ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΑΠΑΝΤΗΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ: Α) Post bellum Actiacum Cassius Parmensis, qui in exercitu Μ. Antonii fuerat, Athenas confugit. Ibi νix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species horrenda. Existimavit ad se venire hominem ingentis magnitudinis et facie squalida, similem effigiei mortui. Quem simul aspexit Cassius, timorem concepit nomenque eius audire cupivit. Respondit ille se esse Orcum. Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit. Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit. Illi neminem viderant. Β) sed postquam boum vestigia foras versa vidit, confusus gregem ex loco infesto amovere coepit. Sed bovum mugitus ex spelunca auditus Herculem convertit. Tum, Cacus, vi prohibere eum conatus, Herculis clava interficitur. Γ) Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit. Discurrens miles pedes eius animadvertit; eum latentem adgnovit; extractum imperatorem eum salutavit. Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit. Ab his in castra delatus est tristis et trepidus, dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: 1. Να μεταφραστούν τα παραπάνω αποσπάσματα. 2. Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται: exercitu: δοτική ενικού και πληθυντικού [ΜΟΝΑΔΕΣ 40]
species horrenda: γενική ενικού και αιτιατική πληθυντικού ingentis magnitudinis: κλητική και αφαιρετική ενικού nomenque: γενική και αιτιατική πληθυντικού homine: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού vestigia: γενική ενικού και πληθυντικού mugitus: αφαιρετική ενικού και πληθυντικού caedis: αιτιατική πληθυντικού vela: δοτική πληθυντικού foribus: γενική πληθυντικού castra: ονομαστική και αφαιρετική ενικού vi: αιτιατική ενικού και πληθυντικού [ΜΟΝΑΔΕΣ 11] 3. Να κλιθούν οι παρακάτω τύποι στο γένος που υποδεικνύεται στην παρένθεση και στους δύο αριθμούς: similem (στο ουδέτερο γένος), neminem (στο γένος που βρίσκεται), eum (στο γένος που βρίσκεται), his (στο θηλυκό γένος). [ΜΟΝΑΔΕΣ 6] 4. Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται: apparuit: το γ πληθυντικό πρόσωπο Οριστικής Παρακειμένου της ίδιας φωνής dederat: το γ πληθυντικό πρόσωπο Οριστικής Μέλλοντα της ίδιας φωνής venire: τις μετοχές Ενεστώτα και Μέλλοντα της ίδιας φωνής concepit: το β ενικό πρόσωπο Οριστικής Ενεστώτα και Μέλλοντα της αντίθετης φωνής concussit: το γ πληθυντικό πρόσωπο Οριστικής Υπερσυντελίκου και στις δύο φωνές interficitur: το β πληθυντικό πρόσωπο Οριστικής Παρατατικού της αντίθετης φωνής auditus: το α ενικό πρόσωπο Οριστικής απλού και Συντελεσμένου Μέλλοντα της αντίθετης φωνής abdidit: τους αρχικούς χρόνους του ρήματος delatus est: χρονική αντικατάσταση του τύπου miseratur: τα απαρέμφατα όλων των χρόνων
[ΜΟΝΑΔΕΣ 13] 5. α) Να σχολιαστούν (εισαγωγή, εκφορά, χρήση) οι δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις του πρώτου αποσπάσματος. β) Να αναγνωριστούν συντακτικά οι μετοχές του τρίτου αποσπάσματος. γ) Να αναγνωριστεί και να επεξηγηθεί αναλυτικά το φαινόμενο που εντοπίζεται στην παρακάτω περίοδο που είναι παρμένη από το α απόσπασμα: Respondit ille se esse Orcum. [ΜΟΝΑΔΕΣ 10] 6. α) Paulo post: να δοθεί η ισοδύναμη σύνταξη. β) Να μετατραπεί η παρακάτω περίοδος στην αντίθετη σύνταξη: Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit. γ) Να μεταγραφεί η παρακάτω περίοδος εξαρτώμενη πρώτα από το Scriptor narrat. και αμέσως μετά από το Cassius dixit.: Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit. [ΜΟΝΑΔΕΣ 10] 7. α) Να επισημάνετε πού οφείλονται οι ομοιότητες της ελληνικής με τη λατινική γλώσσα. β) Τι γνωρίζετε για τη διάκριση των εποχών της λατινικής λογοτεχνίας; [ΜΟΝΑΔΕΣ 10]
