1
Πίνακας περιεχομένων Γενικές πληροφορίες για τα βιολογικά προϊόντα... 2 Χαρακτηριστικά... 4 Πλεονεκτήματα... 5 Μειονεκτήματα... 6 Πιστοποίηση... 7 Φορείς πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων στην Ελλάδα... 7 Νομοθεσία για τη βιολογική γεωργία... 9 Δημοσκόπηση... 12 Επίσκεψη στο Βιοαγρό... 19 Παράρτημα: Ερωτηματολόγιο... 23 2
Γενικές πληροφορίες για τα βιολογικά προϊόντα 3
Με τον όρο «βιολογικά προϊόντα ή τρόφιμα» αναφερόμαστε σε τρόφιμα που προκύπτουν μέσα από μεθόδους και διαδικασίες βιολογικής ή οργανικής παραγωγής και τα οποία παράγονται σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Κανονισμού της Ε.Ε. Τα βιολογικά προϊόντα προκύπτουν μέσα από καλλιέργεια όπου απαγορεύεται αυστηρά η χρήση κάθε χημικού φυτοφαρμάκου λιπάσματος και ορμόνης. Αυτή η μορφή βιολογικής παραγωγής γεωργίας ή κτηνοτροφίας- στηρίζεται σε φυσικές και όχι χημικές διεργασίες και στην αποφυγή χρησιμοποίησης χημικών (π.χ. λιπασμάτων, φαρμάκων, ορμονών) ή άλλων προστατευτικών προϊόντων, που συνήθως χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση ασθενειών και μικροοργανισμών. Τα βιολογικά προϊόντα καλλιεργούνται όλο το χρόνο και είναι πολύ δημοφιλή στις διεθνείς αγορές με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη ανταγωνιστικότητα μεταξύ των προμηθευτών. Στην Ελλάδα έχει παρατηρηθεί μεγάλη ανάπτυξη των βιολογικών προϊόντων καθώς από το 2002 έως το 2006 οι εκτάσεις βιολογικής καλλιέργειας έχουν τετραπλασιαστεί και επίσης, το 4% της γεωργίας στη χώρα μας αποδίδεται στη βιολογική γεωργία. Επιπλέον, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία στη χώρα μας υπάρχουν 23.600 αγρότες που καλλιεργούν βιολογικά προϊόντα, 760 μεταποιητικές επιχειρήσεις, 584.000 στρέμματα βιολογική ελαιοκαλλιέργεια, 44.000 βιολογικά αμπέλια και 26.000 βιολογικά εσπεριδοειδή. Είναι προφανές ότι το είδος καλλιέργειας που επικρατεί είναι η ελιά και ακολουθούν σε απόσταση τα αμπέλια τα εσπεριδοειδή και τέλος τα σιτηρά. 4
Η Πελοπόννησος υπερτερεί όσον αφορά την έκταση εφαρμογών, και είναι το πρώτο γεωγραφικό διαμέρισμα της Ελλάδας όπου εφαρμόστηκαν συστήματα βιολογικής διαχείρισης καλλιεργειών. Αξιόλογες προσπάθειες που πρέπει να αναφερθούν είναι τα προγράμματα βιοκαλλιέργειας ελιάς στη Μεσσηνιακή Μάνη και Κορινθιακής σταφίδας στην επαρχία Αιγιαλείας (νομός Αχαΐας), η καλλιέργεια και η μεταποίηση αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών στο Λαύκο Πηλίου καθώς και ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Οργανικών Καλλιεργειών ΒΙΟΤΟΠ στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας. Τα προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας είναι ίδια με αυτά της συμβατικής, δηλαδή από φρούτα και λαχανικά μέχρι ζυμαρικά, ρύζι, και γαλακτοκομικά και οι καταναλωτές μπορούν να τα βρουν σε σούπερ μάρκετ, οπωροπωλεία ή σε καταστήματα όπου πωλούνται αποκλειστικά. