Κοινωνική προέλευση και σχολική επίδοση: μια εμπειρική έρευνα υπό το πρίσμα της Κοινωνικής Δικαιοσύνης ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ Κοινωνική προέλευση και σχολική επίδοση: μια εμπειρική έρευνα υπό το πρίσμα της Κοινωνικής Δικαιοσύνης ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θεοδοσιάδου Κυριακή Θεσσαλονίκη 2012 1

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ (Ι) 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 4 Β ΜΕΡΟΣ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ 1. Σκοποί και στόχοι της έρευνας... 6 2. Υποθέσεις της έρευνας... 7 3. Μεθοδολογία και δείγμα της έρευνας... 7 4. Ανάλυση των δεδομένων των ερωτηματολογίων... 9 4.1 Δημογραφικά χαρακτηριστικά... 9 4.2 Κατανομές συχνοτήτων... 15 4.3 Συσχετίσεις μεταβλητών... 28 5. Συζήτηση Προτάσεις... 48 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Παλαιότερα, η άνιση επίδοση των μαθητών στο σχολείο αποδιδόταν περισσότερο στην πνευματική ικανότητα ή ανικανότητα αυτών παρά σε εξωγενείς παράγοντες. Γι αυτόν τον λόγο, θεωρούνταν φυσικό και επόμενο το να υπάρχει η ανισότητα στις επιδόσεις, ως συνέπεια των ατομικών διαφορών. Έτσι, ρίζωσε στο μυαλό των ανθρώπων η ιδέα πως κάποια παιδιά «παίρνουν τα γράμματα» και κάποια άλλα όχι. Όταν, όμως, το σχολείο άρχισε να αποτελεί τη σημαντικότερη και μόνη οδό για επαγγελματική αποκατάσταση και κοινωνική καταξίωση, διαπιστώθηκε πως η σχολική επίδοση ήταν κυρίως θέμα κοινωνικής προέλευσης και όχι ατομικών διαφορών 1 (Connell, 1982 Coleman, 1979 Κυρίτσης, 2008 Κάτσικας, 1995 Κάτσικας & Καββαδίας, 2000 Lawton, 1968 Μυλωνάς, 1991β Σιάνου, 1998 Φλουρής, 1989 Φραγκουδάκη, 1985). Το οικογενειακό περιβάλλον ανέκαθεν αποτελούσε το βασικότερο φορέα κοινωνικοποίησης και διαπαιδαγώγησης του παιδιού, ακόμα και μετά τη βιομηχανική επανάσταση, εποχή κατά την οποία ο προαναφερόμενος ρόλος της οικογένειας αποδυναμώθηκε, αλλά δεν εξαλείφθηκε. Αυτό φανερώνει τη μεγάλη επιρροή που ασκεί η οικογένεια στην ψυχοσωματική και εκπαιδευτική εξέλιξη του παιδιού (Banks, 1987 Καστανίδου, 2000 Κυρίτσης, 2008 Κελπανίδης, 1991 Μοριχοβίτης, 2001 Πυργιωτάκης, 2007). Πολλές έρευνες, κυρίως στο εξωτερικό, έχουν καταδείξει τη στενή σχέση του κοινωνικο-οικονομικού υπόβαθρου των μαθητών και των σχολικών τους επιδόσεων σχέση τόσο παλιά όσο και το ίδιο το σχολείο. Ανάμεσα στους παράγοντες που φαίνεται να επηρεάζουν σημαντικά τις σχολικές επιδόσεις των μαθητών είναι το κοινωνικό, οικονομικό, πολιτισμικό επίπεδο της οικογένειας, το επάγγελμα και η μόρφωση των γονέων, οι προσδοκίες τους, το ενδιαφέρον που δείχνουν για τις σχολικές επιδόσεις του παιδιού, τα κίνητρα μάθησης που του παρέχουν, η ποιότητα των σχέσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας, ο βαθμός στον οποίο οι γονείς βοηθούν και στηρίζουν το παιδί στις σχολικές εργασίες κ.ά.. Αυτό εξηγεί τους λόγους για τους οποίους μαθητές από 1 Η «διαμάχη» ανάμεσα στην κληρονομικότητα και το περιβάλλον δεν είναι φαινόμενο καινούριο. Ανέκαθεν υπήρχαν τα δύο «στρατόπεδα», έχοντας υποστηρικτές και πολέμιους. Η κληρονομικότητα αναφέρεται στην ιδιότητα των οργανισμών να μεταβιβάζουν τα βιολογικά τους χαρακτηριστικά στους απογόνους τους, ενώ το περιβάλλον, φυσικό, κοινωνικό και ψυχολογικό, αναφέρεται στα ερεθίσματα που δέχονται οι οργανισμοί από τη στιγμή της γέννησής τους μέχρι και το θάνατό τους. Βλ. σχετικά Χατζηδήμου, Δ. (2000). Εισαγωγή στην Παιδαγωγική: θέσεις, αντιθέσεις και προβληματισμοί. Θεσσαλονίκη: Αδελφοί Κυριακίδη. 4

κατώτερα κοινωνικά στρώματα παρουσιάζουν χαμηλότερες σχολικές επιδόσεις από αυτούς που προέρχονται από κοινωνικο-μορφωτικά πλούσιο οικογενειακό περιβάλλον (Blake, 1989 Αραβανής, 2000 Κάτσικας, 1995). Από την άλλη, ο ρόλος του σχολείου ειδικά και του εκπαιδευτικού συστήματος γενικά στο κρίσιμο αυτό φαινόμενο μόνο ασήμαντος δεν είναι. Η πολυσυζητημένη στη διεθνή βιβλιογραφία έρευνα του Coleman (1966), με την οποία μελέτησε στατιστικά 645.000 μαθητές από 4.000 σχολεία με στοιχεία που συνέλεξε και αφορούσαν το είδος του σχολείου, την ποιότητα των κτιρίων, τον αριθμό των διδασκόντων κ.ά., έδειξε πως τα αίτια της εκπαιδευτικής ανισότητας δε βρίσκονται στην προσφορά ίσων εκπαιδευτικών ευκαιριών και πως η ισότητα ευκαιριών δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα, γιατί τα παιδιά αντιμετωπίζονται ως ίσα, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι, μια και προέρχονται από άνισα κοινωνικά περιβάλλοντα, έχουν δηλαδή διαφορετική κοινωνική αφετηρία (Λάππα & Βαρδούλης, 2006). Έτσι, παρά το γεγονός ότι από την πλευρά των αρχών λαμβάνονται κατά καιρούς διάφορα αντισταθμιστικά μέτρα, η οφειλόμενη σε κοινωνικά αίτια ανισότητα στις σχολικές επιδόσεις συνεχίζει να υφίσταται. Η παρούσα εργασία, λοιπόν, επιχειρεί να μελετήσει τους οικογενειακούς και σχολικούς παράγοντες που επιδρούν στη διαμόρφωση της σχολικής επίδοσης των μαθητών. Η αναζήτηση των σχολικών παραγόντων στη διαμόρφωση σχολικής επίδοσης παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, λόγω των ελάχιστων πληροφοριών που διαθέτουμε γι αυτούς, συγκριτικά τουλάχιστον με αυτούς που αφορούν την οικογένεια. Η παράλληλη και συνδυασμένη μελέτη αυτών των παραγόντων γίνεται υπό το πρίσμα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η εργασία είναι χωρισμένη σε δύο μέρη στο θεωρητικό και το ερευνητικό. Στο παρόν κείμενο παρουσιάζεται το ερευνητικό μέρος της εργασίας και συγκεκριμένα η έρευνα που αφορά στους μαθητές. Στο πρώτο κεφάλαιο του ερευνητικού μέρους αναφέρονται οι σκοποί και οι στόχοι, στο δεύτερο οι υποθέσεις και στο τρίτο η μεθοδολογία και το δείγμα της έρευνας. Τέλος αναλύονται τα αποτελέσματα, ενώ ακολουθεί συζήτηση πάνω στα ευρήματα της έρευνας. 5

1. ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Σκοπός της έρευνας είναι να μελετηθεί ο βαθμός στον οποίο το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο των μαθητών επηρεάζει τις σχολικές τους επιδόσεις. Η έρευνα εστιάζει σε παράγοντες που σχετίζονται με το οικογενειακό περιβάλλον των μαθητών (δομικές και λειτουργικές μεταβλητές), καταδεικνύοντας τη σχέση του καθενός με την αξιολόγηση της σχολικής τους επίδοσης. Ωστόσο, την έρευνα απασχολεί, κυρίως, ο ρόλος του σχολείου στην αντιμετώπιση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων λόγω της διαφορετικής αφετηρίας από την οποία ξεκινούν οι μαθητές τη σχολική τους σταδιοδρομία. Έτσι, η αλληλεξάρτηση των δύο παραγόντων, κοινωνική προέλευση και σχολική επίδοση, εξετάζεται υπό το πρίσμα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Συγκεκριμένα, επιδιώκονται τα εξής: Σκοποί Να ερευνηθούν: ο βαθμός στον οποίο η κοινωνική προέλευση των μαθητών επηρεάζει θετικά ή αρνητικά τη σχολική τους σταδιοδρομία και ο ρόλος που διαδραματίζει το σχολείο στην αναπαραγωγή των κοινωνικών ανισοτήτων. Στόχοι Να μελετηθούν: το κατά πόσο το κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο της οικογένειας των μαθητών επηρεάζει τις σχολικές επιδόσεις τους, το κατά πόσο το επάγγελμα και το μορφωτικό επίπεδο των γονέων των μαθητών ασκεί επιρροή στην πρόοδό τους, το πόσο μεγάλο ρόλο ή όχι διαδραματίζει η εθνικότητα/φυλή του μαθητή στη σχολική του πορεία, το ενδιαφέρον και η ενασχόληση της οικογένειας με θέματα που αφορούν το σχολείο του μαθητή, ειδικότερα τη διαμόρφωση κινήτρων μάθησης, η στάση και οι προσδοκίες των εκπαιδευτικών και κατά πόσο αυτές επηρεάζουν τις σχολικές επιδόσεις των μαθητών, η υλικοτεχνική υποδομή και ο τύπος του σχολείου φοίτησης στη διαμόρφωση ευνοϊκού για το μαθητή περιβάλλοντος μάθησης. 6

2. ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Από τη μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας προκύπτουν οι ακόλουθες υποθέσεις της έρευνας: Οι σχολικές επιδόσεις των μαθητών επηρεάζονται από: το κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο της οικογένειας, το επάγγελμα και τη μόρφωση των γονέων, το ενδιαφέρον των γονέων σε θέματα που αφορούν στο σχολείο, τις προσδοκίες των εκπαιδευτικών, τη διδασκαλία στο σχολείο, την υλικοτεχνική υποδομή, τον τύπο του σχολείου φοίτησης. 3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η έρευνα αποτελεί συνδυασμό ποιοτικών και ποσοτικών μεθόδων και πραγματοποιήθηκε σε τρεις σχολικούς τύπους της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Γυμνάσιο, Γενικό Λύκειο, ΕΠΑΛ). Τα σχολεία βρίσκονται στην περιοχή του νομού Πέλλας και το δείγμα αποτέλεσαν οι μαθητές των τελευταίων τάξεων του κάθε σχολείου. Ο λόγος που επιλέχθηκαν οι μαθητές των τελευταίων τάξεων, για να αποτελέσουν το δείγμα της έρευνας, είναι ότι έχουμε στη διάθεσή μας περισσότερες πληροφορίες για τη σχολική τους επίδοση, κάτι που θα βοηθήσει να καταλήξουμε σε όσο το δυνατόν περισσότερο έγκυρα και αξιόπιστα συμπεράσματα. Με τη χρήση ερωτηματολογίου που απευθύνεται στους μαθητές, στο οποίο περιλαμβάνονται κλειστές και ανοιχτές ερωτήσεις, ερευνώνται θέματα που αφορούν, μεταξύ άλλων, την κοινωνική προέλευσή τους, τη μόρφωση των γονέων τους, τα κίνητρα μάθησης. Στη συνέχεια, συσχετίζονται τα στοιχεία αυτά με τις σχολικές επιδόσεις που είχαν από την πρώτη μέχρι την τρίτη τάξη του Γυμνασίου, Γενικού Λυκείου και ΕΠΑΛ αντιστοίχως. Οι σχολικές επιδόσεις διαπιστώθηκαν μέσα από τις βαθμολογίες στα μαθήματα της Νεοελληνικής Γλώσσας/ Έκφρασης-Έκθεσης και των Μαθηματικών που πέτυχαν οι μαθητές στα τρίμηνα/ τετράμηνα των προηγούμενων 7

τάξεων μέχρι την τελευταία βαθμολογία που πέτυχαν στην τάξη που βρίσκονται. Ο λόγος που επιλέχθηκαν αυτά τα δύο γνωστικά αντικείμενα ήταν αφενός ότι στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα θεωρούνται δύο από τα σημαντικότερα μαθήματα 2 και αφετέρου, για να περιοριστεί το δείγμα που αφορά τη σχολική επίδοση των μαθητών. Η έρευνα έκλεισε με δομημένη συνέντευξη από τους εκπαιδευτικούς (φιλολόγους και μαθηματικούς) και τους διευθυντές των σχολείων, μέσω της οποίας εστιάσαμε, μεταξύ άλλων, στις διδακτικές και εκπαιδευτικές πρακτικές που υιοθετούνται μέσα στη τάξη και κατά πόσο συμβαδίζουν με την καλλιέργεια της κοινωνικής δικαιοσύνης. Οι λόγοι για τους οποίους επιλέχθηκαν σχολεία από τον νομό Πέλλας ήταν αφενός το ότι ο νομός περιλαμβάνει ημιαστικές περιοχές, με αγροτικό πληθυσμό αλλά και άμεση πρόσβαση στο ένα εκ των δύο μεγάλων αστικών κέντρων της χώρας, τη Θεσσαλονίκη, και αφετέρου διότι η συλλογή των δεδομένων θα ήταν ευκολότερη για την ερευνήτρια. Η συλλογή των δεδομένων ξεκίνησε στις αρχές Οκτωβρίου του σχολικού έτους 2011-2012 και τελείωσε στο τέλος του ίδιου μήνα, μετά από 2 επισκέψεις της ερευνήτριας σε κάθε σχολείο. Συνολικά συμμετείχαν 7 σχολεία (Γυμνάσιο Πέλλας, 1 ο Γυμνάσιο Έδεσσας, 2 ο Γυμνάσιο Κρύας Βρύσης, 1 ο ΓΕΛ Έδεσσας, 3 ο ΓΕΛ Γιαννιτσών, 1 ο ΕΠΑΛ Έδεσσας και 1 ο ΕΠΑΛ Γιαννιτσών), 393 μαθητές (τελικό δείγμα) και 21 εκπαιδευτικοί και διευθυντές. Από τους εκπαιδευτικούς και τους διευθυντές οι 12 είναι άνδρες και οι 9 γυναίκες και όσον αφορά τις ειδικότητές τους οι 8 είναι φιλόλογοι, εκ των οποίων η μία Ειδικής Αγωγής, οι 9 Μαθηματικοί, οι 3 Φυσικοί και μία Γεωπόνος. Να σημειωθεί πως καταβλήθηκε προσπάθεια τα σχολεία να βρίσκονται σε διάφορες περιοχές του νομού, ώστε το δείγμα να είναι περισσότερο αντιπροσωπευτικό. Η επεξεργασία των δεδομένων, για τα ερωτηματολόγια των μαθητών, μετά τη συλλογή και αποκωδικοποίηση των απαντήσεων στις ανοιχτές ερωτήσεις έγινε με τη βοήθεια του στατιστικού πακέτου SPSS. Τέλος, ακολούθησε κατηγοριοποίηση των απαντήσεων των εκπαιδευτικών και των διευθυντών στις συνεντεύξεις. 2 Η μορφωτική αξία των δύο αυτών γνωστικών αντικειμένων τονίζεται από τη μεγάλη έκταση που κατέχουν στο ωρολόγιο πρόγραμμα. Βλ. σχετικά ΦΕΚ 291 τ. Β, Γ2/63447/27-06-2005, Ωρολόγιο πρόγραμμα των μαθημάτων των τάξεων Α, Β και Γ του Ενιαίου Λυκείου. 8

4. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ 4.1 Δημογραφικά χαρακτηριστικά Σε αυτήν την ενότητα, θα αναφερθούν τα δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος, δηλαδή το φύλο των μαθητών, ο τόπος γέννησής τους, ο τόπος στον οποίο μεγάλωσαν, το επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα και της μητέρας, το επάγγελμα του πατέρα και της μητέρας, τα σχολεία στα οποία φοιτούν οι μαθητές και τέλος οι ομαδοποιημένοι μέσοι όροι που πέτυχαν στις δύο προηγούμενες τάξεις (Α και Β Γυμνασίου/Γενικού Λυκείου/ΕΠΑΛ). Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα 1, από το σύνολο των 393 μαθητών που πήραν μέρος στην έρευνα το 50.9% ήταν αγόρια και το 45.5% κορίτσια. Ένα ποσοστό της τάξης του 3.6% δεν έδωσε στοιχεία για το φύλο του (14 μαθητές). Πίνακας 1 Φύλο Frequency Percent Αγόρι 200 50,9 Κορίτσι 179 45,5 Δεν απαντώ 14 3,6 Σύνολο 393 100 Η πλειοψηφία των μαθητών (76.8%) γεννήθηκε σε αστικό κέντρο, δηλαδή 302 μαθητές, ενώ το αμέσως επόμενο μεγαλύτερο ποσοστό (10.2%) είναι αυτό των μαθητών που γεννήθηκαν σε ένα από τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Το 4.1% των μαθητών γεννήθηκε σε κωμόπολη-χωριό και τη Γερμανία αντίστοιχα και το 2.5% στην Αλβανία. Τέλος, μαθητές που δήλωσαν πως γεννήθηκαν στη Ρωσία, Γεωργία ή Βέλγιο αποτελούν μαζί ένα μικρό ποσοστό της τάξεως του 1.6%, ενώ το 0.8% δεν απάντησε στη σχετική ερώτηση. Πίνακας 2 Τόπος γέννησης Frequency Percent Αθήνα- Θεσσαλονίκη 40 10,2 9

Αστικό κέντρο 302 76,8 Κωμόπολη- χωριό 16 4,1 Γερμανία 16 4,1 Αλβανία 10 2,5 Ρωσία 2,5 Γεωργία 3,8 Βέλγιο 1,3 Δεν απαντώ 3,8 Σύνολο 393 100 Το 50.1% των μαθητών μεγάλωσε σε κάποιο αστικό κέντρο, το 37.9% σε κωμόπολη- χωριό, το 3.1% στην Αλβανία, το 2.8% στη Γερμανία, το 1.3% σε ένα από τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα- Θεσσαλονίκη), ένας (1) μαθητής μεγάλωσε στη Γεωργία και ένας (1) στο Βέλγιο, ενώ το 4.3% δεν απάντησε στη σχετική ερώτηση. Πίνακας 3 Πού πέρασες τα περισσότερα χρόνια της ζωής σου Frequency Percent Αθήνα- Θεσσαλονίκη 5 1,3 Αστικό κέντρο 197 50,1 Κωμόπολη- χωριό 149 37,9 Γερμανία 11 2,8 Αλβανία 12 3,1 Γεωργία 1,3 Βέλγιο 1,3 Δεν απαντώ 17 4,3 Σύνολο 393 100 Αναφορικά με το έτος γέννησης των μαθητών, 221 από τους μαθητές Γενικού Λυκείου και ΕΠΑΛ γεννήθηκε το 1994, οι 22 το 1993, οι 9 το 1992, 3 το 1991 και ένας μαθητής δήλωσε πως γεννήθηκε το 1989, ενώ από τους μαθητές Γυμνασίου οι 125 γεννήθηκαν το 1997, ενώ μόλις 9 μαθητές δήλωσαν πως γεννήθηκαν το 1996. 10

