Ολοκληρωμένη Πράσινη Διαχείριση Πετρελαιοειδών Αποβλήτων και Καταλοίπων με βάση τον Κύκλο Ζωής ELINA (LIFE10 ENV/GR/606) Συμπεράσματα του έργου ELINA & Πρόταση Καλών Πρακτικών προς την Πολιτεία για Δημιουργία ΣΕΔ για τα ΠΑΚ Κυρκίτσος Φίλιππος Δρ. Περιβαλλοντολόγος Πρόεδρος / Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης
Το βασικό ερώτημα του προγράμματος ELINA είναι: Η πολιτική των μηδενικών αποβλήτων και της κυκλικής οικονομίας που προχωρά η Ε.Ε. μπορεί να βελτιστοποιηθεί στην περίπτωση της διαχείρισης των ΠΑΚ; Η τεχνική απάντηση που δίνεται από το ELINA είναι: «ΝΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΜΗΔΕΝΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΑ ΠΑΚ ΜΕ ΚΑΛΥΤΕΡΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΗΜΕΡΙΝΟΥΣ» Conference, Χανιά, 03.07.2014
Με ποιους τρόπους θα βελτιστοποιηθεί η σημερινή διαχείριση των ΠΑΚ; Την απάντηση την δίνει η Οδηγία 98/2008 Πρόληψη Προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση Ανακύκλωση Ανάκτηση Τελική διάθεση Conference, Χανιά, 03.07.2014
Το πρόγραμμα ELINA κ.α. έδειξαν ότι μπορεί τεχνικά να βελτιστοποιηθεί η σημερινή διαχείριση των ΠΑΚ Με τεχνικές παρεμβάσεις στα μηχανοστάσια πλοίων εργοστασίων για διαχωρισμό στην πηγή των αποβλήτων Με αξιοποίηση τεχνολογιών βασικής «επί τόπου» επεξεργασίας των αποβλήτων για την παραγωγή νερού και άρα ελαχιστοποίησης και συμπύκνωσης των υπόλοιπων αποβλήτων Με υιοθέτηση μέτρων, τεχνικών προδιαγραφών και ολοκληρωμένου Κώδικα Καλών Πρακτικών στα πλοία, στα λιμάνια, στις σχετικές βιομηχανίες και τους διαχειριστές των αποβλήτων Με υιοθέτηση προσαρμοσμένης τιμολογιακής πολιτικής χρέωσης των παραγωγών Με αξιοποίηση νέων τεχνολογιών μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας στην επεξεργασία και την παραγωγή καθαρών δευτερογενών προϊόντων
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙ- ΗΜΕΝΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΣΗΜΕΡΙΝΗ; Αποτελεσματικότερος (ποιοτικά & ποσοτικά) διαχωρισμός στην πηγή των αποβλήτων με βάση χαρακτηριστικά μελλοντικής διευκόλυνσης της επεξεργασίας (απόβλητα ομοιογενή, αφυδατωμένα, συμπυκνωμένα κ.α.), Πολύ μεγαλύτερη ανάκτηση στην πηγή καθαρού σχετικά νερού και σημαντική μείωση του όγκου των προς διαχείριση υπόλοιπων αποβλήτων, Ανάκτηση στην πηγή ΑΛΕ από τις σχεδόν μηδενικές σημερινές ποσότητες, Ανάκτηση επαναχρησιμοποίηση στην πηγή καυσίμων, Μείωση του κόστους διαχείρισης και επεξεργασίας για τους διαχειριστές.
ΠΟΙΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΕΡΔΙΣΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΚ; Παραγωγοί ΠΑΚ: Οι παραγωγοί των ΠΑΚ (πλοιοκτήτες και σχετικές βιομηχανίες), διότι μπορεί να μειωθεί το κόστος που θα πληρώνουν για την παράδοση μικρότερων ποσοτήτων ΠΑΚ, με ποιοτικότερα χαρακτηριστικά και με μικρότερο κόστος περαιτέρω επεξεργασίας. Κοινωνικό Σύνολο: Η μείωση του κόστους διαχείρισης των ΠΑΚ για τους παραγωγούς μπορεί να μετακυλιστεί, σε κάποιο βαθμό, σε μείωση εισιτηρίων για τους επιβάτες των πλοίων, σε μείωση κόστους των παραγόμενων υπηρεσιών μεταφοράς από πλοιοκτήτες, σε μείωση κόστους προϊόντων ή υπηρεσιών από τις σχετικές βιομηχανίες κ.λπ. Διαχειριστές ΠΑΚ: Μπορούν να κερδίσουν και οι σημερινοί διαχειριστές ΠΑΚ αφού θα επεξεργάζονται μικρότερους όγκους αποβλήτων με μικρότερο κόστος διαχείρισης και έτσι θα μπορούν να χρεώνουν και λιγότερο.