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Τα βιολογικά προϊόντα όταν είναι συσκευασμένα πρέπει να φέρουν κατάλληλη σήμανση. Η σήμανση πρέπει να δίνει στοιχεία για την επιχείρηση στην οποία παράγονται τα τρόφιμα, τον κωδικό πιστοποίησης, τα στοιχεία του φορέα πιστοποίησης και την ένδειξη με το αντίστοιχο στάδιο πιστοποίησης. Τα χύμα και τα παραδοσιακά προϊόντα είναι βιολογικά μόνο όταν στο σημείο πώλησης επιδεικνύονται τα κατάλληλα έγγραφα πιστοποίησης των προϊόντων. Ο λογότυπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα βιολογικά προϊόντα και ο εθνικός λογότυπος κάθε κράτους μέλους της χρησιμοποιούνται για να συμπληρώσουν τη σήμανση και να αυξήσουν τη διακριτικότητα των βιολογικών τροφίμων και ποτών από τους καταναλωτές. Το παλιό λογότυπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν χρησιμοποιείται από την 1 η Ιουλίου του 2010, αν και μπορεί να εμφανίζεται ακόμη σε ορισμένα προϊόντα ενώ γίνεται εκκαθάριση στην αλυσίδα εφοδιασμού. Το νέο λογότυπο της Ε.Ε. για τα βιολογικά προϊόντα είναι: 5
Σύμφωνα με τους νέους ευρωπαϊκούς κανονισμούς, η σήμανση με το «Ευρωφύλλο» είναι υποχρεωτική για τα βιολογικά προϊόντα που παράγονται στα κράτη μέλη και προαιρετική για τα εισαγόμενα προϊόντα από τρίτα κράτη. Σημειώνεται ότι τα τρόφιμα μπορούν να σημαίνονται ως βιολογικά, μόνον εφόσον τουλάχιστον το 95% των γεωργικών συστατικών τους είναι βιολογικά. Εκτός από τη σήμανση με το λογότυπο, από την 1 η Ιουλίου 2010 κατέστη υποχρεωτική και η αναγραφή του τόπου παραγωγής των βιολογικών συστατικών. Συνεπώς, οι καταναλωτές αγοράζοντας προϊόντα που φέρουν το λογότυπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορούν να είναι σίγουροι ότι: Tουλάχιστον το 95% των συστατικών του προϊόντος έχουν παραχθεί βιολογικά. Tο προϊόν ακολουθεί τους κανόνες του επίσημου οργανισμού ελέγχου. Tο προϊόν προέρχεται απευθείας από τον παραγωγό ή το συσκευαστήριο. Tο προϊόν αναγράφει την επωνυμία του παραγωγού, του συσκευαστή ή του μεταποιητή καθώς επίσης και την επωνυμία ή τον κωδικό του οργανισμού ελέγχου. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ: Τα βιολογικά προϊόντα είναι πιο υγιεινά, καθώς δεν αναπτύχθηκαν με παρεμβάσεις που είναι έξω από την «φυσιολογική» τους ζωή, όπως βιταμίνες, αντιβιοτικά, συνθετικά λιπάσματα κ.α. Είναι εξαιρετικά ασφαλή για την υγεία μας, καθώς δεν έχουν υπολείμματα φυτοφαρμάκων που, πιθανώς μπορεί να προκαλέσουν σωρεία προβλημάτων υγείας, ιδίως στα παιδιά. Έχουν ανώτερη διατροφική αξία και, συχνά είναι πιο γευστικά και μυρωδάτα. Τέλος, καλλιεργούνται με μεθόδους που είναι πολύ πιο φιλικές για το περιβάλλον συντελώντας, έτσι στην αειφορία του πλανήτη. 6
ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ: Παρά τα πλεονεκτήματά τους, τα βιολογικά προϊόντα παρουσιάζουν και κάποια μειονεκτήματα που σχετίζονται με την επάρκεια και το κόστος. Είναι πολύ πιο ακριβά από τα συμβατικά προϊόντα λόγω της εξαιρετικής τους ποιότητας. Είναι ακόμη δύσκολο να καλυφθούν οι ανάγκες της ανθρωπότητας, ενώ ο χρόνος που απαιτείται για να φθάσει ένα προϊόν στον καταναλωτή είναι μεγαλύτερος απ ότι στις συμβατικές καλλιέργειες. Ωστόσο, οι υποστηρικτές της νέας τάσης πιστεύουν, ότι τα προβλήματα αυτά μπορούν να ξεπεραστούν με τη σωστή οργάνωση και την κρατική αρωγή. 7