Πίνακας 4 Έτος γέννησης Frequency Percent 1989,00 1.2 1991,00 3,8 1992,00 9 2,3 1993,00 22 5,6 1994,00 221 56,2 1996,00 9 2,3 1997,00 125 31,8 Δεν απαντώ 3,8 Σύνολο 393 100,0 Όσον αφορά το επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα των μαθητών του δείγματος, το 33.3% δήλωσε πως έχει τελειώσει το Λύκειο, το 18.8% ΑΕΙ, το 18.6% το Γυμνάσιο, το 15% ΤΕΙ, το 11.2% το Δημοτικό, ενώ το 3.1% των μαθητών δεν έδωσε στοιχεία για το μορφωτικό επίπεδο του πατέρα. Πίνακας 5 Επίπεδο εκπαίδευσης πατέρα Frequency Percent Δημοτικό 44 11,2 Γυμνάσιο 73 18,6 Λύκειο 131 33,3 ΤΕΙ 59 15,0 ΑΕΙ 74 18,8 Δεν απαντώ 12 3,1 Σύνολο 393 100,0 Όσον αφορά το μορφωτικό επίπεδο της μητέρας, δεν παρουσιάζονται ιδιαίτερες αλλαγές στα ποσοστό σε σχέση με αυτά της εκπαίδευσης του πατέρα. Συγκεκριμένα, το 35.1%, δήλωσε πως η μητέρα του έχει τελειώσει το Λύκειο, το 19.6% το Γυμνάσιο, το 17.8% ΑΕΙ, το 16.5% ΤΕΙ, το 8.7% το Δημοτικό, ενώ το 2.3% των μαθητών δεν έδωσε απάντηση στην εν λόγω ερώτηση. 11

Πίνακας 6 Επίπεδο εκπαίδευσης μητέρας Frequency Percent Δημοτικό 34 8,7 Γυμνάσιο 77 19,6 Λύκειο 138 35,1 ΤΕΙ 65 16,5 ΑΕΙ 70 17,8 Δεν απαντώ 9 2,3 Σύνολο 393 100,0 Σχετικά με την ερώτηση που αφορά το επάγγελμα των γονέων των μαθητών, ερώτηση που καθορίζει σε μεγάλο και σημαντικό βαθμό τα αποτελέσματα της έρευνας, κρίθηκε σκόπιμο, αντί να δοθούν στους μαθητές τα επαγγέλματα κατηγοριοποιημένα, για να επιλέξουν αυτό που ασκούν οι γονείς τους, να αναφέρουν μόνοι τους το ακριβές επάγγελμα αλλά και τη θέση του γονιού σε αυτό, καθώς θεωρήθηκε πως οι μαθητές, κυρίως αυτοί του Γυμνασίου, θα δυσκολεύονταν στο να εντάξουν το επάγγελμα των γονέων τους σε μια από τις κατηγορίες που θα τους δίνονταν. Μετά τη συλλογή, λοιπόν, των δεδομένων τα επαγγέλματα χωρίστηκαν από την ερευνήτρια σε κατηγορίες. Έτσι, οι δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι αποτελούν ξεχωριστές κατηγορίες, καθώς από αυτές δεν είναι εύκολο να κατηγοριοποιήσουμε τους μαθητές σε κοινωνικές τάξεις. Τα υποκείμενα της έρευνας απάντησαν σε ποσοστό 4.1% και 5.1% ότι οι γονείς τους είναι δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι αντίστοιχα. Άλλες κατηγορίες στο επάγγελμα των γονέων που δεν θα βοηθούσαν την έρευνα είναι αυτές των συνταξιούχων, των ελεύθερων επαγγελματιών και των επιχειρηματιών. Τα ποσοστά των μαθητών που ενέταξαν τους πατέρες τους σε αυτές τις κατηγορίες είναι χαμηλά το 2% των μαθητών απάντησε πως ο πατέρας τους είναι συνταξιούχος, το 4.6% ελεύθερος επαγγελματίας και το 5.3% επιχειρηματίας. Μόλις το 1.5% δήλωσε πως ο πατέρας τους είναι άνεργος. Η πλειοψηφία των μαθητών, 56.2% (221 μαθητές), 12

απάντησε πως το επάγγελμα του πατέρα τους σχετίζεται με χειρωνακτική εργασία, ενώ το 16.8% απάντησε πως ο πατέρας τους είναι επιστήμονας. Πίνακας 7 Επάγγελμα πατέρα Frequency Percent Δημόσιοι υπάλληλοι 16 4,1 Ιδιωτικοί υπάλληλοι 20 5,1 Συνταξιούχοι 8 2,0 Επιστήμονες 3 66 16,8 Χειρώνακτες 221 56,2 Άνεργοι - νοικοκυρές 6 1,5 Ελεύθεροι επαγγελματίες 18 4,6 Επιχειρηματίες 21 5,3 Δεν απαντώ 17 4,3 Σύνολο 393 100,0 Όσον αφορά το επάγγελμα της μητέρας, οι μαθητές δήλωσαν ότι η μητέρα τους είναι δημόσιος υπάλληλος σε ποσοστό 2.8%, ιδιωτική υπάλληλος σε ποσοστό 5.6%, συνταξιούχος σε ποσοστό 1%, ελεύθερη επαγγελματίας το 1.5% και επιχειρηματίας το 1.3%. Ένα μεγάλο ποσοστό της τάξης του 43% απάντησε πως η μητέρα τους είναι άνεργη ή νοικοκυρά, το 25.7% ότι ασκεί χειρωνακτική εργασία και το 15.3% ότι είναι επιστήμονας. Πίνακας 8 Επάγγελμα μητέρας Frequency Percent Δημόσιοι υπάλληλοι 11 2,8 Ιδιωτικοί υπάλληλοι 22 5,6 Συνταξιούχοι 4 1,0 Επιστήμονες 60 15,3 Χειρώνακτες εργάτες 101 25,7 3 Οι ασκούντες επάγγελμα, κυρίως πνευματικής φύσεως, σχετικό με το αντικείμενο των σπουδών τους. 13

Άνεργοι νοικοκυρές 169 43,0 Ελεύθεροι επαγγελματίες 6 1,5 Επιχειρηματίες 5 1,3 Δεν απαντώ 15 3,8 Σύνολο 393 100,0 Αναφορικά με τα σχολεία που έλαβαν μέρος στην έρευνα, 64 μαθητές προέρχονται από το 1ο Γυμνάσιο Έδεσσας, 38 από το Γυμνάσιο Πέλλας, 32 από το 2ο Γυμνάσιο Κρύας Βρύσης, 52 από το 1ο Λύκειο Έδεσσας, 81 από το 3ο Λύκειο Γιαννιτσών, 58 από το 2ο ΕΠΑΛ Έδεσσας και 68 από το 1ο ΕΠΑΛ Γιαννιτσών. Πίνακας 9 Σχολείο Frequency Percent 1ο Γυμνάσιο Έδεσσας 64 16,3 Γυμνάσιο Πέλλας 38 9,7 2ο Γυμνάσιο Κρύας Βρύσης 32 8,1 1ο Γενικό Λύκειο Έδεσσας 52 13,2 3ο Γενικό Λύκειο Γιαννιτσών 81 20,6 2ο ΕΠΑΛ Έδεσσας 58 14,8 1ο ΕΠΑΛ Γιαννιτσών 68 17,3 Σύνολο 393 100,0 Τέλος, όσον αφορά τους ομαδοποιημένους μέσους όρους των μαθητών στην Α τάξη, το 22.9% σημείωσε βαθμολογία μεταξύ 8-13 μονάδων, το 30.5% μεταξύ 13.1-16, το 29% μεταξύ 16.1-18.5 και το 16.8% μεταξύ 18.6-20 μονάδων. Μόλις 3 μαθητές δεν έδωσαν απάντηση σχετικά με τη βαθμολογία που σημείωσαν στην Α τάξη. Όσον αφορά τη Β τάξη, το 23.9% σημείωσε βαθμολογία μεταξύ 8-13 μονάδων, το 31.8% μεταξύ 13.1-16, το 31.6% μεταξύ 16.1-18.5 και το 12.5% μεταξύ 18.6-20, ενώ μόνον ένας μαθητές δεν έδωσε απάντηση σε αυτήν την ερώτηση. 14

Πίνακας 10 Πίνακας 11 Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Α Τάξης Frequency Percent 8-13 90 22,9 13,1-16 120 30,5 16,1-18,5 114 29,0 18,6-20 66 16,8 Δεν απαντώ 3,8 Σύνολο 393 100,0 Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Β Τάξης Frequency Percent 8-13 94 23,9 13,1-16 125 31,8 16,1-18,5 124 31,6 18,6-20 49 12,5 Δεν απαντώ 1,3 Σύνολο 393 100,0 4.2 Κατανομές συχνοτήτων Στο ερωτηματολόγιο των μαθητών συμπεριλήφθησαν και ερωτήσεις που αφορούν τις συνθήκες διαβίωσής τους, το αν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, αν παρακολουθούν κατ οίκον ή φροντιστηριακά μαθήματα, ποια η στάση των γονέων τους απέναντι στο σχολείο, το βαθμό στον οποίο εμπλέκονται οι τελευταίοι σε θέματα που το αφορούν και ποια η άποψη των μαθητών για τη διδασκαλία της Γλώσσας/ Έκφρασης- Έκθεσης και των Μαθηματικών στο σχολείο. Οι πληροφορίες που αφορούν τις συνθήκες διαβίωσης των μαθητών είναι εξαιρετικά σημαντικές, μια και σύμφωνα με πολλές έρευνες μαθητές που μεγαλώνουν σε περιβάλλον ακατάλληλο παρουσιάζουν χαμηλές σχολικές επιδόσεις. Μια ερώτηση, λοιπόν, αφορά το αν οι μαθητές έχουν δικό τους δωμάτιο ή όχι. Με βάση τη σχετική βιβλιογραφία, μαθητές που δεν έχουν δικό τους δωμάτιο αντιμετωπίζουν δυσκολίες όχι μόνο σε επίπεδο ολοκλήρωσης σχολικών εργασιών ή μελέτης αλλά και στις σχέσεις τους με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας και κυρίως τους γονείς, οι οποίοι είναι περισσότερο αυστηροί στις περιπτώσεις έλλειψης χώρου 15

