Ομιλία Του Υπουργού Εθνικής Άμυνας κ. Πάνου Καμμένου Διεθνές Συνέδριο ECONOMIST 19 η Στρογγυλή Τράπεζα με την Ελληνική Κυβέρνηση (the Economist Events) Κρίσιμες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή: Πολυπλοκότητα προκλήσεων Αθήνα, 15 Μαΐου 2015
Κυρίες και κύριοι, Εκλεκτοί εκπρόσωποι Το σημερινό παγκόσμιο περιβάλλον χαρακτηρίζεται από την επανεμφάνιση παλαιών και την ανάδυση νέων απειλών, με έντονα αποσταθεροποιητικά αποτελέσματα. Η έννοια της «συμβατικής απειλής» έχει διευρυνθεί ώστε συμπεριλαμβάνει πλέον τόσο τις ασύμμετρες, όσο και τις υβριδικές απειλές. Η τάση της σταδιακής αποδυνάμωσης του Βεστφαλιανού συστήματος της κυριαρχίας του έθνους-κράτους ενισχύεται παγκοσμίως. Σήμερα, το στενά αλληλοσυνδεόμενο περιβάλλον ασφαλείας αντιμετωπίζει μια ποικιλία αλληλένδετων και διαδραστικών απειλών, όπως για παράδειγμα: την εμφάνιση «μη κυβερνητικών δρώντων», την αύξηση της τρομοκρατίας, τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα και τα προβλήματα ασφαλείας που προκαλούνται από την παράνομη μετανάστευση, την ανισότητα στην κατανομή του πλούτου και την οικονομική κρίση. Η διεθνής πιστωτική και οικονομική κρίση η οποία πλήττει σοβαρά τις παγκόσμιες οικονομίες αποτελεί κρίσιμο παράγοντα αποσταθεροποίησης της παγκόσμιας ασφάλειας. Την ίδια στιγμή στο Νότο, οι προσδοκίες για γρήγορο εκδημοκρατισμό απέτυχαν και νέες μορφές απειλών αναδύθηκαν. Οι σχισματικές εντάσεις, οι εθνοτικές και θρησκευτικές -1-
συγκρούσεις, η πολιτική πόλωση, οι εύθραυστες και αμφισβητούμενες κρατικές δομές, οι επιθέσεις ακραίων Ισλαμιστών, αποτελούν πλέον καθοριστικό στοιχείο του περιφερειακού περιβάλλοντος. Η αιματοχυσία και η επίμονη κρίση στη Συρία, σε συνδυασμό με τους δισταγμούς της Διεθνούς Κοινότητας και τα συγκρουόμενα συμφέροντα των χωρών στην ευρύτερη περιοχή, οδήγησαν στη δημιουργία νέων, πιο ριζοσπαστικών πηγών θρησκευτικού και εθνικού φονταμενταλισμού, ο οποίος μπορεί να αποσταθεροποιήσει και να προκαλέσει την κατάρρευση ενός μεγάλου τμήματος της Μέσης Ανατολής αλλά και της Βόρειας Αφρικής. Στο πλαίσιο αυτό ανησυχούμε ιδιαίτερα για το μέλλον των μειονοτικών κοινοτήτων στο Ιράκ και την παρακείμενη περιοχή, συμπεριλαμβανομένων και των Χριστιανών των οποίων η ύπαρξη απειλείται ανοιχτά από το ISIS. Εξαιτίας αυτών των παρατεταμένων συγκρούσεων και κρίσεων, οι Νοτιοανατολικές χώρες αναλαμβάνουν το υπέρογκο και δυσανάλογο βάρος της διαχείρισης των μεγάλων μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών. Όλοι έχουμε στη μνήμη αποτρόπαιες εικόνες από ανθρώπινες τραγωδίες με μαζικές απώλειες ανθρώπινων ζωών. Λόγω των διαστρεβλώσεων και των κενών στην μεταναστευτική πολιτική και στην πολιτική ασύλου της ΕΕ, η κατάσταση επιδεινώνεται διαρκώς και τείνει να καταστεί τεράστια απειλή για την εθνική, Ευρωπαϊκή και περιφερειακή ασφάλεια. Ως τέτοια αντιμετωπίζεται και από τη χώρα μας, δεδομένης και της γεωστρατηγικής θέσης της κλειδί, που την κατατάσσει ως «προπύργιο» ασφαλείας για την ευρύτερη περιοχή. Επιπλέον, αυτές οι υπάρχουσες μεταναστευτικές οδοί ακολουθούνται επίσης από την απειλητική συνέπεια της -2-
