Πνευματικά Δικαιώματα Απαγορεύεται ρητά η οποιαδήποτε χρήση, αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, πώληση, μετάδοση, διανομή, έκδοση, εκτέλεση, φόρτωση (download), μετάφραση, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, του περιεχομένου αυτής της παρουσίασης και των υπηρεσιών που προσφέρονται σε αυτό, χωρίς την προηγούμενη έγγραφη άδειά της εταιρείας Κλάδος Μανούσος και ΣΙΑ Ε.Ε.. Κατ εξαίρεση, επιτρέπεται η μεμονωμένη αποθήκευση και αντιγραφή τμημάτων του περιεχομένου σε απλό προσωπικό υπολογιστή για αυστηρά προσωπική χρήση, χωρίς πρόθεση εμπορικής ή άλλης εκμετάλλευσης και πάντα υπό την προϋπόθεση της αναγραφής της πηγής προέλευσής του, χωρίς αυτό να σημαίνει καθ οιονδήποτε τρόπο παραχώρηση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Αν δεν συμφωνείτε με τουλάχιστον ένα όρο από τους παραπάνω πρέπει να διαγράψετε το αρχείο, ενώ η συνέχιση σε αυτό ισοδυναμεί αυτόματα με την αποδοχή των πιο πάνω όρων.
Περιεχόμενα 2 ης Διάλεξης Η Κατάσταση της Υγιούς Ανησυχίας Καταστάσεις Μετάβασης Η κατάσταση της Ευφορίας
Η Κατάσταση της Υγιούς Ανησυχίας «Ωχ!»
Ποια είναι η κατάσταση αυτή; Έχουμε συνδέσει την κατάσταση της ανησυχίας με κάτι το αρνητικό, όμως αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πλεονεκτήματα στην κατάσταση αυτή, όπως αν π.χ. πρόκειται για την ανησυχία που αφορά την προσωπική εξέλιξη του καθενός. Όσον αφορά τους μαθητές, είναι καλό να μπορούμε να διαχειριστούμε τα συναισθήματά τους και να τους φέρουμε στην κατάσταση αυτή κάνοντάς τους να ανησυχήσουν, ή αλλιώς, να νοιαστούν για την προσωπική τους επιτυχία και το αποτέλεσμα των προσωπικών τους κόπων.
Γιατί είναι σημαντική η κατάσταση αυτή; Γιατί ενθαρρύνει την ενασχόληση των μαθητών με τα μαθήματα και τους προκαλεί το ενδιαφέρον να μάθουν και να νοιαστούν για την προσωπική τους πορεία. Τοναμηνέχειέναςμαθητήςτηλαχτάραναμάθειάλγεβρα ή τις πρωτεύουσες των Ευρωπαϊκών χωρών δεν είναι ούτε περίεργο, ούτε ασυνήθιστο. Είναι, λοιπόν, ένας από τους ρόλους του εκπαιδευτικού να ξυπνήσει στον μαθητή το ενδιαφέρον να μάθει και να ασχοληθεί με πράγματα που ειδάλλως θα του ήταν αδιάφορα, ώστε να έχει μια αξιόλογη πορεία στη μόρφωση και την εκπαίδευση.
Για πόσο κρατάει η κατάσταση αυτή; Όπως κάθε κατάσταση, δεν κρατάει για πολύ, λόγω της πληθώρας των συστημάτων που ενεργοποιούνται για την επαγρύπνηση και τη συναισθηματική φόρτιση. Ωστόσο, υπάρχουν άνθρωποι στους οποίους παρατηρείται εναλλαγή καταστάσεων ανησυχίας είτε γιατί πραγματικά ενδιαφέρονται/νοιάζονται για το τι συμβαίνει και σε ποιόν, είτε γιατί είναι συνεχώς αγχωμένοι για κάτι.
Οι διαφορές που έχουν οι άνθρωποι μεταξύ τους έχουν να κάνουν με τους διαφορετικούς ομοιοστατικούς μηχανισμούς του καθενός. Κάποιοι αγχώνονται εύκολα, κάποιοι όχι. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα έχουν και τα δύο. Μην ξεχνάτε, λοιπόν, ότι υπάρχουν άνθρωποι που το άγχος τους διατηρείται σε υψηλά επίπεδα κάθε μέρα και ακόμη και ασήμαντα περιστατικά ή νέοι λόγοι ανησυχίας μπορεί να τους προκαλέσουν ακόμη περισσότερο άγχος απ όσο ήδη έχουν.
Τι είδους εγκεφαλική δραστηριότητα περιλαμβάνει η κατάσταση αυτή; Παρατηρείται σημαντική αύξηση στην απελευθέρωση των ορμονών του στρες στον εγκέφαλο. Τα επίπεδα κορτιζόλης κατά τη διάρκεια μιας μέρας παρουσιάζουν διακυμάνσεις. Κατά κανόνα είναι πιο χαμηλά κατά τη διάρκεια της νύχτας, πιο ψηλάτοπρωίκαιμέτριακατάτοαπόγευμα. Όταν είμαστε αφυδατωμένοι, αγχωνόμαστε περισσότερο( Levine & Coe, 1989).
Περιβαλλοντικοί στρεσογόνοι παράγοντες δίνουν το σήμα στο ενδοκρινικό σύστημα να απελευθερώσει γλυκοκορτικοειδή (μια κατηγορία νευρορυθμιστών που περιλαμβάνει την κορτιζόλη, την βαζοπρεσίνη και την αδρενοκορτικοτρόπο ορμόνη) για καταστάσεις κρίσης που χρήζουν αντιμετώπισης. Η περιστασιακή αύξηση στα επίπεδα κορτιζόλης δε βλάπτει τον οργανισμό, αντιθέτως η λειτουργία κι ο σκοπός της είναι να μας βοηθήσει. Μακροπρόθεσμα, όμως, έχει βρεθεί ότι η κορτιζόλη προκαλεί ζημιά στους νευρώνες του ιππόκαμπου. Ως εκπαιδευτικοί, λοιπόν, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η σκόπιμη πρόκληση άγχους πρέπει να αφορά συγκεκριμένες, περιορισμένου χρόνου δραστηριότητες και να μην αποτελεί καθημερινό και αναπόσπαστο κομμάτι της παρουσίας μας στην τάξη.
Το δημιουργικό άγχος: βοηθάει στη συγκέντρωση μας γεμίζει ενέργεια μας κάνει πιο ανθεκτικούς στον πόνο ενισχύει την οξυδέρκεια βελτιώνει τη μνήμη. Το υπερβολικό άγχος: αυξάνει τις πιθανότητες για λάθη μειώνει τη χωρική μας μνήμη εξαντλεί τα αποθέματα ενέργειας αποδυναμώνει την ικανότητά μας να αποθηκεύσουμε ενέργεια ενδέχεται να προκαλέσει προβλήματα στην αναπαραγωγή καταστρέφει εγκεφαλικά κύτταρα
Γλώσσα του σώματος για την κατάσταση αυτή Όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση άγχους, γινόμαστε πιο άκαμπτοι στον λαιμό, στους ώμους ή στην πλάτη και γέρνουμε ελαφρά προς τα εμπρός. Ο χρόνος αναπνοής είναι πιο μικρός και οι ανάσες που παίρνουμε δεν είναι βαθιές. Ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του καθενός και τη χώρα καταγωγής, οι αντιδράσεις σε κατάσταση άγχους μπορεί να παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις. Μια πληθώρα παραγόντων (εμπειρίες, τρόπος αντιμετώπισης προβλημάτων, στήριξη, προσωπική δύναμη) καθορίζει τον τρόπο με τον αντιδρά κάθε άνθρωπος σε μια κατάσταση που προκαλεί ανησυχία ή άγχος.
Μία δραστηριότητα που κάποιον μπορεί να τον αγχώσει υπερβολικά, κάποιος άλλος μπορεί να τη δει ως πρόκληση και να βάλειταδυνατάτουνατηφέρειειςπέρας. Καλό είναι να διαβαθμίζετε τα επίπεδα άγχους που προκαλούν οι δραστηριότητες στους μαθητές σας, ώστε να τους αγγίξετε όλους εν τέλει. Μην αποθαρρύνεστε και μένετε άπρακτοι σε αυτό το κομμάτι σκεφτόμενοι ότι μπορεί κάποιος ή κάποιοι από τους μαθητές σας να αγχωθούν. Έτσι κι αλλιώς, ακόμη κι ο καλύτερος εκπαιδευτικός δεν μπορεί να ικανοποιήσει το 100% των μαθητών του σε μια δεδομένη στιγμή. Απλά φροντίστε να τους καλύψετε όλους μέχρι το τέλος του μαθήματος με μια γκάμα δραστηριοτήτων.
Κορτιζόλη: η ορμόνη της ανησυχίας και των αρνητικών προσδοκιών Συστολή της κόρης Επιβράδυνση του καρδιακού ρυθμού Στένωση των βρόγχων Αύξηση της κινητικότητας του στομάχου και του παγκρέατος Αύξηση της γαστρεντερικής δραστηριότητας
Τι τροφές επηρεάζουν την κατάσταση αυτή; Δεν είναι γνωστό αν υπάρχουν τροφές που αυξάνουν ή μειώνουν το στρες. Ωστόσο, σε στιγμές άγχους πολλοί καταναλώνουν εύκολα καιγρήγοραφαγητάπουδενείναικαλάγιατοσώμα. Πρόκειται συνήθως για φαγητά με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπη ή υδατάνθρακες και με χαμηλή θρεπτική αξία. Αυτό συμβαίνει γιατί στην ουσία αυτό που ζητάει ο οργανισμός είναι μια αίσθηση ηρεμίας, η οποία προσωρινά όντως προσφέρεται, επειδή η κατανάλωση μιας συγκεκριμένης τροφής θεωρείται από το άτομο σαν έναδώροπουχαρίζειστονεαυτότου.
