ΟΙ ΑΓΟΡΕΣ ΣΗΜΕΡΑ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΤΖΑΝΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΟΙ ΑΓΟΡΕΣ ΣΗΜΕΡΑ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΤΖΑΝΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Σε διαδικασία εκλογίκευσης του μεγέθους του ο χρηματοοικονομικός κλάδος διεθνώς (deleveraging process): Σταδιακή συρρίκνωση ενεργητικού (μείωση δανείων-πώληση λοιπών στοιχείων ενεργητικού). Στόχος: ένα μικρότερο, συντηρητικότερο και ασφαλέστερο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Ενέργειες για τη θωράκισή του: 1.Βελτίωση εποπτείας αποτελεσματικότερο ρυθμιστικό πλαίσιο (ΗΠΑ: από το T.A.R.P.- Troubled Assets Relief Program στο νομοθέτημα Dodd-Franc σε εφαρμογή του Volcker rule, Ε.Ε.: σχεδιασμός Τραπεζικής Ένωσης, μόνο ESM για την ώρα). 2.Καλύτερα ανακεφαλαιοποιημένο τραπεζικό σύστημα (Κανόνες Βασιλείας III). Κεφάλαια (αυξημένη ρευστότητα) μαξιλάρια απορρόφησης κραδασμών.

Πώς οδηγηθήκαμε στην υπερτροφία του χρηματοοικονομικού κλάδου που κορυφώθηκε το 2008 (υπερβολικός δανεισμός, έκρηξη δημόσιου-ιδιωτικού χρέους, γιγάντωση ενεργητικού τραπεζών) ;

Βασικοί παράγοντες που συνέβαλαν: 1.Ρόλος της θεσμικής απελευθέρωσης (deregulation). Καταλυτικός ο ρόλος της κατάργησης του διαχωρισμού ανάμεσα σε εμπορική και επενδυτική τραπεζική το 1999 (κατάργηση του Glass Steagall Act του 1933). Ευθύνες οίκων πιστοληπτικής ικανότητας και τρόπου αμοιβής τραπεζικών στελεχών. 2.Ρόλος της παγκοσμιοποίησης (globalization). Οι αγορές διεθνώς προσομοιάζουν πλέον με ένα «παγκόσμιο επενδυτικό χωριό».

3. Ρόλος της τεχνολογίας. Ηλεκτρονικές πλατφόρμες πλειάδας προϊόντων σε όλες τις επενδυτικές κατηγορίες (μετοχές -ομόλογα - νομίσματα- εμπορεύματα, δηλ. τις υποκείμενες αγορές). Έκρηξη αγοράς παραγώγων προϊόντων. Σταδιακή υποχώρηση του επενδυτικού ενδιαφέροντος για τις υποκείμενες αγορών υπέρ των αγορών παραγώγων προϊόντων. Σημερινή αξία συναλλαγών αγορών παραγώγων προϊόντων 700 δις δολάρια περίπου, όσο 10 παγκόσμια ΑΕΠ (!) και μάλιστα OTC Over The counter (χωρίς εκκαθάριση των συναλλαγών σε ειδικές μονάδες εκκαθάρισης). Εμφανής ο μετασχηματισμός της επενδυτικής φυσιογνωμίας (επιδίωξη κέρδους σε βραχυπρόθεσμους χρονικούς ορίζοντες). Δομημένα προϊόντα τιτλοποίηση απαιτήσεων (ιδιαίτερα στεγαστικής πίστης) τύπος τιμολόγησης δικαιώματος (Black- Scholes) - ETFs (Exchange Traded Funds) είναι μερικές από τις χρηματοοικονομικές καινοτομίες των τελευταίων δεκαετιών.

Σκιώδες τραπεζικό σύστημα: το «αδέσποτο χρήμα». Είναι δεξαμενές κεφαλαίων εκτός του ενεργητικού των τραπεζών (hedge funds, money market funds, CDS-Credit Default Swaps) που λειτουργούν σε ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Το ύψος τους εκτιμάται σε πάνω από 40 τρις δολάρια σήμερα. Υπάρχει η ανάγκη καλύτερης εποπτείας του αφού η συχνή επιθετική επενδυτική φυσιογνωμία των φορέων συνιστά πηγή συστημικού κινδύνου.

Lehman Brothers, 5 years after: Ουδείς έγκυρος αναλυτής θεωρεί ότι το σύστημα είναι επαρκώς θωρακισμένο, ώστε μια νέα χρηματοπιστωτική κρίση να θεωρείται απίθανη. Επισήμανση των σοβαρών κοινωνικοοικονομικών κινδύνων από την όξυνση των ανισοτήτων, καθώς η μεσαία τάξη έχει δραματικά πληγεί στις δυτικές οικονομίες (ΗΠΑ, Ευρώπη κυρίως).

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Η ολοκλήρωση της διαδικασίας συγκέντρωσης σε 4 συστημικές τράπεζες (ΕΤΕ, ΑΛΦΑ, ΠΕΙΡΑΙΩΣ, EUROBANK) πλέον της Τράπεζας Αττικής, αποκατέστησε τη φερεγγυότητα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. H νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία προβλέπει τη συνυπευθυνότητα ομολογιούχων και μεγάλων καταθετών (πάνω από 100 χιλ. ευρώ) σε περίπτωση πτώχευσης μιας τράπεζας.