δημιουργίας «ξένων μαχητών», ως αποτέλεσμα της εξάπλωσης του εξτρεμισμού. Το φαινόμενο αυτό γίνεται το ίδιο επικίνδυνο, όταν οι μαχητές αυτοί επιστρέφουν στην Ευρώπη και τις υπόλοιπες δυτικές χώρες, φέροντας μαζί τους την πείρα που διαθέτουν στη διεξαγωγή μαχών και απειλών. Στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η υιοθέτηση της Στρατηγικής της ΕΕ για τους «ξένους μαχητές» μας παρέχει μία επιχειρησιακή πλατφόρμα για δράση προς αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, με συμμετοχή βασικών εταίρων σε όλη την ευρύτερη περιοχή. Κυρίες και Κύριοι, Η αποτυχία της νέο-συντηρητικής στρατιωτικής επέμβασης στο Ιράκ και η αποτυχία των φιλελεύθερων παραγόντων να δημιουργήσουν μέσω της λεγόμενης «Αραβικής Άνοιξης» καθεστώτα δυτικού τύπου στην περιοχή, δίνουν ένα μάθημα με ιστορική σημασία. Το μάθημα αυτό μας διδάσκει καθαρά ότι υπάρχουν όρια στους μηχανισμούς της κοινωνικής και πολιτικής διαχείρισης. Η πρόσφατη ιστορία στην Μέση Ανατολή μας διδάσκει ότι η αντίληψη που διαθέτουμε για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν μπορεί να εμφυτευτεί, ως έχει, σε κοινωνίες όπου ο νόμος των πολλών συχνά σημαίνει την άρνηση των δικαιωμάτων των λίγων. Η ασφάλεια μέσα σ ένα σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, όπως το σημερινό, δεν θα πρέπει να εξετάζεται με απλοποιημένους επιχειρησιακούς-αμυντικούς ή πολιτικούς όρους, αλλά θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένα εξόχως πολιτικό ζήτημα. -3-
Επομένως, είναι συνετό και πρέπον, να εκτιμήσουμε με ηρεμία και πραγματισμό τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Διαφορετικά, η ευρύτερη περιοχή, διατρέχει τον κίνδυνο να γίνει έρμαιο στα χέρια του εξτρεμισμού και της εσωστρέφειας. Κατά συνέπεια, είναι σημαντικό να μην επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος. Είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε ότι σε έναν κόσμο αλληλεξάρτησης, η ασφάλεια είναι περισσότερο συλλογικό παρά ατομικό ζητούμενο. Η επίλυση τόσο περίπλοκων προβλημάτων προϋποθέτει την ειλικρινή προσήλωση όχι μόνο της Διεθνούς Κοινότητας αλλά και των περιφερειακών κρατών στην αμοιβαία κατανόηση και τη πολυδιάστατη και μακροπρόθεσμη συνεργασία στον τομέα των απαιτήσεων της ασφάλειας και των πολιτικών δράσεων. Η αμοιβαία εμπιστοσύνη και η συμπληρωματικότητα είναι οι βασικοί παράγοντες για την ανάπτυξη και τη συνεργασία θεσμών και πολιτικών μέσων με στόχο την εδραίωση της ειρήνης και της ασφάλειας. Η πεποίθηση αυτή δεν αποτελεί ένα είδος δυτικής εμμονής. Αποτελεί και τη βασική προσδοκία της πλειονότητας των μουσουλμανικών κοινωνιών. Κυρίες και Κύριοι Η ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, του Μαγκρέμπ και της Μέσης Ανατολής, αποτελεί ίσως το πιο σημαντικό γεωστρατηγικό και γεω-οικονομικό κόμβο σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι έρευνες για την ανακάλυψη και την εκμετάλλευση πλουτοπαραγωγικών πηγών στην λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου και η δημιουργία ενός περιφερειακού συστήματος μεταφοράς της ενέργειας δημιουργούν επιπρόσθετες προκλήσεις ασφαλείας. -4-