Ας σημειωθεί ότι οι υδατάνθρακες μπορεί να περιέχουν αμελητέες ποσότητες τρυπτοφάνης, η οποία μεταβολίζεται σε σεροτονίνη (ουσία που δρα ως ηρεμιστικό για τον εγκέφαλο). Μεγάλες ποσότητες ζάχαρης και λίπους μεταβολίζονται σε λιπαρά οξέα και αποθηκεύονται ως τριγλυκερίδια. Τα τριγλυκερίδια σε καταστάσεις άγχους λειτουργούν ως γλυκερίνη, κετόνες και λιπαρά οξέα. Οι υδατάνθρακες μετατρέπονται σε γλυκόζη, η οποία αποθηκεύεται ως γλυκογόνο και χρησιμοποιείται ως γλυκόζη σε περιόδους στρες. Οι πρωτεΐνες μετατρέπονται αποκλειστικά και μόνο σε αμινοξέα, τα οποία δίνουν στον εγκέφαλο την πρώτη ύλη(τυροσίνη, φαινυλαλανίνη κ.α.) που χρειάζεται για να επιτύχει τη συγκέντρωση κατά τη διάρκεια καταστάσεων διέγερσης. Κατά μία έννοια, άρα, ό, τι και να φάμε μπορεί να θεωρηθεί ως ηρεμιστική, τονωτική ένεση για τον οργανισμό βοηθώντας τον να ανταπεξέλθει σε αγχώδεις καταστάσεις.
Τι είδους μουσική επηρεάζει την κατάσταση αυτή; Μουσική που μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα στρες: κακής ακουστικής ποιότητας (όπως π.χ. ένα τραγούδι που παίζεται σε ραδιόφωνο σε συχνότητα ανάμεσα σε δύο σταθμούς), με παραφωνίες, με γρήγορο ρυθμό/μουσική που δεν είναι στα γούστα μας Καλή μουσική (ακουστικά, αντικειμενικά ή σύμφωνη με το γούστο μας), ενώ δεν ανεβάζει τα επίπεδα άγχους, δεν τα μειώνει κιόλας.
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΗΣΥΧΙΑΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗ ΒΑΘΜΟΙ/ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΓΧΟΥΣ Περίοδοι με υψηλά επίπεδα άγχους/θλίψη/πόνο ή τραυματική εμπειρία: η μνήμη έχει υποστεί ζημιά και/ή είναι σε μεγάλο βαθμό επιλεκτική. Σε τραυματική εμπειρία η υπερβολική χρήση των αμυγδάλων ενδέχεται να παρεμποδίσει τη λειτουργία του ιππόκαμπου. Το υπερβολικό ή το χρόνιο άγχος συνήθως συνεπάγεται καταστροφή των νευρώνων του ιππόκαμπου. Μέτριο άγχος: διευκολύνεται η αποθήκευση των μνημών. Ελάχιστο άγχος: έχει ελάχιστο ή μηδενικό αντίκτυπο στη μνήμη. Δεν υπάρχει κάποια ιδιαίτερη απελευθέρωση ορμονών.
Βασικές ιδέες Για να φέρετε τους μαθητές σας στην κατάσταση της υγιούς ανησυχίας, χρειάζεται: να υπάρχει έντονο το στοιχείο της προσωπικής ευθύνης από την πλευρά του μαθητή να διαφοροποιείτε το μάθημά σας που και που να περιορίζετε ό, τι χρειάζεται να έχουν στη διάθεσή τους να εφαρμόζετε αυστηρές προθεσμίες να φροντίζετε να υπάρχουν περιστατικά που θα είναι σεθέσηναπροβλέψουνωςένασημείο.
Λίγο-πολύ όλοι ξέρουμε τι προκαλεί άγχος. Το ζητούμενο και το επιθυμητό είναι το δημιουργικό άγχος, η ανησυχία που κρατάει λίγο. Όταν μιλάμε για καταστάσεις αντιπαραγωγικού άγχους αναφερόμαστε σε περιπτώσεις όπου: απειλείται η σωματική ακεραιότητα του μαθητή, υπάρχει σύγχυση ως προς το γνωστικό αντικείμενο, δημιουργείται στον μαθητή η αίσθηση κατωτερότητας λόγω κοινωνικής θέσης/τάξης χάνεται ο έλεγχος δεν υπάρχει σταθερότητα, χάνεται το γνωστό, το προβλέψιμο δεν υπάρχει τρόπος να διοχετεύσουν οι μαθητές τη νευρικότητα και την ενόχλησή τους Υπάρχει η αίσθηση ότι τα πράγματα δυσκολεύουν, χειροτερεύουν Ομαθητήςαισθάνεται ότιχάνειτηδύναμήτου.
Υγιείς τρόποι απελευθέρωσης κορτιζόλης Κάποιου είδους κοινωνικές συναναστροφές μπορεί να είναι αγχωτικές εξ ορισμού. Αξιοποιείστε τις κοινωνικές δομές προς όφελος της μάθησης. Οι κοινωνικές συναναστροφές ενισχύουν την αίσθηση προσωπικής ευθύνης και την επιθυμία για μια «καλή εικόνα». Η κοινωνική ανθρωπολογία ονομάζει τις συχνές, φιλικές κοινωνικές επαφές ως «κοινωνικό παιχνίδι», πράγμα το οποίο κάνουν όλα τα θηλαστικά.
Έρευνες έχουν δείξει ότι το κοινωνικό παιχνίδι και το επακόλουθο δέσιμο ενεργοποιούν στον εγκέφαλο ως βράβευση τα οπιοειδή. Τα οπιοειδή είναι νευρορυθμιστέςπου λειτουργούν ως αναλγητικά για τον εγκέφαλο. Ένα από αυτά είναι η ενδορφίνη. Τα οπιοειδήαπελευθερώνονται όταν πονάμε μειώνοντας την αίσθηση του πόνου ή προσφέροντας ευχαρίστηση.
Έρευνες έχουν δείξει ότι τα ποσοστά μάθησης είναι πολύ πιο υψηλά σε τάξεις με μαθητές που έχουν αναπτυγμένες κοινωνικές επαφές. Περιλαμβάνοντας στο μάθημά σας δραστηριότητες με κοινωνικό περιεχόμενο: δημιουργείτε στην τάξη ένα θετικό κλίμα, στρεσάρετε σε αποδεκτά, επιθυμητά επίπεδα τους μαθητέςσας,οιοποίοιθανιώθουνοιίδιοιτηνανάγκη να ανεβάσουν τον πήχη στις επιδόσεις τους.
Τεχνικές για «υγιή ανησυχία» Οι τεχνικές αυτές δεν προκαλούν υπερβολικό άγχος ή ανησυχία και δεν δίνουν την αίσθηση της απειλής στους μαθητές σας. Για μια δραστηριότητα, την οποία εκ των πραγμάτων δε θα φέρουν σε πέρας, φροντίστε το άγχος τους να διαρκέσει για λίγο και να είναι θετικά φορτισμένοι.
1. Προσωπική ευθύνη/υπευθυνότητα Κατά κανόνα, όταν αισθανόμαστε ότι φέρουμε την ευθύνη για τις πράξεις μας ή ότι χρειάζεται να λογοδοτήσουμε, αγχωνόμαστε. Με το σωστό χειρισμό, όμως, το άγχος λειτουργεί προς όφελός τους. Καταστήστε τους υπεύθυνους για διάφορα πράγματα όπως: νακρατάνετολόγοτους να μαθαίνουν αυτά που πρέπει να μαθαίνουν να συμπεριφέρονται σωστά ναείναισυνεπείς,στηνώρατους.
Μην ξεχνάτε ότι για τους μαθητές που δεν φέρθηκαν με υπευθυνότητα θα πρέπει να υπάρχουν συνέπειες. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι καλούνται να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους και ότι απαιτείται από αυτούς να φέρονται με υπευθυνότητα. Προσοχή μην ξεπεράσετε τα όρια μεταξύ ανησυχίας και απειλής. Συνέπειες δε σημαίνει απαραίτητα και τιμωρία. Μπορεί, για παράδειγμα, να πρόκειται για κάποιο προνόμιο που θα παραχωρήσετε στους υπόλοιπους, οι οποίοι εφάρμοσαν αυτό που τους ζητήθηκε.
Εναλλακτικά Επιβάλλετε συνέπειες για όσους αργούν, καθιερώνοντας ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο, όπου θα αναγνωρίζεται η συνέπεια. Για παράδειγμα, όταν επιστρέφουν στην τάξη μετά το διάλειμμα, πείτε: «αν είστε συνεπείς και στην ώρα σας, σηκώστε το χέρι σας και πείτε «είμαι!». Τώρα, γυρίστε σε διπλανό σας και πείτε «μπράβο». Ανά τέταρτο αναθέστε τους να γράφουνε τρεις ή τέσσερεις προτάσεις με κάποια βασικά πράγματα που διδαχτήκαν. Έπειτα σε ζευγάρια ο ένας θα αξιολογεί το γραπτό του άλλου και θα του παραθέτει δύο θετικά στοιχεία για το γραπτό του και μία συμβουλή. Κάνετεμιαερώτησησεόλητηντάξηκαιοιμαθητέςχωρισμένοισε ζευγάρια καλούνται να την απαντήσουν προφορικά ή γραπτά, αφού πρώτα τη συζητήσουν. Έπειτα, ζητείστε από κάποιους να πούνε στην τάξη τις απαντήσεις που έδωσαν.
