την αντιµετώπιση των προβληµάτων. Παράλληλα φέτος η εταιρία ήταν χορηγός της 6ης Εκστρατείας Προληπτικής Ιατρικής, που οργάνωσε η «Ανοιχτή Αγκαλιά» στην Αµοργό.