ΟΔΗΓΟΣ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΛΛΟΓΗ & ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΛΟΙΠΩΝ

Ολοκληρωμένη Πράσινη Διαχείριση Πετρελαιοειδών Αποβλήτων και Καταλοίπων με βάση τον Κύκλο Ζωής ΟΔΗΓΟΣ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΛΛΟΓΗ & ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΛΟΙΠΩΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΑΘΗΝΑ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014 LIFE10/ ENV/GR/606 1

Ομάδα Σύνταξης Οδηγού Κυρκίτσος Φίλιππος Δρ. Περιβαλλοντολόγος, Υπεύθυνος σύνταξης και συντονιστής Ομάδας Έργου Παπαθεοχάρη Σταυρούλα MSc Περιβαλλοντολόγος Μακρυνίκα Αικατερίνη, Μηχανικός Περιβάλλοντος MSc Χωματίδης Δημήτρης BEng Μηχανικός Περιβάλλοντος MSc Περιβαλλοντολόγος Δαλαμάγκα Αντιγόνη MA Πολιτικός Επιστήμων Περιβαλλοντολόγος Γκιόκα Πολύνα, Επικοινωνιολόγος Μιχαλόπουλος Χρήστος Δρ. Μηχανολόγος Μηχανικός, MSc LIFE10/ ENV/GR/606 2

Περιεχόμενα Ομάδα Σύνταξης Οδηγού... 2 Περιεχόμενα... 3 Ευρετήριο Πινάκων... 8 Ευρετήριο Εικόνων... 9 Συντομογραφίες... 9 Πρόλογος... 12 1 Εισαγωγή... 13 2 Πετρελαϊκά Απόβλητα & Κατάλοιπα... 16 2.1 Απόβλητα Λιπαντικά Έλαια... 16 2.2 Πετρελαϊκά Απόβλητα & Κατάλοιπα Πλοίων... 17 2.3 Βιομηχανικά Πετρελαϊκά Απόβλητα & Κατάλοιπα... 18 3 Παραδείγματα Διαχείρισης Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων στην Ελλάδα... 20 3.1 Συλλογή & Προσωρινή Αποθήκευση Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων σε Πλοία της ΑΝΕΚ... 20 3.1.1 Υφιστάμενη Κατάσταση Τροποποίηση... 21 3.1.2 Στοιχεία από τη χωριστή συλλογή ΠΑΚ σε πλοία της ΑΝΕΚ... 22 3.2 Διαχωριστήρας Καυσίμου από Πετρελαϊκά Κατάλοιπα της Alfa Laval... 22 3.3 Παραλαβή & Μεταφορά Αποβλήτων Λιπαντικών Ελαίων από το Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης ΕΝ.ΔΙ.Α.Λ.Ε. Α.Ε.... 24 3.4 Παραλαβή & Μεταφορά Πετρελαϊκών Καταλοίπων από τη Hellenic Environmental Center... 25 3.5 Επεξεργασία Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων μέσω της Τεχνολογίας CYCLON... 26 4 Οδηγός Καλών Πρακτικών Διαχείρισης Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων... 28 4.1 Χωριστή Συλλογή & Προσωρινή Αποθήκευση... 30 4.1.1 Διαδικασίες... 30 4.1.2 Εξοπλισμός Υποδομές... 31 4.1.3 Προσωπικό... 32 4.2 Παράδοση... 32 4.2.1 Διαδικασίες... 32 4.2.2 Εξοπλισμός Υποδομές... 33 4.2.3 Προσωπικό... 33 4.3 Μεταφορά... 33 4.3.1 Διαδικασίες... 33 LIFE10/ ENV/GR/606 3

4.3.2 Εξοπλισμός Υποδομές... 35 4.3.3 Προσωπικό... 36 4.4 Επεξεργασία... 36 4.4.1 Διαδικασίες... 36 4.4.2 Εξοπλισμός Υποδομές... 36 4.4.3 Προσωπικό... 37 5 Οδηγός Καλών Πρακτικών Διαχείρισης Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων Πλοίων... 37 5.1 Χωριστή Συλλογή & Προσωρινή Αποθήκευση... 40 5.1.1 Διαδικασίες... 40 5.1.2 Εξοπλισμός Υποδομές... 42 5.1.3 Προσωπικό... 42 5.2 Παράδοση Παραλαβή... 42 5.2.1 Διαδικασίες... 43 5.2.2 Εξοπλισμός Υποδομές... 43 5.2.3 Προσωπικό... 44 5.3 Προσωρινή Αποθήκευση σε Ευκολίες Υποδοχής... 45 5.3.1 Διαδικασίες... 45 5.3.2 Εξοπλισμός Υποδομές... 46 5.3.3 Προσωπικό... 47 5.4 Μεταφορά... 48 5.4.1 Διαδικασίες... 48 5.4.2 Εξοπλισμός Υποδομές... 48 5.4.3 Προσωπικό... 48 6 Οδηγός Καλών Πρακτικών Διαχείρισης Βιομηχανικών Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων... 49 6.1 Χωριστή Συλλογή & Προσωρινή Αποθήκευση... 61 6.1.1 Διαδικασίες... 62 6.1.2 Εξοπλισμός Υποδομές... 62 6.1.3 Προσωπικό... 64 7 Προτάσεις Βελτίωσης Πρακτικών Διαχείρισης Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων.... 65 7.1 Προτάσεις Βελτίωσης Συλλογής & Μεταφοράς Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων Πλοίων... 65 LIFE10/ ENV/GR/606 4

7.2 Προτάσεις Βελτίωσης Συλλογής & Μεταφοράς Βιομηχανικών Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων... 66 8 Καλές πρακτικές της διοίκησης στην διαχείριση ΠΑΚ... 67 8.1 Τα δεδομένα της βελτιστοποιημένης διαχείρισης των ΠΑΚ... 67 8.2 Το πλαίσιο και οι επιλογές Καλών Πρακτικών της Διοίκησης... 68 8.3 Παρουσίαση των βασικών επιλογών Καλών Πρακτικών της Διοίκησης... 70 8.3.1 Απαισιόδοξο Σενάριο μέτρων πολιτικής για βελτιστοποίηση της διαχείρισης των ΠΑΚ... 70 8.3.2 Βασικό Σενάριο μέτρων πολιτικής για βελτιστοποίηση της διαχείρισης των ΠΑΚ... 70 8.3.3 Αισιόδοξο Σενάριο μέτρων πολιτικής για βελτιστοποίηση της διαχείρισης των ΠΑΚ... 71 8.3.4 Προτάσεις προς την Διοίκηση για την βελτιστοποίηση της διαχείρισης των ΠΑΚ... 73 9 Παράρτημα I: Εφοδιαστική Αλυσίδα Διαχείρισης Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων... 74 9.1 Προέλευση... 74 9.2 Συλλογή... 75 10 Παράρτημα II: Εφοδιαστική Αλυσίδα Διαχείρισης Πετρελαϊκών Απόβλητων & Καταλοίπων Πλοίων... 77 10.1 Προέλευση... 77 10.2 Συλλογή... 78 11 Παράρτημα III: Εφοδιαστική Αλυσίδα Διαχείρισης Βιομηχανικών Πετρελαϊκών Απόβλητων & Καταλοίπων... 81 11.1 Προέλευση... 81 11.2 Συλλογή... 83 12 Παράρτημα IV: Διαχείριση Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων Πλοίων σε Λιμενικές Εγκαταστάσεις... 85 12.1 Αδειοδότηση Ευκολιών Υποδοχής... 85 12.2 Στοιχεία Μέσων & Εξοπλισμού... 86 12.3 Ειδικευμένο Προσωπικό... 87 12.4 Σχέδιο Παραλαβής Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων Πλοίων... 88 12.4.1 Απαιτήσεις για Σχέδια Παραλαβής και Διαχείρισης Αποβλήτων σε Λιμένες. 88 12.4.2 Ασφάλιση Αστικής Ευθύνης... 89 12.4.3 Εγγύηση Καλής Εκτέλεσης Υπηρεσιών... 90 12.5 Τιμολόγια- Αναπροσαρμογές τιμολογίων... 92 LIFE10/ ENV/GR/606 5

12.6 Υποχρεώσεις στις εγκαταστάσεις... 92 12.7 Ρήτρες - Ποινές... 93 12.8 Αντικείμενο Σύμβασης Παροχής Υπηρεσιών Παραλαβής & Διαχείρισης Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Κατάλοιπων Πλοίων... 94 12.8.1 Χρησιμοποιούμενα Μέσα... 97 12.8.2 Προσωπικό... 98 12.8.3 Τρόπος Εκτέλεσης Εργασιών Παραλαβής & Διαχείρισης Αποβλήτων... 98 12.8.4 Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης... 100 12.8.5 Ανάπτυξη, Εγκατάσταση & Λειτουργία Μηχανογραφικής Εφαρμογής Παρακολούθησης Διαδικασιών Ευκολιών Υποδοχής Αποβλήτων Πλοίων... 101 12.8.6 Σύστημα Χρέωσης Τελών Παροχής Ευκολιών Υποδοχής Αποβλήτων Πλοίων...... 102 12.8.7 Έλεγχοι- Διαδικασία Eλέγχων... 103 13 Παράρτημα V: Τεχνολογίες Επεξεργασίας Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων...... 105 13.1.1 Προ-Επεξεργασία & Φυσικο-Χημικές Μέθοδοι... 106 13.1.1.1 Διήθηση με χρήση συμβατικών φίλτρων... 106 13.1.1.2 Διήθηση με χρήση μεμβρανών... 107 13.1.1.3 Επίπλευση... 108 13.1.1.4 Καθίζηση... 109 13.1.1.5 Συνδυασμός καθίζησης και επιφανειακού διαχωρισμού ελαιωδών... 110 13.1.1.6 Φυγοκέντριση... 111 13.1.1.7 Εξάτμιση... 112 13.1.1.8 Κροκίδωση... 113 13.1.1.9 Προσρόφηση... 113 13.1.1.10 Αντίστροφη Ώσμωση... 114 13.1.1.11 Ιοντοεναλλαγή... 115 13.1.2 Θερμο-Χημικές Μέθοδοι... 115 13.1.2.1 Γενικές τεχνικές για την αύξηση της απόδοσης... 119 13.1.3 Βιολογικές Μέθοδοι... 119 14 Παράρτημα VI: Θεσμικό Πλαίσιο Διαχείρισης Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων... 121 14.1 Κοινοτικό Δίκαιο... 121 14.2 Εθνικό Δίκαιο... 122 14.3 Διεθνές Δίκαιο Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος... 124 LIFE10/ ENV/GR/606 6