2. Ατέρμονος κύκλος Μαθητές σε ομάδες 4-8 ατόμων σχηματίζουν κύκλο. Ο πρώτος που ξεκινάει, αρχίζει μία πρόταση σχετική με το θέμα του μαθήματος της ημέρας αφήνοντάς την ανολοκλήρωτη. Ο επόμενος την απαντάει και την συνεχίζει αφήνοντας κάποιο στοιχείο για τον επόμενο κ.ο.κ. Για παράδειγμα: «σήμερα μάθαμε ότι η εξάτμιση» και ο επόμενος απαντάει «ότι συμβαίνει πιο συχνά όταν φυσάει δυνατός αέρας» και την συνεχίζει για τον επόμενο στη σειρά«και επίσης μάθαμε ότι» κ.ο.κ. Έτσι έχουμε μια γρήγορη ανασκόπηση του μαθήματος κάλυψη τυχόν κενών, διασκέδαση και κάποιο άγχος σε αποδεκτά επίπεδα. Αν ένας μαθητής δεν γνωρίζει την απάντηση, δεν γίνεται κάτι, όμως ο κύκλος του τοβλέπειότιδεντηνγνώριζε. Επίσης, κάποιος έξυπνος μαθητής μπορεί να βρει τρόπο να καλύψει το ότι δεν ξέρει με μια αμφίσημη απάντηση. Στόχος της ομάδας είναι να κρατήσει ο κύκλος των προτάσεων για δύο λεπτά.
Εναλλακτικά Οι μαθητές χωρίζονται σε ζευγάρια και παίζουν «τένις ιδεών». Ο ένας λέει ένα στοιχείο από το χθεσινό μάθημα και ο άλλος απαντά αμέσως προσθέτοντας ένα ακόμα στοιχείο στη λίστα. Ο τελευταίος που θα καταφέρει να θυμηθεί μια ιδέα ή έννοια από το μάθημα ανακηρύσσεται νικητής. Σε ομάδες 4-6 ατόμων, οι μαθητές κάνουν μια δραστηριότητα με συσχετισμούς λέξεων-εννοιών από το προηγούμενο μάθημα.
3. Προθεσμίες Οι προθεσμίες εκτός από το να κρατούν ψηλά τα ενεργειακά επίπεδα, προκαλούν και το άγχος που θέλουμε. Κάθε μαθητής αντιδρά διαφορετικά στις προθεσμίες, οπότε δώστε βάση στο πώς ανταποκρίνεται ο καθένας. Μαθητές με ΔΕΠΥ ή παρόμοιες διαταραχές δεν τα καταφέρνουν με τις προθεσμίες, οπότε φροντίστε να δουλεύουν σε ζευγάρια με κάποιον άλλο μαθητή (όταν πρόκειται για σημαντικές προθεσμίες με επιπτώσεις).
Συμβουλές για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα Μην τους εξαντλείτε. Μην τους δίνετε παραπάνω απόμίαήδύοπροθεσμίεςτηνώρα. Οι προθεσμίες να είναι σε λογικά πλαίσια και να στο επίπεδό τους. Βεβαιωθείτε ότι έχουν ό, τι χρειάζεται, ώστε να προλάβουν την προθεσμία. Να τους ειδοποιείτε για το χρόνο που τους απομένει. Μετά τα μισά του χρόνου που είχατε ανακοινώσει, ενημερώστε τους για τα λεπτά που τους μένουν.
Εναλλακτικά Ενώ ο χρόνος για την προθεσμία θα μετράει αντίστροφα, βάλτε να παίζει μουσική όπως το Jeopardy Theme Song(ενδείκνυται για μεγαλύτερες ηλικίες) ή το Flight of the Bumblebee από Rimsky-Korsakov. Για να αυξήσετε λίγο τους ρυθμούς τους και την αγωνία τους, κάνετε ανακοινώσεις του τύπου «μένουν ακόμη τέσσερα λεπτά. Γυρίστε να δείτε τον διπλανό σας και αν δεν έχει ξεκινήσει ακόμα πείτε του να βιαστεί». Περιορίστε το άγχος τους, αν κρίνετε ότι χρειάζεται, ενθαρρύνοντάς τους, όταν θα ειδοποιείτε για τον χρόνο που απομένει. Π.χ. «έχετε ακόμη εφτά λεπτά στη διάθεσή σας, αν συγκεντρωθείτε, μπορείτε να ολοκληρώσετε την άσκηση».
Το αντίκτυπο του άγχους για μαθήματα και μαθητές Επίπεδα κορτιζόλης ΧΑΜΗΛΑ απάθεια αδιαφορία Υγιής ανησυχία ΜΕΤΡΙΑ Εστιασμένη εγρήγορση άγχος ΥΨΗΛΑ Αγωνία/ απελπισία Ενδείκνυται για 1. Δύσκολο και σύνθετο υλικό, όπως μαθηματικά, γλώσσα, μουσική. 2. Μαθητές που δεν αντέχουν το άγχος ή δεν μαθαίνουν γρήγορα. Τα περισσότερα μαθήματα Επανάληψη ή διδασκαλία νέου αντικειμένου χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία.
4. Ομαδικά κουίζ ερωτήσεων Χωρίζετε τους μαθητές σε ομάδες(ζυγό αριθμό). Κάθε ομάδα φτιάχνει μια λίστα με δέκα ερωτήσεις που να μπορούν να απαντηθούν σε τριάντα δευτερόλεπτα και με λιγότερες από εικοσιπέντε λέξεις. Τα μισά άτομα από κάθε ομάδα παραμένουν στις θέσεις τους, ενώ οι υπόλοιποι πηγαίνουν και στέκονται όρθιοι μπροστά από τους καθισμένους της ομάδας-αντιπάλου τους. Οι μαθητές που κάθονται κάνουν τις ερωτήσεις που ετοίμασαν στους όρθιους μαθητές της αντίπαλης ομάδας.
Σε κάθε ομάδα θα υπάρχει μαθητής που θα κρατάει το σκορ και θα δίνει τρεις πόντους για μια τέλεια απάντηση, δύο για μια απάντηση που ήταν σχετική αλλά ελλιπής και έναν πόντο για απάντηση που δεν ήταν σωστή. Στόχος κάθε ομάδας είναι να συμπληρώσει τριάντα πόντους. Όταν τελειώσει ο πρώτος γύρος με τις ερωτήσεις, οι μαθητές που ήταν όρθιοι και απαντούσαν, κάθονται και κάνουν αυτοί τις ερωτήσεις στους μαθητές που πριν κάθονταν. Τέλος, υπολογίζονται οι πόντοι, ώστε να αναδειχθεί η νικήτρια ομάδα.
Εναλλακτικά Οι μαθητές γράφουν δύο ερωτήσεις (και τις απαντήσεις τους) που να μπορούν να απαντηθούν σε τριάντα δευτερόλεπτα ή και λιγότερο. Έπειτα, κάνει ο ένας στον άλλο τις ερωτήσεις και στη συνέχεια επιστρέφουν στην ομάδα τους, όπου συζητάνε τι έμαθαν. Οι μαθητές γράφουν δύο ερωτήσεις σε μία κάρτα και τις απαντήσεις τους σε μία άλλη. Έπειτα, βάζουμε τις κάρτες όλων των μαθητών σε ένα μπολ και κάθε μαθητής πηγαίνει και τραβάει δύο κάρτες. Στόχος του είναι να βρει τις κάρτες με τις αντίστοιχές τους ερωτήσεις ή απαντήσεις.
5. Ομαδική επανάληψη Συνήθως, όταν οι μαθητές ακούνε για επανάληψη και μάλιστα απροειδοποίητα, τα επίπεδα του άγχους τους αυξάνονται, ειδικά ανάλογα με το πόσο προετοιμασμένοι είναι, πόσο μάλλον, αν πέρα από την απόδοσή τους χρειάζεται να παρουσιάσουν το υλικό που ετοίμασαν και σε συνομηλίκους τους.
Χωρίς να τους προειδοποιήσετε, ανακοινώστε τους ότι θα γίνει μια γρήγορη επανάληψη. Δώστεσεκάθεομάδαέναμεγάλοχαρτόνικαιζητήστετους να γράψουν με οργανωμένο τρόπο τις έννοιες και τους όρους που θυμούνται από την ύλη που καλύφθηκε, ώστε αργότερα να το παρουσιάσουν. Αναρτήστε γύρω-γύρω στην αίθουσα τα χαρτόνια όλων των ομάδων. Οι μισοί από κάθε ομάδα στέκονται μπροστά από την παρουσίασή τους για να την αναλύουν, ενώ οι υπόλοιποι κυκλοφορούν στην τάξη κάνοντας ερωτήσεις στις άλλες ομάδες. Τέλος, αλλαγή ρόλων.
Εναλλακτικά Χωρίζουμε σε μικρές ομάδες και τους αναθέτουμε να σχεδιάσουν γραφικούς οργανωτές. Όλα τα μέλη της ομάδας εκτός από ένα επισκέπτονται άλλες ομάδες και «κλέβουν» ιδέες από τους γραφικούς οργανωτές τους. Ο μαθητής που μένει πίσω παρουσιάζει και εξηγεί τον οργανωτή της ομάδας του σε άτομα από τις άλλες ομάδες. Όταν τα μέλη της ομάδας επιστρέφουν, προσθέτουν ιδέες και έννοιες στον οργανωτή τους. Αναρτήστε τους γραφικούς οργανωτές στην αίθουσα για να τους δούνε αργότερα κυκλοφορώντας.
Σε κάθε ομάδα οι μαθητές ρίχνουν όποια ιδέα τους κατέβει, ό, τι ξέρουν σχετικά με ένα συγκεκριμένο θέμα και το γράφουν σαν λίστα σε χαρτί. Έπειτα, φτιάχνουν έναν γραφικό οργανωτή. Στο τέλος κάθε μαθήματος, ζητήστε τους να φτιάχνουν τέτοιους οργανωτές, να τους συγκρίνουν με άλλων ομάδων και να τους εμπλουτίζουν. Χωρίζετεσεομάδες3-6ατόμων.Οκάθεμαθητήςγράφει3-5 προτάσεις με τις κεντρικές ιδέες του μαθήματος. Γράφει το όνομά του και το δίνει σε συμμαθητή στα αριστερά του, ο οποίος το διαβάζει και από πίσω γράφει ένα θετικό στοιχείο και μια συμβουλή. Στη συνέχεια, το χαρτί δίνεται στον επόμενο μέχρι να επιστρέψει στον μαθητή το δικό του χαρτί.