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ 1. Α) Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Κάσιος από την Πάρμα, ο οποίος είχε υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντώνιου, κατέφυγε στην Αθήνα. Εκεί, πριν καλά καλά παραδώσει την ταραγμένη του ψυχή στον ύπνο, εμφανίστηκε σε αυτόν ξαφνικά μια τρομερή μορφή. Νόμισε πως ερχόταν προς το μέρος του άνδρας με πελώριο ανάστημα και βρώμικο πρόσωπο, όμοιος με είδωλο νεκρού. Μόλις τον είδε ο Κάσιος, ένιωσε φόβο και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του. Εκείνος απάντησε πως ήταν ο Πλούτωνας. Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσιο και τον σήκωσε από τον ύπνο του. Ο Κάσιος φώναξε τους δούλους και τους ρώτησε για τον άνδρα. Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα. Β) όταν όμως είδε τις πατημασιές των βοδιών στραμμένες προς τα έξω, επειδή βρέθηκε σε αμηχανία, άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό (αφιλόξενο) τόπο. Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον Ηρακλή να γυρίσει πίσω. Τότε ο Κάκος, επειδή προσπάθησε να τον εμποδίσει με τη βία, δολοφονείται με το ρόπαλο του Ηρακλή. Γ) Λίγο αργότερα, τρομοκρατημένος από τα νέα της σφαγής, σύρθηκε προς το πιο κοντινό λιακωτό και κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν από την πόρτα. Ένας στρατιώτης που έτρεχε εδώ και εκεί πρόσεξε τα πόδια του τον αναγνώρισε που κρυβόταν αφού τον τράβηξε έξω, τον προσαγόρευσε αυτοκράτορα. Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του. Από αυτούς μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και έντρομος, ενώ το πλήθος που τον συναντούσε τον λυπόταν, σα να επρόκειτο να πεθάνει (σα να ήταν μελλοθάνατος).
2. exercitui, exercitibus, speciei horrendae, species horrendas, ingens magnitudo, ingenti magnitudine, nominum, nomina, hominis, homini, hominem, homine, hominum, hominibus, homines, hominibus, vestigii / vestigi, vestigiorum, mugitu, mugitibus, caedes / caedis, velis, forium, castrum, castro, vim, vires / viris. 3. simile, similis, simili, simile, simile, simili, similia, similium, similibus, similia, similia, similibus / nemo, nullius, nemini, neminem, -----, nullo / nulli, nullorum, nullis, nullos, ----, nullis / is, eius, ei, eum, ----, eo, ei / ii / i, eorum, eis / iis / is, eos, ----, eis / iis / is / haec, huius, huic, hanc, ----, hac, hae, harum, his, has, ----, his. 4. apparuerunt apparuere, dabunt, veniens (venientis) venturus a um, conciperis / concipere concipieris / concipiere, concusserant concussi ae a errant, interficitis, audiam, audi(v)ero, abdo, abdidi, abditum, abdere, defertur, deferebatur, deferetur, delatus est, delatus erat, delatus erit, miserari, miseraturum am um os as a esse, miseratum am um os as a esse, miseratum am um os as a fore. 5. Α) Simul aspexit quem (eum) Cassius: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα της κύριας concepit. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο simul και εκφέρεται με Οριστική, γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου (aspexit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Cum repente apparuit ei species horrenda: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα dederat. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο cum inversum (αντίστροφο cum) και εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου (apparuit). Στη δευτερεύουσα πρόταση υπάρχει και το επίρρημα repente, ενώ στην κύρια πρόταση έχουμε Οριστική Υπερσυντελίκου (dederat) και το επίρρημα vix. Ο σύνδεσμος εισαγωγής ονομάζεται αντίστροφος, γιατί παρουσιάζει τη σχέση κύριας και δευτερεύουσας πρότασης αντίστροφη, αφού η
