ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΙΣ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΗΛΕΙΑΣ

ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΙΣ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΗΛΕΙΑΣ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΕΣ: ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΕΛΕΝΗ ΤΕΝΤΟΜΑ- ΖΕΡΒΟΥ ΒΗΘΛΕΕΜ

Γενικά στοιχεία για τον Νομό Ηλείας Γεωγραφική θέση Χαρακτηριστικά Ο νομός Ηλείας καταλαμβάνει το νότιο τμήμα της Δυτικής Ελλάδας, το βορειοδυτικό τμήμα της Πελοποννήσου και συνορεύει βορειοανατολικά με το νομό Αχαΐας, νοτιοανατολικά με το νομό Αρκαδίας, νότια με το νομό Μεσσηνίας και δυτικά βρέχεται από το Ιόνιο πέλαγος. Η έκτασή του νομού είναι 2.618 τετρ. χλμ και αποτελείται από 22 Δήμους, με πρωτεύουσα τον Πύργο, που συνδέεται σιδηροδρομικά και οδικά με την υπόλοιπη χώρα, ενώ το λιμάνι της Κυλλήνης συνδέει το νομό, αλλά και την Πελοπόννησο όλη, με την Ζάκυνθο και την Κεφαλονιά. 1 Δήμος Πύργου 2 Δήμος Αλιφείρας 3 Δήμος Αμαλιάδος 4 Δήμος Ανδραβίδας 5 Δήμος Ανδριτσαίνης 6 Δήμος Αρχαίας Ολυμπίας 7 Δήμος Βαρθολομιού 8 Δήμος Βουπρασίας 9 Δήμος Βώλακος 10 Δήμος Γαστούνης 11 Δήμος Ζαχάρως 12 Δήμος Ιαρδάνου 13 Δήμος Κάστρου-Κυλλήνης 14 Δήμος Λάμπειας 15 Δήμος Λασιώνος 16 Δήμος Λεχαινών 17 Δήμος Πηνείας 18 Δήμος Σκιλλούντος 19 Δήμος Τραγανού 20 Δήμος Φιγαλείας 21 Δήμος Φολόης 22 Δήμος Ωλένης ΝΟΜΟΣ ΗΛΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ

Διοικητικά διαιρείται σε δύο επαρχίες: Την επαρχία Ηλείας με έκταση 1851 τετρ. χιλ. και την επαρχία Ολυμπίας με έκταση 767 τετρ. χιλ. Η Ηλεία έχει έδαφος πεδινό κατά 60% με την πεδιάδα της Ηλείας να είναι η μεγαλύτερη της Πελοποννήσου. Διασχίζεται από τους ποταμούς Αλφειό, Πηνειό και Ερύμανθο. Πάνω από το 65,7 % της συνολικής έκτασης του Νομού αποτελείται από αγροτικές περιοχές, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό 29,3% είναι δάση και ημι-φυσικές εκτάσεις. Μόλις το 2% της έκτασης αντιστοιχεί σε τεχνητές περιοχές (αστικές οικοδομές, μεταφορικά δίκτυα, βιομηχανία, εμπόριο, χώροι άθλησης, πρασίνου κλπ), ενώ το 1,5% αντιστοιχεί σε υδάτινες επιφάνειες. Περιβάλλον Τοπίο Το τοπίο του νομού είναι σύνθετο: βουνά, δασωμένοι καταπράσινοι λόφοι, γραφικά ιστορικά χωριά, πλούσιες ιαματικές πηγές, παράλιοι υδροβιότοποι (Κοτύχι, Καϊάφα) εξαιρετικού φυσικού κάλλους και οικολογικού πλούτου, θαυμάσια τοπία κατά μήκος των ποταμών, καθώς και αμμουδιές στο Ιονίου. Το θεσμικό καθεστώς προστασίας τόσο του φυσικού όσο και του δομημένου περιβάλλοντος της περιοχής περιλαμβάνει πολλές γενικές και ειδικές ρυθμίσεις, σημαντικότερες από τις οποίες είναι: - Η Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου προστασίας παραλιακής ζώνης Ηλείας. - Οι περιοχές NATURA ΝΟΜΟΣ ΗΛΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Οκτώ βιότοποι του Νομού έχουν ενταχθεί στο Δίκτυο NATURA: Το οροπέδιο της Φολόης, Οι εκβολές του Πηνειού, Η Ολυμπία, Οι θίνες και το Παραλιακό Δάσος της Ζαχάρως, η λίμνη Καϊάφα, η Στροφυλιά και ο Κακόβατος, Η λιμνοθάλασσα Κοτύχι Βρίνια, Η Παράκτια θαλάσσια ζώνη από Ακρ. Κυλλήνης έως Τούμπι- Καλόγρια, Η θαλάσσια περιοχή του κόλπου της Κυπαρισσίας Ακρ. Κατάκολο Κυπαρισσία και Η λιμνοθάλασσα Κοτύχι - Αλυκή Λεχαινών. ΝΟΜΟΣ ΗΛΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Πληθυσμός Ο συνολικός πληθυσμός του νομού είναι 192.340 κατά την απογραφή του 2001. Ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο αναλογούν 74 περίπου κάτοικοι. Ο πληθυσμός του νομού Ηλείας αντιστοιχούσε στο 27% του πληθυσμού της Περιφέρειας. Η αύξηση του πληθυσμού του Νομού κατά την Περίοδο 1991-2001 ήταν 7,7%, ποσοστό μεγαλύτερο από το αντίστοιχο για το σύνολο της χώρας, ενώ ο πληθυσμός της Περ. Δ. Ελλάδος παρουσίασε μικρή μείωση (0,4%). Ωστόσο, η αύξηση παρουσίασε κάμψη σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία. ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΥΝΟΛΟ ΠΛΥΘΥΣΜΟΣ 372.376 366.742 739.118 ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΗΛΕΙΑΣ 97.542 94.798 192.340 ΔΗΜΟΣ ΑΛΙΦΕΙΡΑΣ 1.962 1.882 3.844 ΔΗΜΟΣ ΑΜΑΛΙΑΔΟΣ 16.442 15.574 32.016 ΔΗΜΟΣ ΑΝΔΡΑΒΙΔΑΣ 2.122 2.084 4.206 ΔΗΜΟΣ ΑΝΔΡΙΤΣΑΙΝΑΣ 1.145 1.013 2.158 ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΟΛΥΜΠΙΑΣ 5.571 5.570 11.141 ΔΗΜΟΣ ΒΑΡΘΟΛΟΜΙΟΥ 2.746 2.599 5.345 ΔΗΜΟΣ ΒΟΥΠΡΑΣΙΑΣ 5.836 5.308 11.144 ΔΗΜΟΣ ΒΩΛΑΚΟΣ 1.866 1.944 3.810 ΠΕΡΙΟΧΗ Ν. Ηλείας Περ. Δυτ. Ελλαδας Σύνολο χώρας ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗ % 1971 1981 1991 2001 1640 61 6339 04 8768 128 1603 05 6552 62 9740 417 1794 29 7076 87 1025 9900 1971-1981 Εξέλιξη του Πραγματικού Πληθυσμού 1970-2001, Ν. Ηλείας, Περιφέρεια Δ. Ελλάδας, Σύνολο Χώρας 1981-1991 1991-2001 1932 88-2,3 11,9 7,7 7045 06 3,4 8,0-0,4 1096 4020 11,1 5,3 6,9 ΔΗΜΟΣ ΓΑΣΤΟΥΝΗΣ 5.689 5.771 11.460 ΔΗΜΟΣ ΖΑΧΑΡΩΣ 5.983 5.858 11.841 ΔΗΜΟΣ ΙΑΡΔΑΝΟΥ 2.288 2.159 4.447 ΔΗΜΟΣ ΚΑΣΤΡΟΥ - ΚΥΛΛΗΝΗΣ 2.146 1.912 4.058 ΔΗΜΟΣ ΛΑΜΠΕΙΑΣ 728 644 1.372 ΔΗΜΟΣ ΛΑΣΙΩΝΟΣ 1.375 1.254 2.629 ΔΗΜΟΣ ΛΕΧΑΙΝΩΝ 3.135 3.169 6.304 ΔΗΜΟΣ ΠΗΝΕΙΑΣ 2.830 2.652 5.482 ΔΗΜΟΣ ΠΥΡΓΟΥ 17.694 17.987 35.681 ΔΗΜΟΣ ΣΚΙΛΛΟΥΝΤΟΣ 7.750 7.737 17.487 ΔΗΜΟΣ ΤΡΑΓΑΝΟΥ 1.673 1.683 3.356 ΔΗΜΟΣ ΦΙΓΑΛΕΙΑΣ 1.296 1.210 2.506 ΔΗΜΟΣ ΦΟΛΟΗΣ 2.593 2.414 5.007 Τα στοιχεία του πληθυσμού προέρχονται από τα προσωρινά αποτελέσματα της απογραφής 2001 της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος. ΔΗΜΟΣ ΩΛΕΝΗΣ 4.672 4.374 9.046 ΝΟΜΟΣ ΗΛΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ - ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