6. Περιορισμένη διαθεσιμότητα Ητεχνικήαυτήδίνειστουςμαθητέςεύκολακαιγρήγορατο κίνητρο να πιάσουν αμέσως δουλειά. Καταρχάς, προσδιορίστε τι είναι σημαντικό ή αναγκαίο για τους μαθητές σας, τι έχει αξία για αυτούς π.χ. χρόνος, υλικά, φίλοι, αγαπημένες δραστηριότητες, συμπληρωματικό υλικό, χάρες ή εργαλεία ή οτιδήποτε άλλο θα τους διευκόλυνε στις εργασίες τους. Ανακοινώστε τους ότι υπάρχει σε περιορισμένη διαθεσιμότητα. Αν πρέπει να βιαστούν για να το έχουν στη διάθεσή τους και είναι στο χέρι τους αν θα τα καταφέρουν, αυξάνονται τα επίπεδα κορτιζόλης τους.
Προσοχή: δώστε την ευκαιρία σε κάποιουςαπό τους μαθητές να το/τα αποκτήσουν! Αν νιώσουν ότι δεν μπορούν να κάνουν κάτι οι ίδιοι για το πώς θα διανεμηθούν και ποιος θα προλάβει να αξιοποιήσει τους διαθέσιμους πόρους, υπάρχει ο κίνδυνος να «παγώσουν», αντί να κινητοποιηθούν.
Για παράδειγμα Δώστε τους το κίνητρο να δραστηριοποιηθούν λέγοντας πως είναι περιορισμένος ο αριθμός των διαθέσιμων εργαλείων της δραστηριότητας που θα κάνουνε. Πείτε ότι «δεν έχουμε πολλούς μαρκαδόρους στη διάθεσή μας, οπότε αν θέλετε να χρησιμοποιήσετε μαρκαδόρους για τον γραφικό οργανωτή που θα κάνετε, διαλέξτε ένα άτομο από την ομάδα να σηκωθεί και να πάρει μέχρι τρεις μαρκαδόρους.
Αν έχετε προγραμματίσει κάποιο γεγονός για την τάξη, προσδώστε του κάτι το μυστήριο για να τους παροτρύνετε να βιαστούν να είναι στην ώρα τους. Για παράδειγμα: «όταν έρθετε αύριο, η τάξη θα είναι λίγο διαφορετικά διαμορφωμένη για να υποδεχτούμε μια καταπληκτική συνάδελφο, η οποία θα μας κάνει την τιμή να είναι μαζί μας. Επειδή, όμως, μιλάει χαμηλόφωνα, καλό θα ήταν να έρθετε νωρίς για να πιάσετε θέση μπροστάμπροστά.
7. Κοιτάξτε την κόλλα του διπλανού σας Είναικάτιπουθέλουνέτσικιαλλιώςνακάνουν. Συνηθίζεται να είμαστε περίεργοι για το τι έχουν γράψει οι άλλοι. Μπορείτε να τους ζητάτε να επικεντρώνονται στα θετικά ή τα αρνητικά στοιχεία της κόλλας του διπλανού τους.
Για παράδειγμα «Κοιτάξτε την κόλλα του διπλανού σας. Αν έχει καταγράψει και τα τρία βασικά πράγματα που μόλις αναφέραμε, συγχαρείτε τον». «Κοιτάξτε την κόλλα του διπλανού σας. Αν έχει γράψει λιγότερα από τρία πράγματα από αυτά που μόλις κάναμε επανάληψη, σηκώστε το χέρι σας ώστε να έρθω να τον βοηθήσω ή πείτε του εσείς τι πρέπει να γράψει».
Για παράδειγμα «Κοιτάξτετηνκόλλατουδιπλανούσας.Ανδενέχει γράψει τίποτα ακόμα, πείτε του να ξυπνήσει και να πάρει μπρος». «Κοιτάξτε την κόλλα του διπλανού σας. Αν είναι ακόμη στα μισά, σηκώστε το χέρι σας ώστε να έρθω να τον βοηθήσω, γιατί σε λίγο πρέπει να προχωρήσουμε». «Κοιτάξτε την κόλλα του διπλανού σας. Αν έχει προχωρήσει όσο εσείς, συγχαρείτε τον και γυρίστε αμέσως στο γραπτό σας».
8. Αλλαγές Όταν είμαστε εξοικειωμένοι με κάποια γεγονότα ή κάποιο περιβάλλον, τα επίπεδα άγχους είναι αρκετά χαμηλά. Η αλλαγή, ακόμη κι αν δεν πρόκειται για δραματική αλλαγή, ανεβάζει τα επίπεδα κορτιζόλης μας. Αρκεί, λοιπόν, να διαφοροποιήσετε κάτι ή να κάνετε κάτι διαφορετικό απ ό, τι έχουν συνηθίσει. Για να γίνει αυτό, όμως, πρέπει πρώτα να έχουν καθιερωθεί κάποιες συνήθειες, τρόποι συμπεριφοράς κ.ο.κ.
Ενδεικτικά Φροντίζετε πάντα να ανακοινώνετε στους μαθητές σας ότι τη συγκεκριμένη αλλαγή την κάνετε, για να κινήσετε την περιέργειά τους και το ενδιαφέρον τους. Για παράδειγμα, θα μπορούσατε: να καθιερώσετε ένα καινούριο τραγούδι που να σηματοδοτεί την έναρξη μιας καινούριας δραστηριότητας. να αλλάξετε τον τρόπο που κάνετε επανάληψη ή ανακεφαλαίωση ή κουίζ. να αναθέτετε διαφορετικές εργασίες στους μαθητές σας να μεταβάλλετε τη σειρά των δραστηριοτήτων της ημέρας.
9. Διαβάστε με σειρά Πρώτα βεβαιωθείτε ότι όλοι ξέρουν να διαβάζουν, για να μη νιώσει κανείς άσχημα. Δώστε σε κάθε μαθητή μια φωτοτυπία ή ζητήστε να έχει μπροστά συγκεκριμένο κείμενο το πολύ μίας σελίδας. Χωρίζονται σε ομάδες των 3-5 ατόμων και διαλέγουν κάποιον που ξεκινάει το διάβασμα της πρώτης παραγράφου ή των πρώτων 5 σειρών, ανάλογα το κείμενο. Μόλις τελειώσει την ανάγνωση, συνεχίζει ο διπλανός του κι έπειτα ο επόμενος, μέχρι να τελειώσει η ανάγνωση του κειμένου. Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης δεν μιλάει κανένας στην ομάδα.
Εναλλακτικά Όταν μια ομάδα τελειώνει με την ανάγνωση, ζητήστε τουςνατησυζητήσουνμεταξύτουςήνασηκώσουντα χέρια τους, ώστε να ξέρετε ότι είναι έτοιμοι να προχωρήσετε. Ενώ κάποιος μαθητής διαβάζει, οι υπόλοιποι υπογραμμίζουν ό,τι δεν καταλαβαίνουν. Όταν η ανάγνωση τελειώνει, οι μαθητές ρωτούν ο ένας τον άλλον για να λυθούν τυχόν απορίες. Ενώ κάποιος μαθητής διαβάζει, οι υπόλοιποι φτιάχνουν γραφικούς οργανωτές με το νόημα του κειμένου.
10. Γίνε ο δάσκαλος του συμμαθητή σου Χρησιμοποιείστε μια διαφάνεια με τις κεντρικές ιδέες της διδακτέας ενότητας και κάνετε πρώτα εσείςοίδιοςτομάθημασταγρήγορα. Έπειτα ζητήστε από τους μαθητές σας να κοιτάξουν τη διαφάνεια και να την αφομοιώσουν. Ζητήστε τους να σηκωθούν και να βρουν κάποιον για να δουλέψουν μαζί σε ζευγάρια.
Καθ όλη τη διάρκεια της δραστηριότητας παραμένουν όρθιοι. Με το που δώσετε το σήμα για να ξεκινήσουν, ο ένας εξηγεί το μάθημα στον άλλο με τη βοήθεια της διαφάνειας. Αλλαγή ρόλων. Παράλληλα, εσείς κυκλοφορείτε και παρατηρείτε αν οι μαθητές κατάλαβαν πλήρως το μάθημα.
Εναλλακτικά Ο κάθε μαθητής διδάσκει το πρώτο μισό της ενότητας/διαφάνειας και ο άλλος το δεύτερο μισό. Χωρίζετε τους μαθητές σε ομάδες των τριών και αναθέστε διαφορετικό ρόλο στον καθένα. Για παράδειγμα, ο πρώτος να κάνει μια σύνοψη της ενότητας, ο δεύτερος να συνδέσει την ενότητα με προηγούμενα μαθήματα και ο τρίτος να γράψει δυο ερωτήσεις που αργότερα θα παρουσιαστούν στην τάξη.
11. Σε ζευγάρια Η δραστηριότητα αυτή, όπου οι μαθητές σε ζευγάρια μοιράζονται τις σκέψεις τους, αποδεικνύεται ιδιαίτερα χρήσιμη για την κατανόηση, εμπέδωση και επανάληψη ύλης που καλύφθηκε. Οι μαθητές σηκώνονται και αναλογίζονται για λίγο το θέμα που τους δόθηκε. Κυκλοφορούν στην αίθουσα για να βρουν κάποιον να δουλέψουν σε ζευγάρια. Συζητούνμαζίτουτιξέρουν. Τον ευχαριστούν και επιστρέφουν στις θέσεις τους.
Η τεχνική αυτή πρέπει να ανανεώνεται συνεχώς, αλλιώς οι μαθητές θα τη βαρεθούν πολύ γρήγορα. Φροντίστε να τη μεταβάλλετε με τρόπο που να ταιριάζει ηλικιακά στο κοινό σας.