Η διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης ανέδειξε το ΤΧΣ σε κύριο μέτοχο σε όλες τις συστημικές τράπεζες (πάνω από 80%). Η συμμετοχή ιδιωτών σε ποσοστό 10% τουλάχιστον διέσωσε το management (με την εξαίρεση της Eurobank). Αιτία της απώλειας των κεφαλαίων είναι η δραματική μείωση της αξίας των ελληνικών ομολόγων στο ενεργητικό τους, αποτέλεσμα του δημοσιονομικού εκτροχιασμού που κορυφώθηκε το 2009.

Εξέλιξη διάρθρωσης καταθέσεων δανείων τελευταίας τριετίας: 1.Καταθέσεις από 249,7 δις ευρώ (Δεκέμβριος 2009) στα 162,2 δις ευρώ (Αύγουστος 2013). 2.Δάνεια από 237,5 δις ευρώ (Δεκέμβριος 2009) στα 221,8 δις ευρώ (Αύγουστος 2013). 3.Κάλυψη ανοίγματος μέσω της Ε.Κ.Τ.- Τράπεζας της Ελλάδος, καθώς οι διατραπεζικές αγορές παραμένουν κλειστές για τις ελληνικές τράπεζες διατηρώντας το πρόβλημα επαρκούς ρευστότητάς του (επί ξυρού ακμής ακόμη ).

Η παρατεταμένη ύφεση οδηγεί σε επιδείνωση ποιότητας ενεργητικού (NPLs - Non Performing Loans). Άρα, στο μέλλον ενδεχομένως θα υπάρξουν νέες κεφαλαιακές ανάγκες. Επομένως, η διαδικασία πιστωτικής επέκτασης δηλ. θετικού ρυθμού μεταβολής δανείων, μετατίθεται χρονικά (ήδη τρέχει με -3,9% Αύγουστος 2013 έναντι Αυγούστου 2012).

Πρακτικό συμπέρασμα : το ελληνικό τραπεζικό σύστημα αδυνατεί μέχρι νεωτέρας να ανταποκριθεί σε δανειοδοτικά αιτήματα (πλην εξαιρέσεων). Τα πλέον τεκμηριωμένα αιτήματα με στέρεη λειτουργική πηγή αποπληρωμής πλέον λοιπών εξασφαλίσεων δεν προχωρούν, λόγω ανεπαρκούς ρευστότητας. Έτσι, οι μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις αναζητούν νέες χρηματοδοτήσεις ή την αναχρηματοδότηση υφιστάμενων δανείων σε τράπεζες εξωτερικού (κοινοπρακτικά -ομολογιακά δάνεια). Μάλιστα, συχνά επιδιώκουν αλλαγή έδρας για να το πετύχουν (3 Ε, ΦΑΓΕ, ΒΙΟΧΑΛΚΟ). Για τις εισηγμένες στο Χ.Α., υφίσταται η δυνατότητα άντλησης κεφαλαίων με διαδικασία ΑΜΚ που ωστόσο είναι ανενεργός στην παρούσα συγκυρία (λόγω του χαμηλού βαθμού προσδοκιών επενδυτικής δικαίωσης από μετοχικές αξίες και του υψηλού βαθμού αποστροφής στον επενδυτικό κίνδυνο).

Τί κάνει λοιπόν ο ενδιαφερόμενος για τη χρηματοδότηση μιας επιχειρηματικής ιδέας που επιθυμεί να υλοποιήσει; 1.Συνειδητοποιεί ότι τα ίδια κεφάλαια (του/των φορέων) θα είναι η κυριότερη πηγή χρηματοδότησης. Άρα επιδιώκει να πείσει τους δυνητικούς συνεταίρους του για την ελκυστικότητα του σχεδίου του. Σε μικρής κλίμακας χρηματοδοτήσεις, τα λιμνάζοντα οικογενειακά διαθέσιμα είναι η συνήθης λύση Στο παρελθόν, καθοριστικός υπήρξε ο ρόλος της μεταχρονολογημένης επιταγής. 2.Εξαντλεί τις εναλλακτικές μορφές χρηματοδοτήσεων που υφίστανται (προγράμματα ΕΣΠΑ, venture capital, ΕΤΕΑΝ-Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης, φορείς εξωτερικού μέσω internet).

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

- Financial Times (άρθρα των Martin Wolf, Wolfgang Munchau,Gillian Tett κ.α.) - Economist (ειδικά αφιερώματα χρηματοπιστωτικού κλάδου Surveys, Schools Briefs). - Ελληνικός Ημερήσιος / Εβδομαδιαίος Οικονομικός Τύπος - Sites οικονομικού περιεχομένου (Euro2day, Capital,Reporter, Marketnews κοκ). - Βιβλία των Paul Krugman, Michel Aglietta, Daniel Cohen, Philippe Askenazy, Robert Shiller, Joseph Stiglitz, Nicolas Taleb, Michael Lewis, Niall Ferguson, Νίκος Χριστοδουλάκης, Γιάννης Βαρουφάκης, Γιάννης Παπαδογιάννης κ.α.