14.4 Εθνικό Δίκαιο Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος... 125 15 Βιβλιογραφία... 127 LIFE10/ ENV/GR/606 7

Ευρετήριο Πινάκων Πίνακας 1: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων Μηχανών Εσωτερικής Καύσης & Κιβωτίων Ταχυτήτων... 29 Πίνακας 2: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Απόβλητων Υδραυλικών Ελαίων... 29 Πίνακας 3: Σήμανση Κινδύνου Αποθήκευσης & Μεταφοράς Αποβλήτων που αφορούν σε Απόβλητα Λιπαντικά Έλαια... 31 Πίνακας 4: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων Μηχανών Εσωτερικής Καύσης & Κιβωτίων Ταχυτήτων Πλοίων... 37 Πίνακας 5: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Απόβλητων Υδραυλικών Ελαίων Ανυψωτικών Μηχανών Πλοίων... 38 Πίνακας 6: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Πετρελαϊκών Απόβλητων & Καταλοίπων Μηχανοστασίου Πλοίων... 38 Πίνακας 7: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Πετρελαϊκών Απόβλητων & Καταλοίπων Φορτίου 39 Πίνακας 8: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Πετρελαϊκών Απόβλητων & Καταλοίπων Διαχωριστή Ελαίου Νερού & Ακάθαρτου Έρματος... 39 Πίνακας 9: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Πετρελαϊκών Απόβλητων & Καταλοίπων Υγρών Καυσίμων... 40 Πίνακας 7: Σήμανση Κινδύνου Αποθήκευσης & Μεταφοράς Αποβλήτων που αφορούν σε Πετρελαϊκά Απόβλητα & Κατάλοιπα Πλοίων... 44 Πίνακας 11: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Βιομηχανικής Προέλευσης Πετρελαϊκών Απόβλητων & Καταλοίπων που αφορούν σε Πισσώδη Πετρελαϊκά Υπολείμματα... 49 Πίνακας 12: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Βιομηχανικής Προέλευσης Πετρελαϊκών Απόβλητων & Καταλοίπων που αφορούν σε Ιλύες που περιέχουν Ενώσεις Πετρελαίου... 50 Πίνακας 13: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Βιομηχανικής Προέλευσης Πετρελαϊκών Απόβλητων & Καταλοίπων που αφορούν σε Υδατικά Διαλύματα Ελαφρών Κλασμάτων Πετρελαίου... 54 Πίνακας 14: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Βιομηχανικής Προέλευσης Πετρελαϊκών Απόβλητων & Καταλοίπων που περιέχουν Οργανικούς Διαλύτες... 55 Πίνακας 15: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Βιομηχανικής Προέλευσης Πετρελαϊκών Απόβλητων & Καταλοίπων με Διαχωρισμό Ελαιώδους & Υδατικής Φάσης... 57 Πίνακας 16: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Βιομηχανικής Προέλευσης Πετρελαϊκών Απόβλητων & Καταλοίπων Ελαιώδους Φάσης... 60 Πίνακας 17: Κωδικοί Χωριστής Συλλογής Βιομηχανικής Προέλευσης Πετρελαϊκών Απόβλητων & Καταλοίπων σε Μορφή Γαλακτώματος... 61 Πίνακας 8: Σημάνσεις Κινδύνου Αποθήκευσης & Μεταφοράς Αποβλήτων που αφορούν σε Βιομηχανικής Προέλευσης Πετρελαϊκά Απόβλητα & Κατάλοιπα... 63 Πίνακας 19: Απαιτήσεις MARPOL 73/78... 95 LIFE10/ ENV/GR/606 8

Ευρετήριο Εικόνων Εικόνα 1: Σχεδιάγραμμα της τροποποίησης δικτύου σωληνώσεων για τη χωριστή συλλογή (ΑΝΕΚ, 2014)... 22 Εικόνα 2: Σήμανση Προσανατολισμού Μέσου Προσωρινής Αποθήκευσης... 31 Εικόνα 3: Πορτοκαλί Πινακίδα με Αριθμό Αναγνώρισης και UN... 34 Εικόνα 4 : Δεξαμενές IBC χωρίς ή με Σκέπαστρο... 47 Εικόνα 5: Διάταξη Επίπλευσης Διαλελειμένου Αέρα (DAF) (Petroleum HPV Testing Group, 2010)... 109 Εικόνα 6: Συνδυασμός Επιφανειακού Διαχωρισμού και Καθίζησης (Petroleum HPV Testing Group, 2010)... 110 Εικόνα 7: Διάταξη φυγοκεντρικού διαχωριστή (Moser A., 2012)... 112 Εικόνα 8: Διαδικασίες σε μονάδες αναγέννησης... 117 Συντομογραφίες Συντομογραφίες στην Ελληνική γλωσσά ΑΛΕ : Απόβλητα Λιπαντικών Ελαίων ΑΣΑ: Αστικά Στερεά Απόβλητα ΒΔΤ: Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές ΒΠΑΚ: Βιομηχανικά Πετρελαϊκά Απόβλητα και Κατάλοιπα ΓΓΛΛΠ: Γενική Γραμματεία Λιμένων και Λιμενικής Πολιτικής ΕΚΑ: Ευρωπαϊκός Κατάλογος Αποβλήτων ΕΛΤΕΠΕ: Ελληνική Τεχνική Περιβαλλοντικών Εφαρμογών ΚΥΑ: Κοινή Υπουργική Απόφαση ΛΤΝΧ : Λιμενικό Ταμείο Νόμου Χανίων Λ.Τ: Λιμενικό Ταμείο ΜΕΚ : Μηχανή Εσωτερικής Καύσης ΟΛΡ: Οργανισμός Λιμένος Ραφήνας ΠΑ : Πετρελαιοειδή Απόβλητα LIFE10/ ENV/GR/606 9

ΠΑΚ: Πετρελαιοειδή Απόβλητα και Κατάλοιπα ΠΑΚΠ: Πετρελαιοειδή Απόβλητα και Κατάλοιπα Πλοίων ΠΓΕ: Πρωτόκολλα Γενικής Επιθεώρησης ΠΕΣΔΑ: Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων ΠΔ: Προεδρικό Διάταγμα ΣΣΕΔ: Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης ΦΕΚ: Φύλλα της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως ΦΔΛ : Φορέα Διαχείρισης Λιμένα ΧΥΤΕΑ: Χώρος Υγειονομικής Ταφής Επικίνδυνων Αποβλήτων ΥΑ: Υπουργική Απόφαση ΥΕΝ: Υπουργείο Ναυτιλίας και Αιγαίου Συντομογραφίες στην αγγλική γλώσσα ADR: European Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road API: Application programming interface BAT: Best Available Techniques BCH: Code for Construction and Equipment of Ships Carrying Dangerous Chemicals in Bulk BV: Bed Volume COD: Chemical Oxygen Demand DAF: Dissolved Air Flotation EMAS: Eco-Management and Audit Scheme EPA: Environmental Protection Agency IBC: Intermediate Bulk Container IMDG : International Maritime Dangerous Goods ISO: International Organisation for Standardisation ISPS: International Ship and Port Facility Security Code LIFE10/ ENV/GR/606 10

MARPOL: International Convention for the Prevention of Pollution from Ships MEDPOL: Programme on the monitoring of, and research into, pollution in the Mediterranean OILPOL: International Convention for the Prevention of Pollution of the Sea by Oil ORC: Organic Rankine Cycle PAH: Polyclic Aromatic Hydrocarbon PCB: Polychlorinated Biphenyls PCT: polychlorinated triphenyl SOLAS: International Convention for the Safety of Life at Sea TFE: Thin Film Evaporator UN: United Nation LIFE10/ ENV/GR/606 11

Πρόλογος Τα Πετρελαιοειδή Απόβλητα και Κατάλοιπα (ΠΑΚ) αποτελούνται από κατηγορίες υγρών αποβλήτων που έχουν διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά, διαφορετική τελική επεξεργασία και διαφορετικές τελικές χρήσεις και αξία. Εφόσον διαχωριστούν μπορούν να αποτελέσουν από μόνα τους πρώτες ύλες για άλλες διεργασίες, ώστε να παραχθούν εκ νέου χρήσιμα για την κοινωνία προϊόντα. Εάν συλλέγονται όλες οι κατηγορίες των ΠΑΚ μαζί στις πηγές παραγωγής τους, τότε δυσκολεύεται σημαντικά η μετέπειτα επεξεργασία τους και αυξάνει το συνολικό κόστος διαχείρισης. Στην προσπάθεια της περαιτέρω βελτιστοποίησης της σημερινής διαχείρισης των ΠΑΚ υπάρχουν δύο ποιοτικά διακριτοί δρόμοι, που προτείνονται επίσημα από την Οδηγία 98/2008/EC: Ο δρόμος της ελαχιστοποίησης της παραγωγής τους, όπου ήδη καταβάλλονται σημαντικές προσπάθειες σε πολλά επίπεδα από τους άμεσα εμπλεκόμενους, διότι μειώνεται το ενεργειακό κόστος των πλοίων ή των εγκαταστάσεων και το κόστος διαχείρισης των ΠΑΚ, και Ο δρόμος της μεγαλύτερης δυνατής Διαλογής στην Πηγή (ΔσΠ) των διαφόρων κατηγοριών υγρών αποβλήτων των ΠΑΚ και κυρίως του διαχωρισμού στην πηγή των Αποβλήτων Λιπαντικών Ελαίων (ΑΛΕ) από τα υπόλοιπα ΠΑΚ. Ο παρών Οδηγός, που εκπονήθηκε από την Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης στα πλαίσια του προγράμματος LIFE10/ ENV/GR/606, παρουσιάζει τις βέλτιστες δυνατές πρακτικές για την ολοκληρωμένη και περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση των ΠΑΚ από όλες τις πηγές παραγωγής τους, εντάσσοντας για πρώτη φορά και την μέγιστη δυνατή διαλογή στην πηγή των βασικών τους υποκατηγοριών, καθώς και τις πρωτοβουλίες που θα μπορούσε να αναλάβει η διοίκηση σε εθνικό ή ακόμη καλύτερα σε Ευρωπαϊκό και Διεθνές επίπεδο. Αυτή η προτεινόμενη βελτιστοποιημένη πρακτική είναι τεχνικά εφικτή και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την επίτευξη υψηλότερων περιβαλλοντικών στόχων ανάκτησης υλικών, καθώς και μείωσης του σημερινού κόστους διαχείρισης των ΠΑΚ. Αθήνα, Αύγουστος 2014 Κυρκίτσος Φίλιππος Πρόεδρος Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης LIFE10/ ENV/GR/606 12