μέσα στο σπίτι. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα το παιδί να αντιμετωπίζει δυσκολίες και στο σχολείο (Πυργιωτάκης, 1984). Σύμφωνα με τις απαντήσεις που έδωσαν οι μαθητές στη σχετική ερώτηση, το 80.9% απάντησε πως έχει δικό του δωμάτιο, το 18.6% πως δεν έχει και μόνο το 0.5% δεν έδωσε καμία απάντηση. Πίνακας 12 Στο σπίτι σου έχεις δικό σου δωμάτιο; Frequency Percent Ναι 318 80,9 Όχι 73 18,6 Δεν απαντώ 2,5 Σύνολο 393 100,0 Η ερώτηση που αφορά το πόσα αδέλφια έχουν οι μαθητές σχετίζεται με το μέγεθος της οικογένειάς τους και έχει ερευνητικό ενδιαφέρον, καθώς έρευνες έχουν δείξει πως όσο μεγαλύτερη είναι μια οικογένεια τόσο λιγότερο χρόνο διαθέτουν οι γονείς στο κάθε παιδί ξεχωριστά, κάτι που επηρεάζει και τις επιδόσεις του. Αντιστρόφως ανάλογη είναι η πραγματικότητα σε οικογένειες ολιγομελείς. Σε αυτές, οι γονείς συνήθως αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στο παιδί και το ενισχύουν με κίνητρα, προκειμένου να παρουσιάσει υψηλές επιδόσεις στο σχολείο (Rosen, 1961). Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας στην αντίστοιχη ερώτηση έδειξαν πως το 49.4% των μαθητών έχει έναν/μια αδελφό/αδελφή, το 27.7% άλλα δύο αδέλφια, το 9.7% άλλα τρία, το 8.7% δεν έχει άλλα αδέλφια, το 3.3% έχει άλλα τέσσερα ή περισσότερα αδέλφια, ενώ το 1.3% δεν απάντησε στη σχετική ερώτηση. Πίνακας 13 Πόσα αδέρφια έχεις; Frequency Percent Κανένα 34 8,7 Ένα 194 49,4 Δύο 109 27,7 Τρία 38 9,7 16

Τέσσερα και πλέον 13 3,3 Δεν απαντώ 5 1,3 Σύνολο 393 100,0 Ένας ακόμη παράγοντας που επηρεάζει τις σχολικές επιδόσεις των μαθητών είναι το αν μεγαλώνουν σε πυρηνικές ή εκτεταμένες οικογένειες, δηλαδή αν στην οικογένεια συμβιώνουν μόνο τα μέλη της (μητέρα-πατέρας-παιδιά) ή ζουν μαζί τους οι παππούδες και οι γιαγιάδες τους. Σε αυτήν την ερώτηση, οι μαθητές απάντησαν σε ποσοστό 77.1% πως ζουν χωρίς τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους, ενώ το 23.4% απάντησε πως μένουν όλοι μαζί. Μόλις 2 μαθητές (0.5%) δεν απάντησαν στην ερώτηση. Πίνακας 14 Οι παππούδες/γιαγιάδες ζουν μαζί σας; Frequency Percent Ναι 92 23,4 Όχι 299 76,1 Δεν απαντώ 2,5 Σύνολο 393 100,0 Στη συνέχεια, ακολουθούν πίνακες με αποτελέσματα που προέκυψαν από ερωτήσεις που αφορούν το κατά πόσο διαθέτουν οι οικογένειες των μαθητών το απαιτούμενο οικονομικό και κυρίως μορφωτικό επίπεδο, προκειμένου να τους παράσχουν τα απαραίτητα εφόδια που θα ενισχύσουν τα μαθησιακά τους αποτελέσματα. Αρχικά, ζητείται από τους μαθητές να απαντήσουν πόσο συχνά χρησιμοποιούν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Μια τέτοια πληροφορία δίνει στοιχεία τόσο για το αν η οικογένεια έχει την οικονομική δυνατότητα να διαθέτει Η/Υ, αλλά κυρίως πληροφορεί για το αν οι μαθητές έρχονται σε επαφή με ένα μέσο που μπορεί να τους δώσει τη δυνατότητα να αποκομίσουν πολλά και χρήσιμα στοιχεία που αφορούν και την εκπαίδευσή τους (OECD, 2006). Ωστόσο, θα πρέπει να τονιστεί πως από μόνη της η κατοχή Η/Υ δεν αποτελεί ένδειξη οικονομικής άνεσης κάτι τέτοιο καθίσταται φανερό 17

μέσω της εξέτασης και άλλων παραγόντων, όπως για παράδειγμα αν η οικογένεια έχει τη δυνατότητα, και αν ναι σε ποιο βαθμό, να καλύψει τις βασικές ανάγκες της σε τροφή, ένδυση, κάλυψη καθημερινών εξόδων κ.ά.. Και, τέλος, ούτε η χρήση του Η/Υ ισοδυναμεί με χρήση που μπορεί να βελτιώσει τα μαθησιακά αποτελέσματα των μαθητών, καθώς, για να διαπιστωθεί κάτι τέτοιο, απαιτείται η περαιτέρω διερεύνηση στον τρόπο με τον οποίο τον χρησιμοποιούν οι μαθητές 4. Παρ όλα αυτά, θεωρήθηκε σκόπιμη η χρήση μιας τέτοιας ερώτησης, καθώς τα αποτελέσματα που θα προέκυπταν από τη συσχέτισή της με τη σχολική επίδοση θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμα και ενδιαφέροντα 5. Οι απαντήσεις των μαθητών έδειξαν πως το 58.3% χρησιμοποιεί Η/Υ κάθε μέρα, το 23.7% τον χρησιμοποιεί δύο με τρεις φορές την εβδομάδα, το 9.7% μια φορά την εβδομάδα και το 7.6% ποτέ. Για το τελευταίο ποσοστό, το οποίο αποτελείται από 30 μαθητές, μπορεί να υποτεθεί τόσο πως διαθέτει Η/Υ, αλλά δεν τον χρησιμοποιεί, όσο και πως δεν διαθέτει καθόλου. Τέλος, μόλις 3 μαθητές (0.8%) δεν έδωσαν καμιά απάντηση. Πίνακας 15 Πόσο συχνά χρησιμοποιείς στο σπίτι σου ηλεκτρονικό υπολογιστή; Frequency Percent Ποτέ 30 7,6 Μια φορά / εβδομάδα 38 9,7 Δύο με τρεις φορές / εβδομάδα 93 23,7 Κάθε μέρα 229 58,3 Δεν απαντώ 3,8 Σύνολο 393 100,0 4 Σύμφωνα με έρευνα του ΟΟΣΑ η πλειοψηφία των μαθητών ηλικίας 15 ετών χρησιμοποιεί το διαδίκτυο, για να παίξει παιχνίδια, να αναζητήσει πληροφορίες για διάφορα πρόσωπα ή πράγματα και να συνομιλήσει μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και των «chat rooms». Βλ. σχετικά Organization for Economic Co-operation and Development (2006) Are Students Ready for a Technology-Rich World? What PISA Studies Tell Us. OECD. Επιπλέον, έρευνα της Νικολοπούλου έδειξε πως οι εφαρμογές που χρησιμοποιούν πιο συχνά οι μαθητές στο σπίτι στον Η/Υ είναι τα παιχνίδια, η μουσική και ο επεξεργαστής κειμένου. Βλ. σχετικά Νικολοπούλου, Κ. (2002). «Χρήση Υπολογιστή στο Σπίτι από Έφηβους Μαθητές και Μαθήτριες» 3 ο Συνέδριο ΕΤΠΕ με Διεθνή Συμμετοχή, 26-29 Σεπτεμβρίου 2002, Ρόδος, προσβάσιμο στο: http://www.etpe.gr/files/proceedings/uploads/p076.pdf [ανακτήθηκε: 13-06- 2012]. 5 Η προαναφερόμενη έρευνα του ΟΟΣΑ κατέδειξε τη συσχέτιση μεταξύ της κατοχής ή/και χρήσης Η/Υ με το κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο των μαθητών. Βλ. σχετικά Organization for Economic Cooperation and Development (2006) Are Students Ready for a Technology-Rich World? What PISA Studies Tell Us. OECD. 18

Οι επόμενες ερωτήσεις αφορούν το αν οι οικογένειες των μαθητών διαθέτουν βιβλιοθήκη στο σπίτι και αν ναι, πόσο συχνά οι μαθητές έρχονται σε επαφή με τα βιβλία της. Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικές, καθώς, όπως ειπώθηκε και στο θεωρητικό μέρος της εργασίας, η σχολική επίδοση των μαθητών επηρεάζεται από παράγοντες που σχετίζονται με το κατά πόσο το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνουν είναι μορφωσιογενές ή όχι. Η ύπαρξη βιβλιοθήκης μέσα σε ένα σπίτι φανερώνει ένα σχετικά υψηλό πνευματικό επίπεδο των γονέων και η συχνή επαφή των παιδιών με τα βιβλία της βοηθά τα τελευταία στο να αναπτύξουν κίνητρα για μάθηση (Πυργιωτάκης, 1984). Έτσι, στην ερώτηση αν υπάρχει στο σπίτι τους βιβλιοθήκη, οι μαθητές απάντησαν πως υπάρχει σε ποσοστό 63.9% και πως δεν υπάρχει σε ποσοστό 35.1%. Το 1% των μαθητών δεν απάντησε καθόλου. Πίνακας 16 Στο σπίτι σου υπάρχει βιβλιοθήκη; Frequency Percent Ναι 251 63,9 Όχι 138 35,1 Δεν απαντώ 4 1,0 Σύνολο 393 100,0 Στην ερώτηση, που είναι και η πιο σημαντική, πόσο συχνά καταφεύγουν στην ανάγνωση των βιβλίων της το 52.8% απάντησε ποτέ, το 31.6% απάντησε μια φορά την εβδομάδα, το 9.9 δύο με τρεις φορές την εβδομάδα και το 5.7% κάθε μέρα. Πίνακας 17 Αν ναι, πόσο συχνά καταφεύγεις στην ανάγνωση των βιβλίων της; Frequency Percent Ποτέ 149 52,8 Μια φορά / εβδομάδα 89 31,6 Δύο με τρεις φορές / εβδομάδα 28 9,9 Κάθε μέρα 16 5,7 Σύνολο 282 100,0 19