Η πολιτική για τα ΠΑΚ θα πρέπει να λάβει υπόψη βασικά δεδομένα διαχείρισης των ΠΑΚ Τα ΠΑΚ έχουν αξία Οι εμπλεκόμενοι παραγωγοί είναι στην μεγάλη τους πλειοψηφία πολύ μεγάλοι και παγκόσμιοι «παίκτες» Οι εμπλεκόμενοι διαχειριστές των ΠΑΚ είναι επίσης μεγάλοι «παίκτες» Η χρήση νέων καυσίμων ή ΑΠΕ Η ολοκληρωμένη & βελτιστοποιημένη διαχείριση των ΠΑΚ απαιτεί Ευρωπαϊκή και Παγκόσμια συνεργασία. Η Ελλάδα μπορεί να ανοίξει τον δρόμο
ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΘΕΙ Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΚ; Απαισιόδοξο σενάριο: Η πολιτεία δίνει απλώς κατευθύνσεις για Πρόληψη, Επαναχρησιμοποίηση στην πηγή, Διαχωρισμό στην Πηγή, Επεξεργασία στην πηγή, Μείωση όγκου στην πηγή, αλλά παίρνει μέτρα μόνο σε σχέση με την τιμολόγηση των υπηρεσιών διαχείρισης των ΠΑΚ, Βασικό σενάριο: Η πολιτεία, με βάση συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, υιοθετεί και θεσμοθετεί σειρά μέτρων και κινήτρων ή αντικινήτρων για όλα τα στάδια της παραγωγής και της βελτιστοποίησης της διαχείρισης των ΠΑΚ, Αισιόδοξο σενάριο: Η πολιτεία επιπλέον του βασικού σεναρίου θεσμοθετεί την υποχρέωση δημιουργίας Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης των ΠΑΚ με βάση την αρχή της Διευρυμένης Ευθύνης Του Παραγωγού.
ΑΠΑΙΣΙΟΔΟΞΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΜΕΤΡΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΠΑΚ Η πολιτεία δίνει απλώς κατευθύνσεις προς τους παραγωγούς ΠΑΚ για Πρόληψη, Επαναχρησιμοποίηση στην πηγή, Διαχωρισμό στην Πηγή, Επεξεργασία στην πηγή, Μείωση όγκου στην πηγή. Η πολιτεία προτείνει την εθελοντική εφαρμογή του παρόντος Κώδικα Καλών Πρακτικών από όλους τους εμπλεκόμενους για την βελτιστοποίηση της διαχείρισης των ΠΑΚ. Η πολιτεία θεσμοθετεί την υποχρέωση για την δυνατότητα διαχωρισμένης παραλαβής ΠΑΚ από τις ευκολίες υποδοχής στα λιμάνια και από τις επιχειρήσεις παραλαβής και διαχείρισης ΠΑΚ. Η πολιτεία θεσμοθετεί την υποχρέωση για σαφώς μικρότερη χρέωση των παραδιδόμενων ΠΑΚ, από τις ευκολίες υποδοχής των λιμανιών και από τις επιχειρήσεις παραλαβής ΠΑΚ, εάν τα ΠΑΚ παραδίδονται διαχωρισμένα. Ιδιαίτερα, τα ΑΛΕ μπορούν να παραδίδονται απ ευθείας στα αδειοδοτημένα ΣΕΔ για τα ΑΛΕ. Με το κίνητρο της μικρότερης χρέωσης οι παραγωγοί ΠΑΚ θα κινηθούν προς την κατεύθυνση της μείωσης και του διαχωρισμού των ΠΑΚ στην πηγή. Conference, Χανιά, 03.07.2014
ΒΑΣΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΜΕΤΡΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΠΑΚ Η πολιτεία υιοθετεί συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, για την εφαρμογή σειράς μέτρων και κινήτρων ή αντικινήτρων για όλα τα στάδια της παραγωγής και διαχείρισης των ΠΑΚ. Η πολιτεία θεσμοθετεί την υποχρέωση εφαρμογής όλων των βασικών προτάσεων του Κώδικα Καλών Πρακτικών για τις ευκολίες υποδοχής ΠΑΚ στα λιμάνια και στις επιχειρήσεις παραλαβής και διαχείρισης ΠΑΚ. Η πολιτεία θέτει τα χρονοδιαγράμματα και τις βασικές τεχνικές προδιαγραφές για τροποποιήσεις σε