Εναλλακτικά Οι μαθητές γυρνούν στον διπλανό τους και του αναλύουν κάτι που μόλις έμαθαν. Ο ένας παίζει το ρόλο του ενηλίκου και ο άλλος το ρόλο του πεντάχρονου παιδιού. Ο καθένας εξηγεί στον άλλο το θέμα που συζητήθηκε υποδυόμενος το ρόλο του και εφαρμόζοντας τις ανάλογες κινήσεις και γλώσσα. Οέναςπαίζειτορόλοειδικούπαγκόσμιαςφήμηςκαιο άλλος τον ρόλο του δημοσιογράφου που κάνει ερωτήσεις για δύο λεπτά. Δώστε τους πρώτα λίγο χρόνο να«μπουν στο πετσί του ρόλου».
Ο ένας παραθέτει ένα βασικό κομμάτι από τα τελευταία δέκα λεπτά του μαθήματος μόνο με κινήσεις και γλώσσα του σώματος. Έπειτα, ανακεφαλαιώνει με λέξεις και κινήσεις τι «ειπώθηκε». Μόλις, τελειώσει αλλάζουν ρόλους. Για την τεχνική αυτή, μαθαίνουμε χρησιμοποιώντας και το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου μας.
12. Στραφείτε στον διπλανό σας Στους μαθητές αρέσει γενικά να μιλάνε ή να επικοινωνούνε με άλλους τρόπους στην τάξη. Η τεχνική μέσα σε δευτερόλεπτα ικανοποιεί αυτή τη συνηθισμένη ανάγκη των μαθητών για επικοινωνία, ενώ παράλληλα τους φέρνει και σε κατάσταση που αποτελεί στάδιο προετοιμασίας για μάθηση. Χρησιμοποιείστε την τεχνική αυτή για να προσδώσετε το στοιχείο της ανησυχίας σε μια δραστηριότητα.
Για παράδειγμα «Σε λίγο θα παίξουμε ένα παιχνίδι τριών επιπέδων με πολύ γρήγορο ρυθμό. Ελπίζω να μπορέσετε να συμβαδίσετε όλοι, επειδή στη συνέχεια θα ακολουθήσει ένα τεστ σχετικό με το περιεχόμενο της δραστηριότητας. Οπότε, πριν ξεκινήσουμε, στραφείτε στον διπλανό σας και ευχηθείτε του «καλή επιτυχία»». Η φράση αυτή εκφράζει κάτι το θετικό, παράλληλα όμως ενδέχεται να περιλαμβάνει και δυσοίωνα μηνύματα, που θα προετοιμάσουν και θα κινητοποιήσουν τους μαθητές για τη δραστηριότητα που θα ακολουθήσει.
Εναλλακτικά Ζητείστε από τους μαθητές σας να στραφούν στον διπλανό τους για να τον συγχαρούν, για κάτι δύσκολο που κατάφερε. Στους μαθητές αρέσει η αναγνώριση και η επιβράβευση. Δεν εκτιμάται όμως, όταν την λαμβάνουν για το οτιδήποτε. Χρησιμοποιείστε αυτή την τεχνική για να τους απαλλάξετε από το άγχος. Ζητήστε τους να στραφούν στον διπλανό τους και να του πουν ότι τώρα μπορεί να χαλαρώσει. Για να ανεβάσετε την ψυχολογία τους, ζητήστε τους να στραφούνε στον διπλανό τους και να του πούνε «μπορείς να τα καταφέρεις».
13. Ερωτήσεις για ΟΛΟΥΣ Ερωτήσεις που απευθύνονται σε όλους και όλοι είναι σε θέση να απαντήσουν. Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται για να φέρετε τους μαθητές σας τόσο σε κατάσταση ανυπομονησίαςπεριέργειας, όσο και ανησυχίας. Γιατηνκατάστασητηςανησυχίας,οιερωτήσειςσαςθα πρέπει να αφορούν τις γνώσεις και τη συνέπεια των μαθητών. Φυσικά, αν κάποιος είναι πολύ καλά διαβασμένος, δεν αγχώνεται. Δείξτε τον τρόπο που θέλετε να απαντήσουν οι μαθητές σας.
Για παράδειγμα «Πόσοι από εσάς ξέρουν ότι γράφουμε τεστ την Παρασκευή;» και έπειτα ρωτήστε «Πόσοι από εσάς δεν έχουν διαβάσει ακόμη για το τεστ;» και «πόσοιαπόεσάςέχουνκάνειτηνεργασίαπουσας ανέθεσα και είναι έτοιμοι για το τεστ;» «πόσοι από εσάς πιστεύετε ότι έχετε καταλάβει το μάθημα και μπορείτε να το διδάξετε σε κάποιον άλλο;»
«πόσοι από εσάς ξέρουν ότι μένουν ακόμη τέσσερεις ώρες μέχρι την προθεσμία που σας δόθηκε για την παράδοση των εργασιών του εξαμήνου;» «Πόσοι από εσάς ξέρουν ότι η εργασία σας πρέπει να παραδοθεί την Παρασκευή;» και στη συνέχεια πείτε «πόσοι από εσάς ξέρουν ότι η βιβλιοθήκη θα είναι κλειστή αύριο;» «πόσοι από εσάς ξέρουν ότι χρησιμοποιώ ένα πρόγραμμα στον υπολογιστή που ανιχνεύει τη λογοκλοπή και μπορώ να δω ποιος απλά αντέγραψε το κείμενο για την εργασία του από το ίντερνετ;»
14. Περίπατοι Προσφέρει στους μαθητές τη δυνατότητα να κινηθούν και να επεξεργαστούν τις καινούριες πληροφορίες που άκουσαν. Ζητήστε τους να σηκωθούν, να διαλέξουν κάποιον κάποιο συμμαθητή τους και να κάνουν έναν τρίλεπτο περίπατο. Ενώ περπατάνε, εξηγούνε ο ένας στον άλλο τι έχουν μάθει και συγκρατήσει από την τελευταία ενότητα ή κεφάλαιο.
Εναλλακτικά Οι μαθητές κάνουν τον περίπατό τους κυκλικά της αίθουσας, ενώ παράλληλα ανακεφαλαιώνουν το μάθημα ή τα βασικά σημεία του μαθήματος από τα τελευταία δέκα με δεκαπέντε λεπτά. Ο ένας μαθητής οδηγεί τον άλλο στο αγαπημένο του πόστερ στην αίθουσα και συζητούν τους λόγους δίνοντας επιχειρήματα.
15. Ράλι Γνώσεων Οι μαθητές κάθονται σε κύκλο. Ξεκινώντας από τον αρχηγό, ο καθένας με τη σειρά του λέεικάτιπουέμαθεήσχολιάζεικάτιπουέμαθε. Όσο προχωράει η σειρά από τον ένα στον άλλο τα πράγματα δυσκολεύουν. Οι μαθητές, όμως, πρέπει να κρατήσουν τον γρήγορο ρυθμό του«παιχνιδιού». Οι μαθητές έχουν το δικαίωμα να πούνε πάσο, αν χρειαστεί. Η τεχνική αυτή ενδείκνυται για ομάδες 4-7 ατόμων. Μπορεί να γίνει και με ολόκληρη την τάξη, αλλά μέχρι να έρθει η σειρά του καθενός, είναι πολύ πιθανό οι μαθητές να αρχίσουν να βαριούνται.
Εναλλακτικά Όταν ο μαθητής ολοκληρώσει αυτό που έχει να πει πετάει ένα αντικείμενο (π.χ. μπάλα) σε άλλο μαθητή, οοποίοςμετησειράτουμιλάεικαικάνειτοίδιο. Κάθε μαθητής, όταν παραθέσει το σχόλιό του ή κάτι που έμαθε, κάνει μια ερώτηση, στην οποία ο επόμενος πρέπει να απαντήσει. Οι μαθητές θα πρέπει να χρησιμοποιούν στα σχόλιά τους μία από τις λέξεις της λίστας που θα τους έχετε γράψει στον πίνακα. Έτσι μαθαίνουν και πώς χρησιμοποιούνται.
ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ «Προχωράμε»
Ποια είναι αυτή η κατάσταση; Ουσιαστικά, δεν υπάρχει ακριβώς μια κατάσταση μετάβασης. Χρειάζεται να ξέρουμε πώς να φέρνουμε τους μαθητές μας σε αυτή την κατάσταση, ώστε: να μην υπάρχει μπέρδεμα ή σύγχυση στο μυαλό τους για αυτά που έμαθαν να διασφαλίζεται η ομαλή μετάβαση από τη μία δραστηριότητα στην άλλη να τους δίνουμε το περιθώριο για ένα διάλειμμα σωματικά, συναισθηματικά, νοητικά μεταξύ των δραστηριοτήτων. Αυτό γίνεται με μια πληθώρα δραστηριοτήτων διαφορετικών βαθμών δυσκολίας από απλά πράγματα που θα τους γεμίζουν με ενέργεια μέχρι δραστηριότητες τύπου«σκέφτομαι και γράφω».
Γιατί είναι σημαντική αυτή η κατάσταση; Γιατί για τον ανθρώπινο οργανισμό δεν είναι εύκολο να αλλάζουν οι ταχύτητες από το μηδέν στο ογδόντα και το αντίστροφο. Δεν είναι εύκολη η απότομη μετάβαση από την υπερδιέγερση στην ηρεμία ή από τον ενθουσιασμό στην ψυχραιμία. Είναι αναγκαίο να υπάρχει ένα μεταβατικό στάδιο μεταξύ δύο καταστάσεων.
Ποια είναι η διάρκεια αυτής της κατάστασης; Οι καταστάσεις μετάβασης δε χρειάζεται να διαρκούν πολύ. Σκοπός τους είναι απλά να προετοιμάσουν τον μαθητή, ώστε να είναι σε θέση να μεταβεί ομαλά στην επόμενη δραστηριότητα.
Εγκεφαλική δραστηριότητα Κατά τη διάρκεια μιας μετάβασης, στον εγκέφαλο πραγματοποιείται η αλλαγή από μια καθορισμένη διαμορφωμένη κατάσταση σε μία άλλη μέσω του προμετωπιαίου φλοιού, του τροχιακού μετωπιαίου φλοιού και της έλικας του προσαγωγίου. Αν υπάρχει το περιθώριο για έναν γρήγορο δεκάλεπτο περίπατο, αυτό το είδος φυσικής δραστηριότητας θεωρείται ο ιδανικός τρόπος για να προετοιμαστεί ο εγκέφαλος για εκμάθηση νέου υλικού. Η δραστηριότητα αυτή συμβάλλει σημαντικά στην νοητική διέγερση και μειώνει τα επίπεδα του άγχους.