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ: Η πιστοποίηση των βιολογικών προϊόντων είναι απαραίτητη, μέσα από το νόμο, για τη χρήση του όρου «βιολογικό». Την πιστοποίηση την εφαρμόζουν νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου τα οποία ονομάζονται «Πιστοποιητικοί Οργανισμοί» και υπόκεινται στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης Και Τροφίμων. Στην Ελλάδα έχει θεσπιστεί ένα σύστημα ελέγχου και πιστοποίησης το οποίο εποπτεύεται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων με την αρμόδια διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας, ενώ επιβλεπτικός ρόλος έχει ανατεθεί στον Οργανισμό Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων (Ο.Π.Ε.ΠΕ.Π) AGROCERT. ΦΟΡΕΙΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα οι οργανισμοί αυτοί είναι: ΔΗΩ Ο οργανισμός έχει εγκριθεί από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, με απόφασή του το 1993, η οποία ανανεώθηκε το 2002, ως επίσημος φορέας Ελέγχου και Πιστοποίησης των βιολογικών Προϊόντων. ΤΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Αποτελεί εγκεκριμένο Οργανισμό Ελέγχου και Πιστοποίησης για προϊόντα βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας. Ιδρύθηκε το 2001 ως Ανώνυμη Εταιρία από μέλη του Συλλόγου Οικολογικής Γεωργίας Ελλάδας (ΣΟΓΕ), που είχε ιδρυθεί ήδη από το 1985 και ήταν ο πρώτος Οργανισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης της χώρας (1993). Η ΒΙΟΕΛΛΑΣ είναι μέλος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Κινημάτων για τη Βιολογική Γεωργία (IFOAM). ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ Μαζί με τους δύο προηγούμενους αποτελεί τη βασική τριάδα πιστοποιητικών οργανισμών με την οποία κινήθηκε ο χώρος για αρκετά χρόνια. QWays ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Α.Ε. 8
Ιδρύθηκε το 2005 ως Φορέας Ελέγχου και Πιστοποίησης Προϊόντων και Συστημάτων Αγροπεριβαλλοντικού Χώρου. Πήρε άδεια λειτουργίας για το πρότυπο της Βιολογικής Γεωργίας το Δεκέμβριο του 2005 από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. acert ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 2005 με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Αδειοδοτήθηκε από το υπουργείο ως Φορέας Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων το 2006, ενώ διαπιστεύτηκε από το ΕΣΥΔ με Πιστοποιητικό Διαπίστευσης, αρ.307, στις 06/11/2006. Σήμερα διαθέτει Περιφερειακό Γραφείο Θεσσαλίας με έδρα τη Λάρισα, Γραφείο Νοτίου Ελλάδας με έδρα την Αθήνα και σύντομα γραφεία και σε άλλα σημεία της χώρας. 9
ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ: Α. Κοινοτική Νομοθεσία 01. Καν. (ΕΚ) 834/2007 «για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91». 02. Καν. (ΕΚ) 889/2008 «σχετικά με τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων όσον αφορά τον βιολογικό τρόπο παραγωγής, την επισήμανση και τον έλεγχο των προϊόντων». 03. Καν. (ΕΚ) 967/2008 «για τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων» 04. Καν. (ΕΚ) 1235/2008 «για τον καθορισμό των λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου όσον αφορά τους όρους εισαγωγής βιολογικών προϊόντων από τρίτες χώρες» 05. Καν. (ΕΚ) 1254/2008 «για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 889/2008 σχετικά με τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων όσον αφορά τον βιολογικό τρόπο παραγωγής, την επισήμανση και τον έλεγχο των προϊόντων» 06. Καν. (ΕΚ) 537/2009 «για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1235/2008, όσον αφορά τον κατάλογο των τρίτων χωρών από τις οποίες πρέπει να κατάγονται ορισμένα βιολογικά παραγόμενα γεωργικά προϊόντα προκειμένου να κυκλοφορούν στο εμπόριο εντός της Κοινότητας» 07. Καν. (ΕΚ) 710/2009«για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 889/2008 σχετικά με τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου όσον αφορά τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων για τη βιολογική παραγωγή ζώων υδατοκαλλιέργειας και φυκιών» 08. Καν. (ΕΚ) 271/2010 «σχετικά με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 889/2008 για τον καθορισμό λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου όσον αφορά τον λογότυπο βιολογικής παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης» 09. Καν. (ΕΚ) 271/2010 - διορθωτικό «Διορθωτικό στον κανονισμό (Ε.Ε.) αριθ. 271/2010 της Επιτροπής, της 24ης Μαρτίου 2010, σχετικά με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 889/2008 για τον καθορισμό λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου όσον αφορά τον λογότυπο βιολογικής παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης». 10. Καν. (ΕΚ) 471/2010 «για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1235/2008 όσον αφορά τον κατάλογο των τρίτων χωρών από τις οποίες πρέπει να 10
προέρχονται ορισμένα γεωργικά προϊόντα βιολογικής παραγωγής προκειμένου να διατεθούν στο εμπόριο στην Κοινότητα» 11. Καν. (ΕΚ) 344/2011 «για τη για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 889/2008 σχετικά με τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων όσον αφορά τον βιολογικό τρόπο παραγωγής, την επισήμανση και τον έλεγχο των προϊόντων» 12. Καν. (ΕΚ) 426/2011 «για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 889/2008 σχετικά με τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων όσον αφορά τον βιολογικό τρόπο παραγωγής, την επισήμανση και τον έλεγχο των προϊόντων» 13. Καν. (ΕΚ) 590/2011 «κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου όσον αφορά τους όρους εισαγωγής βιολογικών προϊόντων από τρίτες χώρες (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ)» Από 01/01/2009, την παραγωγή, μεταποίηση, επισήμανση και εμπορία των βιολογικών προϊόντων, διέπουν οι Κανονισμοί 834/2007/ΕΚ και 889/2008/ΕΚ, όπως αυτοί τροποποιούνται και ισχύουν. Από την ημερομηνία ισχύς των δυο παραπάνω κανονισμών, καταργήθηκαν οι εξής κανονισμοί: Καν. (ΕΟΚ) 2092/91, Καν. (ΕΚ) 223/2003 και Καν. (ΕΚ) 1452/2003. Β. Εθνική Νομοθεσία 1. ΚΥΑ αριθμ. 