1 Εισαγωγή Η περιβαλλοντικά ορθή και βιώσιμη διαχείριση των Πετρελαϊκών Αποβλήτων και Καταλοίπων (ΠΑΚ) επιμερίζεται σε κάθε στάδιο διαχείρισης, ήτοι, κατά την προσωρινή αποθήκευση στο χώρο παραγωγής, κατά τη συλλογή, τη μεταφορά, ενδεχόμενη μεταφόρτωση, την επεξεργασία και την τελική διάθεση των υπολειμμάτων της επεξεργασίας. Επιπλέον, με δεδομένο ότι, βάσει της κωδικοποίησης του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων (ΕΚΑ), το σύνολο των αποβλήτων που αφορούν σε ΠΑΚ χαρακτηρίζονται ως επικίνδυνα απόβλητα, καθίσταται σαφές ότι, οι πρακτικές που πρέπει να εφαρμόζονται ανά στάδιο διαχείρισης απαιτείται να είναι οι βέλτιστες δυνατές και να επικαιροποιούνται ανάλογα με τις κατευθύνσεις που θέτει η κείμενη διεθνής, ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία. Στο πλαίσιο αυτό, απαιτείται η διαμόρφωση ενός οδηγού καλών πρακτικών σχετικά με τη διαχείριση των ΠΑΚ. Καθώς τα ΠΑΚ δεν αποτελούν μονοσήμαντη κατηγορία αποβλήτων, αλλά διαφοροποιούνται ποιοτικά ανάλογα με την προέλευση των πηγών που τα παράγουν, η ανάπτυξη οδηγού καλών πρακτικών θα πρέπει να προσαρμόζεται στις ιδιαίτερες απαιτήσεις κάθε κατηγορίας ΠΑΚ. Για το λόγο αυτό, απαιτείται μια σύνοψη των βασικών κατηγοριών ΠΑΚ και επιπλέον, εκείνων των πρακτικών ή/και τεχνολογιών που αποτελούν βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές ανά κατηγορία και ανά στάδιο διαχείρισης. Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρονται ορισμένες αντιπροσωπευτικές καλές πρακτικές διαχείρισης των ΠΑΚ στην Ελλάδα, υπό την έννοια ενσωμάτωσης του οδηγού καλών πρακτικών στο υφιστάμενο καθεστώς διαχείρισης, ανά κατηγορία ΠΑΚ και ανά στάδιο διαχείρισης (συλλογή, μεταφορά και επεξεργασία). Συγκεκριμένα, η μεθοδολογία ανάπτυξης οδηγού καλών πρακτικών διαχείρισης επιμερίζει τα ΠΑΚ σε τρεις βασικές κατηγορίες, ήτοι, τα Απόβλητα Λιπαντικά Έλαια (ΑΛΕ), τα Πετρελαϊκά Απόβλητα και Κατάλοιπα Πλοίων (ΠΑΚΠ) και τα Βιομηχανικής Προέλευσης Πετρελαϊκά Απόβλητα και Κατάλοιπα (ΒΠΑΚ). Ειδικότερα, στο 2 ο Κεφάλαιο, αναφέρονται συνοπτικά τα βασικά ποιοτικά χαρακτηριστικά κάθε κατηγορίας. Προκειμένου να καταρτιστεί ο οδηγός καλών πρακτικών ανά κατηγορία ΠΑΚ, απαιτείται μια επισκόπηση της υφιστάμενης κατάστασης ανά στάδιο διαχείρισης. Στο πλαίσιο αυτό, περιγράφονται οι πρακτικές και τα μέσα που εφαρμόζονται ανά βασική κατηγορία ΠΑΚ. Συγκεκριμένα, σε μορφή Παραρτήματος, αναλύονται οι υφιστάμενες πρακτικές που εφαρμόζονται σχετικά με την εφοδιαστική αλυσίδα διαχείρισης ΠΑΚ, ήτοι, τη συλλογή, προσωρινή αποθήκευση και μεταφόρτωση, προκειμένου να προσδιοριστεί το πλαίσιο των δραστηριοτήτων που θα καταρτίσουν τον οδηγό καλών πρακτικών ανά κατηγορία ΠΑΚ. Αναλυτικότερα, τα σχετικά Παραρτήματα περιλαμβάνουν: - Παράρτημα I: Εφοδιαστική Αλυσίδα Διαχείρισης Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων - Παράρτημα II: Εφοδιαστική Αλυσίδα Διαχείρισης Πετρελαϊκών Απόβλητων & Καταλοίπων Πλοίων - Παράρτημα III: Εφοδιαστική Αλυσίδα Διαχείρισης Βιομηχανικών Πετρελαϊκών Απόβλητων & Καταλοίπων Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι, τα Πετρελαϊκά Απόβλητα και Κατάλοιπα Πλοίων αποτελούν την υπέρτερη ποσοτικά συνιστώσα των ΠΑΚ, παρατίθεται η μεθοδολογία διαχείρισης των ευκολιών υποδοχής που αφορούν στις εγκαταστάσεις παραλαβής των ΠΑΚΠ, εν αναμονή μεταφοράς προς περαιτέρω διαχείριση. Οι ευκολίες υποδοχής αποτελούν τους ενδιάμεσους σταθμούς μεταξύ παράδοσης και επεξεργασίας LIFE10/ ENV/GR/606 13

ΠΑΚΠ. Στο πλαίσιο αυτό, το Παράρτημα IV: Διαχείριση Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων Πλοίων σε Λιμενικές Εγκαταστάσεις, περιγράφει τις κανονιστικές παραμέτρους των ευκολιών υποδοχής. Σε συνέχεια των ανωτέρω και για κάθε βασική κατηγορία ΠΑΚ (ΑΛΕ, ΠΑΚΠ και ΒΠΑΚ), περιγράφονται οι επιμέρους διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούνται προκειμένου να καταστεί περιβαλλοντικά ορθή η συλλογή, προσωρινή αποθήκευση και μεταφορά. Στο πλαίσιο αυτό, η παράθεση των σχετικών διαδικασιών επεκτείνεται προκειμένου να συμπεριλάβει και τις δραστηριότητες παράδοσης παραλαβής μεταξύ του συλλέκτη παραγωγού και του παραλήπτη μεταφορέα, όπου, διαφοροποιούνται κατά περίπτωση ανάλογα με την πηγή προέλευσης των ΠΑΚ. Για το σύνολο των διαδικασιών που συνθέτουν τον οδηγό καλών πρακτικών, περιγράφονται οι υποδομές μέσα (συμπεριλαμβανομένου του εξοπλισμού) και το ελάχιστο προσωπικό που απαιτείται για την υλοποίησή τους. Η παράθεση των υλικοτεχνικών υποδομών, του χρησιμοποιούμενου εξοπλισμού και του προσωπικού που απαιτείται για τη διεκπεραίωση των σταδίων που συνθέτουν την εφοδιαστική αλυσίδα διαχείρισης ΠΑΚ είναι ενδεικτική υπό την έννοια ότι, ως προς τα ποσοτικά χαρακτηριστικά των εν λόγω παραμέτρων εξαρτάται από τη δυναμικότητα διαχείρισης. Ως προς την επεξεργασία, οι τεχνολογίες που εφαρμόζονται σχετίζονται εν μέρει με την πηγή προέλευσης ΠΑΚ υπό την έννοια ότι, κατά την επεξεργασία λαμβάνονται υπόψη τα φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά του αποβλήτου. Συγκεκριμένα, προκειμένου για ΠΑΚ που χαρακτηρίζονται από υψηλή περιεκτικότητα σε οργανικά μακρομόρια μέσου και υψηλού μοριακού βάρους (ΑΛΕ και ΠΑΚΠ αντίστοιχα), οι πρακτικές επεξεργασίας εστιάζονται στην επαναχρησιμοποίηση (αναγέννηση ΑΛΕ, διύλιση ΠΑΚΠ). Στον αντίποδα, για ΠΑΚ που είτε απαντώνται σε ανάμικτη μορφή (ελαιώδη απόβλητα και γαλακτώματα), είτε προέρχονται από βιομηχανικές διεργασίες (ΒΠΑΚ), ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάκτηση της υπέρτερης υδατικής φάσης προς παραγωγή συμπυκνώματος ΠΑΚ προς περαιτέρω διαχείριση. Συνηθέστερα, οι εν λόγω πρακτικές λαμβάνονται υπόψη και ως στάδιο προεπεξεργασίας προς επαναχρησιμοποίηση ή ανάκτηση ενέργειας, όταν επιδιώκεται η ανάκτηση συμπύκνωση κλασμάτων ΠΑΚ μέσου και υψηλού μοριακού βάρους. Οι κυριότερες πρακτικές που ακολουθούνται για την επεξεργασία των ΠΑΚ περιγράφονται συνοπτικά στο πλαίσιο του Παραρτήματος V: Τεχνολογίες Επεξεργασίας ΠΑΚ. Σημειώνεται ότι, οι βασικές κατευθύνσεις διαχείρισης ΠΑΚ και συγκεκριμένα, οι ενδεικνυόμενες μέθοδοι συλλογής, οι βέλτιστες διαθέσιμες τεχνολογίες επεξεργασίας και επιπλέον, οι ποσοτικοποιημένοι στόχοι περιβαλλοντικά ορθής και βιώσιμης διαχείρισης, προσδιορίζονται από την κείμενη διεθνή, κοινοτική και εθνική νομοθεσία. Οι εν λόγω θεσμικές διατάξεις διαφοροποιούνται ανάλογα με την κατηγορία ΠΑΚ (ΠΑΚ που παράγονται από χερσαίες πηγές (ΑΛΕ και ΒΠΑΚ) και ΠΑΚΠ) και επιμερίζονται σε: - Διεθνείς συμβάσεις που διέπουν τη διαχείριση των ΠΑΚΠ και άπτονται ζητημάτων προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος. - Εθνικό δίκαιο όπου, αφενός ενσωματώνει τις διεθνείς συμβάσεις διαχείρισης των ΠΑΚΠ στην εγχώρια νομοθεσία, αφετέρου, συγκεκριμενοποιεί και εξειδικεύει τα μέσα και τις τεχνολογίες που απαιτείται να εφαρμόζονται ανά στάδιο διαχείρισης των ΠΑΚΠ. - Κοινοτικές διατάξεις και συγκεκριμένα, Οδηγίες, Κανονισμούς και Αποφάσεις που οριοθετούν το πλαίσιο διαχείρισης των ΠΑΚ με έμφαση στη διαχείριση των ΑΛΕ. LIFE10/ ENV/GR/606 14