Γλώσσα του σώματος για αυτή την κατάσταση Δεν είναι ξεκάθαρο πώς μπορεί να εκφράζεται με την γλώσσα του σώματος μια κατάσταση μετάβασης. Ωστόσο, οι άνθρωποι «κολλάνε» σε καταστάσεις και δυσκολεύονται να μεταβούν σε άλλη. Κάτι τέτοιο όμως εύκολα αναγνωρίζεται και αντιμετωπίζεται. Ένας ακόμη παράγοντας είναι οι διαφοροποιήσεις στο πώς κάθεται ή εκφράζεται κάποιος ανάλογα με τη χώρα καταγωγής.
Τι τροφές επηρεάζουν την κατάσταση αυτή; Τροφές που με την κατανάλωσή τους πετυχαίνουμε τη μετάβαση από μια κατάσταση σε άλλη δεν υπάρχουν. Υπάρχουν, όμως κάποιες τροφές που μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο «αλλάζουμε ταχύτητες». Αν τα επίπεδα σεροτονίνης είναι χαμηλά, η μετάβαση από μια κατάσταση σε άλλη είναι πολύ πιο δύσκολη, γιατί σκεφτόμαστε πιο«κολλημένα». Στην περίπτωση αυτή βοηθάει η κατανάλωση τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε τρυπτοφάνη(γαλοπούλα, γάλα, τυρί κότατζ, κοτόπουλο, αυγά, κόκκινο κρέας, τόφου, αβοκάντο, αμύγδαλα, καρύδια, μπανάνες, μελιτζάνα, δαμάσκηνα και ντομάτες), η οποία βοηθάει τον οργανισμό να συνθέσει σεροτονίνη.
Καλή πηγή ενέργειας για πιο γρήγορες μεταβάσεις αποτελούν τα αμινοξέα, όπως η φαινυλαλανίνη και η βιταμίνη Β-6, τα οποία και τα δύο μπορούμε να τα πάρουμε από τροφές όπως συκώτι, ψάρια, νεφρά.
Τι μουσική επηρεάζει την κατάσταση αυτή; Κάθε φορά επιλέγετε τη μουσική που θα σας βοηθήσει να γεφυρώσετε το κενό ανάμεσα σε δύο καταστάσεις. Αν οι μαθητές είναι σε μια ήρεμη κατάσταση, θα χρειαστείτε μουσική με γρήγορο ρυθμό (!αλλά όχι πάρα πολύ γρήγορο). Ξεκινάτε με ησυχία, σιγάσιγά ανεβάζετε την ένταση και ολοκληρώνετε με μουσική σε κανονική ένταση-δε φτάνει σε υψηλή ένταση.
Οι απότομες αλλαγές δε βοηθάνε, αντίθετα προκαλούν σύγχυση. Όταν οι μαθητές είναι σε κατάσταση ενεργητικότητας, μπορούν έπειτα να μεταβούν σε κατάσταση μεγαλύτερης ενεργητικότητας. Αν οι μαθητές είναι σε κατάσταση ενεργητικότητας και θέλετε να μετριάσετε την ενεργητικότητά τους, φροντίστε να χαμηλώνετε σταδιακά την ένταση. Τα περισσότερα είδη μουσικής είναι κατάλληλα.
Βασικές ιδέες Η αλλαγή γίνεται κατανοητή με τη διαφοροποίηση. Στη διαφοροποίηση περιλαμβάνονται τα πάντα, από αλλαγές δραστηριοτήτων μέχρι μικρά διαλείμματα. Οι αλλαγές πρέπει να γίνονται αισθητές στους μαθητέςκαινασυνάδουνμετοκλίματηςτάξης.
Παράδειγμα μη αποδεκτής μετάβασης «Καθόμαστε όλοι, οπότε ας σηκωθούμε και να περάσουμε σε κάτι καινούριο. Έτοιμοι; Πάμε!» Δε δόθηκε ο χρόνος στους μαθητές να βάλουν στην άκρη τη μια δραστηριότητα και να προετοιμαστούν ψυχολογικά, σωματικά, νοητικά για μια καινούρια.
Παράδειγμα αποδεκτής μετάβασης «Ωχ, απ ότι βλέπω πέρασε η ώρα και δεν μας έχει μείνει ακόμα πολύς χρόνος. Ας αρχίσουμε να αλλάζουμε ταχύτητες, ώστε να προλάβουμε να τελειώσουμε στην ώρα μας. Παίρνουμε όλοι μια βαθιά ανάσα σιγά-σιγά. Την κρατάμε. Ωραία! Εκπνεύστε. Ωραία! Ας μπούμε τώρα στο τελευταίο κομμάτι του μαθήματός μας. Σηκωθείτε όλοι, πάρτε μαζί σας τις σημειώσεις σας και βρείτε κάποιον για συνεργασία». Η βαθιά ανάσα συμβάλλει στο να κλείσουμε στο μυαλό μας το προηγούμενο κεφάλαιο, έτσι ώστε να είμαστε σε θέση να προχωρήσουμε σε κάτι καινούριο.
Τεχνικές για μεταβάσεις Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν να αλλάξουν τα επίπεδα ενέργειας των μαθητών, μας ενδιαφέρουν όμως οι τεχνικές που αφήνουν τους μαθητές να πραγματοποιούν μόνοι τους και ομαλά τη μετάβαση από τη μια κατάσταση στην άλλη.
1. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε; Κάνετε μια ανακεφαλαίωση των όσων είπατε και τους ρωτάτε ευθέως «συμφωνείτε ή διαφωνείτε;». Σημασία έχει να τους περάσετε την ιδέα ότι αυτό το κομμάτι του μαθήματος ολοκληρώθηκε. Κατανοώντας ότι το κεφάλαιο αυτό κλείνει, προετοιμάζονται ψυχολογικά μόνοι τους για τη συνέχεια.
Εναλλακτικά Ρωτήστε τους ποιοι είναι έτοιμοι για ένα γρήγορο κουίζ πάνω στο θέμα που καλύφθηκε. Αν περισσότεροι από τους μισούς συμφωνήσουν, προχωρήστε με το μάθημά σας. Αυτό σημαίνει ότι εμπέδωσαν όσα είπατε. Αν οι περισσότεροι από τους μισούς διαφωνήσουν, θα χρειαστεί να εξηγήσετε ό,τι δεν έχουν καταλάβει.
Τους χωρίζετε σε μικρές ομάδες των 3-5 ατόμων και τους ζητάτε να γράψουν σε χαρτάκια (1 ο καθένας) τα συμπεράσματά τους σχετικά με το μάθημα-τι κατάλαβαν. Μαζεύετε όλα τα χαρτάκια και τα διαβάζετε στην ομάδα, με τους μαθητές να διορθώνουν, να τα συζητούν και να ψηφίζουνγιατοανήτανσωστάήόχι. Δώστε στους μαθητές τρεις καρτούλες ή χρωματιστά χαρτάκια με πάνω τις λέξεις«τελεια»,«καλα» και«ετσι ΚΙ ΕΤΣΙ» με μεγάλα κεφαλαία γράμματα. Τις κάρτες αυτές θα τις κρατήσουν και θα τις φέρνουν κάθε φορά μαζί τους. Όποτε θέλετε να μάθετε εύκολα και γρήγορα κατά πόσο έχουν κατανοήσει το θέμα, τους ζητάτε να σηκώσουν την ανάλογη κάρτα. Δείτε ποιες κάρτες έχουν υψωθεί και δράστε αναλόγως: προχωρήστε ή ανακεφαλαιώστε.
2. Διάλειμμα για τον εγκέφαλο Όταν οι μαθητές ολοκληρώνουν μια δραστηριότητα κατά την οποία είχαν φορτιστεί πολύ συναισθηματικά, χρειάζονται ένα διάλειμμα για να διώξουν την ένταση, κάτι το απαραίτητο για τη μεταβατική φάση. Το ίδιο ισχύει και για διδασκαλία ή δραστηριότητες με υψηλό επίπεδο δυσκολίας και απαιτήσεων. Ένα διάλειμμα τριών με πέντε λεπτών να κάνουν ό,τι θέλουν είναι η καλύτερη λύση.
Εναλλακτικά Χωρίστε τους σε ζευγάρια και ζητήστε να βγούνε για ένα μικρό περίπατο, κατά τη διάρκεια του οποίου θα χρειαστεί να κάνουν κάτι εντελώς άσχετο με το μάθημα, όπως, το να γνωριστούν καλύτερα. Δώστε στους μαθητές λίγο χρόνο να γράψουν στα ημερολόγιά τους/στις ατζέντες τους. Υπολογίστε έτσι τον χρόνο σας, ώστε η διακοπή αυτήνασυμπίπτειμετοσχόλασμαήτοδιάλειμμά τους.
Για να χαλαρώσουν, δώστε τους λίγο χρόνο να ασχοληθούν με τα πράγματά τους: να τσεκάρουν αν θέλουν να συμπληρώσουν κάτι στις σημειώσεις τους, να συμμαζέψουν τα πράγματά τους, το θρανίο τους κ.ο.κ. Βάλτε να παίζει χαλαρωτική μουσική και ζητήστε τους απλά να ακούνε και κατά προτίμηση με τα μάτια κλειστά.
3. Αυτοκίνητα εν κινήσει Όταν έρθει η ώρα για ένα διάλειμμα για τον εγκέφαλο, ανακοινώστε τους ότι θα ακολουθήσει βόλτα σε αυτοκίνητο. Ζητήστε τους να χωριστούν σε ζευγάρια και να βάλουν τις καρέκλες τους δίπλα-δίπλα ή τη μία πίσω από την άλλη(μπρος και πίσω κάθισμα αυτοκινήτου). Ζητήστε τους ο ένας να διαλέξει το γράμμα Ο και ο άλλοςτοσ. Όποιος διαλέγει το Ο γίνεται ο οδηγός και ο άλλος ο συνεπιβάτης.