Απασχόληση Το 39% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού του νομού απασχολείται στον πρωτογενή τομέα, το 17% στο δευτερογενή και το 44% στο τριτογενή. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πλειοψηφία των νόμιμων μεταναστών (58%) απασχολούνται στη γεωργία. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ 1992 1995 1998 Ν. Ηλείας Γεωργία 26,3 26,8 21,6 Βιομηχανία 14,4 17,3 16,2 Υπηρεσίες 59,3 55,8 62,2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΚΑΤΑΝΟΜΗ % ΤΟΥ ΑΕΠ Πηγή : Οι Νομοί της Ελλάδας 2001, all media publications Περιοδικό Επιλογή ΝΟΜΟΙ 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Ν. Αιτ/νιας 77,2 75,1 72,4 72,0 72,7 73,9 74,3 74,3 Ν. Αχαίας 95,4 85,7 86,2 88,7 89,6 90,3 89,5 89,2 Ν. Ηλείας 75,9 72,7 79,5 78,7 75,5 74,6 75,6 75,6 Σύνολο Περιφέρειας 85,0 79,0 80,0 81,0 81,0 81,0 81,0 81,0 ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΕΠ κατά κεφαλή ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΜΕΣΟΥ ΟΡΟΥ Καλλιέργεια ελαιοδέντρου κατά το έτος 2006 (σε χιλιάδες στρέμματα) ΝΟΜΟΣ ΗΛΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ - ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Ο Πρωτογενής Τομέας έχει ιδιαίτερη σημασία στην οικονομία της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος. Αποτελεί σημαντικό πόλο απασχόλησης και οικονομικής δραστηριότητας, αφού απασχολεί σημαντικό μέρος του εργατικού δυναμικού και συμμετέχει κατά 25% στην διαμόρφωση του ΑΕΠ της Περιφέρειας, έναντι αντιστοίχου μέσου δείκτη σε επίπεδο χώρας 13% (ΕΣΥΕ, απογραφή 1991). Έτσι λοιπόν ο νομός μπορεί να χαρακτηρισθεί ως κατεξοχήν αγροτικός νομός. Είναι ο πρώτος παραγωγός τομάτας και πατάτας στην χώρα, ο 5ος όσον αφορά στα εσπεριδοειδή και 6ος στο ελαιόλαδο. Παρότι ο πρωτογενής τομέας αποτελεί σημαντικό πόλο απασχόλησης και οικονομικής δραστηριότητας στο Νομό Ηλείας, έχει χαμηλή ανταγωνιστικότητα λόγω του υψηλού κόστους και της χαμηλής ποιότητας των προϊόντων, αλλά και λόγω των αδυναμιών που υπάρχουν στον τομέα διακίνησης και εμπορίας. Από την άλλη μεριά η κτηνοτροφική παραγωγή δεν βρίσκεται σε ικανοποιητικά επίπεδα με αποτέλεσμα η συμμετοχή της ζωικής παραγωγής στο γεωργικό εισόδημα να είναι χαμηλή ενώ και οι δυνατότητες οικονομικής εκμετάλλευσης των δασών για παραγωγή ξυλείας είναι περιορισμένες. Αξιόλογη είναι και η συμμετοχή των υπηρεσιών και ιδίως του τομέα του τουρισμού. 12% 14% καλλιέργειες στο Νομό Ηλείας ως % της εγχώριας παραγωγής 12% 2% 1% 2% 1% 62% 13% 7% 16% 1% φυστίκι (αραχίδα) πεπονοειδή πατάτα ντομάτα Ποσοστό καλλιέργειας του Νομού Ηλείας επί της εθνικής παραγωγής παραγωγή κυριότερων αγροτικών προιόντων του Νομού Ηλείας (1996) 1% 1% 11% 6% 1% 6% 5% 6% σιτάρι μαλακό βρώμη καλαμπόκι βαμβάκι μηδική, τριφύλλι καρπούζια ντομάτες λεμόνια πορτοκάλια 2% 20% ελαιόλαδο Παραγωγή κυριότερων αγροτικών προϊόντων Νομού Ηλείας κατά το έτος 199 ΝΟΜΟΣ ΗΛΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ - ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Ο απολογισμός των πυρκαγιών Μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Πελοπόννησο το καλοκαίρι του 2007, οι επιπτώσεις υπήρξαν ολέθριες, τόσο στο φυσικό περιβάλλον, και στις προστατευόμενες περιοχές όσο και στις παραγωγικές και οικιστικές υποδομές των πληγεισών περιοχών. Η γενική καταγραφή των ζημιών από τις πυρκαγιές, η έκταση της καταστροφής και ο χαρακτήρας των εκτάσεων που καταστράφηκαν παρουσιάζεται παρακάτω: Κατηγορία Έκτασης Έκταση (στρέμματα) Ποσοστό επί του Συνόλου Δορυφορική εικόνα της Πελοποννήσου, όπου με γκρι εμφανίζονται οι καμένες περιοχές και με κόκκινο τα δάση Δάση και φυσικές εκτάσεις 975.180 55,0% Τεχνητές επιφάνειες (οικισμοί, δρόμοι, γήπεδα, κλπ) 16.432 0,9% Γεωργικές Καλλιέργειες 781.043 41,1% ΣΥΝΟΛΟ 1.772.654 100,0% Δορυφορική εικόνα της Πελοποννήσου, όπου με πράσινο απεικονίζονται οι περιοχές Natura 2000. ΝΟΜΟΣ ΗΛΕΙΑΣ Ο ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ

Τα όρια των καμμένων περιοχών (με κίτρινο) προβολή σε χάρτη χρήσεων γης ΝΟΜΟΣ ΗΛΕΙΑΣ Ο ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ

Καταστροφές σε περιοχές ιδιαίτερης φυσικής αξίας Σύμφωνα με τη μελέτη Οικολογικός απολογισμός των καταστροφικών πυρκαγιών του Αυγούστου 2007 στην Πελοπόννησο, WWF Ελλάς, Αθήνα, Σεπτέμβριος 2007, στις περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους οι καταστροφές έχουν ως εξής: Δάσος και λίμνη Καϊάφα (Τόπος Κοινοτικής Σημασίας: GR2330005) Συνολικά, εντός της προστατευόμενης περιοχής κάηκαν 7.577 στρέμματα, ήτοι το 22,5% του συνόλου της. Ολυμπία (Τόπος Κοινοτικής Σημασίας: GR2330004) Συνολικά, εντός της προστατευόμενης περιοχής κάηκαν 670 στρέμματα, ήτοι το 21,3% του συνόλου της. Οροπέδιο Φολόης (Τόπος Κοινοτικής Σημασίας: GR2330002) Συνολικά, εντός της προστατευόμενης περιοχής κάηκαν 29.943 στρέμματα, ήτοι το 30,7% του συνόλου της. Όρος Ταΰγετος (Τόπος Κοινοτικής Σημασίας: GR2550006) Συνολικά, εντός της προστατευόμενης περιοχής κάηκαν 86.542 στρέμματα, ήτοι το 16,3% του συνόλου της. Όρος Πάρνωνας (Τόπος Κοινοτικής Σημασίας: GR2520006) Συνολικά, εντός της προστατευόμενης περιοχής κάηκαν 45.066 στρέμματα, ήτοι το 8,1% του συνόλου της. Όρη Μπαρμπάς και Κλωκός, Φαράγγι Σελινούντα (Τόπος Κοινοτικής Σημασίας GR2320005) Συνολικά, εντός της προστατευόμενης περιοχής κάηκαν 30.476 στρέμματα, ήτοι το 50,4% του συνόλου της. Φαράγγι Βουραϊκού (Τόπος Κοινοτικής Σημασίας GR 2320003) Συνολικά, εντός της προστατευόμενης περιοχής κάηκαν 6.362 στρέμματα, ήτοι το 29,2% του συνόλου της. Στρέμματ α Δάσος και λίμνη Καϊάφα 7.577 22,5% Ολυμπία 670 21,3% Οροπέδιο Φολόης 29.943 30,7% Όρος Ταΰγετος 86.542 16,3% Όρος Πάρνωνας 45.066 8,1% Όρη Μπαρμπάς και Κλωκός, Φαράγγι Σελινούντα 30.476 50,4% Φαράγγι Βουραϊκού 6.362 29,2% Σύνολο Περιοχών Natura 206.636 22,3% %επί της συνολικής προστ. έκτασης Πίνακας : Καμένες εκτάσεις εντός των Προστατευόμενων Περιοχών NATURA ΝΟΜΟΣ ΗΛΕΙΑΣ Ο ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ

Εκτός από τις καταστροφές που προκλήθηκαν στις παραπάνω περιοχές ιδιαίτερης φυσικής αξίας, επίσης σημαντικό ήταν το πλήγμα στο ευρύτερο φυσικό περιβάλλον με την καταστροφή εκτεταμένων ενιαίων περιοχών φυσικής κάλυψης. Συνολικά εκτιμάται ότι κάηκαν 975.180 στρ φυσικής φυτοκάλυψης, εκ των οποίων τα 768.544 στρ (78,8%) δεν εντάσσονται στο σύστημα προστατευόμενων περιοχών Natura. Οι εκτάσεις αυτές καλύπτονταν κυρίως από δάση χαλεπίου πεύκης, χαμηλή βλάστηση (φρύγανα, μακία) και λιβάδια. Ιδιαίτερα προβλήματα προκύπτουν και σε σχέση με την ποιότητα ζωής των κατοίκων των περιοχών αυτών. Η ζημιά στο τοπίο της περιοχής είναι ανυπολόγιστη, ενώ η καταστροφή της φυσικής κάλυψης αναμένεται να συνοδευτεί από την απορύθμιση του εδαφικού και υδατικού ισοζυγίου και τελικά από πλημμύρες, οι οποίες θα προκαλέσουν με βεβαιότητα και άλλες έμμεσες καταστροφές. Καταστροφές σε υποδομές και παραγωγικό δυναμικό Επιπλέον, σημαντικές είναι και οι συνέπειες προς την τοπική οικονομία, ειδικά σε ότι αφορά την πρωτογενή παραγωγή (γεωργία, κτηνοτροφία), την επισκεψιμότητα και τον τουρισμό στις καμμένες περιοχές. Με βάση τη μελέτη Αποκατάσταση και ανάπτυξη του αγροτικού τομέα, των δασών και της προστασίας του περιβάλλοντος στις πυρόπληκτες περιοχές, Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Γραφείο Τύπου Αθήνα 19-11-2007, οι απώλειες στους 7 νομούς τις Πελοποννήσου έχουν ως εξής: ΝΟΜΟΣ ΗΛΕΙΑΣ Ο ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ

Τομέας αγροτικής παραγωγής Η έκταση των ελαιώνων που επλήγησαν ανέρχεται σε 243.718 στρ. (ή το 9,4% της έκτασης των ελαιώνων των νομών και το 19,3% των ελαιώνων των πυρόπληκτων περιοχών) Οι συνολικά καλλιεργούμενες με την άμπελο εκτάσεις ανέρχονται σε 434.094,2 στρ. Από τις παραπάνω εκτάσεις ζημιές υπέστησαν 21.049,1 στρ. (4,8%) Το σύνολο των ζημιωθεισών εκτάσεων στις υπόλοιπες δενδρώδεις καλλιέργειες ανέρχεται στα 13.581,66 στρ. περίπου. Τα δύο κύρια είδη δένδρων που επλήγησαν με βάση την έκτασή τους ήταν: (α) τα ακρόδρυα (58,2% της συνολικά πληγείσας έκτασης) και (β) οι συκιές (17,6% της συνολικά πληγείσας έκτασης). Ο συνολικός αριθμός δένδρων με ζημιά στις λοιπές δενδρώδεις καλλιέργειες εκτιμάται στα 272.669 δένδρα. Με βάση τον αριθμό των πληγέντων δένδρων, τα ακρόδρυα επλήγησαν σε ποσοστό 37,3% και οι συκιές σε ποσοστό 30%. Από τα ακρόδρυα το 69,8% είχε ολόκληρο το υπέργειο μέρος του δένδρου καμμένο (κατηγορία Γ), το 21,6% παρουσίαζε σημαντικό μέρος της κόμης καμμένο (κατηγορία Β) και το 8,6% εμφάνιζε μικρό ποσοστό ζημιάς (κατηγορία Α). Για τις συκιές, η αντίστοιχη κατανομή κατά κατηγορία ζημιάς ήταν 10 % (Α), 21,4 % (Β) και 68,6% (Γ) Μελισσοκομία Από τις πυρκαγιές κάηκαν 13.563 μονώροφα μελίσσια και 7.108 διώροφα. Επίσης, 18.490 μελίσσια έχουν υποστεί ζημιά στο 20-80% του πληθυσμού και του γόνου τους. Τα μελίσσια που δεν υπέστησαν ζημιές είναι 117.698. ΝΟΜΟΣ ΗΛΕΙΑΣ Ο ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ

Κτηνοτροφία Οι καταστροφές στην κτηνοτροφία ανέρχονται σύμφωνα με τις δηλώσεις στον ΕΛ.ΓΑ. σε 24.410 κεφαλές αιγοπροβάτων, 472 κεφαλές βοοειδών, 318 μόνοπλα, 1.475 στάβλους (συνολικής επιφάνειας 48.055 τ.μ.), 597 σταβλο-υπόστεγα (συνολικής επιφάνειας 21.132 τ.μ.) και 58 αιγοπροβατοστάσια (συνολικής επιφάνειας 1.822 τ.μ.). Ακόμη, με βάση στοιχεία υπηρεσιών των νομών υπάρχει απώλεια βοσκήσιμων εκτάσεων 946.500 στρεμμάτων. Τομέας μεταποίησης Νομός Αίγες Πρόβατα Κορινθία 100.312 100.061 Μεσσηνία 81.483 100.247 Ηλεία 72.825 266.145 Αρκαδία 143.737 175.712 Λακωνία 158.685 61.787 Αχαΐα 318.620 166.012 Πηγή: Έρευνα γεωργικών διαρθρώσεων 2000 Ο αριθμός των τυροκομείων ανέρχεται σε 110 και κανένα από αυτά δεν υπέστη κάποια άμεση απώλεια. Οι εκτιμώμενες έμμεσες απώλειες στα τυροκομεία των νομών ανέρχονται στα 3.801.350, εξαιτίας της μείωσης της γαλακτοπαραγωγής κατά 38.013,5 τόνους αιγοπρόβειου γάλακτος και 1.180 τόνους αγελαδινού, λόγω καταστροφής του ζωικού κεφαλαίου και μείωσης της βοσκήσιμης ύλης. Στα 177 ελαιουργεία των νομών δεν κατεγράφη καμία άμεση απώλεια. Οι εκτιμώμενες έμμεσες απώλειες στα ελαιουργεία των νομών ανέρχονται σε 1.476.600 Τομέας αγροτουρισμού Στους πυρόπληκτους νομούς έξι επενδύσεις έχουν υποστεί άμεση ζημία. ΝΟΜΟΣ ΗΛΕΙΑΣ Ο ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ

Τομέας απασχόλησης Οι πυρκαγιές στις πυρόπληκτες περιοχές έπληξαν άμεσα το εισόδημα και την απασχόληση του αγροτικού πληθυσμού των περιοχών. Ιδιαίτερα επλήγη το εισόδημα και η απασχόληση μεγάλου αριθμού γεωργών/ κτηνοτρόφων, που οι εκμεταλλεύσεις τους υπέστησαν ζημιές καθώς και το εισόδημα των μεταναστών που απασχολούνταν μόνιμα ή εποχιακά στις πληγείσες γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Παράλληλα, η μείωση της γεωργικής παραγωγής αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά και την απασχόληση των μονάδων μεταποίησης των γεωργικών προϊόντων που λειτουργούν στις περιοχές (ελαιουργεία, τυροκομεία, οινοποιεία). Αναμένονται αρνητικές επιπτώσεις στην απασχόληση του πληθυσμού των πυρόπληκτων περιοχών από την γενικότερη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας. Για την αντιμετώπιση όλων αυτών των προβλημάτων, το συνολικό ποσό που θα διατεθεί για την αποκατάσταση των ζημιών, σύμφωνα με το Υπουργείο Ανάπτυξης και Τροφίμων, ανέρχεται στα 645.692.086. Όσον αφορά Κατά την επίσημη καταγραφή των ζημιών σε κτήρια το ΥΠΕΧΩΔΕ κατέγραψε την ολική καταστροφή 1644 κτισμάτων όλων των χρήσεων, καθώς και ζημιές σε 887 ακόμη. Οι αυτοψίες στην περιοχή κατέγραψαν επίσης αρκετά εκτενείς ζημιές στις υποδομές του οδικού δικτύου, αλλά και στις υποδομές τηλεπικοινωνιών και ηλεκτροδότησης. ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΤΗΡΙΑ/ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ / ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΣΤΕΓΕΣ ΣΤΑΥΛΟΙ / ΑΠΟΘΗΚΕΣ / ΛΟΙΠΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΝΟΜΟΙ ΟΛΟΣΧΕΡΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΜΕΡΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΟΛΟΣΧΕΡΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΜΕΡΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΟΛΟΣΧΕΡΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΜΕΡΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ 1 ΑΡΚΑΔΙΑΣ 185 110 6 3 157 171 2 ΗΛΕΙΑΣ 524 238 30 12 498 233 3 ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 3 0 1 0 10 5 4 ΛΑΚΩΝΙΑΣ 8 33 0 0 90 32 5 ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 95 40 4 2 33 8 ΣΥΝΟΛΟ 815 421 41 17 788 449 Πίνακας: Καταγραφή ζημιών σε κτήρια πυρόπληκτων περιοχών σύμφωνα με το ΥΠΕΧΩΔΕ ΝΟΜΟΣ ΗΛΕΙΑΣ Ο ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ

Στόχοι Στην προσπάθειά μας να μελετήσουμε χωροταξικά την περιοχή της Ηλείας, προσπαθήσαμε να εντοπίσουμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι της περιοχής, ιδιαίτερα μετά από τις καταστροφικές πυρκαγιές, με σκοπό η μελέτη μας να βοηθήσει ακριβώς στην επίλυση των προβλημάτων αυτών. Έτσι καταλήξαμε στα εξής συμπεράσματα: 1. Όπως οι περισσότερες ελληνικές επαρχίες, έτσι και στην περιοχή της Ηλείας εμφανίζεται έντονο το πρόβλημα της εγκατάλειψης των χωριών με αποτέλεσμα την αλλαγή της πληθυσμιακής κατανομής αλλά και της πυραμίδας των ηλικιών. Αυτό το πρόβλημα γίνεται εντονότερο στις ορεινές περιοχές. Οι νέοι εγκαταλείπουν τα χωριά για να αναζητήσουν εργασία και καλύτερη ποιότητα ζωής στις πόλεις, εντός και εκτός του νομού. Τα χωριά κατοικούνται κυρίως από ηλικιωμένους και σιγά σιγά ερημώνονται. 2. Συνέπεια των παραπάνω είναι οι εγκατάλειψη των παραδοσιακών οικισμών, οι φθορές στα υφιστάμενα κτίρια, η ερείπωση τους και η σταδιακή καταστροφή αξιόλογων οικιστικών συνόλων. 3. Συχνό επίσης είναι το φαινόμενο της υπερβολικής και άμετρης εκμετάλλευσης του φυσικού περιβάλλοντος με σκοπό την τουριστική ανάπτυξη της περιφέρειας. Στην περίπτωση της Ηλείας, αυτό φαίνεται σαν την μεγαλύτερη απειλή μετά από τις πυρκαγιές του καλοκαιριού και την πιθανή οικοπεδοποίηση δασικών εκτάσεων. 4. Εμφανίζεται λοιπόν επιπλέον πολύ έντονο και το περιβαλλοντικό πρόβλημα της ευρύτερης περιοχής ως συνέπεια των πυρκαγιών. Σε απάντηση των παραπάνω προβλημάτων προτείνουμε: 1. Την αποτροπή του ενδεχομένου φυγής ανθρώπινου δυναμικού από τις περιοχές μέσω: Της απασχόλησης πυρόπληκτων γεωργών και κτηνοτρόφων σε αντιπλημμυρικά έργα και σε έργα αναδάσωσης και αποκατάστασης των καμένων δασών (αντιπυρικές ζώνες, καθαρισμοί, αποκατάσταση ρεμάτων) και σε έργα αποκατάστασης του τοπίου. Τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στην αποκατάσταση και ανάπλαση οικισμών, και μνημείων. Την παρότρυνση έργων εξωραϊσμού δημόσιων χώρων, δημιουργίας πολιτιστικών κέντρων για αναβίωση πολιτιστικών εκδηλώσεων, τα οποία μπορούν να συμβάλουν στην τόνωση της τουριστικής κίνησης και στη συγκράτηση του πληθυσμού στις περιοχές.σχεδιασμός και υλοποίηση προγραμμάτων γυναικείας και νεανικής επιχειρηματικότητας. Προσέλκυση νέων επενδύσεων και επιδότηση θέσεων εργασίας. 2. Η ανακατασκευή των κατεστραμμένων κατοικιών και χωριών, ενταγμένη σε ένα ευρύτερο σχέδιο οικιστικής ανάπλασης, με σεβασμό στο ελληνικό τοπίο και στην ελληνική τοπική παράδοση. Επίσης προτείνεται η αναδημιουργία προτύπων παραδοσιακών οικισμών με φυσιογνωμία και ταυτότητα στη βάση της ανάδειξης της τοπικής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς με τη χρήση παραδοσιακών υλικών (π.χ. πέτρα, ξύλο κλπ.) σε συνδυασμό με συμβατά στοιχεία και καινοτόμα μέτρα της «πράσινης οικονομίας» και ανάπτυξης (περιβαλλοντικά κέντρα, εκτεταμένη χρήση ανανεώσιμών πηγών ενέργειας και άλλων φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογιών). ΝΟΜΟΣ ΗΛΕΙΑΣ ΣΤΟΧΟΙ