Τα αποτελέσματα της ερώτησης που αφορά το αν οι μαθητές παρακολουθούν ενισχυτικά μαθήματα (φροντιστηριακά ή ιδιαίτερα) δίνουν σημαντικές πληροφορίες για το αν η οικογένεια των μαθητών έχει την οικονομική δυνατότητα να τους παράσχει μια τέτοιου είδους σημαντική βοήθεια που μπορεί να επιδράσει θετικά στις σχολικές τους επιδόσεις. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, λοιπόν, το 55.5% των μαθητών απάντησε πως δεν παρακολουθεί ενισχυτικά μαθήματα, ενώ το 44.5% παρακολουθεί. Πίνακας 18 Παρακολουθείς ιδιαίτερα ή φροντιστηριακά μαθήματα; Frequency Percent Ναι 175 44,5 Όχι 218 55,5 Σύνολο 393 100,0 Από τους μαθητές που δήλωσαν πως παρακολουθούν ενισχυτικά μαθήματα, το 21.6% παρακολουθεί όλα τα μαθήματα της κατεύθυνσής του (για τους μαθητές Γενικού Λυκείου), το 18.1% παρακολουθεί δύο με τέσσερα μαθήματα, το 5.3% παρακολουθεί ένα μάθημα και ένας (1) μαθητής δήλωσε πως παρακολουθεί όλα τα φιλολογικά μαθήματα. Πίνακας 19 Αν ναι, ποια μαθήματα; Frequency Percent 1 μάθημα 21 5,3 2 με 4 μαθήματα 71 18,1 Όλα της κατεύθυνσης 85 21,6 Όλα τα φιλολογικά 1,3 Σύνολο 178 45,3 Η ερώτηση που ακολουθεί σχετίζεται με το βαθμό γονικής συμμετοχής σε θέματα που αφορούν το σχολείο. Μια τέτοιου είδους εμπλοκή δίνει κίνητρα μάθησης στους μαθητές, ενισχύοντας τις σχολικές τους επιδόσεις, ενώ αντίθετα η απουσία της 20

μπορεί να λειτουργήσει ανασταλτικά στη σχολική τους πορεία (Blake, 1989 Αραβανής, 2000 Κάτσικας, 1995). Σύμφωνα με τις απαντήσεις που έδωσαν οι μαθητές, το 45.5% δήλωσε πως δεν έχει καθόλου βοήθεια από τους γονείς του, το 28.2% έχει λίγη βοήθεια, το 14% μέτρια, το 9.2% πολύ και μόνο το 2% πάρα πολύ. Το 1% των μαθητών δεν έδωσε καμιά απάντηση. Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε πως δεν ήταν λίγοι οι μαθητές που σε προφορικό επίπεδο δήλωσαν στην ερευνήτρια πως ο λόγος για τον οποίο δεν έχουν καμιά βοήθεια από τους γονείς τους στις σχολικές εργασίες είναι πως δεν τη χρειάζονται και όχι πως οι ίδιοι οι γονείς αδιαφορούν. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν διαφοροποιεί κατά πολύ τα αποτελέσματα που έδωσαν οι απαντήσεις στην εν λόγω ερώτηση, καθώς αυτή στοχεύει στο να καταγράψει το βαθμό και όχι τις προθέσεις και τα κίνητρα εμπλοκής των γονέων σε ό,τι αφορά το σχολείο. Πίνακας 20 Έχεις βοήθεια από τους γονείς σου στις σχολικές εργασίες; Frequency Percent Percent Καθόλου 179 45,5 45,5 Λίγο 111 28,2 28,2 Μέτρια 55 14,0 14,0 Πολύ 36 9,2 9,2 Πάρα πολύ 8 2,0 2,0 Δεν απαντώ 4 1,0 1,0 Σύνολο 393 100,0 100,0 Η γνώση μιας ξένης γλώσσας θεωρείται σήμερα προσόν αρκετά συνηθισμένο, σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια που αποτελούσε περισσότερο πολυτέλεια παρά κάτι αναγκαίο. Ως εκ τούτου, η ερώτηση που αφορά στη γνώση ξένης γλώσσας θα δώσει ένα ακόμη στοιχείο που θα προστεθεί στο μορφωτικό επίπεδο των γονέων. Από το σύνολο των μαθητών, το 41% απάντησε πως ο πατέρας του γνωρίζει έστω μία ξένη γλώσσα και το 57.5% πως δεν γνωρίζει. Πίνακας 21 21

Ο πατέρας σου γνωρίζει ξένη γλώσσα; Frequency Percent Ναι 161 41,0 Όχι 226 57,5 Δεν απαντώ 6 1,5 Σύνολο 393 100,0 Στην ίδια ερώτηση για τη μητέρα, το 51.1% απάντησε πως η μητέρα του γνωρίζει ξένη γλώσσα, ενώ το 47.1% πως δεν γνωρίζει. Πίνακας 22 Η μητέρα σου γνωρίζει ξένη γλώσσα; Frequency Percent Ναι 201 51,1 Όχι 185 47,1 Δεν απαντώ 7 1,8 Σύνολο 393 100,0 Στην ερώτηση για το αν οι γονείς των μαθητών τούς κατευθύνουν προς συγκεκριμένο επάγγελμα, το 32.8% απάντησε θετικά και το 65.6% αρνητικά. Πίνακας 23 Σε κατευθύνουν οι γονείς σου προς συγκεκριμένο επάγγελμα; Frequency Percent Ναι 129 32,8 Όχι 258 65,6 Δεν απαντώ 6 1,5 Σύνολο 393 100,0 22

Οι μαθητές που απάντησαν θετικά στην προηγούμενη ερώτηση κλήθηκαν να αναφέρουν και τη φύση του επαγγέλματος στο οποίο τους κατευθύνουν οι γονείς τους. Έτσι, το 33% ανέφερε τις στρατιωτικές και αστυνομικές σχολές, το 29.5% επαγγέλματα τεχνικής φύσης (ηλεκτρολόγοι, υδραυλικοί κ.ά.), το 25% επιστημονικά (γιατροί, δικηγόροι κ.ά.) και το 7.1% εκπαιδευτικά επαγγέλματα. Πίνακας 24 Αν ναι, σε ποιο; Frequency Percent Επιστημονικά 28 25 Στρατιωτικό- Αστυνομικό 37 33 Τεχνικής φύσης 33 29,5 Εκπαιδευτικό 8 7,1 Δεν απαντώ 6 5,4 Σύνολο 112 100,0 Οι μαθητές στην ερώτηση που αφορά το πόσο σημαντικό και χρήσιμο θεωρούν οι γονείς τους το σχολείο απάντησαν σε ποσοστό 66.4% πάρα πολύ και σε ποσοστό 24.9% πολύ. Το 6.9% των μαθητών απάντησε μέτρια, ενώ λίγο και καθόλου απάντησε το 0.8% αντίστοιχα. Πίνακας 25 Πόσο σημαντικό και χρήσιμο θεωρούν οι γονείς σου το σχολείο; Frequency Percent Καθόλου 3,8 Λίγο 3,8 Μέτρια 27 6,9 Πολύ 98 24,9 Πάρα πολύ 261 66,4 Δεν απαντώ 1,3 Σύνολο 393 100,0 23

Στην ερώτηση που αφορά το βαθμό επιρροής που δέχονται οι μαθητές από τους γονείς τους, προκειμένου να παρουσιάσουν υψηλές σχολικές επιδόσεις, το 31.8% απάντησε πολύ, το 22.6% μέτρια, το 15.8% πάρα πολύ, το 15.5% λίγο και το 13% καθόλου. Πίνακας 26 Πόσο θεωρείς πως σε βοηθάνε οι γονείς σου στο να παρουσιάσεις υψηλές σχολικές επιδόσεις; Frequency Percent Καθόλου 51 13,0 Λίγο 61 15,5 Μέτρια 89 22,6 Πολύ 125 31,8 Πάρα πολύ 62 15,8 Δεν απαντώ 5 1,3 Σύνολο 393 100,0 Στη συνέχεια, ακολουθούν ερωτήσεις που αφορούν το σχολείο και πόσο ικανοποιημένοι είναι οι μαθητές από αυτό. Στην ερώτηση για το αν οι μαθητές θεωρούν τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας/Έκφρασης-Έκθεσης ενδιαφέρουσα, το 33.8% απάντησε πολύ, το 28.8% μέτρια, το 16.3% πάρα πολύ, το 13% λίγο και το 8.1% καθόλου. Πίνακας 27 Θεωρείς ενδιαφέρουσα τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας/ Έκφρασης-Έκθεσης; Frequency Percent Καθόλου 32 8,1 Λίγο 51 13,0 Μέτρια 113 28,8 Πολύ 133 33,8 Πάρα πολύ 64 16,3 24

