«Εθνικό Σχέδιο Δράσης για Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις»

«Εθνικό Σχέδιο Δράσης για Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις» Παρουσίαση στην Ηµερίδα: «Πράσινες Προµήθειες στην Ευρώπη» Παρασκευή 30 Νοεµβρίου 2012 Ευτύχιος Σαρτζετάκης Αν. Καθηγητής, Παν. Μακεδονίας 30/11/2012

Η σηµασία των δηµόσιων δαπανών Source: The Levy Economics Institute Source: Greece; International Monetary Fund 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Οι δηµόσιες δαπάνες στην Ευρώπη κυµαίνονται γύρω στο 45% του ΑΕΠ. Οι δηµόσιες δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα ήταν σχετικά σταθερές µέχρι τα µέσα του 2000, αυξήθηκαν σηµαντικά µέχρι το 2009, αλλά και πάλι δεν ξεπέρασαν άλλες τις Ευρωπαϊκές χώρες. Sweden France Hungary Denmark Italy Austria Finland Belgium Portugal Netherlands Germany United Kingdom Czech Republic Poland Greece Iceland Norway New Zealand Canada Luxembourg Spain Slovak Republic United States Japan Australia Ireland Switzerland Korea Mexico 2006 (or closest year available) 1995 Το έλλειµµα του δηµοσίου διογκώνεται µεταξύ 2007 και 2010 ενώ µετά αρχίζει να συρρικνώνεται. OECD29 Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 2

Η σηµασία των δηµόσιων δαπανών Οι συνολικές δηµόσιες δαπάνες κυµαίνονται γύρω στο 45% και πάντως κάτω από τον µέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ. Οι δαπάνες σε µισθούς τα τελευταία χρόνια υπερβαίνουν τον µέσο. % του ΑΕΠ Government final consumption expenditure 18,5 18 17,5 17 Οι δαπάνες τελικής κατανάλωσης κυµαίνονται γύρω στο 17% που είναι και ο µέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ. 16,5 16 15,5 15 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Source: OECD.Stat Extracts Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 3

Η σηµασία των δηµόσιων δαπανών Ανάλυση των δαπανών τελικής κατανάλωσης Γενικές δηµόσιες υπηρεσίες 31,0 Εκπαίδευση 21,8 Υγεία 18,5 Άµυνα 15,3 Προστασία πολίτη 8,4 Πολιτισµός, θρησκεία 2,0 Κοινωνική προστασία 1,4 Οικονοµία 0,9 Κτίρια 0,5 Περιβαλλοντική προστασία 0,0 Source: OECD.Stat Extracts, 2008 Η ανάλυση των δαπανών τελικής κατανάλωσης διαφέρει κατά πολύ από την ανάλυση των συνολικών δηµόσιων δαπανών, όπου κυριαρχεί η κοινωνική προστασία (40% περίπου) οι γενικές δαπάνες (περίπου 17%) τα οικονοµικά (13%) και η υγεία (10%). Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 4

Τι είναι οι ΣΠ «η διαδικασία µε την οποία οι δηµόσιες αρχές επιδιώκουν να συνάψουν συµβάσεις για αγαθά, υπηρεσίες και έργα µε µικρότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις καθ' όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, σε σύγκριση µε αγαθά, υπηρεσίες και έργα που επιτελούν την ίδια πρωταρχική λειτουργία τα οποία θα αποτελούσαν το αντικείµενο της σύµβασης υπό άλλες συνθήκες.» Πηγή: COM(2008)400 της 16ης Ιουλίου 2008 της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Από το 2003 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε την Ολοκληρωµένη Πολιτική Προϊόντων (ΟΠΠ) µε την (COM/2003/0302 final) ως αναπόσπαστο µέρος της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη στην ΕΕ και κάλεσε τα κράτη µέλη να καταρτίσουν Εθνικά Σχέδια ράσης (ΕΣ ) για το πρασίνισµα των δηµόσιων προµηθειών µέχρι τα τέλη του 2006. Τα Εθνικά Σχέδια ράσης θα έπρεπε να περιλαµβάνουν αξιολόγηση της υφιστάµενης κατάστασης, να θέτουν στόχους τριετίας και να καθορίζουν ποια µέτρα θα ληφθούν για την επίτευξή τους. Ως το 2008 µόνον 14 κράτη. Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 5