3. Η καταγραφή των χρήσεων γης (οικιστικής, γεωργικής και καλλιεργειών, βοσκοτόπων, βοσκοτόπων και των χορτολιβαδικών εκτάσεων, δασών και δασικών εκτάσεων) συμπεριλαμβανομένης της χαρτογράφησης των περιοχών Natura 2000, είναι επιβεβλημένη για να οριοθετηθούν και να προστατευθούν τα δάση και οι αναδασωτέες εκτάσεις, οι οικότοποι και οι υγροβιότοποι. Ο περιβαλλοντικός πλούτος της περιοχής, και κυρίως οι προστατευόμενες περιοχές και τα μοναδικά μνημεία της φύσης, της ιστορίας και του πολιτισμού μπορούν να αποτελέσουν, παρά την καταστροφή, ξεχωριστό και σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα που θα δώσει το χαρακτήρα της νέας ανάπτυξης του μη αστικού χώρου, σε συνδυασμό με την πρότυπη γεωργία, τα ποιοτικά και πιστοποιημένα αγροτικά προϊόντα, τον πολιτισμό, τον τουρισμό, τον οικοτουρισμό αλλά και νέες καινοτομικές δράσεις. 6. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνεται να αναληφθούν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες ενθάρρυνσης του Εθελοντισμού και της κινητοποίησης της Κοινωνίας των Πολιτών με στόχο τη στήριξη της εφαρμογής του σχεδίου ανασυγκρότησης, την αναζωογόνηση της περιοχής και την προσέλκυση σημαντικού αριθμού επισκεπτών σε σταθερή βάση. 4. Την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και τη διαφύλαξή των δασικών εκτάσεων μέσω της οριοθέτησης που έχει σχέση με την προστασία των καμένων φυσικών εκτάσεων από καταπατήσεις (Κτηματολόγιο-Δασολόγιο), της μελέτης και οργάνωσης της αντιπυρικής προστασίας, της προστασία της φυσικής αναγέννησης από τη βόσκηση, ανάλογα με το είδος της δασικής βλάστησης και των ζώων που βόσκουν (κυρίως των αιγών), της απαγόρευσης της θήρας, των αναδασώσεων κλπ. 5. Η δημιουργία κοινωνικών, περιβαλλοντικών και τεχνικών έργων υποδομής. (νοσοκομείων, σχολείων, αναβάθμιση και επέκταση οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου, επέκταση λιμανιών, κατασκευή αεροδρομίου κλπ) ΝΟΜΟΣ ΗΛΕΙΑΣ ΣΤΟΧΟΙ

Για τον Τουρισμό Μελετώντας τη Χωροταξική Μελέτη Πανταζή όπως επίσης και τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης πάνω στην Κοινή Αγροτική Πολιτική -ΚΑΠ, συμπεράναμε ότι το μέλλον για την ανάπτυξη της Ηλείας εντοπίζεται στον τριτογενή τομέα του τουρισμού. Ο Τουρισμός γενικά ως κλάδος οικονομικής δραστηριότητας Ο Τουρισμός αποτελεί ένα αυτοδύναμο φαινόμενο, συνώνυμο της κατανάλωσης και του ελεύθερου χρόνου. Σήμερα, αντιπροσωπεύει έναν από τους τομείς της παγκόσμιας οικονομίας, που παρουσιάζει την ταχύτερη ανάπτυξη, η συμβολή του οποίου στα πλαίσια μιας εθνικής οικονομίας, μετριέται από τον όγκο των συναλλαγματικών εισροών, από το βαθμό εξισορρόπησης του ισοζυγίου πληρωμών, από τη δημιουργία θέσεων εργασίας και από την περιφερειακή και τοπική ανάπτυξη. Γι αυτό εξάλλου χρησιμοποιείται και ο όρος «τουριστική βιομηχανία». Ό τομέας των υπηρεσιών, στον οποίο συμπεριλαμβάνεται, συνεισφέρει το μεγαλύτερο ποσοστό στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν έναντι των κλάδων του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα και δίνει εργασία σε μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού της χώρας. Σημαντικός λόγος για τον οποίο η τουριστική βιομηχανία συμβάλλει στη δημιουργία θέσεων εργασίας ιδίως για τις γυναίκες, τους νέους και τα άτομα με χαμηλότερο επίπεδο δεξιοτήτων, είναι ο υψηλός βαθμός μερικής απασχόλησης και οι ευέλικτες συνθήκες εργασίας. Ο τουρισμός παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της συντριπτικής πλειονότητας των ευρωπαϊκών περιφερειών. Οι υποδομές που δημιουργούνται για την τουριστική δραστηριότητα συμβάλλουν στην τοπική ανάπτυξη, ενώ είτε δημιουργούνται, είτε διατηρούνται θέσεις εργασίας σε περιοχές που βρίσκονται σε βιομηχανική ή αγροτική παρακμή ή που υφίστανται αστική ανάπλαση. Βέβαια ο ρόλος του τουρισμού στην εποχή της παγκοσμιοποίησης είναι πολλαπλός και όχι μόνο οικονομικός. Μαζί με τη μετακίνηση ατόμων μετακινούνται και συνήθειες ζωής, διατροφής, αθλητισμού και πολιτισμού. Διαμορφώνονται και διαδίδονται αξίες και αρετές. Και αυτό δεν γίνεται μόνο προς τη μία κατεύθυνση, αλλά και προς την άλλη. Δεν είναι τυχαίο ότι στη Βόρεια Ευρώπη μαζί με τα πρώτα κύματα τουρισμού προς τον μεσογειακό νότο έκαναν την εμφάνιση τους και τα εστιατόρια με μεσογειακή διατροφή, άρχισε να ακούγεται μουσική απ' αυτές τις χώρες, να διαδίδονται οι χοροί και οι πολιτισμικές τους παραδόσεις. Τουρισμός στη Ελλάδα και η πορεία εξέλιξής του Στην χώρα μας η τουριστική ανάπτυξη ξεκίνησε μετά το τέλος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου. Οι τουριστικές αφίξεις παρουσίασαν τότε μια μεγάλη ανοδική πορεία ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό της τουριστικής κίνησης και συγκεκριμένα το 85% παρατηρείται τους μήνες Μάιο έως Οκτώβριο, με το 50% των τουριστών να επισκέπτεται την χώρα μας τους μήνες Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο (μήνες αιχμής). Ο τουρισμός, ως κλάδος οικονομικής δραστηριότητας, αποτέλεσε τα τελευταία 40 χρόνια βασικό πυλώνα της ελληνικής οικονομίας. Την εικοσαετία 1960-80 ο μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης του τουρισμού ήταν περίπου διπλάσιος από τον αντίστοιχο της βιομηχανίας, ενώ την εικοσαετία 1980-2000 έγινε 12πλάσιος. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Παράλληλα, ο αγροτικός τομέας συρρικνώνεται συνεχώς ιδιαίτερα την τελευταία 20ετία. Οι οικονομικές επιπτώσεις από την ανάπτυξη του τουρισμού εστιάζονται στην εισροή χρήματος και την εξισορρόπηση του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών, την ανάπτυξη επενδυτικών δραστηριοτήτων και τις πολλαπλασιαστικές επιδράσεις που ασκούν στον ευρύτερο οικονομικό ιστό της χώρας. Παρά την περιφρόνηση του τουριστικού προϊόντος από την Πολιτεία στο παρελθόν, ο τουριστικός κλάδος συνεισφέρει τα μέγιστα στην εξισορρόπηση του ελλείμματος του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών όπως απεικονίζεται και από τον πίνακα 1. Η συνεισφορά του τουριστικού τομέα περικλείει όλους τους τομείς της ελληνικής οικονομίας. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΥΕ (2003) προκύπτει ότι: -Το σύνολο της προστιθέμενης αξίας που προσδιορίζεται αμέσως και εμμέσως από την τουριστική ζήτηση, κυμαίνεται περίπου στο 18% του ΑΕΠ. -Στον τουριστικό κλάδο πραγματοποιείται το 16% των επενδύσεων, ενώ η απασχόληση στην τουριστική οικονομία ανέρχεται πάνω από 700.000 άτομα. -Το συνάλλαγμα που αποκτάται από τον τουρισμό είναι της τάξης των 9 δισ. δολαρίων, 2,5 φορές μεγαλύτερο από το συνάλλαγμα από τις βιoμηχανικές εξαγωγές και 1,8 φορές μεγαλύτερο από το σύνολο των εξαγωγών. Έχει αποδειχθεί ότι ο τουρισμός έχει προκαλέσει σχεδόν το σύνολο της βελτίωσης της κατανομής του περιφερειακού εισοδήματος που συντελέσθηκε κατά τα τελευταία 20-30 έτη, συμβάλλοντας στη συγκράτηση του πληθυσμού στην ύπαιθρο, στην πολιτισμική επικοινωνία και στην άμβλυνση των διαφορών. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που έχουν δοθεί στη δημοσιότητα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (World Tourism Organization), το 2002 η Ελλάδα με 14.179.999 αφίξεις αλλοδαπών ταξιδιωτών στα σύνορα καταλαμβάνει την 15η θέση στην παγκόσμια κατάταξη των χωρών υποδοχής. Οι εισπράξεις από τουριστικές υπηρεσίες κατά το 2002 έφθασαν τα 10.285 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος. Με βάση το σχετικό πίνακα του ΠΟΤ, η Ελλάδα κατατάσσεται έτσι στην 10η θέση από άποψη τουριστικών εισπράξεων. % Μεταβολές 2001 2002 2003 2004 2002/01 2003/02 2004/03 Τουριστικό 3.094,2 3.763 3.607,1 3.604,5 21,6-4,1-0,1 Ναυτιλιακό 2.261,3 2.057,3 2.681,4 4.362,3-9 30,3 62,7 Έλλειμμα Εμπορικού Ισοζυγίου Έλλειμμα Τρεχουσών Συναλλαγών -12.607,8-13.079,8-13.267,7-14.391,9 3,7 1,4 8,5-9.713,4-10.730,7-12.063,8-12.447 10,5 12,4 3,2 ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Συναλλαγματικά Ισοζύγια Ιανουάριος Ιούλιος 2001-2004 Πηγή: Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών & Προβλέψεων (2004) ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Αν και ο Ελληνικός τουρισμός καταλαμβάνει σημαντικό μερίδιο σε παγκόσμιο επίπεδο, τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει έντονο ανταγωνισμό από νέους προορισμούς και συγκεκριμένα την Τουρκία, την Αίγυπτο, την Τυνησία και το Μαρόκο οι οποίες δεν συγκαταλέγονται στις παραδοσιακά ανταγωνίστριες χώρες της Μεσογείου (Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία). Στις χώρες αυτές, οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις είναι σε θέση να λειτουργούν με συγκριτικά χαμηλότερο κόστος και κατά συνέπεια να διαθέτουν το τουριστικό προϊόν σε χαμηλότερες τιμές και έτσι να αποκτούν συγκριτικό πλεονέκτημα, έναντι των αντίστοιχων ελληνικών. Αρνητικές Επιπτώσεις του μαζικού Τουρισμού Η τουριστική ανάπτυξη με τη μορφή που τη γνωρίσαμε τα τελευταία 30 χρόνια (και η οποία χαρακτηρίζεται από το γνωστό τρίπτυχο των τριών S : sun, sea, sand - ήλιος, θάλασσα, παραλία) δημιούργησε μεγάλα προβλήματα στις περιοχές που «αναπτύχθηκαν» τουριστικά και στις χώρες (αναπτυγμένες ή αναπτυσσόμενες) που υιοθέτησαν αυτό το μοντέλο ανάπτυξης του μαζικού συμβατικού τουρισμού. Η πλειοψηφία των αρνητικών συνεπειών της τουριστικής ανάπτυξης προκύπτει από το μαζικό τουρισμό, για το λόγο ότι συγκεντρώνει μεγάλο αριθμό τουριστών, απαιτεί επενδύσεις μεγάλης κλίμακας και λιγότερη συμμετοχή της ντόπιας κοινωνίας στην αναπτυξιακή διαδικασία. Οι αρνητικές επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού είναι πιο έκδηλες για τους τουριστικούς προορισμούς, γιατί ο μαζικός τουρισμός χαρακτηρίζεται από συγκέντρωση υποδομής και τουριστών στο χρόνο και στον τόπο, εμφανιζόμενοι με λιγότερη ευαισθησία στους εγχώριους πλουτοπαραγωγικούς πόρους εξ αιτίας του εντατικού τύπου τουριστικής ανάπτυξης και της συμπεριφοράς των τουριστών που προσελκύονται από φθηνές αγοραστικές επιλογές. Ο τουρισμός επιδρά αρνητικά στους προορισμούς υποδοχής τουριστών, με τρόπους όπως: το μιμητισμό ποικίλων ξενόφερτων προτύπων από τους ντόπιους κατοίκους, την εμπορευματοποίηση των ανθρωπίνων σχέσεων, τη μεταμόρφωση περιοχών αξιοπρόσεχτου φυσικού κάλλους σε υπερκορεσμένες αστικές περιοχές, την περιβαλλοντολογική μόλυνση, την αλλοίωση του πολιτισμού, την απώλεια γεωργικής γης, συχνά υψηλής παραγωγικότητας για τουριστική ανάπτυξη, εις βάρος κυρίως του πρωτογενούς τομέα. κλπ. Εξάλλου τα οικονομικά οφέλη αυτού του τρόπου τουριστικής ανάπτυξης είναι ελάχιστα για τις περιοχές που αποτελούν τουριστικούς προορισμούς. Τη μερίδα του λέοντος από τα έσοδα κερδίζουν οι «tour operators» ή οι επιχειρήσεις που οργανώνουν τις μετακινήσεις των τουριστών. Στην πλειοψηφία τους οι επιχειρήσεις αυτές δεν βρίσκονται στις περιοχές υποδοχής, αλλά στις χώρες από όπου προέρχονται οι τουρίστες. Παράλληλα οι μεγάλες τουριστικές κυρίως ξενοδοχειακές μονάδες παρέχουν οι ίδιες όλες σχεδόν τις υπηρεσίες (φαγητό, ποτά, καταστήματα για ψώνια, ψυχαγωγία κ.α.- Αll Ιnclusive ξενοδοχεία) με αποτέλεσμα να περιορίζονται τα κέρδη για τις τοπικές επιχειρήσεις. Επίσης ένα άλλο μέρος των εσόδων από τον τουρισμό διοχετεύεται σε εισαγόμενα προϊόντα και εμπορεύματα σε βάρος των τοπικών. Ιδιαίτερα για τον Ελληνικό τουρισμό τα αρνητικά του συνίστανται στα εξής: α) Ελλείψεις σε κοινωνικές υποδομές, εξοπλισμό και συναφείς υπηρεσίες. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