Σύνολο 393 100,0 Στην ίδια ερώτηση για τη διδασκαλία των Μαθηματικών, το 30.5% απάντησε πολύ, το 28% μέτρια, το 15.5% λίγο, το 14.5% πάρα πολύ και το 11.2% καθόλου. Πίνακας 28 Θεωρείς ικανοποιητική/ενδιαφ έρουσα τη διδασκαλία των Μαθηματικών Frequency Percent Καθόλου 44 11,2 Λίγο 61 15,5 Μέτρια 110 28,0 Πολύ 120 30,5 Πάρα πολύ 57 14,5 Δεν απαντώ 1,3 Σύνολο 393 100,0 Οι μαθητές που απάντησαν πως δεν είναι ικανοποιημένοι από τη διδασκαλία των δύο αυτών μαθημάτων κλήθηκαν να πουν τι θα ήθελαν να αλλάξουν σε αυτή. Έτσι, όσον αφορά το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας/ Έκφρασης-Έκθεσης το 26% δήλωσε πως έχει πρόβλημα με τον τρόπο διδασκαλίας, το 21.9%, θεωρώντας πως έχει αρκετά κενά που πρέπει να καλύψει, δήλωσε πως θα επιθυμούσε περισσότερα πράγματα την ώρα του μαθήματος, όπως συζήτηση, εκθέσεις, παραδείγματα κ.ά., το 19.2% έχει πρόβλημα με τον/την καθηγητή/καθηγήτρια, το 16.5% θεωρεί πως το μάθημα πρέπει να γίνεται με τρόπο περισσότερο κατανοητό, το 6.8% θεωρεί πως φορτώνεται με αρκετά πράγματα γι αυτό και επιθυμεί τη μείωση για παράδειγμα των ασκήσεων, εκθέσεων κ.ά., το 5.5% δήλωσε πως έχει πρόβλημα με τη φύση του μαθήματος και το 4.1% πως θα ήθελε να μειωθούν η ύλη και οι ώρες διδασκαλίας του. Πίνακας 29 25

Αν δεν είσαι ικανοποιημένος, υπάρχει κάτι που θα ήθελες να αλλάξει στον τρόπο διδασκαλίας της Γλώσσας; Frequency Percent Θέλουν περισσότερα πράγματα (συζήτηση, κείμενα, εκθέσεις, 16 21,9 παραδείγματα) Θέλουν λιγότερα πράγματα (ασκήσεις, εκθέσεις) 5 6,8 Λιγότερη ύλη και ώρες 3 4,1 Να αλλάξει ο καθηγητής 14 19,2 Να γίνει πιο ενδιαφέρον και κατανοητό το μάθημα 12 16,5 Να βελτιωθεί η διδασκαλία 19 26,0 Δεν θέλουν καθόλου το μάθημα 4 5,5 Σύνολο 73 100,0 Δεν απαντώ 8 2,0 Στην αντίστοιχη ερώτηση για τα Μαθηματικά, οι μαθητές απάντησαν σε ποσοστό 45.1% πως θέλουν να γίνει το μάθημα πιο κατανοητό και σε ποσοστό 15.5% πως θέλουν να αλλάξει ο/η καθηγητής/καθηγήτρια. Το 12.7% δήλωσε πως δεν θέλει καθόλου το μάθημα, το 9.9% επιθυμεί τη βελτίωση της διδασκαλίας, χωρίς ωστόσο να δίνει συγκεκριμένα παραδείγματα, το 7% θέλει τη μείωση της ύλης και των ωρών διδασκαλίας του μαθήματος και το ίδιο ποσοστό να υπάρχουν περισσότερες ασκήσεις κατανόησης, ενώ μόλις το 2.8% απάντησε πως θα ήθελε να χρησιμοποιούνται διάφορα εποπτικά μέσα την ώρα του μαθήματος. Πίνακας 30 Αν δεν είσαι ικανοποιημένος, υπάρχει κάτι που θα ήθελες να αλλάξει στον τρόπο διδασκαλίας των Μαθηματικών; Frequency Percent Λιγότερη ύλη και ώρες 5 7,0 26

Να γίνει πιο κατανοητό το μάθημα Να υπάρχουν περισσότερες ασκήσεις κατανόησης 32 45,1 5 7,0 Να βελτιωθεί η διδασκαλία 7 9,9 Να αλλάξει ο καθηγητής 11 15,5 Να γίνει χρήση εποπτικών μέσων 2 2,8 Δεν θέλουν καθόλου το μάθημα 9 12,7 Σύνολο 71 100,0 Δεν απαντώ 5 1,3 Στην ερώτηση που αφορά το πόσο ικανοποιητική θεωρούν την υλικοτεχνική υποδομή του σχολείου τους, το 34.4% των μαθητών απάντησε μέτρια, το 27.2% πολύ, το 19.3% λίγο, το 8.9% πάρα πολύ και το 8.4% καθόλου. Πίνακας 31 Θεωρείς το σχολείο σου, σε σχέση με την υλικοτεχνική υποδομή ικανοποιητικό Frequency Percent Καθόλου 33 8,4 Λίγο 76 19,3 Μέτρια 135 34,4 Πολύ 107 27,2 Πάρα πολύ 35 8,9 Σύνολο 386 98,2 Δεν απαντώ 7 1,8 Σύνολο 393 100,0 Τέλος, στην ερώτηση που αφορά το πόσο θεωρούν οι μαθητές πως η διδασκαλία τούς βοηθά να παρουσιάσουν υψηλές σχολικές επιδόσεις, το 38.2% απάντησε πολύ, το 30.8% μέτρια, το 19.1% λίγο, το 9.9% πάρα πολύ και το 1.3% καθόλου. 27

Πίνακας 32 Πόσο θεωρείς πως σε βοηθάει η διδασκαλία στο να επιτύχεις ικανοποιητικές σχολικές επιδόσεις Frequency Percent Καθόλου 5 1,3 Λίγο 75 19,1 Μέτρια 121 30,8 Πολύ 150 38,2 Πάρα πολύ 39 9,9 Σύνολο 390 99,2 Δεν απαντώ 3,8 Σύνολο 393 100,0 4.3 Συσχετίσεις μεταβλητών Σε αυτό το κεφάλαιο παρουσιάζονται οι συσχετίσεις μεταξύ των διαφόρων μεταβλητών του ερωτηματολογίου, προκειμένου να εξαχθούν συμπεράσματα με βάση τους σκοπούς και στόχους της έρευνας που τέθηκαν αρχικά, αλλά και τις υποθέσεις που έγιναν. Επίπεδο εκπαίδευσης πατέρα με Ομαδοποιημένο Γενικό Μέσο Όρο Α Τάξης Στον πίνακα 33, παρουσιάζεται η συσχέτιση μεταξύ του επαγγέλματος του πατέρα των μαθητών και του ομαδοποιημένου γενικού μέσου όρου που πέτυχαν οι μαθητές στην Α τάξη. Φαίνεται, λοιπόν, πως το επάγγελμα του πατέρα επηρεάζει τη σχολική επίδοση των μαθητών, καθώς αυτοί που παρουσιάζουν χαμηλότερες βαθμολογίες (8-13 μονάδες) δήλωσαν, σε ποσοστό 30.2%, πως ο πατέρας τους έχει τελειώσει το Δημοτικό, ενώ μόλις το 5.4% των μαθητών με αυτή τη βαθμολογία δήλωσε πως ο πατέρας του έχει τελειώσει ΑΕΙ. Αντίστροφα είναι τα αποτελέσματα για τους μαθητές με άριστη βαθμολογία (18,6-20) από αυτούς το 39.2% δήλωσε πως ο πατέρας του έχει τελειώσει ΑΕΙ και μόλις το 9.3% το Δημοτικό. 28

Πίνακας 33 Επίπεδο εκπαίδευσης πατέρα: Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Α Τάξης Σύνολο 8-13 13,1-16 16,1-18,5 18,6-20 Δημοτικό 13 15 11 4 43 30,2% 34,9% 25,6% 9,3% 100,0% Γυμνάσιο 23 20 23 7 73 31,5% 27,4% 31,5% 9,6% 100,0% Λύκειο 35 49 29 16 129 27,1% 38,0% 22,5% 12,4% 100,0% ΤΕΙ 11 22 17 9 59 18,6% 37,3% 28,8% 15,3% 100,0% ΑΕΙ 4 12 29 29 74 5,4% 16,2% 39,2% 39,2% 100,0% Σύνολο 86 118 109 65 378 Χ 2 (12)= 54,858, p=0,00 Gamma= 0,32, p=0,00 22,8% 31,2% 28,8% 17,2% 100,0% Επίπεδο εκπαίδευσης πατέρα με Ομαδοποιημένο Γενικό Μέσο Όρο Β Τάξης Όσον αφορά τη συσχέτιση του επαγγέλματος του πατέρα με τον ομαδοποιημένο γενικό μέσο όρο της Β τάξης, δεν φαίνεται να σημειώνονται μεγάλες διαφορές, καθώς οι μαθητές με χαμηλή βαθμολογία (8-13) δήλωσαν πως ο πατέρας τους έχει τελειώσει το Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο σε ποσοστό 29.5%, 30.1% και 30.8% αντίστοιχα. Αντιθέτως, οι μαθητές που σημείωσαν άριστη βαθμολογία δήλωσαν πως ο πατέρας τους έχει τελειώσει το Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο σε ποσοστό 6.8%, 1.4% και 9.2% αντίστοιχα, ενώ το 32.4% από αυτούς δήλωσε πως ο πατέρας τους έχει λάβει ανώτατη πανεπιστημιακή μόρφωση. Πίνακας 34 29

Επίπεδο εκπαίδευσης πατέρα: Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Β Τάξης Σύνολο 8-13 13,1-16 16,1-18,5 18,6-20 Δημοτικό 13 18 10 3 44 29,5% 40,9% 22,7% 6,8% 100,0% Γυμνάσιο 22 24 26 1 73 30,1% 32,9% 35,6% 1,4% 100,0% Λύκειο 40 40 38 12 130 30,8% 30,8% 29,2% 9,2% 100,0% ΤΕΙ 11 23 17 8 59 18,6% 39,0% 28,8% 13,6% 100,0% ΑΕΙ 4 17 29 24 74 5,4% 23,0% 39,2% 32,4% 100,0% Σύνολο 90 122 120 48 380 23,7% 32,1% 31,6% 12,6% 100,0% Χ 2 (12)= 55,590, p=0,00 Gamma= 0,32, p=0,00 Επίπεδο εκπαίδευσης μητέρας με Ομαδοποιημένο Γενικό Μέσο Όρο Α Τάξης Συσχετίζοντας το μορφωτικό επίπεδο της μητέρας με το γενικό μέσο όρο της Α τάξης, βρίσκουμε πως υπάρχει υψηλή συσχέτιση μεταξύ των δύο αυτών μεταβλητών. Έτσι, όσο πιο χαμηλό είναι το επίπεδο σπουδών της μητέρας τόσο πιο χαμηλή είναι η βαθμολογία των μαθητών. Συγκεκριμένα, το 42.4% των μαθητών που δήλωσαν πως η μητέρα τους έχει τελειώσει το Δημοτικό παρουσιάζουν πολύ χαμηλή βαθμολογία, ενώ το 41.4% των μαθητών που έχουν άριστη βαθμολογία δήλωσαν πως η μητέρα τους έχει λάβει ανώτατη πανεπιστημιακή μόρφωση. Πίνακας 35 Επίπεδο εκπαίδευσης μητέρας Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Α Τάξης Σύνολο 8-13 13,1-16 16,1-18,5 18,6-20 Δημοτικό 14 11 5 3 33 30