Όταν έχουν πάρει όλη θέση, βάζετε δυνατά μουσική με πολύ γρήγορο ρυθμό, όπως το Great balls of Fire από Jerry Lee Lewis. Όταν δώσετε το «πράσινο φως», οι Οδηγοί πρέπει να κάνουν ότι οδηγούν σαν τρελοί γέρνοντας δεξιά, αριστερά όπως σε απότομες στροφές, να πετάγονται εμπρός στα φρεναρίσματα, πίσω στο γκάζι κτλ. Οι συνεπιβάτες πρέπει να κάνουν ακριβώς ό,τι και ο οδηγός του«αυτοκινήτου» τους. Μετά από 45 δευτερόλεπτα οδηγός και συνεπιβάτης αλλάζουν ρόλους.
Εναλλακτικά Οδηγός και συνεπιβάτης είναι όρθιοι. Ο οδηγός με τα μάτια κλειστά ή καλυμμένα καθοδηγείται από τον συνοδηγό, ο οποίος βρίσκεται από πίσω του με τα χέρια του στους ώμους του οδηγού. Τις μανούβρες και τους ελιγμούς, καθώς κινούνται μέσα στην τάξη, τις αναλαμβάνει τώρα ο συνοδηγός. Αλλαγή ρόλων μετά από 45 δευτερόλεπτα. Ο τρόπος κίνησης και οι ελιγμοί πάλι εξαρτώνται από τον συνεπιβάτη, ο οποίος όμως τώρα καθοδηγεί τον οδηγό (που δε βλέπει) λεκτικά: «στρίψε αριστερά», «φρένο» κτλ.
4. Αλλαγή θέσης Προσοχή στη διατύπωση. Σε κάποιους θα αρέσει η ιδέα να μετακινηθούν, κάποιους όμως μπορεί να μην τους ενθουσιάσει. Μην ενισχύετε την απροθυμία τους λέγοντας κάτι του τύπου «σε λιγάκι, θα αλλάξουμε θέσεις. Ξέρω ότι κάποιοι από εσάς δυσαρεστούνται, ας το προσπαθήσουμε όμως!»
Μπορείτε να πείτε το εξής: «Καθόμαστε όλοι πολλή ώρα, χρειαζόμαστε μια αλλαγή. Για πάρτε μια βαθιά ανάσα και κρατήστε την. Ωραία. Τώρα εκπνεύστε. Ωραία. Ας σηκωθούμε». Βάλτε μουσική με ρυθμό για βηματισμό και ξεκινήστε να κάνετε κάποιες διατάσεις. Ζητήστε τους να κάνουν σημειωτόν, ενώ εσείς παράλληλα θα τους λέτε να μαζέψουν τα πράγματά τους. Για να τους βοηθήσετε να πάρουν μπρος, ζητήστε τους να ακουμπήσουν δεκαέξι καρέκλες (ενώ θα περπατούν με βηματισμό) και μόλις σταματήσει η μουσική να σταματήσουν κι αυτοί. Επιβραβεύστε τους με ένα «Τέλεια!» και ζητήστε τους να καθήσουν στην πιο κοντινή τους καρέκλα.
Ξεκαθαρίστε ότι δεν πρέπει να κάτσουν με το άτομο που κάθονταν. Φροντίστε να τους καθοδηγείτε με κινήσεις και να μιλάτε με ενθουσιασμό.
Εναλλακτικά Η αλλαγή θέσεων να γίνει μόνο μεταξύ μελών της ίδιας ομάδας ή θρανίου. Να καθιερωθεί η αλλαγή θέσης μία φορά την ημέρα, όταν δίνεται το σήμα που θα συμφωνηθεί, είτε αυτό δίνεται από κάποιο μαθητή, είτε το κουδούνι ή ρολόι. Όπως στις Μουσικές Καρέκλες. Κάθονται όταν σταματάει η μουσική, μόνο που θα υπάρχει καρέκλα για τον καθένα.
5. Παλαμάκια Ξεκινήστε ένα συγκεκριμένο ρυθμό με παλαμάκια και επαναλαμβάνετε μέχρι να συντονιστούν όλοι στονίδιορυθμόμεσας. Όσο περνάει ο καιρός, μπορείτε να κάνετε τον ρυθμό όλο και πιο περίπλοκο. Βοηθάει στη μνήμη, τις ακουστικές και μουσικές μας ικανότητες, αλλά και τους μαθητές να λειτουργούν περισσότερο ως ομάδα.
Εναλλακτικά Το ρυθμό ξεκινάει κάποιος αρχηγός ομάδας ή κάποιος μαθητής εθελοντικά και οι υπόλοιποι ακολουθούν. Αυξήστε το επίπεδο δυσκολίας προσθέτοντας και άλλα στοιχεία όπως χτυπώντας παλαμάκια με διαφορετικούς τρόπους ή χτυπώντας τα πόδια στο πάτωμα.
Καθιερώστε έναν ρυθμό για όταν τελειώνει το μάθημα και πρόκειται να σχολάσουν. Δώστε σε κάθε ομάδα τρία λεπτά να ρίχνουν ιδέες για το ποια ήταν τα πιο βασικά σημεία του μαθήματος, να καταλήξουν σε ένα, να το συνδυάσουν ένα ρυθμό με παλαμάκια και να το παρουσιάσουν στην τάξη.
6. Δημιουργικοί χαιρετισμοί Θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσετε μουσική με πολύ γρήγορο ρυθμό. Αν η τάξη είναι πεσμένη και θέλουμε να ανεβάσουμε τους ρυθμούς τους, η τεχνική αυτή ενδείκνυται για να βγουν από κάποια ενδεχομένως παθητική κατάσταση. Ζητήστε τους να σηκωθούνε και πείτε τους ότι όταν βάλετε τη μουσική να παίζει, πρέπει να ακουμπήσουν 21 καρέκλες όσο πιο γρήγορα μπορούνε. Όταν το κάνουν, τους λέτε να συνεργαστούν με το άτομο που βρίσκεται πιο κοντά τους και να περιμένουν οδηγίες σας.
Όταν δώσετε το σήμα «ρίχτε το», πρέπει να επινοήσουν και να κάνουν έναν έξαλλο χαιρετισμό κατάδικό τους κι έξω από τα συνηθισμένα. Κάθε 10-15 δευτερόλεπτα, βρίσκουν καινούριο παρτενέρ και επινοούν ένα καινούριο είδος χαιρετισμού. Αυτό συνεχίζεται μέχρι να γυρίσουν στις θέσεις τους.
Εναλλακτικά Αντί για χαιρετισμούς, πρέπει να βρουν να κάνουν κάτι ανάλογο του «κόλλα πέντε», για περιπτώσεις που χρειάζεται να πανηγυρίσουν για κάτι. Οι μαθητές σε ζευγάρια συγχαίρονται ο ένας τον άλλον με κομπλιμέντα που τονώνουν το ηθικό και ανεβάζουν την αυτοπεποίθηση. Ένας από τους μαθητές δείχνει μια χορευτική κίνηση και οι υπόλοιποι ακολουθούνε.
7. Διασταυρώνετε πλευρές Για παράδειγμα με το δεξί σας χέρι δώστε ένα χτυπηματάκι στον αριστερό σας ώμο ή ακουμπήστε τον δεξιό σας αγκώνα στο αριστερό σας γόνατο. Οι ασκήσεις αυτού του τύπου στερούνται περιεχομένου πετυχαίνουν όμως να αδειάζουν το μυαλό μας από άλλες σκέψεις. Παράλληλα βάλτε να παίζει μουσική με σταθερό ρυθμό, ώστε οι κινήσεις αυτές να γίνονται αυτόματα. Ανά 10 δευτερόλεπτα εναλλάσσετε πλευρές.
Ενδεικτικά Το κάθε χέρι ακουμπάει τον αγκώνα της άλλης πλευράς. Τοκάθεχέριακουμπάειτονγοφότηςάλληςπλευράς. Τοκάθεχέριακουμπάειτογόνατοτηςάλληςπλευράς. Το κάθε πόδι ακουμπάει τη φτέρνα της άλλης πλευράς. Το ένα χέρι ακουμπάει τον λοβό του αυτιού της άλλης πλευράς, ενώ το άλλο τη μύτη και εναλλαγή. Αυτό που ακουμπούσε το λοβό ακουμπάει τη μύτη, ενώ το άλλο τον λοβό του αυτιού της άλλης πλευράς.
8. Παίξτε μαθηματικά στα δάχτυλα Αφήστε τους να χωριστούν μόνοι τους σε ομάδες των τριών με έξι ατόμων (των τεσσάρων αν γίνεται, θεωρείται το ιδανικό). Ζητήστε τους να σχηματίσουν κύκλο και να στέκονται πολύ κοντά ο ένας στον άλλο και αντικριστά. Διαλέγετε ένα νούμερο-στόχο π.χ. το 11. Οι μαθητές με το ένα τους χέρι πίσω στην πλάτη, διαλέγουν έναν αριθμό από το 0 (με το χέρι κλειστό σαν γροθιά)ωςτο5(ναεξέχουνόλαταδάχτυλα). Όταν δίνεται το σήμα, όλοι δείχνουν τα χέρια τους ταυτόχρονα και αν το άθροισμά τους είναι ο αριθμόςστόχος κερδίζουν και φωνάζουν«το πετύχαμε».
Μπορούν να ξαναπαίξουν ορίζοντας οι ίδιοι έναν αριθμό-στόχο. Όσοι δεν τον πέτυχαν, ξαναδοκιμάζουν μέχρι να το πετύχουν.
