Οπτικές Aναπαραστάσεις και πόστερ Βασιλική Σπηλιωτοπούλου
Το περιβάλλον της διδασκαλίας των Θετικών Επιστημών
Μέσα εργαλεία της διδασκαλίας των Θετικών Επιστημών
Το γνωστικό και αισθητικό περιβάλλον των σχολικών τάξεων Το μαθησιακό περιβάλλον των ελληνικών σχολικών τάξεων είναι φτωχό, συμβατικό και χωρίς ερεθίσματα για τους μαθητές. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι αίθουσες έχουν ένα περιορισμένο εύρος των θεμάτων, ιδιαίτερα στη Β/θμια εκπαίδευση (Elliot, 2001). Τα εκθέματα στις σχολικές τάξεις κυρίως υποστηρίζουν τις ψυχοκοινωνικές και πολιτισμικές όψεις του περιβάλλοντος (Hanrahan, 1998, Fisher & Waldrip, 1999). Οι σκοποί και τα οφέλη σε περιβάλλοντα κυρίως της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης φαίνεται να είναι γενικοί (Cooper et al. 1996, Jackson, 1993) χωρίς να έχει δοθεί ιδιαίτερη σημασία στο πώς μπορούν να αλλάξουν τα δρώμενα στις σχολικές τάξεις
Οπτικές Αναπαραστάσεις (visual representations) Ως οπτική αναπαράσταση (ο.α.) θεωρείται οποιαδήποτε αναπαράσταση πληροφοριών πέραν του κειμένου των ενοτήτων: ιάφορα είδη εικόνων/φωτογραφιών Φωτογραφίες Διαγράμματα Εννοιολογικοί χάρτες Σκίτσα-κόμικ Άλλεςσχηματοποιημένεςαπεικονίσεις Αποσκοπεί στην ανάπτυξη της δυνατότητας των μαθητών να οπτικοποιούν τις έννοιες των Μαθηματικών
Εννοιολογικός χάρτης
Εννοιολογικός χάρτης
ιαγράμματα
Σκίτσα
Φωτογραφίες
Η σημασία των οπτικών αναπαραστάσεων Οι εικόνες έχουν αποτελέσει αντικείμενο συζητήσεων κυρίως στον χώρο της σημειωτικής και της ψυχολογίας και αποκτούν ιδιαίτερη σημασία σήμερα, που τα οπτικά ερεθίσματα έχουν πολλαπλασιαστεί. Οι εικόνες και οι οπτικές αναπαραστάσεις στη ιδακτική ενδιαφέρουν κυρίως ως προς τα εννοιολογικά μηνύματα Θεωρούνται ως ένας πρακτικός τρόπος χαρτογράφησης μιας ατομικής απεικόνισης στοιχείων που συνδέονται με κάποιο τρόπο μεταξύ τους και διατηρούν μια ελάχιστη δόση αντικειμενικότητας. Ο Peirce (1958) αναφέρει τρεις υποκατηγορίες απεικονιστικών συμβόλων (iconical signs): την εικόνα, όπου η απεικονιστική σχέση εξασφαλίζεται με απλές ποιότητες και κυρίως έχει αισθησιακή δύναμη, τιςαπεικονίσειςσχέσεων, όπως στα διαγράμματα, τις απεικονίσεις με σχέσεις σχέσεων, όπως συμβαίνει στις μεταφορές, που κυρίως περιέχουν λογικές αναλογίες.