κύρια πρόταση δηλώνει το χρόνο και η δευτερεύουσα πρόταση το κύριο νόημα. Β) exterritus: τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος prorepsit, Claudius. / praetenta: επιθετική μετοχή, συνημμένη στο vela, λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενό της. / discurrens: επιθετική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος animadvertit, miles. Λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενό της. / latentem: κατηγορηματική μετοχή, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος adgnovit, eum. / extractum: χρονική μετοχή, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος salutavit, eum. / moriturum: αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος miseratur, eum. Η μετοχή δηλώνει υποκειμενική αιτιολογία. Γ) Στην πρόταση αυτή εντοπίζεται το φαινόμενο του λατινισμού του ειδικού απαρεμφάτου. Πρόκειται για ειδική περίπτωση ταυτοπροσωπίας της λατινικής, κατά την οποία το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου στην ταυτοπροσωπία δεν παραλείπεται ποτέ, μπαίνει σε αιτιατική πτώση (συνήθως δηλώνεται με κάποιον από τους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας) και δε συμπίπτει με το υποκείμενο του ρήματος. Στη συγκεκριμένη πρόταση υποκείμενο του ρήματος είναι το ille, ενώ υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι το se. 6. A) post paulum, B) Tum terrore Cassius concussus est et e somno is exciatatus est. Γ) Scriptor narrat Cassium servos inclamavisse et de homine eos interrogavisse / Cassius dixit se servos inclamavisse et de homine eos interrogavisse. 7. A) Οι ομοιότητες της Λατινικής με την Ελληνική οφείλονται: στην κοινή καταγωγή από την Ινδοευρωπαϊκή (π. χ. duo δύο, fero φέρω, pater πατήρ), στα πολιτιστικά και γλωσσικά δάνεια του ελληνικού αποικισμού στην κεντρική και κάτω Ιταλία, από τη Νεάπολη και την Κύμη μέχρι τη Σικελία, στην κατάκτηση της ελληνικής Ανατολής από τους Ρωμαίους. Το πρώτο μεγάλο δάνειο των Ρωμαίων από τους Έλληνες ήταν το αλφάβητό τους: από την
αποικία της Κύμης υιοθέτησαν τον 8 ο / 7ο αιώνα π. Χ. μια παραλλαγή ελληνικού δυτικού αλφαβήτου. Συνεπώς, το «λατινικό» αλφάβητο, που σήμερα έχει γίνει παγκόσμιο κτήμα, είναι στην πραγματικότητα ελληνικό. B) Στην οριοθέτηση των εποχών και περιόδων της ρωμαϊκής λογοτεχνίας επικρατούσε παλαιότερα μια «αριστοκρατική» αξιολόγηση: η λογοτεχνία διαιρούνταν σε «χρυσό αιώνα», «αργυρό αιώνα» κ. ο. κ. Η αντίληψη αυτή θεωρείται σήμερα αντιεπιστημονική, γιατί βέβαια σε κάθε εποχή εμφανίζονται ταυτόχρονα μεγάλα ταλέντα και ήσσονες λογοτέχνες. Σήμερα χρησιμοποιείται είτε η περιγραφική διαίρεση σε προκλασική ή αρχαϊκή εποχή (περίπου ως το 100 π. Χ.), σε κλασική εποχή (περίπου έως το θάνατο του Αυγούστου, το 14 μ.χ.), σε μετακλασική εποχή (ως τα μέσα του 3ου αιώνα μ. Χ.) και σε Ύστερη Αρχαιότητα, είτε η διάκριση, με ιστορικά κριτήρια, σε δημοκρατική (ως το 31 π. Χ., τη ναυμαχία του Άκτιου), αυγούστεια (ως το 14 μ. Χ.) και (πρώιμη, μέση, ύστερη) αυτοκρατορική εποχή. Σε κάθε περίπτωση, το τέλος της αρχαίας ρωμαϊκής λογοτεχνίας τοποθετείται στον 6ο αιώνα μ. Χ., οπότε αρχίζει ο λατινικός Μεσαίωνας.