245090/ 11.01.2006 (ΦΕΚ 157/Β/2006) Καθορισμός συμπληρωματικών μέτρων για την εφαρμογή του Καν. (ΕΟΚ) 2092/91 του Συμβουλίου «περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής» ως έχει τροποποιηθεί και ισχύει». 2. ΥΑ αριθμ. 336650/22.12.2006 (ΦΕΚ 1927/Β/2006) Λεπτομέρειες εφαρμογής της αρ. 245090/11.1.2006 (ΦΕΚ157/Β/2006) Κοινής Υπουργικής Απόφασης «Καθορισμός συμπληρωματικών μέτρων για την εφαρμογή του Καν. (ΕΟΚ) 2092/91 του Συμβουλίου «περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής» ως έχει τροποποιηθεί και ισχύει. 3. ΥΑ αριθμ. 296851/21.06.2007 (ΦΕΚ 1114/Β/2007) Λεπτομέρειες εφαρμογής της υπ αριθμ. 245090/11.1.2006 (ΦΕΚ 157/Β/2006) κοινής υπουργικής απόφασης «Καθορισμός συμπληρωματικών μέτρων για την εφαρμογή του Καν. (ΕΟΚ)2092/91 του Συμβουλίου «περί του βιολογικού τρόπου 11
παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής» ως έχει τροποποιηθεί και ισχύει. 4. ΚΥΑ 295194 αριθμ. 22.04.09 (ΦΕΚ 756/Β/2009) Καθορισμός συμπληρωματικών μέτρων για τη χρήση πολλαπλασιαστικού υλικού στη βιολογική γεωργία σε εφαρμογή των Κανονισμών (ΕΚ)834/07 και (ΕΚ)889/08, όπως αυτοί κάθε φορά ισχύουν. 12
Δημοσκόπηση 13
Διεξαγωγή δημοσκόπησης μέσω έντυπου ερωτηματολογίου, σχετικά με τις διατροφικές συνήθειες και γνώσεις πολιτών της Κρύας Βρύσης σχετικά με τα Βιολογικά Προϊόντα Η ερευνητική ομάδα δημιούργησε ένα ερωτηματολόγιο για να συγκεντρώσει τις διατροφικές συνήθειες και γνώσεις πολιτών της Κρύας Βρύσης σχετικά με τα Βιολογικά Προϊόντα. Στην έρευνα συμμετείχαν άντρες και γυναίκες διαφόρων ηλικιών. Σχετικά με το φύλο όπως μπορούμε να δούμε στο παρακάτω γράφημα, οι άντρες ήταν 45 ενώ οι γυναίκες 55. Η πλειοψηφία όσων συμμετείχαν στην έρευνα ήταν άνω των 18 ετών, με ποσοστό 38%, ακολουθούν τα άτομα ηλικίας 15-16 σε ποσοστό 35%, έπειτα 16-17 ετών σε ποσοστό 17% και τέλος 17-18 ετών σε ποσοστό 10%. 14
Η πλειοψηφία όσων ρωτήθηκαν αν γνωρίζουν τα βιολογικά προϊόντα απάντησαν «ναι» σε ποσοστό 80%. Περισσότεροι επίσης είναι αυτοί οι οποίοι τα προτιμούν για τη διατροφή τους (58) σε σχέση με αυτούς που δεν τα προτιμούν (42). 15
Κυριότερη διαφορά μεταξύ βιολογικών και συμβατικών προϊόντων (73 άτομα) επιλέγουν το ότι στα βιολογικά προϊόντα δεν χρησιμοποιούνται φυτοφάρμακα. Ακολουθούν 15 άτομα που ως απάντηση επέλεξαν ότι τα βιολογικά προϊόντα έχουν λιγότερες θερμίδες από τα συμβατικά, και τέλος 10 απάντησαν το ότι δεν έχουν συντηρητικά. Από αυτήν την ερώτηση συμπεραίνουμε ότι οι περισσότεροι ερωτώμενοι γνωρίζουν σωστά τη διαφορά μεταξύ βιολογικών και συμβατικών