Οφέλη ΣΠ Τα οφέλη των Π Σ µπορούν να συνοψιστούν ως εξής: Περιβαλλοντικοί στόχοι Συντελούν στην επίτευξη συγκεκριµένων περιβαλλοντικών στόχων και σκοπών (για παράδειγµα, µειώσεις των εκποµπών CO2, ενεργειακή απόδοση και διατήρηση των φυσικών πόρων) Εξοικονόµηση πόρων Επιφέρουν αξιοσηµείωτη εξοικονόµηση κόστους ειδικότερα αν ληφθεί υπόψη το κόστος κύκλου ζωής των προϊόντων Εµπιστοσύνη Οδηγούν σε αυξηµένη εµπιστοσύνη των πολιτών, επιχειρήσεων και της κοινωνίας των πολιτών απέναντι στη δηµόσια διοίκηση Καινοτοµία - εξωστρέφεια Ενθαρρύνουν την καινοτοµία και υποστηρίζουν την ανάπτυξη ανταγωνιστικών πράσινων προϊόντων και υπηρεσιών και διευρύνουν τις αντίστοιχες αγορές Βελτίωση υπηρεσιών Αναπτύσσουν τις ικανότητες και δεξιότητες των δηµοσίων οργανισµών ούτως ώστε να ανταποκριθούν στα µελλοντικά προβλήµατα Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 6

Οφέλη ΣΠ Το ιάγραµµα παρουσιάζεται η µείωση του εκλυόµενου CO 2 εξ αιτίας των Π Σ, ανά χώρα για τις χώρες του οµίλου των green-7 (Austria, Denmark, Finland, Germany, Netherlands, Sweden and UK) Παρατηρούµε ότι κατά µέσο όρο στις χώρες του οµίλου των green-7 επιτυγχάνεται µια µείωση των εκποµπών CO 2 κατά 25%. Πηγή: PwC Sustainability, 2009 Το ιάγραµµα παρουσιάζει τις αυξοµειώσεις του κόστους, λόγω των Π Σ, στις χώρες οµίλου των green-7. Η µείωση 1,2% του κόστους των δηµοσίων οργανισµών έρχεται σε αντίθεση µε την άποψη πως οι Π Σ είναι αναγκαστικά υψηλότερου κόστους (λόγο αυξηµένου κόστους των πράσινων προϊόντων) Στην πράξη όµως, βλέπουµε ότι τις περισσότερες φορές οι αυξηµένες τιµές των πράσινων προϊόντων υπερκαλύπτονται από το µειωµένο κόστος του κύκλου ζωής τους, δηλαδή το κόστος αγοράς, λειτουργίας, συντήρησης και απόρριψής τους. Εάν συνυπολογίσουµε τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη των Π Σ, τότε οι θετικές κοινωνικές επιπτώσεις είναι εξαιρετικά σηµαντικές. Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 7

Σχέδια ράσης στην Ευρώπη Η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε συνεργασία µε όλους τους ενδιαφερόµενους φορείς, αρχικά καθόρισε κοινά κριτήρια --τα στοιχειώδη κριτήρια (core green) και τα αναλυτικά κριτήρια (comprehensive green)-- για 10 κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών που θεωρούνται οι πλέον κατάλληλες για σύναψη Π Σ. Τον Ιούλιο του 2010 συντάχθηκε µια δεύτερη σειρά κριτηρίων για 8 νέους τοµείς προϊόντων: Πίνακας 1. Κατηγορίες προϊόντων για τα οποία η ΕΕ έχει υιοθετήσει πράσινα κριτήρια για τις δηµόσιες προµήθειες και συµβάσεις Φωτοαντιγραφικό χαρτί και χαρτί γραφής Προϊόντα και υπηρεσίες καθαρισµού Εξοπλισµός πληροφορικής γραφείου Προϊόντα δοµικών κατασκευών Μεταφορές Έπιπλα 10 Ηλεκτρική ενέργεια Τρόφιµα και υπηρεσίες τροφοδοσίας Κλωστοϋφαντουργικά είδη Προϊόντα και υπηρεσίες κηπουρικής + Υαλοπίνακες Κουφώµατα Θερµοµονωτικά υλικά Σκληρές επενδύσεις Πάνελ τοίχου 8 Συµπαραγωγή θερµικής και ηλεκτρικής ενέργειας Κατασκευές οδικών δικτύων και οδική σήµανση Οδοφωτισµός και φωτεινοί σηµατοδότες Κινητά τηλέφωνα Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 8