- Εθνικό δίκαιο που ενσωματώνει τις γενικές κατευθύνσεις και τους ποσοτικοποιημένους στόχους ορθής διαχείρισης των κοινοτικών διατάξεων και εξειδικεύει τις τεχνολογίες επεξεργασίας των ΠΑΚ, με βασικό κριτήριο την επικινδυνότητά τους. Οι πλέον πρόσφατες θεσμικές διατάξεις καθώς επίσης και τα κυριότερα σημεία αυτών παρατίθενται επιγραμματικά στο Παράρτημα VI: Θεσμικό Πλαίσιο Διαχείρισης Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων. Εκτενέστερη περιγραφή των θεσμικών διατάξεων σχετικά με τη διαχείριση των ΠΑΚ (ΑΛΕ, ΠΑΚΠ και ΒΠΑΚ) παρατίθεται στο Παραδοτέο Π2.1 με τίτλο Ανασκόπηση Εθνικής & Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας για τη Διαχείριση Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων. LIFE10/ ENV/GR/606 15

2 Πετρελαϊκά Απόβλητα & Κατάλοιπα Ο ποιοτικός χαρακτηρισμός αποβλήτων που αφορούν σε ΠΑΚ περιλαμβάνει το σύνολο εκείνο των αποβλήτων υγρής, στερεάς και λασπώδους (μίγμα υγρής στερεάς φάσης) μορφής όπου περιέχεται ως συστατικό ένα ή/και περισσότερα κλάσματα του πετρελαίου. Με δεδομένο ότι, τα ΠΑΚ απαντώνται σε ευρεία ποικιλία τύπων ως προς τη σύστασή τους, ο προσδιορισμός με βάση τη σύνθεση αυτών καθίσταται πρακτικά αδύνατος καθώς η μεταβλητότητα σύστασης δεν εντοπίζεται μόνο στην περιεκτικότητα σε πετρέλαιο αλλά και σε διαφορετικότητα ως προς τα κλάσματα πετρελαίου καθώς και σε άλλα συστατικά που απαντώνται κατά περίπτωση. Ως εκ τούτου, ο ποιοτικός χαρακτηρισμός των ΠΑΚ με βάση τις κύριες πηγές προέλευσής τους, ευθυγραμμιζόμενη με την κοινοτική νομοθεσία ως προς την αντίστοιχη μεθοδολογία ταυτοποίησης των ΠΑΚ όπως αυτή παρατίθεται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων. Ο χαρακτηρισμός των ΠΑΚ μέσω του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων (ΕΚΑ) καθιστά σαφές ότι, οι ποσότητες των ΠΑΚ παράγονται από μια ευρεία ποικιλία πηγών προέλευσης, γεγονός που καθιστά τη διαχείρισή τους μια διαδικασία που σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να είναι ενιαία για όλους τους τύπους ΠΑΚ. Ως εκ τούτου, απαιτείται μια γενικότερη κατηγοριοποίηση των ΠΑΚ με κριτήριο την συγγένεια ως προς την εφαρμογή μιας κατά το δυνατόν περισσότερο ενιαίας διαχείρισης των αντίστοιχων ποσοτήτων. Ταυτόχρονα, η κατηγοριοποίηση αυτή πρέπει να καλύπτει όλες τους επιμέρους τύπους ΠΑΚ, ανεξάρτητα από την πηγή προέλευσης. Ακολούθως, οι απαιτήσεις ανάλυσης και αξιολόγησης επιβάλλουν τη σύγκριση μεταξύ μεθόδων, πρακτικών και τεχνολογιών που προβάλλουν ως εναλλακτικές σε μια συγκεκριμένη δομή διαχείρισης. Για το σκοπό αυτό, τα ΠΑΚ επιμερίζονται σε τρεις βασικές και κατά κάποιο τρόπο συγκεντρωτικές, κατηγορίες που αφορούν σε: - Απόβλητα λιπαντικά έλαια (ΑΛΕ). - Πετρελαϊκά απόβλητα και κατάλοιπα πλοίων (ΠΑΚΠ). - Βιομηχανικά πετρελαϊκά απόβλητα και κατάλοιπα (ΒΠΑΚ). Η ανωτέρω κατηγοριοποίηση αντικατοπτρίζει τρεις διακριτές δομές διαχείρισης που απορρέουν από τις βασικές πηγές προέλευσης των ΠΑΚ. Ανεξάρτητα από τον ποιοτικό χαρακτηρισμό, η κοινή συνισταμένη μεταξύ όλων των αποβλήτων που συνιστούν ΠΑΚ, ανεξάρτητα από την πηγή προέλευσης, έγκειται στο ότι, τα ΠΑΚ συνιστούν ρεύματα επικινδύνων αποβλήτων και ως εκ τούτου, χρήσουν συγκεκριμένης διαχείρισης όπως αυτή προσδιορίζεται από την Κοινοτική και την Εθνική νομοθεσία. 2.1 Απόβλητα Λιπαντικά Έλαια Με τον όρο απόβλητο λιπαντικό έλαιο (ΑΛΕ) νοείται κάθε λιπαντικό έλαιο ορυκτής, συνθετικής ή μικτής βάσης, που έχει καταστεί ακατάλληλο για τη χρήση που προοριζόταν αρχικά. Ως προς την κύρια πηγή προέλευσης, τα ΑΛΕ προέρχονται από κινητήρες εσωτερικής καύσης (μηχανές εσωτερικής καύσης: ΜΕΚ), άλλους τύπους μηχανών (π.χ. στροβιλομηχανές), κιβώτια ταχυτήτων (μειωτήρες στροφών) και από συστήματα μετάδοσης κίνησης υδραυλικών συστημάτων ή μετάδοσης θερμότητας. LIFE10/ ENV/GR/606 16

Το πρότυπο μόριο των ΑΛΕ αποτελείται από οργανικές αλυσίδες με περισσότερα από 60 άτομα άνθρακα. Για το λόγο αυτό, τα ΑΛΕ δεν είναι υδατοδιαλυτά και για την περίπτωση που περιέχουν υψηλή ποσότητα υγρασίας, ο διαχωρισμός της υδατικής φάσης είναι σχετικά εύκολος. Ανάλογα με την ακριβή χημική τους σύσταση, το σημείο βρασμού τους κυμαίνεται στο θερμοκρασιακό εύρος 350-575oC (Καρώνης Δ., 2012). Αναφορικά με τη χημική τους σύσταση, τα ΑΛΕ που αφορούν σε έλαια κινητήρων μειωτήρων στροφών και υδραυλικών συστημάτων, αποτελούν κατά βάση μίγμα υδρογονανθράκων που προέρχεται από παραφινικό ή ναφθενικό αργό πετρέλαιο. Στη βάση αυτή προστίθενται συστατικά όπως οργανομεταλλικές ενώσεις βαρίου, ψευδαργύρου, μαγνησίου, ασβεστίου και φωσφόρου, με σκοπό τη βελτίωση των λιπαντικών και των άλλων επιθυμητών ιδιοτήτων όπως αντοχή σε κόπωση ή/και σε θερμικές καταπονήσεις, σε χρονική διάρκεια ζωής του τελικού προϊόντος κ.ά.. Κατά κανόνα, τα ΑΛΕ που προέρχονται από Μηχανές Εσωτερικής Καύσης (ΜΕΚ), παρουσιάζουν υψηλές συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων που προέρχονται από τα πακέτα προσθέτων, ενώσεις που παράγονται από τη διάσπαση ή/και πολυμερισμό συστατικών των βασικών ορυκτελαίων, ρινίσματα μετάλλων, κατάλοιπα καυσίμων, αιθάλη, ρητινοασφαλτώδεις ουσίες, σκόνη και νερό (σε αναλογία 2-3% κατά βάρος). Τα στοιχεία που περιέχονται στα ΑΛΕ αφορούν στα ακόλουθα: - Θείο, μέχρι και 0,6%, ανάλογα με την ομάδα του Βασικού Λαδιού που χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή του λιπαντικού - Χλώριο, μέχρι και 0,1% - Ασβέστιο που σε κάποια λιπαντικά ξεπερνάει το 0,3% - Φώσφορος και ψευδάργυρος, μέχρι και 0,1% - Μικρότερες περιεκτικότητες σιδήρου, πυριτίου, αργιλίου, χαλκού αλλά και άλλων μετάλλων Σημειώνεται ότι, οι πρόσθετες ουσίες που έχουν ως βάση ψευδάργυρο, μαγνήσιο, ασβέστιο και φώσφορο μπορεί να φθάσουν μέχρι και το 20% κατά βάρος των ΑΛΕ που προέρχονται από ΜΕΚ. Επίσης, στα ΑΛΕ των ΜΕΚ είναι δυνατό να υπάρχουν πολυκυκλικές αρωματικές ενώσεις όπως βένζο (α) πυρένιο και βένζο (α) ανθρακένιο οι οποίες προσροφώνται στα στερεά σωματίδια που αυτά περιέχουν, σε συγκεντρώσεις έως και 3.500ppm. Συχνό φαινόμενο αποτελεί η ανάμειξη των ΑΛΕ με διαφορετικά απόβλητα όπως τα αντιψυκτικά (αιθυλενογλυκόλη) σε υψηλά ποσοστά (μέχρι και 10%). Tα ΑΛΕ που παράγονται από βιομηχανικές βιοτεχνικές εφαρμογές είναι δυνατόν ορισμένες φορές να περιέχουν χλωριωμένους οργανικούς διαλύτες. Σε αυτή την κατηγορία των ΑΛΕ περιέχονται άτυπες οργανικές προσμίξεις όπως διαλύτες χρωμάτων, πολυκυκλικοί αλειφατικοί και αρωματικοί διαλύτες (PCAs), πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCBs) και τριφαινύλια (PCTs). Τα τελευταία εντοπίζονται ελάχιστα και είναι αποτέλεσμα ρύπανσης ελαίων μετασχηματιστών από μίγματα PCBs και τετραχλωροβενζολίου. 2.2 Πετρελαϊκά Απόβλητα & Κατάλοιπα Πλοίων Ως πετρελαϊκά απόβλητα και κατάλοιπα πλοίων (ΠΑΚΠ) ορίζεται το σύνολο των κατηγοριών ΠΑΚ που παράγονται σε χώρους, μονάδες και εγκαταστάσεις που αφορούν σε LIFE10/ ENV/GR/606 17