Εναλλακτικά Αντί να προστίθενται οι αριθμοί, να πολλαπλασιάζεται ο μικρότερος με τον μεγαλύτερο. Αντί για ομάδες, εφαρμόστε σε ζευγάρια. Αν θέλετε να το κάνετε πιο πολύπλοκο, ζητήστε τους να προσθέτουν τους ζυγούς αριθμούς και να αφαιρούν τους μονούς.
9. Χιούμορ Αν το διαχειριστείτε σωστά, το χιούμορ βοηθάει στη μετάβαση. Για μάθηση δεν βοηθάει ακριβώς, μπορεί, όμως, να προετοιμάσει το έδαφος ανεβάζοντας την ψυχολογία και βελτιώνοντας τον χρόνο απόκρισης, ειδικά αν έχει πέσει η ενέργειά τους ή η ψυχολογία τους. Μειώνει το άγχος και την αναστάτωση.
Αν θέλετε μπορείτε να αγοράσετε ένα βιβλίο με ανέκδοτα (να ταιριάζουν στην ηλικία τους) και να ζητάτε από κάποιο μαθητή να διαβάζει ένα. Οι μαθητές γράφουν σε μικρά, χρωματιστά χαρτάκια ή κάρτες γραφείου από ένα ανέκδοτο και το ρίχνουν σε μπολ. Αφού τα ελέγξετε ότι είναι κατάλληλα, μία φορά τη μέρα μπορείτε να τραβάτε ένα και να το διαβάζετε.
Λέτεσεκάθεομάδαέναανέκδοτοχωρίςτηνατάκα στο τέλος και τους λέτε να σκεφτούνε και να βρούνε οι ίδιοι μια ατάκα που με κάποιο τρόπο να σχετίζεται με το μάθημα της μέρας. Κάθε μέρα την ίδια ώρα, μια ομάδα θα λέει ένα ανέκδοτο. Θέστε ως κανόνα ότι τα ανέκδοτα πρέπει να είναι σύντομα και όχι προσβλητικά και να μην έχουν ξανακουστεί στην τάξη. Ενθαρρύνετέ τους να χρησιμοποιούν γλώσσα του σώματος, όταν λένε το ανέκδοτο.
Παρουσιάστε τους σε διαφάνεια ένα καρτούν με τη λεζάντα του ανέκδοτου κενή και ζητήστε σε κάθε ομάδα να γράψει μια αστεία λεζάντα που να σχετίζεται με ένα βασικό σημείο του μαθήματος. Έπειτα, τους ζητάτε να αναδείξουν την νικήτρια λεζάντα και να πανηγυρίσουν για τη νικήτρια ομάδα.
10. Αόρατο αντικείμενο Μπορείτε να παίξετε αυτό το παιχνίδι απλά και μόνο για πλάκα, αλλά μπορείτε και να το συσχετίσετε με το μάθημά σας. Βάλτε να παίζει ευχάριστη μουσική με γρήγορο ρυθμό που να ταιριάζει στην ηλικία των μαθητών σας. Χωρίζετε σε ομάδες 5-8 ατόμων (ούτε περισσότερων ούτε λιγότερων), τα οποία σχηματίζουν κύκλο με διάμετρο το πολύ τρία μέτρα.
Κάποιος στην ομάδα περιγράφει ένα αντικείμενο όπως ένα πουλί με σπασμένο φτερό, μια πάνα, ένα βάζο, ένα πιάτο με καυτό φαγητό και το δίνει στον επόμενο να το πιάσει και να το κουβαλήσει όπως του ταιριάζει, αυτός στον άλλο κ.ο.κ. Μετά από 30δευτερόλεπτα σταματάτε τη μουσική και σταματούν και οι μαθητές να μεταφέρουν το αντικείμενο (με το συγκεκριμένο αντικείμενο να συνεχίζει να«υπάρχει»). Ανακοινώνετε ότι ο απέναντι από αυτόν που κρατάει το αντικείμενο επινοεί ένα καινούριο και μόλις ξεκινήσει η μουσική, αρχίζει να το μεταφέρει στην αντίθετη κατεύθυνση, οπότε υπάρχουν δύο αντικείμενα που κυκλοφορούν στον κύκλο και διασταυρώνονται.
Εναλλακτικά Όταν ένας μαθητής «παίρνει στα χέρια του» το αντικείμενο, εκφράζει την ευγνωμοσύνη του στο άτομο πουτουτοέδωσε. Όταν δύο αντικείμενα διασταυρώνονται σε κάποιο άτομο, το άτομο αυτό αν θέλει μπορεί να φωνάξει «αλλαγή κατεύθυνσης» και να αλλάξει η κατεύθυνση που μεταφέρονται τα αντικείμενα. Αντί για δύο αντικείμενα μπορείτε να έχετε παραπάνω. Αν οι ομάδες είναι ίσων ατόμων, ορίστε ως νικητή την ομάδα των οποίων τα αντικείμενα έχουν κάνει τους περισσότερους κύκλους (με την προϋπόθεση ότι τα μεταφέρουν και τα μεταχειρίζονται σωστά).
11. Macarena Είτε με το τραγούδι Macarena, είτε με κάποιο άλλο μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το χορευτικό αυτό που είναι λίγο-πολύ γνωστό σε όλους προσθέτοντας, αν θέλετε, και κάποιες κινήσεις salsa.
Επειδή κάποια άτομα ενδέχεται να αισθανθούν αμήχανα κάνοντας χορευτικές κινήσεις, φροντίστε: νατοδείξετεεσείςπρώτος να δείξετε ότι δεν είναι ανάγκη να χορεύουν τέλεια, να μην χρειαστεί να χορέψει κάποιος ξεχωριστά, αλλά πάντα μαζί με άλλους να περάσουν καλά, βεβαιωθείτε ότι διασκέδασαν.
Εναλλακτικά Η τάξη ή η κάθε ομάδα βάζει το δικό της χαρακτήρα στο χορό και παρουσιάζει ένα χορευτικό 30-45 δευτερολέπτων. Χρησιμοποιείστε το χορευτικό του Macarena για να διδάξετε. Για τα μαθηματικά με κάθε κίνηση των χεριών, οι μαθητές λένε/τραγουδούν έναν αριθμό, λέξη ή μαθηματική έννοια: για προπαίδεια ή πολλαπλασιασμό ή πρόσθεση (2 επί 3 κάνει 6 Macarena, 3 επί 3 κάνει 9 Macarena). Κάτι ανάλογο μπορείτε να κάνετε εφαρμόζοντάς το και σε γεωγραφία, ξένες γλώσσες ή διδάσκοντας τα μέρη του σώματος.
12. Μουσικές Καρέκλες Παίζετε το κλασικό παιχνίδι με πολύ γρήγορη και γνωστή μουσική. Οι καρέκλες σχηματίζουν κύκλο με τις θέσεις προς τα έξωκαιείναιόσεςκαιοιμαθητέςπληνμία. Όταν ξεκινά η μουσική οι μαθητές προχωράνε γύρωγύρω από τις καρέκλες κάνοντας θετικά σχόλια ο ένας στον άλλο. Όταν η μουσική σταματά, όλοι προσπαθούν να προλάβουν να καθήσουν. Αυτός που μένει όρθιος, λέει κάτι που έμαθε από το μάθημα της ημέρας.
Εναλλακτικά Όταν η μουσική σταματάει οι μαθητές πρέπει να βρουν και να κάτσουν στην καρέκλα που κάθονταν στα πρώτα δέκα λεπτά του μαθήματος. Όταν η μουσική σταματάει, οι μαθητές πρέπει να κάνουν ζευγάρι με ένα συμμαθητή τους και να βρουν δυο καρέκλες μαζί για να καθήσουν. Όσοι μένουν όρθιοι λένε κάτι που έμαθαν από το μάθημα της ημέρας. Όταν η μουσική σταματάει, οι μαθητές πρέπει να πάνε να κάτσουν στην καρέκλα κάνοντας κουτσό ή χοροπηδώντας.
Οργανώστε τις καρέκλες σε σειρές των τεσσάρων θέσεων, όπως στα βαγόνια η μία πίσω από την άλλη. Ένας μαθητής είναι ο «σταθμάρχης» και ανακοινώνει ότι «θα χρειαστεί να υπάρξει αλλαγή θέσεων για κάποιους επιβάτες. Όσοι φοράνε κάλτσες πρέπει να βρούνε θέση σε καινούρια σειρά». Εν τω μεταξύ εσείς αφαιρείτε μία ακόμη καρέκλα, ενώ όσοι δεν φοράνε κάλτσες κάθονται στις θέσεις τους. Το άτομο που δεν βρίσκει θέση, γίνεται ο επόμενος σταθμάρχης.
13. Πιάσε τη γκριμάτσα Οι μαθητές σχηματίζουν ομάδες των 6-8 ατόμων και κάθονται κυκλικά. Ορίζουν κάποιον ως αρχηγό. Αυτός κάνει μια αστεία γκριμάτσα στον δεξιό του και εκείνος με τη σειρά του την ίδια στον επόμενο. Εκείνος στον άλλο κ.ο.κ. Σε κάποια φάση, ο αρχηγός φωνάζει «αλλαγή» και εκείνη τη στιγμή όποιος έχει πιάσει τη γκριμάτσα τελευταίος, κάνει μια καινούρια στον επόμενο στη σειρά. Βάλτε να παίζει μουσική με γρήγορο ρυθμό.
Εναλλακτικά Ξεκινήστε το παιχνίδι με μια γκριμάτσα και προσθέστε έναν ήχο για την αντίθετη κατεύθυνση. Ξεκινήστε με μια γκριμάτσα, προσθέστε έναν ήχο κι έπειτα μια χειρονομία σε αντίθετες κατευθύνσεις. Μεταφέρετε ένα «αόρατο αντικείμενο», σαν να ήταν αληθινό. Ενώ η ομάδα ασχολείται με το να μεταδίδει γκριμάτσες και ήχους, ο αρχηγός φωνάζει «αλλαγή ήχων», «αλλαγή γκριμάτσας» κτλ. Κατά πάσα πιθανότητα θα επικρατήσει χάος. Οι μαθητές θα το λατρέψουν!