Σχέδια ράσης στην Ευρώπη Χώρα Εθνικό Σχέδιο ράσης Παρατηρήσεις Αυστρία Ιούλιος 2010 Από το 2007 υλοποιείται πιλοτικό σχέδιο για 5 κατηγορίες Βέλγιο Ιούλιος 2009 Υπάρχουν και περιφερειακά σχέδια, δύο εξ αυτών σε µορφή εγκυκλίου (Φλάνδρας, Βρυξελλών, Βαλλωνίας) Βουλγαρία - - Στάδιο διαβούλευσης για την υλοποίηση του σχεδίου Γαλλία Μάρτιος 2007 Υπό αναθεώρηση Γερµανία 1ο: Αύγουστος 2007 2ο: Απρίλιος 2009 ανία 1ο: 1994, 2ο: 2008 1ο σχέδιο επικεντρώνεται στα ενεργειακά αποδοτικά προϊόντα και υπηρεσίες (κάλεσµα της ΕΕ για τις ενεργειακά αποδοτικές προµήθειες) Ελλάδα - - ιαδικασία εκπόνησης πρότασης σχεδίου Ηνωµένο Βασίλειο Μάρτιος 2007 Υπάρχει ξεχωριστό εθνικό σχέδιο για την Εθνική Υπηρεσία Υγείας και ξεχωριστή εθνική στρατηγική για την τοπική κυβέρνηση. Επιπλέον υπάρχουν περιφερειακά σχέδια (Σκοτίας, Ουαλίας, Βόρειας Ιρλανδίας) Ιρλανδία Ιανουάριος 2012 Ισπανία Ιανουάριος 2008 Σχέδιο για 2008-2015. Υπό εξέταση η περίοδος 2016-2020 Ιταλία Απρίλιος 2008 Πορτογαλία Απρίλιος 2007 Η Βουλγαρία, Ελλάδα, Εσθονία, Ουγγαρία και Ρουµανία δεν έχουν ακόµη Εθνικό Σχέδιο Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 9

Σχέδια ράσης στην Ευρώπη Το ιάγραµµα 2 παρουσιάζει τις επιδόσεις των χωρών της ΕΕ για την περίοδο 2009-2010, όσον αφορά το ποσοστό Π Σ επί του συνόλου όλων των δηµόσιων συµβάσεων, για τις 10 κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών που αναφέρθηκαν παραπάνω. Όπως γίνεται φανερό υπάρχει σηµαντική ανισοµέρεια στην προσπάθεια µε τις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες να έχουν προχωρήσει σηµαντικά ενώ η Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία και οι νεοεισελθείσες χώρες παρουσιάζουν σηµαντική υστέρηση στην υιοθέτηση Π Σ. Πηγή: CEPS, 2012 ώδεκα χώρες έχουν ποσοστό µικρότερο του 20%, ενώ οι επτά χώρες µε τα µεγαλύτερα ποσοστά Π Σ, έχουν σχηµατίσει τον λεγόµενο όµιλο των Green-7. Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 10

Σχέδιο ράσης στην Ελλάδα Η Ευρωπαϊκή εµπειρία δείχνει ότι κεντρικό ρόλο αναλαµβάνει το Υπουργείο Περιβάλλοντος ή η Υπηρεσία Περιβάλλοντος των χωρών (κάποιες φορές µε κοινή ευθύνη του Υπουργείου Οικονοµικών). Σε αρκετές χώρες υφίσταται Κεντρική Υπηρεσία Κρατικών Προµηθειών που έχει διακριτό ρόλο στην εφαρµογή Π Σ. Σε κάποιες άλλες χώρες δηµιουργείται επιτροπή ή συµβούλιο συντονισµού που απαρτίζεται από διάφορα Υπουργεία. Με βάση την Ευρωπαϊκή εµπειρία, και δεδοµένου του διασκορπισµού αρµοδιοτήτων, στην Ελλάδα, αποφασίστηκε και δηµιουργήθηκε τον Αύγουστο του 2010 (Νόµος 3855/2010 (ΦΕΚ 95 Α/23.6.2010)) ιυπουργική Επιτροπή για την κατάρτιση και την παρακολούθηση εφαρµογής του Εθνικού Σχεδίου ράσης. Η ιυπουργική Επιτροπή αποτελείται από εκπροσώπους των παρακάτω Υπουργείων: 1) Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής 2) Οικονοµικών 3) Εσωτερικών 4) Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας (πλέον Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδοµών, Μεταφορών & ικτύων) 5) Υπουργείου Υποδοµών, Μεταφορών και ικτύων (πλέον Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδοµών, Μεταφορών & ικτύων) Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 11

Κύριος στόχος Ταυτόχρονο «πρασίνισµα» ζήτησης και προσφοράς προς όφελος της ελληνικής οικονοµίας και του περιβάλλοντος Ζήτηση Προσφορά Ζήτηση Προσφορά Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 12

Ένταξη ΣΠ στο γενικό πλαίσιο πολιτικής Πρασίνισµα Εθν. Λογ. Άδειες Εκποµπών Περιβαλλοντική αδειοδότηση Πράσινες ηµόσιες Προµήθειες Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Ecolabel Περιβαλλοντικοί φόροι Περιβαλλοντική διαχείριση ΕΜΑS ISO 1400 Επιδοτήσεις (π.χ. FiTs) Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 13