θαλάσσιες (μη χερσαίες) δραστηριότητες. Για λόγους που σχετίζονται με την ομαδοποίηση των ΠΑΚ και την μετέπειτα αξιολόγηση διαχείρισης αυτών, βάσει της παρούσας μελέτης, από τα ΠΑΚΠ εξαιρούνται τα ΑΛΕ και τα ΒΠΑΚ που περιγράφονται σε ξεχωριστές ενότητες. Αυτό δε σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι, στα πλοία δεν παράγονται ΑΛΕ ή ότι, δεν υπάρχουν κοινής σύστασης απόβλητα μεταξύ ΒΠΑΚ και ΠΑΚΠ. Ωστόσο, λόγω του γεγονότος ότι, η παρούσα μελέτη αποσκοπεί στην αξιολόγηση της συνολικής διαχείρισης των τριών βασικών κατηγοριών ΠΑΚ, η σχετική ομαδοποίηση γίνεται με βάση τις κύριες πηγές προέλευσης, όπως αυτές ορίζονται στον ΕΚΑ και όχι με την ακριβή χημική σύσταση κάθε τύπου ΠΑΚ. Το πρότυπο μόριο των ΠΑΚΠ αποτελείται από οργανικές αλυσίδες όπου, ανάλογα με τα κατάλοιπα του φορτίου υγρού καυσίμου (σεντίνες φορτίου), συντίθεται από οργανικές αλυσίδες που περιέχουν περισσότερα από 70 άτομα άνθρακα. Για το λόγο αυτό, τα ΠΑΚΠ δεν είναι υδατοδιαλυτά και για την περίπτωση που περιέχουν υψηλή ποσότητα υγρασίας, ο διαχωρισμός της υδατικής φάσης είναι σχετικά εύκολος και γίνεται επί του πλοίου. Ανάλογα με την ακριβή χημική τους σύσταση, το σημείο βρασμού τους κυμαίνεται σε θερμοκρασιακό εύρος μεγαλύτερο από 490oC (Καρώνης Δ., 2012). Ανάλογα με τις πρακτικές και την υποδομή στο πλοίο, στα ΠΑΚΠ συναντώνται υψηλές συγκεντρώσεις μετάλλων προερχόμενων από ΑΛΕ και μαρτυρούν την ανάμειξη αποβλήτων καυσίμου με ΑΛΕ. Ως εκ τούτου, στο πλαίσιο αυτό με τον όρο ΠΑΚΠ ορίζεται κάθε μίγμα νερού και ΠΑΚ που παράγεται σε πλοία όπου, το πετρέλαιο βρίσκεται σε περιεκτικότητα τέτοια ώστε, το αντίστοιχο μίγμα να καταστεί μη απορριπτέο στη θάλασσα. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα όσα ορίζονται στη σχετική νομοθεσία και αναλύθηκαν στο σχετικό εδάφιο, η γενική προϋπόθεση για την απόρριψη νερού στη θάλασσα είναι να έχει περιεκτικότητα σε πετρέλαιο μικρότερη από, ή το πολύ ίση με, 15ppm. Οποιοδήποτε μίγμα με περιεκτικότητα σε πετρέλαιο μεγαλύτερη από αυτήν την τιμή, συνιστά ΠΑΚΠ και χρήζει διαχείρισης επί του πλοίου και συγκεκριμένα, διαχωρισμό του πετρελαίου από την υδατική φάση. Το νερό που προκύπτει από τη διαδικασία διαχωρισμού, έχει περιεκτικότητα σε πετρέλαιο μικρότερη από 15ppm και δύναται να απορριφθεί απευθείας στη θάλασσα. Το υπόλοιπο μίγμα (περιεκτικότητας σε πετρέλαιο >15ppm αποθηκεύεται σε ειδικά διαμορφωμένες δεξαμενές εντός του πλοίου (δεξαμενές καταλοίπων) και κατά τον ελλιμενισμό, παραδίδεται στις ευκολίες υποδοχής για περαιτέρω διαχείριση (μεταφορά, επεξεργασία ή/και τελική διάθεση). Η μέτρηση των 15ppm πραγματοποιείτε με χρήση οπτικών μέσων και ως αποτέλεσμα δεν υπολογίζεται το πετρελαιοειδές που βρίσκετε σε διάλυση μέσα στο διάλυμα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να απορρίπτονται στην θάλασσα διαλύματα πετρελαίου άγνωστης σύστασης και αγνώστου οργανικού φορτίου (BOD, COD). Οι ηλεκτροπαραγωγές εγκαταστάσεις της ΔΕΗ που χρησιμοποιούν κινητήρες εσωτερικής καύσης, αν και χερσαίες, θεωρείται ότι παράγουν ΠΑΚΠ λόγω της ομοιότητας των εγκαταστάσεων με αυτές των πλοίων. 2.3 Βιομηχανικά Πετρελαϊκά Απόβλητα & Κατάλοιπα Ως βιομηχανικά πετρελαϊκά απόβλητα και κατάλοιπα (ΒΠΑΚ) ορίζεται το σύνολο των κατηγοριών ΠΑΚ που παράγονται σε χώρους, μονάδες και εγκαταστάσεις βιομηχανικής ή/και βιοτεχνικής δραστηριότητας αποκλειστικά χερσαίας προέλευσης. Για λόγους που σχετίζονται με την ομαδοποίηση των ΠΑΚ και την μετέπειτα αξιολόγηση διαχείρισης αυτών, LIFE10/ ENV/GR/606 18

βάσει της παρούσας μελέτης, από τα ΒΠΑΚ εξαιρούνται τα ΑΛΕ και τα ΠΑΚΠ που περιγράφηκαν σε προηγούμενη ενότητα. Αυτό δε σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι, στις βιομηχανικές βιοτεχνικές εγκαταστάσεις δεν παράγονται ΑΛΕ ή ότι, δεν υπάρχουν κοινής σύστασης απόβλητα μεταξύ ΒΠΑΚ και ΠΑΚΠ. Ωστόσο, λόγω του γεγονότος ότι, η παρούσα μελέτη αποσκοπεί στην αξιολόγηση της συνολικής διαχείρισης των ΠΑΚ, η σχετική ομαδοποίηση γίνεται με βάση τις κύριες πηγές προέλευσης όπως αυτές ορίζονται στον ΕΚΑ και όχι με βάση την ακριβή χημική σύσταση των επιμέρους κατηγοριών ΠΑΚ. Το πρότυπο μόριο των ΒΠΑΚ, λόγω της ευρείας ποικιλομορφίας των αντίστοιχων εφαρμογών αποτελείται από οργανικές αλυσίδες με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά (Καρώνης Δ., 2012) : - Αριθμό ατόμων άνθρακα 5 έως και 10 και σημείο βρασμού που κυμαίνεται στο θερμοκρασιακό διάστημα 30-180oC, προκειμένου για ελαφρά κλάσματα πετρελαίου (π.χ. νάφθες, διαλύτες). - Αριθμό ατόμων άνθρακα 10 έως και 60 και σημείο βρασμού που κυμαίνεται στο θερμοκρασιακό διάστημα 180-350oC, προκειμένου για μεσαίου βάρους κλάσματα πετρελαίου (π.χ. καύσιμο diesel, κηροζίνες κ.ά.). - Αριθμό ατόμων άνθρακα >60 και σημείο βρασμού που κυμαίνεται στο θερμοκρασιακό διάστημα 350-650oC, προκειμένου για βαρέα κλάσματα πετρελαίου (π.χ. λιπαντικά, καύσιμο ατμοηλεκτρικών σταθμών παραγωγής ενέργειας, πίσσες κ.ά.). Ως προς την υδατοδιαλυτότητα των ΒΠΑΚ ισχύει η γενική αρχή σύμφωνα με την οποία, όσο λιγότερα είναι τα άτομα άνθρακα της πρότυπης ένωσης, τόσο περισσότερο υδατοδιαλυτό και με μικρότερο σημείο βρασμού είναι το αντίστοιχο ΒΠΑΚ. Γενικότερα, τα ΒΠΑΚ αποτελούν μια βασική συνιστώσα των βιομηχανικών αποβλήτων και στην πλειονότητα των πρακτικών εφαρμογών, απαντώνται ως μίγματα με ουσίες, ενώσεις και στοιχεία που χαρακτηρίζονται από υψηλό ρυπαντικό φορτίο. Οι κυριότεροι ρυπαντές των βιομηχανικών αποβλήτων περιλαμβάνουν (Λέκκας Θ., 2001; Παπακωνσταντόπουλος Γ., 2007): - Αδιάλυτα στερεά. - Οργανικές ενώσεις (φαινόλες, χρωστικές ουσίες, χλωριωμένους υδρογονάνθρακες κ.ά.). - Πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες. - Πολυχλωριωμένες οργανικές ενώσεις. - Ιόντα τοξικών ή μη τοξικών μετάλλων (Fe, Cu, Zn, Ni, Al, Hg, Pb, Cr, Cd, Ti, Be). - Ανιόντα (θειικά, φωσφορικά, χλωριούχα, κυανιούχα, νιτρώδη κ.ά.). - Αέριους ρύπους (υδρόθειο, αμμωνία, διοξείδιο του θείου). - Ανόργανα οξέα και βάσεις (νιτρικό οξύ, υδροχλώριο, θειικό οξύ, υδροφθόριο, καυστική σόδα κ.ά.). - Βιοαποδομήσιμες ουσίες (σάκχαρα, πρωτεΐνες, φαινόλες κ.ά.). LIFE10/ ENV/GR/606 19