Το πόστερ Ένα πόστερ μπορεί να περιλαμβάνει οποιαδήποτε από αυτές τις κατηγορίες απεικονίσεων ή και όλες μαζί, καθώς και λεκτικά μηνύματα. Μια τέτοια σύνθεση, κατά τον Degerando (1800), συνδυάζει αισθησιακότητα και λογική αναλογία και μπορεί να παράγει καλλίτερο αποτέλεσμα. Ως διδακτικό εργαλείο ενεργοποιεί ποικίλες δεξιότητες τόσο σ αυτόν που απευθύνεται και εκτίθεται, αλλά σ αυτόν που το σχεδιάζει και το κατασκευάζει. Όροι που χρησιμοποιούνται: διδακτικό πόστερ, διδακτική αφίσα, διδακτικός χάρτης
Μάθηση και εικονογράφηση Ερωτήματα προκύπτουν που στην απλοϊκή εκδοχή τους παίρνουν τη μορφή: Είναι η οπτική μάθηση ευκολότερη ή δυσκολότερη διεργασία; (Arcavi, 2003) Ερευνητικά δεδομένα: Ο εγκέφαλος επεξεργάζεται μέσω δύο διαφορετικών «κυκλωμάτων» την λεκτική (verbal) και την οπτική (visual) πληροφορία (Θεωρία ιπλής Κωδικοποίησης (Dual Coding Theory)) Η «οπτική» μνήμη φαίνεται να είναι πολύ μεγαλύτερη από την «λεκτική» (θυμόμαστε πολύ καλύτερα οπτικές παραστάσεις με νόημα παρά πληροφορίες διατυπωμένες με το λόγο) Η μνήμη της λεκτικής πληροφορίας ενισχύεται σημαντικά αν συνδυαστεί με σχετικές οπτικές αναπαραστάσεις (εικόνες). Η μάθηση περιλαμβάνει ευκίνητες μεταβάσεις και μεταφράσεις ανάμεσα στις οπτικές και τις αναλυτικές αναπαραστάσεις της ίδιας κατάστασης Η δυνατότητα οπτικοποίησης εξαρτάται από τον εννοιολογικό πλαίσιο των εικόνων (Fishbein, 1987)
Θετικές Επιστήμες και Οπτικοποίηση Οι θετικές επιστήμες, ως μια ανθρώπινη και πολιτισμική δημιουργία ασχολούνται με αντικείμενα και οντότητες για τα οποία πολλές φορές δεν έχουμε άμεση πρόσβαση με τις αισθήσεις μας και στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στην δυνατότητα οπτικοποίησης. Ως δυνατότητα οπτικοποίησης (visualization) θεωρείται η ικανότητα, η διαδικασία και το προϊόν της δημιουργίας, της ερμηνείας, της χρήσης και του αναστοχασμού πάνω σε φωτογραφίες, εικόνες, και διαγράμματα στο μυαλό μας, στο χαρτί, ή με τεχνολογικά εργαλεία Η οπτικοποίηση ως στόχο έχει: την εξεικόνιση και επικοινωνία της πληροφορίας τη σκέψη και ανάπτυξη προηγούμενων ασαφών ή άγνωστων ιδεών και προχωρημένων κατανοήσεων (Zimmermann & Cunningham, 1991, Hershkowitz et al, 1989)
Πιθανές χρήσεις του πόστερ ΠΙΝΑΚΑΣ Ι Είδη Πόστερ Πόστερ για παρουσίαση επιστημονικής ή επαγγελματικής εισήγησης Κατασκευή από τον εκπαιδευτικό για διδακτικούς λόγους Κατασκευή από μαθητές Περιπτώσειςχρήσης Σε συναντήσεις συναδέλφων, σεμινάρια συνέδρια, άλλες επαγγελματικές δραστηριότητες Αναπαράσταση και σύνδεση ποικίλων πληροφοριών, δραστηριότητες μαθητών Έκφραση και σύνθεση ιδεών, δημιουργικότητα
Ο ρόλος του πόστερ στη διδασκαλία Με ένα Poster: ίνεται δυνατότητα χρήσης πολλαπλών αναπαραστάσεων και μετασχηματισμού μιας πληροφορίας από μια μορφή σε μια άλλη Υποστηρίζεται η αναπαράσταση πληροφοριών και εννοιολογικών στοιχείων με συνοπτικό τρόπο ηανάδειξηγεγονότων-κλειδιών, εννοιών-κλειδιών η δημιουργικότητα στις διδακτικές προσεγγίσεις ιευκολύνονται ευκαιρίες για διεπιστημονικές προσεγγίσεις για υιοθέτηση διαφορετικών μαθησιακών στυλ για άσκηση και άλλων εκτός αναλυτικού προγράμματος ικανοτήτων για δημιουργία ευχάριστων μαθησιακών και ψυχολογικών καταστάσεων