ηµόσιες προµήθειες και πράσινη ανάπτυξη έλεγχο οικονοµικά κίνητρα διαφανέ επιχειρηµατικό περιβάλλον Άµεση και έµµεση τόνωση τη ζήτηση δηµόσιε προµήθειε σεβασµό /προστασία περιβάλλοντο περιβαλλοντική ενηµέρωση εκπαίδευση διαβούλευση συµµετοχή στη λήψη αποφάσεων πράσινη επιχειρηµατικότητα Περιβάλλον Κοινωνία Πράσινα πρότυπα κατανάλωση περιβάλλον ω µοχλό ανάπτυξη Οικονοµία συµµετοχή των πολιτών πιστοποίηση (ecolabel, ISO, EMAS) καινοτοµία «καθαρέ» τεχνολογίε ανταγωνιστικότητα, εξωστρέφεια, εξαγωγέ πολίτη συµµέτοχο στι αλλαγέ δικαίωµα σε καθαρό περιβάλλον περιβαλλοντική συνείδηση Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 14

Σχέδιο ράσης στην Ελλάδα Ενέργειες της ιυπουργικής Επιτροπής: ιερεύνηση παρούσας κατάστασης Καταγραφή των δηµόσιων δαπανών ανά κατηγορία Έγινε Έρευνα Αγοράς Πράσινων Προϊόντων και Υπηρεσιών µέσω ηλεκτρονικών ερωτηµατολογίων (µε την βοήθεια τεχνικού συµβούλου) για την διερεύνηση της ελληνικής αγοράς (http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=749&language=el-gr ) Επιλογή προϊόντων και υπηρεσιών Στις συναντήσεις της Επιτροπής µέχρι τον Αύγουστο του 2011, αποφασίστηκε να υιοθετηθούν οι 10 κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών και να διερευνηθούν άλλες δύο (τσιµέντο και ντοµάτα για τα οποία υπάρχει ολοκληρωµένη ανάλυση κύκλου ζωής) Σύσταση Γραφείου Πράσινων Συµβάσεων και Περιβαλλοντικών Προτύπων το οποίο υπάγεται στο τµήµα και ΕΟΚ του ΥΠΕΚΑ (ΥΑ υπ αρ 45414-21/10/2010) Αρµοδιότητες του Γραφείου: παρακολούθηση των περιβαλλοντικών πιστοποιήσεων EMAS και Ecolabel, υποστήριξη των εργασιών της Επιτροπής, τόσο στο στάδιο σύνταξης του Εθνικού Σχεδίου, όσο και αργότερα στην εφαρµογή του. ράσεις ενηµέρωσης Ηµερίδες, φυλλάδια, ιστοσελίδα ( (http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=533&language=el-gr)) Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 15

Σχέδιο ράσης στην Ελλάδα Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 16

Σχέδιο ράσης στην Ελλάδα Στόχος της έρευνας αγοράς (µε την σύνταξη κατάλληλων ερωτηµατολογίων) ήταν η διερεύνηση του κατά πόσο µέχρι αυτή τη δεδοµένη χρονική στιγµή και σε ποιους τοµείς η ελληνική αγορά µπορεί να χαρακτηρισθεί «πράσινη». Συνολικά 4.401 καταχωρήσεις από τις οποίες µόλις οι 328, δηλ. το 7,45%, είχαν πλήρως συµπληρωµένα ερωτηµατολόγια. Επιπλέον, από τις 18 κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών που υπήρχαν, συµπληρωµένα ερωτηµατολόγια µόνον στις 11. Ενδεικτικά αποτελέσµατα: Στις κατηγορίες χρωµάτων, κλωστοϋφαντουργίας και των προϊόντων καθαρισµού η παραγωγή είναι εξολοκλήρου εγχώρια ενώ ο εξοπλισµός γραφείου πληροφορικής παράγεται εξολοκλήρου στο εξωτερικό. 50% είναι µικροµεσαίες επιχειρήσεις, 28,79% πολύ µικρές επιχειρήσεις και 10,76% οι µικρές και µεγάλες επιχειρήσεις. Το 89,39% δηλώνει κάποιου είδους πιστοποίηση (ISO 9001: 66,67%, ISO 14001/EMAS: 19,70% και άλλες πιστοποιήσεις: 27,27%) Το 31,82% δηλώνει ότι έχει περιβαλλοντική πιστοποίηση. Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 17

Σχέδιο ράσης στην Ελλάδα Επόµενα βήµατα Ολοκλήρωση του Εθνικού Σχεδίου ράσης (υπάρχει προσχέδιο) Κατάθεση του Σχεδίου στα Υπουργεία για λήψη απόφασης Επικοινωνία µε παραγωγούς, γενικότερη ενηµέρωση Ολοκλήρωση της δηµιουργίας Γραφείου Πράσινων Συµβάσεων και Περιβαλλοντικών Προτύπων (στελέχωση, εγκαταστάσεις) Ε. Σαρτζετακης Εθνικό Συνέδριο για τις Π Σ 18