3 Παραδείγματα Διαχείρισης Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων στην Ελλάδα Τα αντιπροσωπευτικά παραδείγματα που ακολουθούν, συνιστούν αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης διαχείρισης ΠΑΚ στην Ελλάδα υπό την έννοια των βέλτιστων πρακτικών και περιλαμβάνει ολόκληρο το φάσμα διαχείρισης (συλλογή, μεταφορά, προεπεξεργασία και κυρίως επεξεργασία). Η επισκόπησή τους αποτέλεσε τη βάση για τον προσδιορισμό του οδηγού καλών πρακτικών τόσο ως προς τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούνται, όσο και ως προς τις απαιτούμενες υλικοτεχνικές υποδομές και προσωπικό. Ειδικότερα, οι εν λόγω βέλτιστες πρακτικές περιλαμβάνουν: - Χωριστή συλλογή ΠΑΚΠ σε πλοία της ΑΝΕΚ. Σημειώνεται ότι, η εν λόγω δράση έλαβε χώρα στα πλαίσια υλοποίησης του έργου ELINA Ολοκληρωμένη Πράσινη Διαχείριση Πετρελαιοειδών Αποβλήτων και Καταλοίπων με βάση τον Κύκλο Ζωής. - Προ-επεξεργασία (εξυδάτωση) ΠΑΚΠ από την Alfa Laval. Η καινοτόμος τεχνολογία της ανάκτησης καυσίμου από τα ΠΑΚΠ μέσω συστήματος διαχωρισμού, ανεξάρτητα από τη χρήση διαχωριστήρα πετρελαίου νερού, στοχεύει στην εξοικονόμηση καυσίμου πρόωσης των πλοίων, αξιοποιώντας τα πετρελαϊκά κατάλοιπα των δεξαμενών καυσίμου. - Μεταφορά ΑΛΕ από το Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης ΕΝ.ΔΙ.Α.Λ.Ε. Α.Ε.. Τα ΑΛΕ, ως ειδικό ρεύμα ΑΣΑ, αποτελούν αντικείμενο χωριστής συλλογής και εν συνεχεία, μεταφέρονται από αδειοδοτημένους συλλέκτες μεταφορείς που είναι συμβεβλημένοι με το ΣΣΕΔ ΕΝΔΙΑΛΕ ΑΕ προς τι τερματικές μονάδες επεξεργασίας. Σημειώνεται ότι, κατά την πρώτη δεκαετία του 2000, η ΕΝΔΙΑΛΕ ΑΕ (πρώην ΕΛΤΕΠΕ ΑΕ) σημείωσε υψηλότατους δείκτες συλλογής, μεταφοράς και αξιοποίησης των ΑΛΕ υπερκαλύπτοντας τους θεσμικά κατοχυρωμένους ευρωπαϊκούς στόχους. - Παραλαβή και μεταφορά ΠΑΚΠ από την Hellenic Environmental Centre (HEC). Η HEC αποτελεί πάροχο υπηρεσιών σχετικά με εφαρμογή ευκολιών υποδοχής των πλοίων σε επίπεδο εγκαταστάσεων παραλαβής και με χρήση κινητού εξοπλισμού (βυτιοφόρα) ανάλογα με την προς παραλαβή και μεταφορά ποσότητα ΠΑΚ. - Επεξεργασία ΑΛΕ από την CYCLON. Η CYCLON, εφαρμόζοντας βέλτιστες πρακτικές διαχείρισης ΠΑΚ αναφορικά με την εφαρμογή τεχνολογιών επεξεργασίας, μετασχηματίζει τα ΑΛΕ σε έλαια λίπανσης υψηλής ποιότητας κάνοντας τεχνικά εφικτή την έννοια της επαναχρησιμοποίησης. 3.1 Συλλογή & Προσωρινή Αποθήκευση Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων σε Πλοία της ΑΝΕΚ Στο πλαίσιο του έργου ELINA πραγματοποιήθηκε χωριστή συλλογή ΠΑΚΠ σε 2 πλοία της ANEK. Η υλοποίηση της χωριστής συλλογής πραγματοποιήθηκε με ιδία μέσα της ΑΝΕΚ αξιοποιώντας το υπάρχον προσωπικό και αγοράζοντας τον απαιτούμενο εξοπλισμό. Κατά τη λειτουργία των πλοίων, ανάμικτα υγρά απόβλητα που παράγονται από το μηχανοστάσιο και τις δεξαμενές αποθήκευσης καύσιμων των πλοίων, μαζί με μικρές ποσότητες νερού καθαρισμού, αναμιγνύονται με πετρελαιοειδή, καθιστώντας τα LIFE10/ ENV/GR/606 20

ακατάλληλα για τις μηχανές. Το μίγμα συλλέγεται στις υφιστάμενες δεξαμενές (bilge tank) όπως προβλέπεται από τη Διεθνή Σύμβαση MARPOL για τη Θαλάσσια Ρύπανση και στη συνέχεια οδηγείται στο Διαχωριστή Ελαίου-Νερού (Oily Water Separator) για περαιτέρω επεξεργασία. Τα ανώτερα στρώματα του μίγματος οδηγούνται στη δεξαμενή βαρέων καταλοίπων (sludge tank), προκειμένου αυτό να διατεθεί σε παράκτιους σταθμούς για επεξεργασία, ενώ το αραιότερο μίγμα καταλοίπων περνά μέσα από το μετρητή ελαίου (oil content meter), απ όπου είτε επιστρέφει στη δεξαμενή συλλογής καταλοίπων είτε απορρίπτεται στη θάλασσα, τηρώντας τις προβλεπόμενες αποστάσεις από την πλησιέστερη ακτή που ορίζει η Δ.Σ MARPOL και υπό την προϋπόθεση ότι η περιεκτικότητα αυτού σε ενώσεις πετρελαίου είναι μικρότερη από 15ppm. Για την προώθηση αυτών των βαρέων ΠΑΚ για αναγέννηση, με μειωμένο κόστος επεξεργασίας και καλύτερη ποιότητα αναγέννησης, πρέπει τα ΠΑΚ να επεξεργαστούν και να διαχωριστούν στην πηγή. Ο διαχωρισμός γίνεται με την εγκατάσταση ενός συστήματος βέλτιστου διαχωρισμού των αποβλήτων στη δεξαμενή συλλογής των βαρέων καταλοίπων στα σκάφη. Η τροποποίηση πραγματοποιήθηκε με σκοπό να εξεταστούν τα αποτελέσματα και να βελτιωθεί η ποιοτική σύνθεση των αποβλήτων, με δειγματοληψίες πριν και μετά την εγκατάσταση του συστήματος διαχωρισμού. Η τροποποίηση της υπάρχουσας εγκατάστασης αποτυπώθηκε σε σχέδια και υποβλήθηκε προς έγκριση στον αρμόδιο Νηογνώμονα. Μετά από έλεγχο για τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της Δ.Σ MARPOL 73/78, εγκριθήκαν και στη συνέχεια εφαρμόστηκαν τα σχέδια. 3.1.1 Υφιστάμενη Κατάσταση Τροποποίηση Η υφιστάμενη κατάσταση περιλαμβάνει εκτός της δεξαμενής σεντινών (BILGE TANK) και τη δεξαμενή βαρέων πετρελαιοειδών καταλοίπων (SLUDGE TANK No. 17). Σύμφωνα με τους Διεθνείς Κανονισμούς της MARPOL όλα τα σεντινόνερα συλλέγονται στη δεξαμενή BILGE TANK και από εκεί μέσω του έλαιο-διαχωριστή (OILY WATER SEPARATOR) τα βαρέα κατάλοιπα οδηγούνται στο SLUDGE TANK No. 17, ενώ τα χαμηλότερα στρώματα του μίγματος στο ελαιοδιαχωριστή είτε απορρίπτονται απευθείας στη θάλασσα ή επιστρέφουν στη δεξαμενή BILGE TANK. Για να επιτευχθεί ο διαχωρισμός στην πηγή τοποθετήθηκε διάταξη άντλησης των υψηλότερων στρωμάτων του μείγματος από το SLUDGE TANK και μεταφορά τους απευθείας στη νέα δεξαμενή DIRTY OIL TANK No. 29. Στα υψηλότερο στρώματα συσσωρεύονται τα ΠΑΚ λόγω διαφοράς στο ειδικό βάρος του νερού και του πετρελαίου. Γνωρίζοντας τη στάθμη του μίγματος πετρελαιοειδών καταλοίπων μέσα στη δεξαμενή SLUDGE No. 17 και θεωρώντας ότι η παραγωγή πετρελαιοειδών καταλοίπων αντιστοιχεί σε ποσοστό περίπου 1% της κατανάλωσης καυσίμου κατά τη διάρκεια του πλου (Υ.Α. 3232 Β ΜΑRΡΟL/108/91/16.12.91/92), μπορούμε να προσδιορίσουμε το ύψος βύθισης του στομίου αναρρόφησης στη δεξαμενή πετρελαιοειδών καταλοίπων. Παράλληλα, μέσω παρακαμπτήριας γραμμής στη γραμμή καθαρισμού του ελαιοδιαχωριστή οδηγούνται στη δεξαμενή DIRTY OIL TANK και όλα τα κατάλοιπα από το ξέπλυμα (backwash) του ελαιοδιαχωριστή. Τα κατάλοιπα που παράγονται μέσω των διαχωριστών πετρελαίου οδηγούνται απευθείας στη δεξαμενή SLUDGE (Νο. 17). LIFE10/ ENV/GR/606 21

Τα διαχωρισμένα ΠΑΚ παραδίδονται στις ευκολίες υποδοχής χωριστά όμως η ΑΝΕΚ δεν γνωρίζει εάν χρήζουν ξεχωριστή επεξεργασία από τα υπόλοιπα ΠΑΚ. Στο βιβλίο πετρελαίου καταγράφονται χωριστά. Εικόνα 1: Σχεδιάγραμμα της τροποποίησης δικτύου σωληνώσεων για τη χωριστή συλλογή (ΑΝΕΚ, 2014) 3.1.2 Στοιχεία από τη χωριστή συλλογή ΠΑΚ σε πλοία της ΑΝΕΚ Κατά την εφαρμογή του ανωτέρω συστήματος χωριστής συλλογής ΠΑΚΠ προέκυψαν τα ακόλουθα στοιχεία: - Ακτοπλοϊκή Γραμμή ΠΑΤΡΑ ANCONA7458 Μέση μηνιαία παραγωγή SLUDGE περί τα 50m 3, από τα οποία περίπου 6.5 m 3 πετρελαιοειδή κατάλοιπα. είναι Η ποσότητα αυτή μέσω της νέας διάταξης οδηγείται και συλλέγεται στο DIRTY OIL TANK No. 29, απ όπου κατόπιν διατίθεται σε παράκτιους σταθμούς για αναγέννηση. - Ακτοπλοϊκή Γραμμή ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟ Μέση μηνιαία παραγωγή SLUDGE περί τα 30 m 3, από τα οποία περίπου 4.0 m 3 πετρελαιοειδή κατάλοιπα. είναι 3.2 Διαχωριστήρας Καυσίμου από Πετρελαϊκά Κατάλοιπα της Alfa Laval Η Alfa Laval έχει αναπτύξει ένα σύστημα με το οποίο επιτυγχάνεται ανάκτηση του καυσίμου. Το σύστημα αυτό ονομάζεται Pure Dry. Το σύστημα είναι αξιόπιστο και αποδοτικό και μέσω αυτοματοποιημένου συστήματος ανακτά καύσιμο από τα ΠΑΚ που προκύπτουν στο μηχανοστάσιο των πλοίων ή της βιομηχανίας. LIFE10/ ENV/GR/606 22