προϊόντων. Η επόμενη ερώτηση είχε να κάνει σχετικά με τις γενικές διατροφικές συνήθειες που ακολουθούν οι πολίτες της Κρύας Βρύσης, ζητώντας από τους ερωτώμενους να αξιολογήσουν τις προτιμήσεις τους σχετικά με τα φρούτα - λαχανικά, το κρέας, τα γλυκά, τα ζυμαρικά και τέλος τα όσπρια με διαβαθμισμένης κλίμακας απαντήσεις πάρα πολύ-πολύ-αρκετά-ελάχιστα-καθόλου. Βλέποντας τις απαντήσεις παρατηρήσαμε πως «παρά πολύ» συχνά επιλέγουν για τη διατροφή τους τα φρούτα και λαχανικά, ενώ σ αυτήν την απάντηση λιγότερο επιλέγηκαν τα όσπρια. Στην κλίμακα «πολύ» το μεγαλύτερο αριθμό συγκεντρώνουν επίσης τα φρούτα και λαχανικά (27) τα οποία όμως είναι πολύ κοντά και με άλλες δυο επιλογές με ισόποσες απαντήσεις (25) τα όσπρια και το κρέας. Στην επιλογή «αρκετά» το μεγαλύτερο ποσοστό συγκεντρώνει το κρέας (38) ενώ το μικρότερο (21) τα γλυκά. Προχωρώντας, στην επιλογή «ελάχιστα», οι ερωτώμενοι απάντησαν πως προτιμούν κυρίως τα γλυκά (28), ενώ η επιλογή φρούτα λαχανικά είχε τον μικρότερο αριθμό επιλογών (6). Τέλος, στην επιλογή «καθόλου» οι περισσότεροι επέλεξαν τα όσπρια, και οι λιγότεροι (1) με ισόποσες απαντήσεις τα φρούτα λαχανικά και τα ζυμαρικά. 16
Προχωρώντας, προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε πως προμηθεύονται τα βιολογικά προϊόντα που καταναλώνουν. Το μεγαλύτερο αριθμό απαντήσεων (21) συγκέντρωσαν οι επιλογές «Δεν αγοράζω βιολογικά προϊόντα» και «από τη «Λαϊκή αγορά». Ακολούθησε η απάντηση από «Μονάδα Βιολογικών Προϊόντων της περιοχής μου» (20), ακολούθως από super market (18) και τέλος «τα καλλιεργώ μόνος μου» (10). Κανείς δεν παραγγέλνει βιολογικά προϊόντα μέσω internet. 17
Θελήσαμε να μάθουμε πόσο εμπιστεύονται τα βιολογικά προϊόντα οι πολίτες της Κρύας Βρύσης. Οι περισσότεροι επέλεξαν «πολύ» (46), ενώ κατά πολύ λιγότερο ακολουθούν οι απαντήσεις «λίγο» (16) και «καθόλου» (10). Στο παρακάτω διάγραμμα μπορούμε να δούμε τους λόγους που αποθαρρύνουν τους ερωτώμενους να επιλέξουν τα βιολογικά προϊόντα για τη διατροφή τους. Οι περισσότεροι σ αυτή την ερώτηση επέλεξαν «είναι πιο ακριβά»(37). Οι υπόλοιπες απαντήσεις είχαν σχετικά μικρό αριθμό επιλογών(δεν τα εμπιστεύομαι, δεν είναι νόστιμα, δεν ξέρω από πού να τα αγοράσω, δεν είμαι ενημερωμένος), ενώ μεγάλο σχετικά αριθμό συγκέντρωσε η απάντηση «τίποτα από τα παραπάνω»(33). 18
Η τελευταία μας ερώτηση είχε να κάνει με τον αριθμό των ημερών που επιλέγουν για τη διατροφή τους το «σπιτικό φαγητό», το «φαγητό σε εστιατόριο» και το φαγητό από «fast food». Μπορούμε και από το γράφημα να διακρίνουμε πως το φαγητό «έξω», είτε σε εστιατόριο είτε σε fast food έχει μια φθίνουσα παρουσία σε σχέση με το σπιτικό φαγητό. Καθημερινά λοιπόν οι περισσότεροι προτιμούν να τρώνε σπιτικό φαγητό, ενώ μεγάλο ποσοστό συγκεντρώνει και η απάντηση ποτέ (0 μέρες την εβδομάδα) για όσους τρώνε σε εστιατόριο. 19
Επίσκεψη στο Bioαγρό 20