πλοία και βιομηχανίες, ώστε να μπορούν οι παραγωγοί ΠΑΚ να επαναχρησιμοποιούν, να μειώνουν και να διαχωρίζουν στην πηγή τα ΠΑΚ, όπου αυτό είναι τεχνικά εφικτό και βιώσιμο. Όπως και στο απαισιόδοξο σενάριο, η πολιτεία θεσμοθετεί την υποχρέωση για σαφώς μικρότερη χρέωση των παραδιδόμενων ΠΑΚ, από τις ευκολίες υποδοχής των λιμανιών και από τις επιχειρήσεις παραλαβής ΠΑΚ, εάν τα ΠΑΚ παραδίδονται διαχωρισμένα. Ιδιαίτερα, τα ΑΛΕ μπορούν να παραδίδονται απ ευθείας στα αδειοδοτημένα ΣΕΔ για τα ΑΛΕ. Με την υποχρέωση τεχνικών παρεμβάσεων σε πλοία και βιομηχανίες και με το κίνητρο της μικρότερης χρέωσης των διαχωρισμένων ΠΑΚ, οι παραγωγοί ΠΑΚ θα κινηθούν πολύ γρήγορα προς την κατεύθυνση της μείωσης και του διαχωρισμού των ΠΑΚ στην πηγή. Conference, Χανιά, 03.07.2014
ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΒΑΣΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Η υποχρέωση τεχνικών αλλαγών σε πλοία ξένης σημαίας είναι δύσκολο να το επιβάλλει μία χώρα μόνη της, αφού η ναυτιλία είναι πλήρως παγκοσμιοποιημένη και απαιτείται διεθνής συνεννόηση. Θα πρέπει αυτή η υποχρέωση να γίνει Ευρωπαϊκή πολιτική για να εφαρμοσθεί ευρέως. Όπως αναφέρθηκε μπορεί η Ελλάδα να θεσμοθετήσει αυτή την υποχρέωση για την Ελληνική Ναυτιλία και να δώσει το στίγμα της πρωτοπορίας στην Ε.Ε. και διεθνώς. Ταυτόχρονα μπορεί η Ελλάδα, η χώρα με την μεγαλύτερη ναυτιλία, να εισηγηθεί ανάλογη πολιτική και στην Ε.Ε. και την έκδοση σχετικής Οδηγίας ή Κανονισμού και αντίστοιχης τροποποίησης της Marpol. Ήδη, τα παρόντα προγράμματα δείχνουν το μεγάλο ενδιαφέρον της Ε.Ε. και συνεπώς τα πορίσματα και οι προτάσεις των σχετικών προγραμμάτων ELINA & MARE θα δημιουργήσουν το βασικό τεχνικό υπόβαθρο για την χάραξη της μελλοντικής πολιτικής για τη διαχείριση των ΠΑΚ στην Ε.Ε.
ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΠΟΡΡΕΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΠΙΤΑΓΕΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 98/2008/EC ΑΠΟ ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ
Ποιος πληρώνει για την διαχείριση των ΠΑΚ; Άρθρο 14 της Οδηγίας 98/2008 Σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», το κόστος διαχείρισης των αποβλήτων βαρύνει τον αρχικό παραγωγό των αποβλήτων και τον τρέχοντα ή τους προηγούμενους κατόχους αποβλήτων.
Άρθρο 15 της Οδηγίας 98/2008 Ευθύνη για τη διαχείριση των αποβλήτων 1. Οι αρχικοί παραγωγοί ή άλλοι κάτοχοι αποβλήτων πραγματοποιούν οι ίδιοι την επεξεργασία των αποβλήτων ή αναθέτουν την επεξεργασία σε έμπορο ή σε οργανισμό ή σε επιχείρηση που εκτελεί εργασίες επεξεργασίας αποβλήτων ή μέσω διακανονισμού με δημόσιο ή ιδιωτικό οργανισμό συλλογής αποβλήτων σύμφωνα με τα άρθρα 14 και 29. 2. Όταν τα απόβλητα μεταφέρονται από τον αρχικό παραγωγό ή κάτοχο σε ένα ή περισσότερα νομικά πρόσωπα, που αναφέρονται στην παράγραφο 1, για προκαταρκτική επεξεργασία, αυτό δεν συνεπάγεται, κατά γενικό κανόνα, απαλλαγή από την ευθύνη για τη διεξαγωγή μιας εργασίας πλήρους ανάκτησης ή διάθεσης.