Οφέλη για τους μαθητές και την ανάπτυξη της γνώσης τους υνατότητα έκφρασης των ιδεών τους Ανάπτυξη δεξιοτήτων έρευνας και επιλογής κατάλληλων εκφράσεων, εννοιολογικών συνδέσεων, αναπαράστασης νοητικών σχημάτων Ενθαρρύνεται η ομαδική δουλειά και η ικανότητα συνεργασίας
Χαρακτηριστικά πόστερ Κριτήρια αξιολόγησης Να τραβά το μάτι-αισθητικά ευχάριστο- Ακριβές Χρήσιμους τίτλους και υπότιτλους Ευανάγνωστο κείμενο Κατάλληλη ποσότητα κειμένου Ενδιαφέρουσες φωτογραφίες / Καλή χρήση υλικών Εικονογραφημένη / διαγραμματική αναπαράσταση όπου είναι δυνατόν Πληροφοριακό υλικό, επιστημονικά ορθό Αλληλεπιδραστικό Επιστημονικό περιεχόμενο με ακρίβεια Σχέδιο, τίτλοι, υπότιτλοι Καταλληλότητα της γλώσσας Καθαρότητα επικοινωνιακού ύφους Σχετικότητα με το θέμα Ικανότητα για πληροφόρηση Οπτικός αντίκτυπος / δημιουργικότητα Παράγοντας ευχάριστης κατάστασης Προσπάθεια Χρήση χρωματικών / απεικονιστικών πηγών
Σχήμα 1. Χαρακτηριστικά των πόστερ Πόστερ Εννοιολογικά χαρακτηριστικά Είδη-στοιχεία αναπαράστασης Διδακτικά χαρακτηριστικά Τεχνικά χαρακτηριστικά Δομή Επιμέρους έννοιες Εικόνες - Αναπαραστάσεις Αντικείμενα Λεκτικά στοιχεία Ύπαρξη σεναρίου Αλληλεπιδραστικότητα Λογικό δίκτυο στην ολότητα Τυχαία παράθεση Ανάδειξη κύριας έννοιας Ποιότητα περιεχομένου δραστηριοτήτων Εννοιολογική πληρότητα Σχηματικές Αναπαραστάσεις Γραφικές Αναπαραστάσεις Εννοιολογικοί χάρτες Φωτογρ. Σχέση με γύρω κόσμο, κοινωνία, επιστήμες Παιχνίδι, ανοικτές καταστάσεις Κατασκευαστικές τεχνικές Αισθητική Μερισμός και κατανομή Πραγματικά Συμβολικά Αντικείμενα Στιγμιότυπα Περιγραφές εικόνας, οδηγίες Μαθηματική γλώσσα Ασκήσεις, προβλήματα
ιδακτικές χρήσεις του πόστερ Πόστερ βάση για παιχνίδι - ανοικτό πρόβλημα Πόστερ ευχάριστο περιβάλλον για ασκήσεις Το πόστερ αλληλεπιδραστικό εργαλείο Το πόστερ ως πολυεργαλείο Άλλα χαρακτηριστικά Επικαιρότητα Πόστερ βιβλίο Πόστερ κομμάτια
Παραδείγματα από τη χρήση των πόστερ στη διδασκαλία της Πληροφορικής
Poster: Ασφάλεια Δικτύου
Poster : Το Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο
Συμπεράσματα I Το πόστερ απαιτεί συνδυασμό διαφορετικών γνώσεων, εμπειριών, παραδειγμάτωνκαιεφαρμογώνμεενδιαφέρονγια τους μαθητές, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα πλούσιο και "αποτελεσματικό" διδακτικό περιβάλλον για τους μαθητές. Ο σχεδιασμός και η κατασκευή του ποστερ είναι ιδιαίτερα χρήσιμο, καθώς απαιτεί εννοιολογική ανάλυση του περιεχομένου του μαθήματος, διαδικασία που ζητά από τους φοιτητές ή τους εκπαιδευτικούς να συνδυάσουν τις διδακτικές τους επιλογές με το περιεχόμενο και τις έννοιες του μαθήματος. Όσοι φοιτητές και εκπαιδευτικοί το έχουν χρησιμοποιήσει αναγνωρίζουν τη δυναμική τους, καθώς θεωρούν: ότιαυξάνειτηδημιουργικότητα τους ότι είναι κάτι καινούργιο για τη μέχρι τότε μαθηματική εμπειρία τους ότι ενεργοποιεί τους μαθητές
Συμπεράσματα II Σε όσες τάξεις παρακολουθήσαμε φοιτητές ή εκπαιδευτικούς να χρησιμοποιούν τα πόστερ, παρατηρήσαμε βελτίωση στη διαμόρφωση μιας θετικής για τη μάθηση ατμόσφαιρας H κατασκευή και χρήση ενός καλού πόστερ για τη διδασκαλία εμπλουτίζει τόσο το μαθησιακό περιβάλλον όσο και το αναλυτικό πρόγραμμα Στη διδασκαλία των θετικών επιστημών Στον εμπλουτισμό του περιβάλλοντος των σχολικών τάξεων
Οι εικόνες μπορεί να αξίζουν χίλιες λέξεις, αλλά από μόνες τους σημαίνουν πολύ λίγα (Wittgenstein, 1958/1994)