β) Αδυναμίες οργάνωσης και λειτουργίας επιμέρους τουριστικών κλάδων που οδηγούν σε χαμηλής ποιότητας τουριστικό προϊόν. γ) Περιορισμένη διεύρυνση τουριστικού προϊόντος σε νέες κατηγορίες και νέες αγορές. δ) Χαμηλή ημερήσια δαπάνη και μικρή διάρκεια παραμονής εισερχόμενου τουρισμού. ε) Χαμηλή ανταγωνιστικότητα τουριστικού προϊόντος. στ) Εξάρτηση από μεγάλα πρακτορεία διεθνούς τουρισμού. ζ) Έλλειψη κατάλληλα εκπαιδευμένου ανθρώπινου δυναμικού, τόσο σε αριθμό όσο και σύνθεση. η) Άνιση ανάπτυξη μεταξύ περιφερειών της χώρας. θ) Κόπωση των τουριστών από προϊόντα του μαζικού τουρισμού αλλά και από τους παραδοσιακούς χώρους υποδοχής. ι) Αυξανόμενη ευαισθητοποίηση σε θέματα ποιότητας του περιβάλλοντος. Οι επισκέπτες αποφεύγουν περιοχές με προβλήματα ρύπανσης καθώς και περιοχές υπέρεμπορευματοποιημένες, αιτώντας περισσότερες αυθεντικές εμπειρίες. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΘΕΤΙΚΕΣ *Δημιουργία εισοδημάτων *Δημιουργία απασχόλησης (μείωση της ανεργίας) *Περιφερειακή τοπική ανάπτυξη *Πρόσθετες επενδύσεις σε έργα υποδομής *Βελτίωση ισοζυγίου πληρωμών (συναλλαγματικά έσοδα) *Πλησίασμα λαών με κατανόηση και επίγνωση της διαφορετικότητας. *Συγκράτηση της διαρροής πληθυσμού στα αστικά κέντρα *Πρόσθετες πολιτιστικές δραστηριότητες. *Αναβάθμιση και αναγέννησης υποβαθμισμένων περιοχών. *Προστασία τόπων, βιοτόπων και ειδών της πανίδας και της χλωρίδας λόγω πιέσεων επισκεπτών με οικολογική συνείδηση. *Προαγωγή της οικολογικής ευαισθησίας στους ντόπιους λόγω των ευαισθητοποιημένων επισκεπτών. *Ευγενής άμιλλα για βελτίωση τουριστικών τόπων (λ.χ. πρόγραμμα Γαλάζιες Σημαίες ) ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ *Πληθωρισμός ακρίβεια *Εποχικότητα *Διαρροές εισοδημάτων σε άλλες περιοχές / χώρες. *Οικονομική εξάρτηση (μη ισόρροπη ανάπτυξη μονοκαλλιέργεια) *Περιφερειακές ανισότητες. *Αναντιστοιχία ανάπτυξης ιδιωτικού / δημόσιου τομέα *Διαταραχή και αλλοίωση τοπικών παραδόσεων. *Απώλεια ταυτότητας. *Μετάδοση νοσημάτων (AIDS κ.λ.π.) *Μείωση οικογενειακής συνοχής (διαζύγια κ.λ.π.) *Δημιουργία αρνητικών συναισθημάτων έναντι της τουριστικής όχλησης (tourist resentment) *Μόλυνση του φυσικού περιβάλλοντος από τα μέσα μεταφοράς τουριστών. *Διάβρωση εδαφών αισθητική παραμόρφωση τοπίου. Απώλεια της αυθεντικότητας. *Φθορές σε ιστορικά κτήρια αρχαιότητες. ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Κύριες επιπτώσεις του τουρισμού ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Τουρισμός και περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις Ο τουρισμός, ιδίως ο μαζικός, έχει και αυτός το μερίδιό του στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Παρόλο ότι έχει περιγραφεί ως μια "βιομηχανία χωρίς φουγάρα", πολλές φορές μολύνει πολύ περισσότερο από άλλες μορφές παραγωγής. Ο τουρίστας είναι από τη φύση του ένας σπάταλος καταναλωτής. Θέλει μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να βιώσει την τουριστική του εμπειρία, ζώντας με εντελώς διαφορετικό τρόπο από ότι στη ζωή που διάγει στο τόπο της μόνιμης κατοικίας του. Ο έντονος τρόπος ζωής συνεπάγεται και αντίστοιχη ένταση στη χρήση αγαθών και υπηρεσιών, κατά συνέπεια και παραγωγικών πόρων, πολύ περισσότερο από ότι ο γηγενής πληθυσμός, ιδίως εκείνο το τμήμα του που ακολουθεί τα παλιά παραδοσιακά πρότυπα. Πέραν όμως των προβλημάτων που προκαλεί ο τουρισμός στο οικοσύστημα πρέπει να τονιστεί ότι η σχέση είναι αμφίδρομη, δηλαδή ο τουρισμός επηρεάζεται από την κατάσταση του περιβάλλοντος του χώρου όπου κατευθύνεται. Πρόκειται λοιπόν για ένα φαύλο κύκλο: ο τουρισμός προκαλεί ένα σημαντικό μέρος των περιβαλλοντικών προβλημάτων μιας περιοχής τα οποία οδηγούν στη μείωση της ροής των τουριστών προς αυτή. Στη Ελλάδα, η επιθυμητή ισορροπία και η αρμονική συνύπαρξη τουρισμού και οικοσυστήματος δεν επιτεύχθηκε μέχρι σήμερα, ίσως και να μην επιδιώχθηκε. Είναι χαρακτηριστική η υπερσυγκέντρωση τουριστών και η σημαντική περιβαλλοντική επιβάρυνση ορισμένων περιοχών, οι οποίες αναπτύχθηκαν επιλεκτικά και μονομερώς, σε αντίθεση με άλλες περιοχές εξίσου αξιόλογες που παρέμειναν αναξιοποίητες και περιβαλλοντικά «άθικτες». Η υπερσυγκέντρωση τουριστών σε ορισμένες περιοχές και η κάλυψη των αυξανόμενων αναγκών της ζήτησης συνοδεύτηκε με αύξηση των επεμβάσεων στο φυσικό περιβάλλον με αποτέλεσμα την εμφάνιση σοβαρών περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων και απωλειών. Ενδεικτικά αναφέρεται, η απώλεια σημαντικών εκτάσεων αμμοθινών σε ποσοστό ~50% από το 1900-1990, ο κατατεμαχισμός τοπιακών ενοτήτων, η καταστροφή βιοτόπων, η μείωση της βιοποικιλότητας, η ρύπανση των υδάτων και γενικά η απαξίωση του φυσικού περιβάλλοντος, η οποία υποβαθμίζει με τη σειρά της, αν δεν αναιρεί, τις φυσικές ιδιαιτερότητες της χώρας. Οι περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις επέδρασαν αρνητικά στον τουρισμό, αφού επηρέασαν την ποσότητα και ποιότητα του τουριστικού «κεφαλαίου», το οποίο άρχισε να μην ανταποκρίνεται πλέον στα συνεχώς ανερχόμενα "standards" των τουριστών. Αποτέλεσμα αυτής της διάστασης μεταξύ «πραγματικού» και «επιθυμητού» ήταν η εμφάνιση στη δεκαετία του 90 σημείων «κόπωσης» των τουριστών, που συνοδεύτηκε με σταδιακή «εγκατάλειψη» παραδοσιακών τουριστικών κέντρων και αναζήτηση άλλων περιοχών με «περισσότερο» φυσικό περιβάλλον. Η συνειδητοποίηση της κατάστασης αυτής και η ανάγκη προσαρμογής στις απαιτήσεις της ζήτησης συνέβαλαν στην εμφάνιση νέων όρων στην τουριστική ορολογία όπως : ήπιος, εναλλακτικός, πράσινος, αειφορικός τουρισμός, οικοτουρισμός, κ.λπ. Όροι, που χρησιμοποιούνται κατά κόρον τα τελευταία χρόνια για να ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