Επίσκεψη της ερευνητικής ομάδας στον Βιοαγρό Στις 21 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε η επίσκεψή μας στο ΒΙΟΑΓΡΟ. συναντήσαμε τον ιδιοκτήτη του εργοστασίου και του θέσαμε κάποιες ερωτήσεις. Εκεί Η πρώτη ερώτηση ήταν τι τον ώθησε στην δημιουργία του ΒΙΟΑΓΡΟΥ. Απάντησε ότι επειδή είναι αγρότης παρατήρησε ότι χρησιμοποιούνται πολλά χημικά στις καλλιέργειες τα οποία προκαλούν καρκίνο, προβλήματα στον οργανισμό και πολλές άλλες αρνητικές επιπτώσεις. Επίσης, πρόσθεσε ότι σε ένα ταξίδι του στην Γερμανία είδε ότι οι άνθρωποι παρήγαγαν προϊόντα χωρίς τη χρήση χημικών και πίστεψε πως αυτή η τάση ήταν σωστή και θα επικρατούσε στην αγορά. Στην συνέχεια τον ρωτήσαμε από ποιες περιοχές εισάγουν βιολογικά προϊόντα προκειμένου να τα τυποποιήσουν και να τα διανείμουν συσκευασμένα. Μας απάντησε πως εισάγονται από όλο τον πλανήτη, όπως και αποστέλλονται στη συνέχεια, σε όλο τον πλανήτη. Η επόμενη μας ερώτηση αφορούσε την οικονομική κρίση και κατά πόσο έχει επηρεάσει την επιχείρηση του. Η απάντηση που λάβαμε ήταν ότι δεν έχει επηρεαστεί ούτε στο ελάχιστο, διότι ο κόσμος προτιμάει τα βιολογικά προϊόντα γιατί είναι πιο υγιεινά παρά την υψηλότερη τιμή τους σε σχέση με τα συμβατικά. Η μεγαλύτερη καταναλώτρια χώρα στην οποία εξάγει τα προϊόντα της ο Βιοαγρός είναι η Γερμανία και ακολουθούν η Νορβηγία, Σουηδία, Γαλλία και 21
Ιταλία. Η Ελλάδα είναι από τις τελευταίες χώρες σε κατανάλωση διότι, όπως είπε, η Ελληνική κοινωνία στέκεται επιφανειακά σε ότι σοβαρό και δεν μπαίνει επί της ουσίας. Ο Βιοαγρός συσκευάζει πολλά βιολογικά προϊόντα, όπως: οπωροκηπευτικά, όσπρια, δημητριακά, ζυμαρικά, αλεύρι και πολλά άλλα. Υποκαταστήματα του Βιοαγρού βρίσκονται σε όλη την Ελλάδα. Όσον αφορά τις τιμές, η τιμή ενός βιολογικού προϊόντος σε σύγκριση με τα συμβατικά διαφέρει,ανάλογα με το είδος του προϊόντος και τη δυσκολία παραγωγής του. Στην συνέχεια μας έδειξε πώς γίνεται η συσκευασία βιολογικών καρότων: Καταρχάς, τα βιολογικά καρότα, τοποθετούνται μέσα σε δίσκους. Έπειτα μπαίνουν μέσα σε ένα μηχάνημα που εφαρμόζει «stretch film», δηλαδή μια ζελατίνα πάνω από το δισκάκι με τα καρότα, και μετά θερμαίνεται ώστε να κλείσει αεροστεγώς. Αμέσως μετά το δισκάκι οδηγείται σε ένα στρόγγυλο τραπέζι που περιστρέφεται και ένας εργάτης το μετακινεί σε ένα μηχάνημα που κολλάει τις ετικέτες πάνω στο σχεδόν έτοιμο προϊόν. Η ετικέτα αναγράφει το βάρος (το οποίο έχει μετρηθεί από το ίδιο μηχάνημα), την ημερομηνία συσκευασίας, τους κωδικούς (bar code) και πιστοποιητικά έτσι ώστε να βγει το τελικό προϊόν. Ευθύς αμέσως επισκεφτήκαμε της αποθήκες του ξηρού φορτίου. Σ αυτές τις αποθήκες τοποθετούνται τρόφιμα που δεν χρειάζονται ψύξη. Εκεί αποθηκεύονται 22