Οι πηγές των ΠΑΚ από τις οποίες μπορεί να ανακτηθούν καύσιμα είναι: φίλτρα λαδιού και καυσίμου δεξαμενές καθίζησης καυσίμου, στραγγισμάτων, υπολείμματα από τοιχώματα δεξαμενών αντλίες έγχυσης καυσίμου διαρροές λέβητα καυστήρα «ταψιά» κάτω από αντλίες μεταφοράς καυσίμου διαρροές αγωγών ατυχηματικές διαρροές καυσίμου κοσκίνα καθαρισμού καυσίμου Προϋπόθεση για την ανάκτηση καυσίμου είναι τα ΠΑΚ που προκύπτουν από τις παραπάνω πήγες να συλλέγονται χωριστά από τα ΠΑΚ που προέρχονται από διαφορετικές πηγές. Επιπλέον δεν πρέπει να αναμιγνύονται με ΑΛΕ. Το PureDry επεξεργάζεται τα ΠΑΚ διαχωρίζοντας το νερό και τα στερεά και ανακτώντας το επαναχρησιμοποιήσιμο καύσιμο. Ο διαχωρισμός γίνεται σε 3 φάσεις - Νερό περιεκτικότητας πετρελαίου μικρότερη των 1,000ppm - Καύσιμο που περιλαμβάνει λιγότερο από 5% νερό - Στερεά υπολείμματα που παραδίδονται ως στέρεα απόβλητα Το καύσιμο που ανακτάται επιστρέφεται την δεξαμενή καυσίμου για επαναχρησιμοποίηση. Η εγκατάσταση του είναι εύκολη, απαιτεί μικρό χώρο παρέχοντας ευελιξία στην τοποθέτηση του. Η χρήση του εξοικονομεί 2% στο κόστος των καυσίμων και η απόσβεση της επένδυσης πραγματοποιείτε σε σύντομο χρονικό διάστημα. Επιπλέον λειτουργεί ως προ-επεξεργασία του νερού πριν απόρριψη του στη θάλασσα. Συνοπτικά με τη χρήση του συστήματος Pure Dry επιτυγχάνεται: - εξοικονόμηση καυσίμου - μείωση του κόστους αγοράς καυσίμου - μείωση του αποτυπώματος άνθρακα - μείωση της ποσότητας απόβλητων προς επεξεργασία - μείωση κόστους διαχείρισης αποβλήτων - αποδοτική προ- επεξεργασία του νερού πριν την απόρριψη του LIFE10/ ENV/GR/606 23

3.3 Παραλαβή & Μεταφορά Αποβλήτων Λιπαντικών Ελαίων από το Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης ΕΝ.ΔΙ.Α.Λ.Ε. Α.Ε. Ως προς τη συλλογή των ΑΛΕ και των ΠΑΚΠ που αφορούν σε υπολείμματα φορτίου, στην Ελλάδα υπάρχει ένα σύστημα συλλογικής εναλλακτικής διαχείρισης ΑΛΕ, Εναλλακτική Διαχείριση Αποβλήτων Λιπαντικών Ελαίων ΑΕ (ΕΝΔΙΑΛΕ), που πήρε έγκριση ως σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης ΑΛΕ πανελλαδικής εμβέλειας το 2004. Η ΕΝΔΙΑΛΕ αποτελεί ανώνυμη εταιρεία, η οποία ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1998 από την εταιρία πετρελαιοειδών Cyclon Ελλάς. Καταστατικός σκοπός της ΕΝΔΙΑΛΕ, είναι ο σχεδιασμός και η άσκηση της διαχείρισης των ΑΛΕ σε εθνικό επίπεδο. Με τον όρο σχεδιασμό εννοούμε την οργάνωση και λειτουργία ενός πανελλήνιου δικτύου συλλογής προσωρινής αποθήκευσης και μεταφοράς ΑΛΕ προς ανακύκλωση, με την υιοθέτηση των μέτρων και προϋποθέσεων που καθορίζονται με το ΠΔ 82/2004 για την εναλλακτική διαχείριση των ΑΛΕ. Η ΕΝΔΙΑΛΕ ΑΕ συνεργάζεται με πλήθος ιδιωτών κι εταιρειών συλλογής και μεταφοράς ΑΛΕ και με αυτόν τον τρόπο δύναται να καλύψει το σύνολο της Ελληνικής Επικράτειας. Οι εξουσιοδοτημένοι συλλέκτες αποθηκεύουν τα απόβλητα σε επτά κέντρα συλλογής (2007) που βρίσκονται σε Ασπρόπυργο, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Κοζάνη, Βόλο, Καβάλα και Ηράκλειο (ΕΛ.ΤΕ.ΠΕ., 2011). Στη συνέχεια, μεταφέρονται στις έξι εγκαταστάσεις αναγέννησης αξιοποίησης των ΑΛΕ αδειοδοτημένες για ανακύκλωση και παραγωγή βασικών λιπαντικών. Οι εγκαταστάσεις αυτές ανήκουν: μία στη Cyclon Hellas που βρίσκεται στον Ασπρόπυργο, δύο στη Θεσσαλονίκη και από μία σε Βοιωτία, Πάτρα και Εύβοια. Από την αναγέννηση παράγονται λιπαντικά κατάλληλα για χρήση, παραπροϊόντα που διατίθενται για περαιτέρω επεξεργασία, ενώ για το απόβλητο που μένει ως υπόλειμμα υπάρχουν κανονισμοί με βάση τους οποίους διατίθεται με ασφάλεια στο περιβάλλον. Στο πλαίσιο αυτό, από 1ης Ιουλίου 2004, η ΕΝΔΙΑΛΕ ανέπτυξε συνεργασίες καλύπτοντας όλο το φάσμα των εταιρειών που εμπλέκονται στην αγορά των λιπαντικών. Συγκεκριμένα συνεργάζεται με: - Εταιρείες παραγωγής και εισαγωγής λιπαντικών (Υπόχρεοι - Διαχειριστές) οι οποίες συνεργάζονται με το σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης στο πλαίσιο που ο Νόμος 2939/2001 και το ΠΔ 82/2004 ορίζουν, αποδίδοντας ετησίως εισφορά στο Σύστημα βάσει των ποσοτήτων λιπαντικών που προωθούν στην ελληνική επικράτεια. - Εταιρείες συλλογής και μεταφοράς ΑΛΕ. - Σημεία παραγωγής ΑΛΕ (κάτοχοι ΑΛΕ) όπως πρατήρια καυσίμων, συνεργεία αυτοκινήτων, δημόσιους οργανισμούς, υπηρεσίες του ελληνικού στρατού κ.ά.. - Αξιοποιητές Αναγεννητές ΑΛΕ. Κατά τη διάρκεια των πρώτων 18 μηνών από την έγκρισή του, η ΕΝΔΙΑΛΕ λειτούργησε επτά Κέντρα Συλλογής και Προσωρινής Αποθήκευσης, στα οποία οδηγούνται όλες οι συλλεγόμενες ποσότητες ΑΛΕ από τους συνεργαζόμενους συλλέκτες. Η επιτυχημένη λειτουργία του συστήματος εναλλακτικής διαχείρισης έχει ως αποτέλεσμα η Ελλάδα να είναι πρώτη μεταξύ των χωρών της ΕΕ σε ποσοστό αναγέννησης ΑΛΕ δεδομένου ότι οδηγεί το 100% των συλλεγομένων ΑΛΕ σε αναγέννηση, γεγονός που αποτελεί μοναδικό επίτευγμα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. LIFE10/ ENV/GR/606 24

Η μεγαλύτερη εταιρεία συλλογής ΑΛΕ και λοιπών ΠΑΚ στην Ελλάδα είναι η CYTOP με πανελλαδική δραστηριότητα και περίπου 30 βυτιοφόρα συλλογής. Συλλέγει περισσότερο από το 50% των συλλεγόμενων ΑΛΕ στην χώρα. Ταυτόχρονα, δραστηριοποιείται πλήθος άλλων συλλεκτών, με ένα ή/και δύο βυτιοφόρα. Εκτός αυτών, στο χώρο της συλλογής και προσωρινής αποθήκευση ΠΑΚ και ειδικότερα, ΑΛΕ, δραστηριοποιείται και η εταιρεία INTERGEO Τεχνολογία Περιβάλλοντος Ε.Π.Ε. με έδρα τη Θέρμη Θεσσαλονίκης. Επιπλέον, η INTERGEO προβαίνει και σε αποκαταστάσεις εδαφών που έχουν ρυπανθεί από πετρελαιοειδή (Intergeo, 2013). 3.4 Παραλαβή & Μεταφορά Πετρελαϊκών Καταλοίπων από τη Hellenic Environmental Center Η Hellenic Environmental Center (HEC) είναι η εταιρεία όπου συλλέγει τα ΠΑΚ από τα περισσότερα λιμάνια την Ελλάδα. Η HEC παρέχει τις υπηρεσίες ευκολιών υποδοχής και είναι εφοδιασμένη με όλες τις απαραίτητες άδειες για όλα τα πλωτά και χερσαία μέσα που χρησιμοποιούνται κατά την παροχή των απαιτούμενων υπηρεσιών. Η εταιρεία διαθέτει ιδιόκτητα αυτοκινούμενα και ρυμουλκούμενα πλωτά μέσα για την παραλαβή των υγρών αποβλήτων πλοίων καθώς και ιδιόκτητα φορτηγά όλων των τύπων και λοιπό απαιτούμενο εξοπλισμό. Τα μέσα τα οποία διαθέτει η εταιρεία είναι εφοδιασμένα με κατάλληλους εξοπλισμούς για την παραλαβή και επεξεργασία των κάτωθι υγρών αποβλήτων: α) πετρελαιοειδή β) υγρά απόβλητα γ) λύματα Τα ΠΑΚ που συλλέγονται διαχωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες: - Εκπλύματα δεξαμενών φορτίου πετρελαιοφόρων πλοίων (slops) - Πετρελαιοειδή μίγματα χώρων μηχανοστασίου (bilge water) - Βαρέα κατάλοιπα πετρελαίου (sludges) - Εκπλύματα δεξαμενών φορτίου και κυτών - Ακάθαρτο θαλάσσερμα πλοίων - ΑΛΕ - Ακάθαρτα νερά Η μέθοδος διαχωρισμού του νερού από τα πετρέλαια γίνεται με φυσική επίπλευση και το νερό που αποβάλλεται στη θάλασσα έχει περιεκτικότητα σε πετρέλαιο κάτω των 5 ppm όπως ορίζεται στην νομοθεσία. Τα χερσαία μέσα που διαθέτει για τη συλλογή είναι: - Φορτηγό αυτοκίνητο βυτιοφόρο μεταφοράς ΠΑΚ LIFE10/ ENV/GR/606 25