υποδηλώσουν την εναλλακτική πρόταση τουρισμού, σε αντιδιαστολή προς τον μαζικό τουρισμό, η οποία θεωρείται «πανάκεια» για την επίλυση των δημιουργηθέντων προβλημάτων, χωρίς πολλές φορές να συνειδητοποιούνται ούτε το περιεχόμενο, ούτε τα πλαίσια δράσης που υπαγορεύονται από τις νέες αυτές μορφές. Η άγνοια αυτή, εκούσια ή ακούσια, οδηγεί πολλές φορές στην ανάληψη πρωτοβουλιών, οι οποίες στην ουσία δεν είναι νέες, αλλά παλιές, γνωστές πρακτικές που περιβλήθηκαν με περιβαλλοντικό «μανδύα». Κατά συνέπεια αποτελεί κομβικό σημείο η διασαφήνιση των πλαισίων των νέων αυτών μορφών τουρισμού για να συνειδητοποιηθούν οι βασικές προϋποθέσεις ανάπτυξής τους και σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες δυνατότητες να καταδειχθούν οι διαγραφόμενες προοπτικές τους. Επιπτώσεις του τουρισμού στο δομημένο περιβάλλον Το δομημένο περιβάλλον, ειδικά με ιστορική και πολιτιστική αξία, δέχεται συχνά πιέσεις εξαιτίας του ενδιαφέροντος που παρουσιάζει. Προβλήματα υποβάθμισης αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων, προβλήματα ηχορύπανσης αλλά και αισθητικής, ρύπανσης εμφανίζεται συχνά σε αυτές τις περιπτώσεις. Πολλοί ιστορικοί οικισμοί και μνημεία τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα (π.χ. αρχαίο θέατρο Επιδαύρου, Κνωσός, Φαιστός κ.α) απειλούνται από τις χιλιάδες επισκέψεις κάθε χρόνο. Η φθορά των μαρμάρων, των τοιχογραφιών είναι μερικά μόνο από τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν. (π.χ. για χάρη τουριστικής ανάπτυξης και πόλου έλξης τουριστών και προστασίας ιστορικών και πολιτιστικών μνημείων, το Υπουργείο Πολιτισμού, σε συνεργασία με την Αρχαιολογία πριν εκδώσει άδεια ανέγερσης ξενοδοχείων και άλλων τουριστικών καταλυμάτων ζητά τη γνωμοδότηση τους και σε θετική απάντηση εγκρίνει, διαφορετικά απορρίπτει). Σε πολλές περιοχές η ανάπτυξη του τουρισμού και το ενδιαφέρον του για την ιστορία και ιδιαίτερα των παραδοσιακών οικισμών ενθάρρυνε τους κατοίκους να προχωρήσουν σε αναπαλαίωση πολλών κτηρίων τα οποία στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν είτε για τους ίδιους ως κατοικία είτε ως τουριστικές ξενώνες, μαγαζιά κα. Τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να συναντήσει κανείς σε πολλές περιοχές στην Ελλάδα (ο οικισμός Οίας στη Σαντορίνη το Γαλαξίδι κ.α.). Αυτό που θα πρέπει να τονισθεί είναι ότι οι περισσότερες επεμβάσεις στο δομημένο περιβάλλον μιας περιοχής είναι κυρίως μη αντιστρεπτού χαρακτήρα, δηλαδή υπάρχει μια πολύ περιορισμένη δυνατότητα, εκ των υστέρων, παρέμβασης για την αποκατάσταση ή βελτίωση της εικόνας του τουριστικού προορισμού. Θα πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι σε ορισμένες περιπτώσεις έχει παρατηρηθεί ότι ο τουρισμός μπορεί να συμβάλλει θετικά στην προστασία και ανάδειξη ορισμένων φυσικών περιοχών, αρχαιολογικών χώρων. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Το φυσικό περιβάλλον Α. Αλλαγές στη σύνθεση των φυτικών και ζωτικών ειδών (1)Διαταραχή στις συνήθειες διατροφής. (2)Θάνατος των ζώων μέσω του κυνηγιού. (3)Θάνατος των ζώων για την προμήθεια αγαθών στην αγορά αναμνηστικών. (4)Εσωτερική ή εξωτερική μετανάστευση των ζώων. (5)Καταστροφή της παραγωγής με τη συλλογή ξύλου και φυτών. (6)Αλλαγή στην έκταση ή στη φύση των καλλιεργειών με την δημιουργία τουριστικών εγκαταστάσεων (λ.χ. γηπέδων γκολφ). (7)Δημιουργία ασύλου αγρίων ζώων. Β. Ρύπανση (1)Ρύπανση του νερού με την εκκένωση των υπονόμων και τις κηλίδες λαδιού και πετρελαίου. (2)Ρύπανση του αέρα από τις εξατμίσεις των μέσων μεταφοράς. (3)Ηχορύπανση από τη μεταφορά των τουριστών και τις τουριστικές δραστηριότητες. Γ. Διάβρωση (1)Συμπίεση του εδάφους κάνοντας μεγάλο μέρος του εδάφους να υποχωρήσει και να διαβρωθεί. (2)Αλλαγή με τον κίνδυνο δημιουργίας πρανών. (3)Αλλαγή στις πλαγιές των βουνών με τον κίνδυνο δημιουργίας χιονοστιβάδας. (4)Καταστροφή σε γεωλογικά χαρακτηριστικά (π.χ. σχισμές, σπηλιές). (5)Καταστροφή στις όχθες των ποταμών. Δ. Φυσικοί πόροι (1)Εξάντληση των πόσιμων αποθεμάτων από το έδαφος και την επιφάνεια. (2)Εξάντληση αποθεμάτων υδρογονανθράκων για την παραγωγή ενέργειας για την τουριστική δραστηριότητα. (3)Αλλαγή με τον κίνδυνο δημιουργίας πυρκαγιάς. Ε. Οπτική επίπτωση. (1)Εγκαταστάσεις (π.χ. κτίρια, πάρκινγκ) (2)Απορρίμματα. Το τεχνητό (ανθρωπογενές) περιβάλλον Α. Αστικό περιβάλλον (1)Έδαφος που αφαιρέθηκε απ την αρχική παραγωγή. (2)Αλλαγή των υδρολογικών συστημάτων. Β. Οπτικές επιπτώσεις (1)Αύξηση της δομημένης περιοχής. (2)Νέο αρχιτεκτονικό στυλ (3)Άνθρωποι και υπάρχοντα. Γ. Υποδομή (1)Υπερφόρτωση της υποδομής (δρόμοι, σιδηρόδρομοι, πάρκινγκ αυτοκινήτων, ηλεκτροφόρα δίκτυα, συστήματα επικοινωνίας, διάθεση απορριμμάτων, αποθέματα νερού. (2)Διαχείριση του περιβάλλοντος για την υιοθέτηση περιοχών που θα χρησιμοποιηθούν από τουρίστες (π.χ. θαλάσσιοι τοίχοι, ανάκτηση εδάφους). Δ. Αστική μορφή (1)Αλλαγές στα χρησιμοποιούμενα κατοικήσιμα λιανικά πωλούμενα ή βιομηχανικά εδάφη (μετακίνηση από σπίτια σε ξενοδοχεία/ οικοτροφεία). (2)Αλλαγές στον αστικό σκελετό (π.χ. δρόμοι, πεζοδρόμια). (3)Εμφάνιση αντιθέσεων ανάμεσα στην ανάπτυξη των αστικών περιοχών για την τουριστική ρύπανση και αυτών για την ντόπια ρύπανση. Ε. Αποκατάσταση (1)Επανάχρηση εγκαταλειμμένων κτιρίων. (2)Αποκατάσταση και διατήρηση ιστορικών κτιρίων και αξιοθέατων. (3)Αποκατάσταση εγκαταλειμμένων κτιρίων ως δεύτερα σπίτια. ΣΤ. Συναγωνισμός (1) Πιθανή μείωση των τουριστικών θελγήτρων ή χώρων εξαιτίας του ανοίγματος άλλων θεαμάτων ή κάποιας αλλαγής στις συνήθειες των τουριστών και τις προτιμήσεις τους. Πίνακας 3: περιβαλλοντικών επιπτώσεων εξαιτίας του τουρισμού. ΠΗΓΗ: Cooper, C., Fletcher, J., Gilbert, D. and Wanhill, J. (1993)Tourism: Principles and Practice, Pitman, London. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Ανάγκη τροποποίησης του τουριστικού προϊόντος και στροφή προς εναλλακτικές μορφές τουρισμού στα πλαίσια της αειφόρου-βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης Εξαιτίας των αρνητικών συνεπειών των μαζικών αφίξεων, τις τελευταίες δεκαετίες έχει υπάρξει η ανάγκη για την αναζήτηση νέων προτύπων τουριστικής ανάπτυξης. Συγκεκριμένα το ενδιαφέρον πολλών επενδυτών, φορέων ανάπτυξης και μελετητών, εστιάζεται στην προώθηση ηπιότερων μορφών τουριστικής ανάπτυξης χωρίς να αποβλέπουν αποκλειστικά στο οικονομικό συμφέρον, αλλά να δείχνουν ιδιαίτερη σημασία και σεβασμό στο περιβάλλον και στον πολιτισμό, καθώς και στην ικανοποίηση των αναγκών του εντόπιου κοινωνικού συνόλου. Ξεκίνησε δηλαδή μια ηπιότερη προσέγγιση ανάπτυξης τουριστικών προορισμών, δημιουργώντας έτσι μια νέα φιλοσοφία, τη φιλοσοφία του εναλλακτικού τουρισμού ως ένα είδος ενεργητικού τουρισμού που αντιτίθεται στο πρότυπο της μαζικής ανάπτυξης. Η διαμόρφωση αυτού του νέου προτύπου, αντιμέτωπου με τη μαζικοποίηση της τουριστικής διακίνησης, έχει αποκτήσει ποικίλους φανατικούς οπαδούς και υποστηρικτές σε ευρύ φάσμα κοινωνικών ομάδων και κινημάτων, που υποστηρίζουν με διαφορετικούς τρόπους την αναζήτηση της ποιότητας στο ταξίδι αλλά και τη σύνδεση της διαμονής σ ένα τόπο με την προστασία του περιβάλλοντος και της ντόπιας κουλτούρας καθώς και με την αναζήτηση ενός δια-φορετικού προτύπου τοπικής ανάπτυξης. Το επίπεδο πέρα από το οποίο η τουριστική παρουσία καθίσταται ενοχλητική εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως τους παρακάτω: α) Την ευαισθησία του τουριστικού περιβάλλοντος, φυσικού και κοινωνικού. β) Τη δομή της οικονομίας του τόπου υποδοχής. γ) Το είδος της τουριστικής δραστηριότητας. Το μέγεθος της τουριστικής παρουσίας εξαρτάται από τον αριθμό των αφίξεων και: α) Τη διάρκεια της διαμονής των τουριστών. β) Τα χαρακτηριστικά των τουριστών καθώς και των ντόπιων (λ.χ. από απόψεως ηλικίας, φύλου, οικογενειακής, κατάστασης, μόρφωσης, εισοδηματικής στάθμης, περιβαλλοντικής συνείδησης κ.α.) γ) Τη γεωγραφική συγκέντρωση καθώς και την κινητικότητα των τουριστών. δ) Τη χρονική διασπορά της παρουσίας των τουριστών (εποχικότητα). Η ευαισθητοποίηση όλων των εμπλεκόμενων φορέων έναντι των δυσμενών συνεπειών που προκύπτουν από τον τουρισμό στους τόπους προορισμού, έχει οδηγήσει τους επιστήμονες να επινοήσουν την έννοια της "φέρουσας ικανότητας" (carrying capacity).η φέρουσα ικανότητα έχει σχέση με το πόσους επισκέπτες "αντέχει" μια περιοχή και είναι διαφορετική για κάθε τόπο. Η κεντρική ιδέα είναι ότι καθώς ο όγκος των τουριστικών αφίξεων σε ένα τόπο αυξάνει, με συνέπεια την αντίστοιχη αύξηση των αρνητικών συνεπειών στην κοινωνία και στο περιβάλλον, έρχεται κάποια στιγμή που πέραν ενός μεγέθους παρουσίας επισκεπτών οι συνέπειες γίνονται μη αποδεκτές ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