είτε έτοιμα προς πώληση προϊόντα, είτε προϊόντα σε σακιά, τα οποία επανασυσκευάζονται και μπαίνουν σε μικρά σακουλάκια, όπως τα corn flakes, δηλαδή οι νιφάδες καλαμποκιού. Με παρόμοιο τρόπο συσκευάζονται το αλεύρι, η ζάχαρη, τα όσπρια κ.α. Συνεχίσαμε την περιήγησή μας στη μονάδα και επισκεφτήκαμε έναν από τους θαλάμους ψύξης. Αυτοί οι θάλαμοι δεν διαφέρουν και πολύ από ένα τυπικό ψυγείο εκτός από μεγέθους τους. Πιο αναλυτικά, είναι μεγάλα δωμάτια που κρατάνε την θερμοκρασία κάποιων συγκεκριμένων προϊόντων στα επιθυμητά επίπεδα. Στο τελευταίο στάδιο της επίσκεψης μας, παρακολουθήσαμε τη γραμμή παραγωγής «έτοιμης βιολογικής σαλάτας», την οποία μπορούμε να βρούμε σε όλα τα υποκαταστήματα του ΒΙΟΑΓΡΟΥ και στα σούπερ μάρκετ (τέτοιου είδους προϊόντα παρασκευάζονται για πρακτικούς λόγους και για εξοικονόμηση χρόνου.) Μετά από αυτό, αποχωρήσαμε, γεμάτοι νέες γνώσεις για τα βιολογικά προϊόντα, τον τρόπο παραγωγής και συντήρησης τους, αλλά και τη μεταφορά τους στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Συλλογιστήκαμε πως μια επιχείρηση σαν αυτή, της δημιουργίας του ΒΙΟΑΓΡΟΥ, είναι μια κίνηση πολύ έξυπνη και κερδοφόρα. Η επίσκεψή μας στον ΒΙΟΑΓΡΟ ήταν πολύ χρήσιμη και εποικοδομητική. Όχι μόνο ικανοποίησε την περιέργειά μας, αλλά αποκτήσαμε και σημαντικές γνώσεις, τόσο μέσα από την ξενάγηση όσο και από τη συζήτησή μας με τον ιδιοκτήτη του ΒΙΟΑΓΡΟΥ. Για τους παραπάνω λόγους θα θέλαμε να τον ευχαριστήσουμε. 23
Παράρτημα 24
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ: 1.Ποιο είναι το φύλο σου; α) Άντρας β) Γυναίκα 2.Τι ηλικία έχεις; α) 15-16, β) 16-17, γ) 17-18, στ) 18 και πάνω. 3.Γνωρίζετε τι είναι τα Βιολογικά Προϊόντα α) ΝΑΙ β) ΟΧΙ 4. Προτιμάτε τα Βιολογικά Προϊόντα για τη διατροφή σας; α) ΝΑΙ β) ΟΧΙ 5.Ποιά είναι η κύρια διαφορά μεταξύ Βιολογικών και Συμβατικών Προϊόντων; α) Στα Βιολογικά δεν χρησιμοποιούνται λιπάσματα/ φυτοφάρμακα. β) Τα Βιολογικά Προϊόντα έχουν συντηρητικά. γ) Τα Βιολογικά Προϊόντα έχουν λιγότερες θερμίδες από τα Συμβατικά 6.Αξιολογήστε τις προτιμήσεις σας όπου: 5= πάρα πολύ, 4= πολύ, 3= αρκετά, 2= ελάχιστα, 1= καθόλου,σχετικά με την διατροφή σας! α) φρούτα-λαχανικά 5 4 3 2 1 β) κρέας 5 4 3 2 1 γ) γλυκά 5 4 3 2 1 δ) ζυμαρικά 5 4 3 2 1 ε) όσπρια 5 4 3 2 1 7. Από πού αγοράζετε συνήθως Βιολογικά Προϊόντα; α) Super Market β) Λαϊκή Αγορά γ) Τα καλλιεργώ μόνος μου δ) Κάνω παραγγελία μέσο Internet ε)μονάδα Βιολογικών Προϊόντων της περιοχής μου στ) Δεν αγοράζω Βιολογικά Προϊόντα 8. Πόσο εμπιστεύεστε τα Βιολογικά Προϊόντα; α) Πολύ β) Λίγο γ) Καθόλου 25
9. Ποιος κύριος λόγος σας αποθαρρύνει να επιλέγετε τα Βιολογικά Προϊόντα για τη διατροφή σας; α) είναι πιο ακριβά β) δεν τα εμπιστεύομαι γ) δεν είναι νόστιμα δ) δεν ξέρω από πού να τα αγοράσω ε) δεν είμαι ενημερωμένος/η για αυτά στ) τίποτα από τα παραπάνω 10. Πόσες μέρες την εβδομάδα επιλέγετε τα παρακάτω για την διατροφή σας; α) Σπιτικό φαγητό: 0 1 2 3 4 5 6 7 β) Φαγητό σε εστιατόριο: 0 1 2 3 4 5 6 7 γ) Fast food: 0 1 2 3 4 5 6 7 Το ερωτηματολόγιο αυτό συντάχθηκε μέσα στα πλαίσια του προγράμματος «Ερευνητικές Εργασίες» το οποίο θα μας βοηθήσει στην εργασία μας! Επίσης σας ζητάω ευγενικά να απαντήσετε όσο γίνεται με μεγαλύτερη ειλικρίνεια. Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων. 26