42,4% 33,3% 15,2% 9,1% 100,0% Γυμνάσιο 22 30 19 6 77 28,6% 39,0% 24,7% 7,8% 100,0% Λύκειο 34 47 43 13 137 24,8% 34,3% 31,4% 9,5% 100,0% ΤΕΙ 11 20 19 14 64 17,2% 31,3% 29,7% 21,9% 100,0% ΑΕΙ 5 10 26 29 70 7,1% 14,3% 37,1% 41,4% 100,0% Σύνολο 86 118 112 65 381 22,6% 31,0% 29,4% 17,1% 100,0% Χ 2 (12)= 63,353, p=0,00 Gamma= 0,39, p=0,00 Επίπεδο εκπαίδευσης μητέρας με Ομαδοποιημένο Γενικό Μέσο Όρο Β Τάξης Παρόμοια αποτελέσματα δίνει και η συσχέτιση μεταξύ του μορφωτικού επιπέδου της μητέρας και του γενικού μέσου όρου στη Β τάξη. Και εδώ τα μεγαλύτερα ποσοστά των μαθητών με χαμηλή βαθμολογία είναι αυτά των οποίων η μητέρα έχει τελειώσει το Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο (39.4%, 26% και 29.7% αντίστοιχα), ενώ τα χαμηλότερα ποσοστά σε αυτά τα μορφωτικά επίπεδα ανήκουν στους μαθητές που σημείωσαν άριστη βαθμολογία. Επιπλέον, οι μαθητές που έχουν υψηλή βαθμολογία, 16.1-18.5 και 18.6-20 μονάδες, δήλωσαν, σε ποσοστό 47.1% και 31.4% αντίστοιχα, πως η μητέρα τους έχει τελειώσει ΑΕΙ. Πίνακας 36 Επίπεδο εκπαίδευσης μητέρας Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Β Τάξης Σύνολο 8-13 13,1-16 16,1-18,5 18,6-20 Δημοτικό 13 15 3 2 33 39,4% 45,5% 9,1% 6,1% 100,0% Γυμνάσιο 20 32 21 4 77 26,0% 41,6% 27,3% 5,2% 100,0% Λύκειο 41 47 42 8 138 31

29,7% 34,1% 30,4% 5,8% 100,0% ΤΕΙ 11 19 23 12 65 16,9% 29,2% 35,4% 18,5% 100,0% ΑΕΙ 6 9 33 22 70 8,6% 12,9% 47,1% 31,4% 100,0% Σύνολο 91 122 122 48 383 23,8% 31,9% 31,9% 12,5% 100,0% Χ 2 (12)= 68,686, p=0,00 Gamma= 0,39, p=0,00 Επάγγελμα πατέρα με Ομαδοποιημένο Γενικό Μέσο Όρο Α Τάξης Το επάγγελμα των γονέων, και κυρίως του πατέρα, αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα επιρροής της σχολικής επίδοσης των μαθητών, καθώς καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την κοινωνική θέση της οικογένειας, αλλά και το οικονομικό της επίπεδο. Ωστόσο, δεν αποτελεί από μόνο του ένα ασφαλές κριτήριο κατάταξης των ατόμων σε κοινωνικό-οικονομικά επίπεδα, εφόσον είναι πολλά τα επαγγέλματα τα οποία διαθέτουν κοινωνικό κύρος, αλλά αμείβονται ελάχιστα και το αντίστροφο. Παρ όλα αυτά, πληροφορίες που αφορούν το επάγγελμα των γονέων των μαθητών θεωρήθηκαν εξαιρετικά χρήσιμες στην ερμηνεία της σχολικής επίδοσης των μαθητών. Παρατηρώντας τον πίνακα 37, φαίνεται πως υπάρχει στατιστικώς σημαντική συσχέτιση μεταξύ του επαγγέλματος του πατέρα και του ομαδοποιημένου γενικού μέσου όρου στην Α τάξη. Συγκεκριμένα, το μεγαλύτερο ποσοστό (42.4%) των μαθητών με άριστη βαθμολογία έχουν πατέρα που ασκεί επιστημονικό επάγγελμα, ενώ τα ποσοστά της ίδιας επαγγελματικής κατηγορίας μειώνονται όσο πηγαίνουμε προς χαμηλότερες βαθμολογίες. Το ποσοστό των μαθητών με τη χαμηλότερη βαθμολογία και των οποίων ο πατέρας ασκεί χειρωνακτική εργασία είναι 24.5%, ενώ το ποσοστό των μαθητών της ίδιας κατηγορίας με άριστη βαθμολογία είναι 12.7%. Πίνακας 37 Επάγγελμα πατέρα Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Α Τάξης Σύνολο 8-13 13,1-16 16,1-18,5 18,6-20 Δημόσιοι / ιδιωτικοί υπάλληλοι / Συνταξιούχοι 12 17 14 6 49 32

24,5% 34,7% 28,6% 12,2% 100,0% Επιστήμονες 4 9 25 28 66 6,1% 13,6% 37,9% 42,4% 100,0% Χειρώνακτες 54 74 64 28 220 24,5% 33,6% 29,1% 12,7% 100,0% Ελεύθεροι επαγγελματίες / Επιχειρηματίες 11 14 10 3 38 28,9% 36,8% 26,3% 7,9% 100,0% Σύνολο 81 114 113 65 373 21,7% 30,6% 30,3% 17,4% 100,0% Χ 2 (9)= 47,776, p=0,00 Cramer s V= 0,21 Επάγγελμα πατέρα με Ομαδοποιημένο Γενικό Μέσο Όρο Β Τάξης Τα αποτελέσματα δεν διαφοροποιούνται σημαντικά στη συσχέτιση μεταξύ του επαγγέλματος του πατέρα με τον ομαδοποιημένο γενικό μέσο όρο στη Β τάξη. Έτσι, τα παιδιά των επιστημόνων παρουσιάζουν στο μεγαλύτερο ποσοστό μεσαίες και υψηλές βαθμολογίες και στο μικρότερο χαμηλές. Αντιθέτως, τα παιδιά αυτών που ασκούν χειρωνακτική εργασία παρουσιάζουν το χαμηλότερο ποσοστό στις υψηλές βαθμολογίες (8.6%), ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό το παρουσιάζουν στις βαθμολογίες 13,1-16 μονάδες (34.5%), με ένα αρκετά σημαντικό ποσοστό (27.3%) και στις πολύ χαμηλές βαθμολογίες. Πίνακας 38 Επάγγελμα πατέρα Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Β Τάξης Σύνολο 8-13 13,1-16 16,1-18,5 18,6-20 Δημόσιοι /ιδιωτικοί υπάλληλοι / Συνταξιούχοι 13 13 20 4 50 33

26,0% 26,0% 40,0% 8,0% 100,0% Επιστήμονες 3 15 24 24 66 4,5% 22,7% 36,4% 36,4% 100,0% Χειρώνακτες 60 76 65 19 220 27,3% 34,5% 29,5% 8,6% 100,0% Ελεύθεροι επαγγελματίες / Επιχειρηματίες 8 18 11 2 39 20,5% 46,2% 28,2% 5,1% 100,0% Σύνολο 84 122 120 49 375 22,4% 32,5% 32,0% 13,1% 100,0% Χ 2 (9)= 52,745, p=0,00 Cramer s V= 0,22 Επάγγελμα μητέρας με Ομαδοποιημένο Γενικό Μέσο Όρο Α Τάξης Από τον πίνακα 39 διαπιστώνεται πως και το επάγγελμα της μητέρας επηρεάζει τη σχολική επίδοση των μαθητών, καθώς οι μαθητές των οποίων η μητέρα είναι νοικοκυρά ή άνεργη παρουσιάζουν μεγαλύτερα ποσοστά στις κατώτερες βαθμολογίες (26.8% στις βαθμολογίες μεταξύ 8 και 13 μονάδων και 36.3% μεταξύ 13.1 και 16 μονάδων). Οι μαθητές των οποίων η μητέρα ασκεί χειρωνακτικό επάγγελμα δεν παρουσιάζουν ιδιαιτέρως διαφοροποιημένα ποσοστά στις ίδιες βαθμολογικές κατηγορίες. Αντιθέτως, οι μαθητές των οποίων η μητέρα ασκεί επιστημονικό επάγγελμα σημειώνουν άριστες βαθμολογίες σε ποσοστό 45%, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά για τους μαθητές με μητέρα που ασκεί χειρωνακτική εργασία ή είναι άνεργη ή νοικοκυρά είναι 14.9% και 11.3% αντίστοιχα. Πίνακας 39 Επάγγελμα μητέρας Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Α Τάξης Σύνολο 8-13 13,1-16 16,1-18,5 18,6-20 Δημόσιοι / ιδιωτικοί υπάλληλοι / Συνταξιούχοι 10 12 9 4 35 34