Η γεωγραφική εγγύτητα με περιοχές όπου μαίνονται κρίσεις αναδεικνύει την πρόσθετη αξία της Ελλάδας ως Βασικής Πύλης προς τις μεγάλες θαλάσσιες εμπορικές οδούς ανάμεσα στην Ευρώπη και τον ανατολικό κόσμο. Θεωρούμε ότι το σταυροδρόμι αυτό θα πρέπει να αποτελεί περισσότερο πηγή δημιουργίας και ευημερίας παρά συγκρούσεων. Ο γεωπολιτικός ρόλος της Ελλάδας στην περιοχή στηρίζεται σε διάφορους παράγοντες, όπως: Τη στρατηγική σημασία των κυριότερων Ελληνικών λιμένων, που λειτουργούν ως βασικές εμπορικές πύλες, συνδέοντας την Ευρώπη και την Ασία, Τη θέση της Ελλάδας στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη, ως ενεργειακού κόμβου και μελλοντικού παραγωγού ενέργειας από πλουτοπαραγωγικές πηγές. Τη θέση της ως κύριου πυλώνα του Νοτιο-ανατολικού σκέλους του ΝΑΤΟ. Τη συμβολή της Ελλάδας στην ένταξη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και πάνω από όλα Την κομβική γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας, ως προμαχώνα των «δυτικών» και δημοκρατικών αξιών, σε μια περιοχή που μαστίζεται από τις διαμάχες και τις συγκρούσεις. Προς αυτήν την κατεύθυνση, οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις, αποτελούν ακόμα και σε αυτήν την περίοδο της οικονομικής λιτότητας, πυλώνα ισχύος, σταθερότητας και αποτροπής για όλη την ευρύτερη περιοχή. Επιπλέον η Ελλάδα διαθέτει πολύ σημαντικές εγκαταστάσεις, υποδομές και στρατιωτικές δυνατότητες. -5-
Συνδυάζοντας την αυξημένη επιχειρησιακή μας πείρα και την στρατιωτική μας κουλτούρα, παρέχουμε σημαντικά πλεονεκτήματα για την ανάπτυξη ναυτικών και αεροπορικών δυνάμεων προς την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, της Μέσης Μέσης Ανατολής και πέραν αυτών. Η Ελλάδα αποτελεί χώρα-κλειδί στο περιφερειακό περιβάλλον ασφαλείας. Γνωρίζει τα προβλήματα και τις ιδιαιτερότητες της ευρύτερης περιοχής και ταυτόχρονα παραμένει ένας διαρκής πυλώνας σταθερότητας. Προκειμένου να επιτύχουμε αυτόν το σκοπό, υιοθετήσαμε μια ακλόνητη πολιτική αρχών και θέσεων η οποία στηρίζεται: στο σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στην κυριαρχία των κρατών και στην περιφερειακή συνεργασία μέσω πολύπλευρων και ίσων διμερών σχέσεων. Έχοντας χτίσει πρόσφατα την εταιρική μας σχέση με το Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Κύπρο στην Νοτιο-ανατολική Μεσόγειο θάλασσα, αποτελούμε ένα αξιόπιστο άξονα για την προαγωγή της περιφερειακής σταθερότητας, σε συνδυασμό με την πολύτιμη και σταθερή παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών. Την ίδια στιγμή, ιστορικοί και πολιτιστικοί δεσμοί καθιστούν την Ελλάδα ικανή να διατηρήσει μακρόχρονες και αποδοτικές σχέσεις με τις περισσότερες από τις Αραβικές χώρες σε μια προσπάθεια σταθεροποίησης της Μέσης Ανατολής. Επιπρόσθετα, η ανάγκη να περιορίσουμε τον εξτρεμισμό και το ριζοσπαστισμό προϋποθέτει την ενεργή συμμετοχή και άλλων κρίσιμων, περιφερειακών γεωστρατηγικών παιχτών, όπως για παράδειγμα το Ιράν. -6-
Κυρίες και Κύριοι, Θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι πρόθεση της Ελλάδας είναι να συνεχίσει να δρα ως ένας χρήσιμος και αξιόπιστος στρατηγικός εταίρος της Διεθνούς Κοινότητας, συμμετέχοντας ενεργά στις αναληφθείσες πρωτοβουλίες με στόχο την εδραίωση της ειρήνης και της σταθερότητας, στην ευρύτερη περιοχή μας και σε όλον τον κόσμο. Συμμετέχοντας με ένα σημαντικό ρόλο στη δημιουργία ειρηνικών συνθηκών διαβίωσης σε χώρες που πλήττονται από συγκρούσεις, είναι επιδίωξή μας να συμβάλουμε με την πολιτική μας στην ήρεμη και συνετή διαχείριση κρίσεων μέσω του διαλόγου και των ειρηνικών μέσων. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. -7-