Άρθρο 8 της Οδηγίας 98/2008 Διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού 1. Προκειμένου να ενισχυθούν η επαναχρησιμοποίηση και πρόληψη, η ανακύκλωση και άλλες μορφές ανάκτησης αποβλήτων, λαμβάνονται νομοθετικά και μη νομοθετικά μέτρα για να εξασφαλίζουν ότι τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, τα οποία κατ επάγγελμα αναπτύσσουν, κατασκευάζουν, μεταποιούν, επεξεργάζονται, πωλούν ή εισάγουν προϊόντα (παραγωγός του προϊόντος), φέρουν διευρυμένη ευθύνη παραγωγού. 2. Για την εφαρμογή της διευρυμένης ευθύνης παραγωγού, λαμβάνονται υπόψη το τεχνικώς εφικτό και το οικονομικώς βιώσιμο, καθώς και το σύνολο των επιπτώσεων στο περιβάλλον, στην ανθρώπινη υγεία και οι κοινωνικές επιπτώσεις και μεριμνάται η διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς.
ΑΙΣΙΟΔΟΞΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΜΕΤΡΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΠΑΚ Η πολιτεία επιπλέον του βασικού σεναρίου θεσμοθετεί την υποχρέωση δημιουργίας Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης των ΠΑΚ κατά τα πρότυπα της Οδηγίας 62/1994/EC για τις συσκευασίες και τον αντίστοιχο Ελληνικό νόμο Ν.2939/2001. Υποχρέωση για την δημιουργία του ΣΕΔ για τα ΠΑΚ έχουν οι Παραγωγοί των ΠΑΚ (ναυτιλιακές εταιρείες και σχετικές βιομηχανίες). Όλοι οι υπάρχοντες εμπλεκόμενοι διαχειριστές των ΠΑΚ θα συνεργαστούν (ο καθένας με τον δικό του ρόλο όπως περίπου σήμερα) με το/τα ΣΕΔ για την διαχείριση των ΠΑΚ. Αυτοί οι εμπλεκόμενοι είναι: α) οι επιχειρήσεις παραλαβής - διαχείρισης των ΠΑΚ στα λιμάνια, β) οι επιχειρήσεις παραλαβής - διαχείρισης των ΠΑΚ από βιομηχανίες, γ) τα διυλιστήρια, δ) οι μονάδες αναγέννησης ΑΛΕ και ε) Όλοι οι Οργανισμοί Λιμένος, που διαχειρίζονται τα λιμάνια. Τα οφέλη από το αισιόδοξο σενάριο είναι: α) Θα υπάρξει έλεγχος του κόστους διαχείρισης απ ευθείας από τους παραγωγούς, που πληρώνουν και που έχουν την ευθύνη της διαχείρισης με βάση την Οδηγία 98/2008, β) η πολιτεία θα έχει έναν ή πολύ λίγους μεγάλους συνομιλητές (τα ΣΕΔ) για την διαχείριση των ΠΑΚ και θα μπορεί να παρακολουθεί αποτελεσματικά την όλη διαχείριση και γ) οι παραγωγοί ΠΑΚ στο αισιόδοξο σενάριο προβλέπεται να κινηθούν πολύ γρήγορα προς την κατεύθυνση της μείωσης και του διαχωρισμού των ΠΑΚ στην πηγή.
ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΗΔΗ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΦΘΕΙ ΣΤΟΝ ΥΠΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Προώθηση χωριστής συλλογής Αποβλήτων Ελαίων από οργανισμούς και πλοία με ορίζοντα υλοποίησης το 2015
ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΑΠΌ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Με βάση την προηγούμενη πρόταση πολιτικής, που έχει τεθεί και στον Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Αποβλήτων, η πολιτεία μπορεί να υιοθετήσει οποιοδήποτε από τα τρία σενάρια μέτρων πολιτικής, που παρουσιάσθηκαν, για την βελτιστοποίηση της διαχείρισης των ΠΑΚ. Εκτιμάται ότι σαφώς το αισιόδοξο τρίτο Σενάριο είναι το πιο αποτελεσματικό και οι μεγαλύτεροι εμπλεκόμενοι στη διαχείριση των ΠΑΚ είναι διατεθειμένοι να συμβάλλουν σε μία τέτοια προοπτική.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!!!