τόσο από την τοπική κοινωνία όσο και από τους τουρίστες. Ο τουριστικός τόπος έχει κορεστεί, τα όρια της φέρουσας ικανότητας έχουν ξεπεραστεί. Φέρουσα, λοιπόν, ικανότητα ενός τόπου (ή ακόμη και ενός μικρού τουριστικού θέλγητρου, όπως λ.χ. ένας αρχαιολογικός τόπος) είναι το μέγεθος εκείνο της τουριστικής παρουσίας που μπορεί να γίνει ανεκτό. Έχει κατανοηθεί ότι η υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας και η συνακόλουθη περιβαλλοντική υποβάθμιση των τουριστικών περιοχών αποτελούν τις μεγαλύτερες απειλές για την ίδια την τουριστική βιομηχανία. Αναπόφευκτα σ αυτόν τον τομέα πρέπει να προωθηθούν αλλαγές. Ας μην ξεχνάμε ότι όλα αυτά που «πουλάει» ο τουρισμός, δηλαδή το φυσικό τοπίο, το περιβάλλον, τον τοπικό πολιτισμό, τη φιλοξενία, είναι ευαίσθητα, ελαττώσιμα και μη αναπληρώσιμα αγαθά Το επίπεδο διατήρησης-διαχείρισης του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος επηρεάζει σημαντικά τον ίδιο τον τουρισμό. Διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά του εναλλακτικού τουρισμού Η άποψη ότι ο μαζικός παράκτιος τουρισμός δεν είναι συμβατός με την έννοια του αειφόρου τουρισμού φαίνεται να αποτελεί κοινό τόπο. Ταυτόχρονα, πολλοί σχολιαστές θεωρούν ότι το διογκούμενο φαινόμενο του οικοτουρισμού συνάδει σε μεγαλύτερο βαθμό με την ιδέα του αειφόρου τουρισμού. Η άποψη του οικοτουρισμού είναι υπεραισιόδοξη και αυτό οφείλεται ενδεχομένως εν μέρει στο γεγονός ότι πρόκειται για νέο φαινόμενο. Εάν λάβει μαζικές διαστάσεις, όπως συνέβη στην Κένυα με την επιχείρηση σαφάρι, ίσως αρχίσει να αποκτά ορισμένα από τα χαρακτηριστικά του μαζικού παράκτιου τουρισμού. Με άλλα λόγια, ίσως ο οικοτουρισμός να μην είναι από τη φύση του πιο αειφόρος από άλλες μορφές τουρισμού. Συμπεράσματα Ανακεφαλαιώνοντας αναφέρουμε ότι ο εναλλακτικός τουρισμός δεν μπορεί να αντικαταστήσει το συμβατικό μαζικό τουρισμό. Γι αυτό οι αναπτυξιακές προσπάθειες πρέπει να εστιαστούν στην προώθηση ενός πιο κατάλληλου τύπου μαζικού τουρισμού που να συνεισφέρει στην ελαχιστοποίηση των κυρίαρχων αρνητικών συνεπειών. Όπως δηλώνουν ορισμένοι συγγραφείς ο μαζικός τουρισμός είναι αναπόφευκτος εξαιτίας της μεγάλης τουριστικής ζήτησης και λόγω των τεραστίων επενδύσεων που έχουν γίνει σε μαζικού τύπου τουριστικά καταλύματα. Συνεπώς αυτό που απαιτείται είναι να καταβληθούν προσπάθειες ώστε να γίνει το συμβατικό πιο βιώσιμο. Παρ όλα αυτά, και στις δύο προαναφερθείσες περιπτώσεις, οι διακρίσεις στηρίζονται μάλλον σε υποκειμενικές κρίσεις παρά σε εμπειρικά αποδεικτικά στοιχεία. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΑΕΙΦΟΡΟΣ Γενικές έννοιες Αργή ανάπτυξη Ελεγχόμενη ανάπτυξη Αρμόζουσα κλίμακα Μακροπρόθεσμη Ποιοτική Ελεγχόμενη από το τοπικό επίπεδο Στρατηγικές ανάπτυξης Προγραμματισμός πρώτα, ανάπτυξη έπειτα Μοντέλα που ακολουθούν μια γενικότερη φιλοσοφία Αφορά και τους πέντε τόπους τοπίου Διάχυση πίεσης και οφελών Τοπικοί αναπτυξιακοί φορείς Απασχόληση ντόπιου πληθυσμού Τοπική αρχιτεκτονική Συμπεριφορά τουριστών Χαμηλής αξίας Προετοιμασμένοι διανοητικά Μαθαίνουν την τοπική γλώσσα Διακριτικοί και ευαίσθητοι Ήσυχοι Επανέρχονται στον ίδιο τόπο ΜΗ ΑΕΙΦΟΡΟΣ Γενικές έννοιες Ταχεία ανάπτυξη Ανεξέλεγκτη ανάπτυξη Ανάρμοστη κλίμακα Βραχυπρόθεσμη Ποσοτική Ελεγχόμενη εξ αποστάσεως Στρατηγικές ανάπτυξης Ανάπτυξη χωρίς προγραμματισμό Μοντέλα που εφαρμόζονται σε μεμονωμένα έργα Επικεντρώνεται στα λεγόμενα «χρυσωρυχεία» Αύξηση του δυναμικού Έξωθεν αναπτυξιακοί φορείς Εισαγόμενο εργατικό δυναμικό Μη τοπική αρχιτεκτονική Συμπεριφορά τουριστών Υψηλής αξίας Ελάχιστα ή καθόλου προετοιμασμένοι διανοητικά Δεν μαθαίνουν την τοπική γλώσσα Απαιτητικοί και με έλλειψη ευαισθησίας Θορυβώδεις Συνήθως δεν επανέρχονται ΠΙΝΑΚΑΣ 4: Αντιπαραβολή αειφόρου - μn αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Κλίμακα Επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον Σχέσεις με την κοινότητα υποδοχής Μαζικός παράκτιος τουρισμός Μεγάλη κλίμακα ακατάλληλη για την τοποθεσία - Νέα, αισθητικά απωθητικά κτήρια - Υπερβολική κατασκευή κτιριακών υποδομών με αποτέλεσμα ρύπανση και κυκλοφοριακή συμφόρηση. - Τυπικές σχέσεις - Ελάχιστες επαφές με τον ντόπιο πληθυσμό που δεν εμπλέκεται στον τουριστικό κλάδο Οικο-τουρισμός Μικρή κλίμακα, συνάδει με την ικανότητα που διαθέτει η τοποθεσία προορισμού προς απορρόφηση τουριστών χωρίς να υποστεί καταστροφές - Λίγα νέα κτίρια - Χαμηλή ζήτηση για επιπλέον υποδομές - Ανεπίσημες επαφές - Αλληλεπίδραση με τον ντόπιο πληθυσμό κάθε είδους Κοινωνικές και πολιτιστικές επιπτώσεις - Μεταμορφώνει τον τοπικό πολιτισμό - Εισροή εργατικού δυναμικού από άλλες περιοχές - Ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων στον πολιτισμό υποδοχής - Οι ανάγκες σε εργατικό δυναμικό καλύπτονται πλήρως από την τοπική κοινότητα Οικονομικές επιπτώσεις Σημασία της τοποθεσίας Ποιότητα εμπειρίας για τον τουρίστα Συμπεριφορά του τουρίστα - Μεγάλο μέρος του προερχόμενου από τον τουρισμό εισοδήματος διαρρέει προς επιχειρήσεις εκτός τοποθεσίας προορισμού - Η τουριστική δραστηριότητα μπορεί να διεξαχθεί οπουδήποτε έχει θάλασσα και καλό καιρό - Βραχυπρόθεσμη χαλάρωση και ηλιοθεραπεία - Έλλειψη ευαισθησίας απέναντι στον τοπικό πολιτισμό και τα έθιμα - Αδιαφορία για τον τρόπο ζωής των ντόπιων - Ηδονιστική συμπεριφορά - Το μεγαλύτερο μέρος του προερχομένου από τον τουρισμό εισοδήματος παραμένει στην τοπική οικονομία - Τα πρόσθετα εισοδήματα από τουριστικές δραστηριότητες χρησιμεύουν ως συμπλήρωμα παραδοσιακών οικονομικών. δραστηριοτήτων. - Η συγκεκριμένη τοποθεσία σου προσφέρει μια μοναδική εμπειρία που δεν μπορείς να βρεις πουθενά αλλού - Το να μαθαίνεις για διάφορους τόπους σε βοηθά να αποκτήσεις μακροπρόθεσμα κατανόηση του πώς και πού ζουν οι άλλοι άνθρωποι - Ευαισθησία απέναντι στον τοπικό πολιτισμό και τα έθιμα - Ενδιαφέρον για τον τρόπο ζωής των ντόπιων - Υπευθυνότητα ΠΙΝΑΚΑΣ 5: Σύγκριση Μαζικού παράκτιου τουρισμού - οίκο-τουρισμού ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Παρόλα αυτά εξακολουθούν, προφανώς, να επικρατούν ορισμένοι κοινοί τόποι σχετικά με το ότι ορισμένες μορφές τουρισμού είναι πιο αειφόρες από άλλες. Ακολούθως σκιαγραφούνται ορισμένες από τις τρέχουσες πεποιθήσεις: Τύποι τουρισμού ιδιαίτερα συμβατοί με την αρχή του αειφόρου τουρισμού -Οίκο- τουρισμός -Πολιτιστικός τουρισμός όπου οι τουρίστες εντρυφούν στην ιστορία και τον πολιτισμό μιας περιοχής -Πόλοι έλξης σε αστικό περιβάλλον, οι οποίοι προσδίδουν νέες χρήσεις σε εγκαταλειμμένους χώρους -Μικρής κλίμακας, αγροτουρισμός στην ύπαιθρο, μέσω του οποίου οι αγρότες μπορούν να συμπληρώσουν το εισόδημα τους -Περιβαλλοντικές διακοπές κατά τη διάρκεια των οποίων οι τουρίστες ασχολούνται με εργασίες διαφύλαξης του περιβάλλοντος Τύποι τουρισμού εν πολλοίς ασύμβατοι με την αρχή του αειφόρου τουρισμού -Μαζικός παράκτιος τουρισμός -Διακοπές δράσης, οι οποίες έχουν αρνητικές, επιπτώσεις για το φυσικό περιβάλλον, όπως σκι, αγώνες οχημάτων ανωμάλου δρόμου και ποδηλατοδρομίες ανωμάλου δρόμου -Σεξουαλικός τουρισμός: έχει ως αποτέλεσμα τη διάδοση ασθενειών όπως το AIDS και άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα -Κυνήγι και ψάρεμα, ειδικά όταν δεν ακολουθούν ορισμένους κανόνες -Επισκέψεις σε εξαιρετικά ευάλωτες τοποθεσίες, όπως τα τροπικά δάση και η Ανταρκτική ΠΙΝΑΚΑΣ 6: Αειφόρος τουρισμός και διαφορετικοί τύποι τουρισμού ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΜΑΖΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ανάπτυξη χωρίς σχεδιασμό Μοντέλα που εφαρμόζονται σε μεμονωμένα έργα (Project- led schemes) Σχεδιασμός μόνο σε επίπεδο περιφέρειας Διασκορπισμένη ανάπτυξη Οικοδόμηση εκτός των υφιστάμενων εγκαταστάσεων Εντατική ανάπτυξη σε περιοχές εξαίρετων τοπίων Νέα οικοδόμηση και νέα χωρητικότητα κλινών Οικοδόμηση για θεωρητικώς άγνωστη μελλοντική ζήτηση Τουριστική ανάπτυξη παντού Ανάπτυξη από εξωτερικούς αναπτυξιακούς φορείς Εργασία κυρίως για μη-ντόπιους Ανάπτυξη μόνο σε οικονομικά πλαίσια Εγκατάλειψη της γεωργίας, εισροή εργατικού δυναμικού στον τουριστικό τομέα Η κοινότητα επωμίζεται τα κοινωνικά κόστη Το κυκλοφοριακό «σχέδιο» ευνοεί τα αυτοκίνητα Χωρητικότητα που ανταποκρίνεται σε ζήτηση υψηλής περιόδου Απομάκρυνση «φυσικών» και ιστορικών εμποδίων Αστική αρχιτεκτονική Υψηλή τεχνολογία και μηχανοποιημένες τουριστικές εγκαταστάσεις ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο σχεδιασμός προηγείται της ανάπτυξης Μοντέλα που ακολουθούν μια γενικότερη φιλοσοφία (Concept- led schemes) Τοπική συνεργασία μεταξύ περιφερειακών σχεδίων Εστιασμένη ανάπτυξη Ανάπτυξη εντός των υφιστάμενων εγκαταστάσεων Διατήρηση των εξαίρετων τοπίων Επαναχρησιμοποίηση των υφιστάμενων εγκαταστάσεων καλύτερη εκμετάλλευση της χωρητικότητας κλινών Προκαθορισμένος περιορισμός στην ανάπτυξη Ανάπτυξη μόνο σε κατάλληλα μέρη και όπου υφίστανται ήδη τοπικές υπηρεσίες. «Ντόπιοι» αναπτυξιακοί φορείς μόνο Εργασία ανάλογα με το ντόπιο δυναμικό Συζήτηση όλων των οικονομικών, οικολογικών και κοινωνικών θεμάτων Διατήρηση και ενίσχυση της γεωργικής οικονομίας Ο αναπτυξιακός φορέας επωμίζεται τα κοινωνικά κόστη Το κυκλοφοριακό «σχέδιο» ευνοεί τα μέσα δημόσιας συγκοινωνίας Χωρητικότητα που ανταποκρίνεται σε μέση ζήτηση Διατήρηση των «φυσικών» και ιστορικών εμποδίων Τοπική αρχιτεκτονική Επιλεκτικά μηχανοποιημένη ανάπτυξη ευνοείται η ανάπτυξη «χαμηλής» τεχνολογίας ΠΙΝΑΚΑΣ 7: Στρατηγικές Τουριστικής Ανάπτυξης Πηγή: Gerald Butler (1992) ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