- Φορτηγό αυτοκίνητο βυτιοφόρο μεταφοράς επικίνδυνων υγρών καταλοίπων - Φορτηγό αυτοκίνητο βυτιοφόρο μεταφοράς βοθρολυμάτων - Γερανοφόρο φορτηγό αυτοκίνητο για τη μεταφορά του εξοπλισμού και των μέσων παραλαβής - Φορτηγό αυτοκίνητο ανοιχτό για την μεταφορά εργαλείων και εξυπηρέτηση εταιρείας Επιπλέον, πέραν των χερσαίων εγκαταστάσεων, διαθέτει τους διπύθμενους (double bottom) και διπλού τοιχώματος (double hull) Πλωτούς Διαχωριστήρες, εξοπλισμένους με τον πλέον σύγχρονο μηχανολογικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό. Τον ECOMASTER χωρητικότητας 100.000 m3, που είναι ο μεγαλύτερος στην Ευρώπη και τον ECOLEADER χωρητικότητας 30.000 m3. Το διαχωρισμένο κλάσμα ΠΑΚ το στέλνουν στα Ελληνικά Πετρέλαια για επαναδιύλιση. 3.5 Επεξεργασία Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων μέσω της Τεχνολογίας CYCLON Το διυλιστήριο της CYCLON, αποτελεί την μεγαλύτερη Ελληνική επένδυση σε θέματα περιβάλλοντος (>20.000.000 ). Λειτουργεί από το 1982 στον Ασπρόπυργο Αττικής, με σημερινή δυναμικότητα επεξεργασίας 40.000 τόνων/έτος χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων. Εφαρμόζεται η τεχνολογία της KTI σε συνδυασμό με αυτή του IFP: Ατμοσφαιρική απόσταξη για τον διαχωρισμό του νερού Απόσταξη υπό κενό για την ανάκτηση του περιεχόμενου ντίζελ Απόσταξη υπό υψηλό κενό για την ανάκτηση του λιπαντικού κλάσματος Εκλεκτική εκχύλιση με προπάνιο για την ανάκτηση του βαρέος λιπαντικού κλάσματος Καταλυτική υδρογόνωση για την απομάκρυνση ετεροατόμων, βαρέων μετάλλων, ασταθών ενώσεων και καρκινογόνων/τοξικών ενώσεων Κλασματική απόσταξη του υδρογονωμένου προϊόντος για την παραγωγή 5 βασικών λιπαντικών GROUP I+ (με ιξώδες στους 100 C από 2 έως 32 cst και δείκτη ιξώδους >110). Βοηθητικές μονάδες παραγωγής υδρογόνου, ατμού, θερμότητας, πυρασφάλειας κλπ Μονάδα επεξεργασίας υγρών αποβλήτων Βιομηχανικός αυτοματισμός (SCADA, DCS, Ethernet με οπτικές ίνες) για τον έλεγχο της παραγωγής. Πλήρως εξοπλισμένο χημείο για τον έλεγχο της παραγωγικής διαδικασίας, της πρώτης ύλης και των προϊόντων Με την υδρογόνωση επιτυγχάνονται: LIFE10/ ENV/GR/606 26

Μείωση του ακόρεστου κλάσματος και χημική σταθερότητα Σημαντικότατη μείωση του (πολύ)αρωματικού κλάσματος και της καρκινογεννητικότητας Απομάκρυνση των ετερο-ατόμων (S, N, Cl, O) και όλων των περιεχόμενων μετάλλων. Εξασφάλιση της ποιότητας των παραγόμενων λιπαντικών, τα οποία είναι των αυστηρότερων προδιαγραφών. Αξίζει να σημειωθούν τα παρακάτω: Η τεχνολογία που χρησιμοποιείται είναι η πλέον σύγχρονη και αποδοτική στον τομέα αναγέννησης χρησιμοποιημένων λιπαντικών. Μόλις το 2003, κατασκευάστηκε στην Ευρώπη δεύτερη μονάδα καταλυτικής υδρογόνωσης. Η απόδοση της αναγέννησης φτάνει το 73% σε βασικά λιπαντικά, ενώ συνολικά η ανάκτηση υλικών από τα χρησιμοποιημένα λιπαντικά αγγίζει το 94% Λόγω υδρογόνωσης, τα αναγεννημένα λιπαντικά της CYCLON είναι εφάμιλλα (αν όχι καλύτερα) των πρωτογενών. Η CYCLON είναι ο μοναδικός στην Ελλάδα παραγωγός του λιπαντικού υψηλού ιξώδους (30 cst στους 100 C). Το διυλιστήριο λειτουργεί σύμφωνα με τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές (IPPC, 96/61/EC). Η CYCLON λειτουργεί σύμφωνα με το ISO-9001/2008, το σύστημα περιβαλλοντικής διασφάλισης ISO 14001:2004, αλλά και το κοινοτικό σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης και ελέγχου EMAS με reg. No EL000051 Πρόσφατα αντικαταστάθηκαν τα συμβατικά καύσιμα με Φυσικό Αέριο, για μείωση των εκπομπών αέριων ρύπων. Η εταιρεία αναπτύσσει έρευνα σε ευρύ φάσμα αντικειμένων όπως οι τεχνολογίες αναγέννησης, η επεξεργασία και επαναχρησιμοποίηση των υγρών αποβλήτων, ο βιομηχανικός αυτοματισμός, η αύξηση της παραγωγικότητας και η μείωση του κόστους με χρήση νέων τεχνολογιών. Όλα τα παραγόμενα βασικά λιπαντικά, τα παραπροϊόντα καθώς και τα ενδιάμεσα ρεύματα είναι καταχωρισμένα σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΚ) 1907/2006 (REACH). LIFE10/ ENV/GR/606 27

4 Οδηγός Καλών Πρακτικών Διαχείρισης Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων Αναφορικά με τις διαδικασίες που συνθέτουν την περιβαλλοντικά ορθή και βιώσιμη διαχείριση των απόβλητων λιπαντικών ελαίων, αυτή θα επικεντρωθεί αφενός στις κύριες κατηγορίες που συνθέτουν το εν λόγω ρεύμα ΠΑΚ, αφετέρου, θα περιοριστεί σε εκείνα τα ΑΛΕ που προέρχονται από χερσαίες πηγές πλην βιομηχανιών. Δηλαδή, κατά την παράθεση του οδηγού καλών πρακτικών, θα εξαιρεθούν οι ποσότητες ΑΛΕ που παράγονται από εργασίες συντήρησης του μηχανολογικού εξοπλισμού πλοίων, καθώς επίσης και οι ποσότητες ΑΛΕ που παράγονται από συγκεκριμένου τύπου βιομηχανικές εφαρμογές (π.χ. έλαια μεταλλοτεχνίας). Ειδικότερα, οι πρακτικές διαχείρισης των ΑΛΕ που παράγονται από πλοία παρατίθενται ως υποσύνολο των καλών πρακτικών διαχείρισης ΠΑΚΠ. Αντιστοίχως, οι πρακτικές διαχείρισης των ΑΛΕ που παράγονται από συγκεκριμένες βιομηχανικές εφαρμογές αποτελούν τμήμα των καλών πρακτικών διαχείρισης των ΒΠΑΚ. Στον εν λόγω οδηγό καλών πρακτικών θα προσδιοριστούν οι διαδικασίες διαχείρισης που αφορούν σε τρεις βασικές κατηγορίες ΑΛΕ που περιλαμβάνουν: - Απόβλητα λιπαντικά έλαια μηχανών εσωτερικής καύσης και κιβωτίων ταχυτήτων - Υδραυλικά έλαια τροχήλατων ανυψωτικών μηχανών. Επιπλέον, η παράθεση των διαδικασιών διαχείρισης θα επικεντρωθεί στις πηγές παραγωγής των εν λόγω ποσοτήτων, δηλαδή, στους σταθμούς ανεφοδιασμού καυσίμων κίνησης και στα συνεργεία επισκευής συντήρησης οχημάτων. Με δεδομένο ότι, τα ΑΛΕ εμφανίζουν ποικιλομορφία, η χωριστή συλλογή πρέπει να λαμβάνει υπόψη την κατά το δυνατόν ελαχιστοποίηση της ανάμιξης ΑΛΕ με διαφορετικές ιδιότητες. Στο πλαίσιο αυτό, απαιτείται η χωριστή συλλογή τουλάχιστον για τις ακόλουθες κατηγορίες ΑΛΕ, βάσει της κωδικοποίησης αυτών σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων (ΕΚΑ). Συγκεκριμένα, οι κωδικοί κατά ΕΚΑ για ΑΛΕ των οποίων η ανάμιξη πρέπει να αποφεύγεται παρατίθενται σε διαφορετικούς Πίνακες. Για τους κωδικούς ΑΛΕ του ίδιου Πίνακα, είναι επιθυμητή η χωριστή συλλογή, ωστόσο, όταν αυτό δεν είναι εφικτό, οι εν λόγω Κωδικοί μπορούν να τύχουν επεξεργασίας και σε ανάμικτη μορφή. LIFE10/ ENV/GR/606 28