28,6% 34,3% 25,7% 11,4% 100,0% Επιστήμονες 3 5 25 27 60 5,0% 8,3% 41,7% 45,0% 100,0% Χειρώνακτες 21 33 32 15 101 20,8% 32,7% 31,7% 14,9% 100,0% Νοικοκυρές / Άνεργες 45 61 43 19 168 26,8% 36,3% 25,6% 11,3% 100,0% Ελεύθεροι επαγγελματίες/επιχειρηματ ίες 3 4 3 1 11 27,3% 36,4% 27,3% 9,1% 100,0% Σύνολο 82 115 112 66 375 21,9% 30,7% 29,9% 17,6% 100,0% Χ 2 (12)= 57,663, p=0,00 Cramer s V= 0,27 Επάγγελμα μητέρας με Ομαδοποιημένο Γενικό Μέσο Όρο Β Τάξης Όσον αφορά το επάγγελμα της μητέρας και του ομαδοποιημένου γενικού μέσου όρου στη Β τάξη, φαίνεται πως και εδώ εμφανίζεται σημαντική συσχέτιση. Σχετικά με τους μαθητές των οποίων η μητέρα ασκεί χειρωνακτική εργασία ή είναι άνεργη/νοικοκυρά, αυτοί παρουσιάζουν τα μεγαλύτερα ποσοστά στις κατώτερες και μεσαίες βαθμολογικές κατηγορίες, ενώ έχουν μόλις 8.9% και 8.3% αντίστοιχα στις ανώτερες βαθμολογίες. Ένα μεγάλο ποσοστό των μαθητών (40%) με μητέρα επιστήμονα παρουσιάζει υψηλή βαθμολογία με το ίδιο ποσοστό να φτάνει το 5% στη χαμηλότερη βαθμολογική κατηγορία (8-13 μονάδες). Πίνακας 40 Επάγγελμα μητέρας Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Β Τάξης Σύνολο 8-13 13,1-16 16,1-18,5 18,6-20 Δημόσιοι / ιδιωτικοί υπάλληλοι / Συνταξιούχοι 8 13 14 1 36 22,2% 36,1% 38,9% 2,8% 100,0% Επιστήμονες 3 10 23 24 60 35

5,0% 16,7% 38,3% 40,0% 100,0% Χειρώνακτες 24 32 36 9 101 23,8% 31,7% 35,6% 8,9% 100,0% Νοικοκυρές/Άνεργες 47 64 44 14 169 27,8% 37,9% 26,0% 8,3% 100,0% Ελεύθεροι επαγγελματίες/επιχειρηματ ίες 3 3 4 1 11 27,3% 27,3% 36,4% 9,1% 100,0% Σύνολο 85 122 121 49 377 22,5% 32,4% 32,1% 13,0% 100,0% Χ 2 (12)= 61,363, p=0,00 Cramer s V= 0,23 Ύπαρξη βιβλιοθήκης και Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Α Τάξης Ένας παράγοντας που σχετίζεται με την κοινωνική προέλευση των μαθητών και κυρίως με το μορφωτικό κεφάλαιο των γονέων τους είναι η ύπαρξη ή όχι βιβλιοθήκης. Οι μαθητές που προέρχονται από ένα περιβάλλον με υψηλό πνευματικό επίπεδο έχουν περισσότερες πιθανότητες, μεταξύ άλλων, να έρθουν στο σπίτι τους σε επαφή με μια πλούσια βιβλιοθήκη που θα λειτουργήσει θετικά στη μόρφωσή τους και θα ενισχύσει τις σχολικές επιδόσεις τους (Πυργιωτάκης, 1984). Στην εν λόγω έρευνα, για τους προαναφερόμενους λόγους, συμπεριλήφθησαν και ερωτήσεις που αφορούν τη συγκεκριμένη παράμετρο. Ωστόσο μια τέτοια πληροφορία από μόνη της δεν είναι αρκετή, προκειμένου να διαπιστωθεί ο βαθμός στον οποίο οι μαθητές επηρεάζονται από έναν τέτοιο παράγοντα. Έτσι, οι μαθητές που απάντησαν θετικά στην ερώτηση αν διαθέτουν στο σπίτι τους βιβλιοθήκη, ρωτήθηκαν και για το πόσο συχνά καταφεύγουν στην ανάγνωση των βιβλίων της. Με βάση τις απαντήσεις των μαθητών στην πρώτη ερώτηση, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως το 36.5% και 38% των μαθητών που απάντησαν αρνητικά σημείωσαν στην Α τάξη βαθμολογίες 8-13 και 13.1-16 αντίστοιχα, ενώ από αυτούς τους μαθητές, άριστη βαθμολογία έχει μόνο το 5.1%. Όσον αφορά τα ποσοστά των μαθητών που απάντησαν θετικά, αυτά δεν παρουσιάζουν εξαιρετικά μεγάλες διαφορές μεταξύ τους, ωστόσο φαίνεται χαρακτηριστικά πως σημειώνουν μεγαλύτερα ποσοστά 36

στις υψηλότερες βαθμολογίες, ενώ το χαμηλότερο ποσοστό (15.7%) το έχουν στη χαμηλότερη βαθμολογική κατηγορία. Τέλος, σχετικά με το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, δεν βρέθηκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ των μεταβλητών. Πίνακας 41 Στο σπίτι σου υπάρχει βιβλιοθήκη; Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Α Τάξης Σύνολο 8-13 13,1-16 16,1-18,5 18,6-20 Ναι 39 66 86 58 249 15,7% 26,5% 34,5% 23,3% 100,0% Όχι 50 52 28 7 137 36,5% 38,0% 20,4% 5,1% 100,0% Σύνολο 89 118 114 65 386 23,1% 30,6% 29,5% 16,8% 100,0% Χ 2 (3)= 43,729, p=0,00 Cramer s V= 0,34 Ύπαρξη βιβλιοθήκης και Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Β Τάξης Παρόμοια αποτελέσματα έδωσε και η συσχέτιση μεταξύ της ύπαρξης βιβλιοθήκης και του ομαδοποιημένου μέσου όρου στη Β τάξη. Συγκεκριμένα, οι μαθητές που απάντησαν θετικά στην ερώτηση συγκέντρωσαν το μικρότερο ποσοστό στις χαμηλές βαθμολογίες (16.3%) και το μεγαλύτερο στη βαθμολογική κατηγορία 16.1-18.5 (38.2%), ενώ οι μαθητές που απάντησαν αρνητικά συγκέντρωσαν τα μεγαλύτερα ποσοστό στις χαμηλότερες βαθμολογίες. Ούτε και εδώ βρέθηκε στατιστικώς σημαντική συσχέτιση στο δεύτερο σκέλος της ερώτησης. Πίνακας 42 Στο σπίτι σου υπάρχει βιβλιοθήκη; Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Β Τάξης Σύνολο 8-13 13,1-16 16,1-18,5 18,6-20 Ναι 41 69 96 45 251 37

16,3% 27,5% 38,2% 17,9% 100,0% Όχι 51 55 28 3 137 37,2% 40,1% 20,4% 2,2% 100,0% Σύνολο 92 124 124 48 388 23,7% 32,0% 32,0% 12,4% 100,0% Χ 2 (3)= 47,296, p=0,00 Cramer s V= 0,35 Δυνατότητα παρακολούθησης ενισχυτικών μαθημάτων και Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Α Τάξης Το αν η οικογένεια των μαθητών έχει τη δυνατότητα να τους παράσχει ενισχυτικά μαθήματα, είτε κατ οίκον είτε φροντιστηριακά, δεν αποτελεί μόνο ένδειξη οικονομικής δυνατότητας, αλλά και άμεσης ενίσχυσης των σχολικών τους επιδόσεων. Στην παρούσα έρευνα συμπεριλήφθηκε μια τέτοια ερώτηση, οι απαντήσεις της οποίας απέδειξαν πως υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ των δύο αυτών μεταβλητών. Σχετικά με τον ομαδοποιημένο γενικό μέσο όρο στην Α τάξη, οι μαθητές που απάντησαν πως δεν παρακολουθούν ενισχυτικά μαθήματα συγκέντρωσαν τα μεγαλύτερα ποσοστά στις χαμηλότερες βαθμολογίες, με χαμηλότερο ποσοστό (16.3%) στην άριστη βαθμολογική κατηγορία, ενώ οι μαθητές που απάντησαν πως παρακολουθούν τέτοιου είδους μαθήματα παρουσίασαν μεγάλα ποσοστά στις μεσαίες βαθμολογικές κατηγορίες (13.1-16 και 16.1-18.5 μονάδες), με χαμηλότερο ποσοστό (14.3%) στη χειρότερη βαθμολογική κατηγορία. Πίνακας 43 Παρακολουθείς ιδιαίτερα ή φροντιστηριακά μαθήματα; Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Α Τάξης Σύνολο 8-13 13,1-16 16,1-18,5 18,6-20 Ναι 25 51 68 31 175 14,3% 29,1% 38,9% 17,7% 100,0% Όχι 65 69 46 35 215 38

30,2% 32,1% 21,4% 16,3% 100,0% Σύνολο 90 120 114 66 390 23,1% 30,8% 29,2% 16,9% 100,0% Χ 2 (3)= 21,085, p=0,00 Cramer s V= 0,23 Δυνατότητα παρακολούθησης ενισχυτικών μαθημάτων και Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Β Τάξης Σχετικά με τον ομαδοποιημένο γενικό μέσο όρο στη Β τάξη τα αποτελέσματα είναι παρόμοια. Έτσι, οι μαθητές που απάντησαν ότι παρακολουθούν ενισχυτικά μαθήματα συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ποσοστό στις σχετικά καλές βαθμολογίες (16.1-18.5 μονάδες), ενώ οι μαθητές που δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά στις χαμηλότερες βαθμολογίες. Συγκεκριμένα, το 32.7% που δεν παρακολουθεί ενισχυτικά μαθήματα σημείωσε βαθμολογία μεταξύ 8 και 13 μονάδων, ενώ στην ίδια βαθμολογική κατηγορία το ποσοστό των μαθητών που παρακολουθούν τέτοια μαθήματα είναι 13.1%. Πίνακας 44 Παρακολουθείς ιδιαίτερα ή φροντιστηριακά μαθήματα; Ομαδοποιημένος Γενικός Μέσος Όρος Β Τάξης Σύνολο 8-13 13,1-16 16,1-18,5 18,6-20 Ναι 23 50 77 25 175 13,1% 28,6% 44,0% 14,3% 100,0% Όχι 71 75 47 24 217 32,7% 34,6% 21,7% 11,1% 100,0% 94 125 124 49 392 39