Ο ζπνπδαζηήο Ζιίαο ηφτθνο Δ Δπηβιέπσλ Καζεγεηήο Υξήζηνο Αιεμάθνο ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗH ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΓΔΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα: πγθξηηηθή Μειέηε κεηαμχ νξγαληζκψλ ηνπ ηδησηηθνχ θαη ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα : Πξνγξακκαηηζκφο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ θαη Οξγαλσζηαθή Κνπιηνχξα Δπηβιέπσλ Υξήζηνο Αιεμάθνο πνπδαζηήο Ζιίαο ηφτθνο ΑΘΖΝΑ - 2007
Πεξίιεςε Σν ζέκα ηεο ηειηθή εξγαζίαο θαηά ηελ θνίηεζε κνπ ζηελ Δζληθή ρνιή Γεκφζηαο Γηνίθεζεο είλαη ε ζπγθξηηηθή κειέηε αλάκεζα ζε δχν θνξείο. Ο πξψηνο πξνέξρεηαη απφ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα θαη εηδηθφηεξα απφ ην αληαγσληζηηθφ ρψξν ησλ επηρεηξήζεσλ ηερλνινγίαο αηρκήο θαη ν δεχηεξνο είλαη κηα δεκφζηα ππεξεζία παξνρήο θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ. ηφρνο ηεο έξεπλαο κνπ είλαη λα πξνζδηνξίζσ θαηά πφζν νη Γεκφζηνη νξγαληζκνί ζηελ ρψξα καο ρξεζηκνπνηνχλ ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαη ηερληθέο management αιιά θαη γεληθφηεξα έρνπλ ηάζε λα πηνζεηνχλ πεηπρεκέλνπο κεζφδνπο πνπ έρνπλ εμειηρζεί απφ ηελ ηδησηηθή πξσηνβνπιία ή ηελ αθαδεκατθή έξεπλα. ηελ εξγαζία κνπ πεξηιακβάλσ εηδηθά θεθάιαηα γηα ηελ αλάιπζε ηνπ ζεσξεηηθνχ ππνβάζξνπ ηεο επηζηήκεο Γηνίθεζεο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, πεξηγξάθσ ηελ κεζνδνινγία ζπιινγήο δεδνκέλσλ ή νπνία είλαη ε κέζνδνο ηεο δνκεκέλεο ζπλέληεπμεο κε έηνηκα εξσηεκαηνιφγηα ζηνπο Γηεπζπληέο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ. Πεξηγξάθσ αλαιπηηθά ην ζεζκηθφ θαζεζηψο ιεηηνπξγίαο ηεο Γηνίθεζεο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ ζηνλ Γεκφζην Σνκέα. Αλαιχσ ζπγθξηηηθά ηα επξήκαηα ηεο κειέηεο κνπ θαη ηειηθά δηαηππψλσ ην γεληθφ ζπκπέξαζκα ηεο κειέηεο κε αληίζηνηρεο πξνηάζεηο ηφζν πξνο ηνλ δεκφζην θνξέα αιιά θαη σο πξνο ηνπο δηακνξθσηέο πνιηηηθήο. Σν ηειηθφ ζπκπέξαζκα ηεο εξγαζίαο κνπ ζπλνςίδεηαη ζην γεγνλφο φηη νη δεκφζηνη θνξείο έρνπλ ηελ πξφζεζε θαη είλαη ζηειερσκέλνη κε θαηάιιεια κνξθσκέλν πξνζσπηθφ γηα λα εθαξκφζνπλε ζχγρξνλεο κεζφδνπο δηνίθεζεο. Χζηφζν νη αδπλακίεο ηνπ λνκηθνχ θαη ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ιεηηνπξγίαο ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα δελ αθήλνπλ πεξηζψξηα γηα θάηη ηέηνην. Δίλαη εκθαλέο φηη ζηελ ρψξα καο δελ ππάξρεη εζληθή πνιηηηθή γηα ηε δεκηνπξγία ηερλνγλσζίαο αιιά θαη γηα ηε κεηαθνξάο ηερλνγλσζίαο θαη ηερλνινγηθψλ ιχζεσλ απφ ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ πξνο ηελ Διιεληθή Γεκφζηα Γηνίθεζε. Λέμεηο θιεηδηά Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, Οξγαλσζηαθή Κνπιηνχξα, Πξνγξακκαηηζκφο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, πνιηηηθή κεηαθνξάο ηερλνγλσζίαο, δεκηνπξγία γλψζεο, ζπγθξηηηθή κειέηε, λνκηθφ θαη ζεζκηθφ πιαίζην ιεηηνπξγίαο ηνπ Πξνγξακκαηηζκνχ Αλζξσπίλσλ Πφξσλ ζηνλ Γεκφζην Σνκέα. - 2 -
Abstract The topic of my final dissertation during my studies in National School of Public Administration is the comparative study between two different organizations. The first is a high tech private company which operates in the competitive market of high tech products and services, the second is a public municipal organization which offers social services to the citizens of the Municipality of Athens. The subject of my study is to define the fact of appliance methods and techniques of management science by Greek public organizations. In addition I want to verify if there is a tendency of Greek public organizations to adopt successful methods from private sector and academic research. In my study I include special chapters for the presentation of Human Resources Management scientific background, description of data mining and data collection method which is the structured interview with prepared questionnaires for the managers of the Human Resources departments. I analyze the institutional and legal framework of Human Resources Management in Greek public administration. Furthermore I analyze the findings of my comparative research and finally I formulate the general conclusion of my study with possible proposals to public organization and to policy makers. The final conclusion of my study can be abstracted by the fact that in Greek public organizations, an adequate number of public servants exists, which are capable to apply modern methods. Furthermore, there is a strong will by bureaucratic hierarchy to step in this direction. However the weaknesses of the existing public administration s legal and institutional framework do not leave space for this. Obviously in Greece, a national policy for the creation or transfer of technology and knowledge from the external environment in Greek Public Administration, is not implemented. Key words Human Resources Management, Human Resources Programming, Organizational Culture, technology transfer policy, knowledge creation, comparative study, legal and institutional framework. - 3 -
Πίλαθαο Πεξηερνκέλσλ Πεξίιεςε ζηελ Διιεληθή Γιψζζα ει. 2 Πεξίιεςε ζηελ Αγγιηθή Γιψζζα ει. 3 Κεθάιαην Νν 1 «Δηζαγσγή» ει. 6 1.1. Γεληθά 6 1.2.1 Ο ξφινο ηεο Γηνίθεζεο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ 6 1.2.2 Ζ Γηεχζπλζε Αλζξσπίλνπ Γπλακηθνχ 9 Κεθάιαην Νν 2 «Βαζηθά ζηνηρεία Γηνίθεζεο Αλζξσπίλσλ 11 Πφξσλ» 2.1 Πξνγξακκαηηζκφο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ 11 2.1.1 Οξηζκφο ηφρνη 11 2.1.2 Γηαδηθαζία Πξνγξακκαηηζκνχ Αλζξσπίλσλ Πφξσλ 11 2.1.2.1 Μειέηε Δμσηεξηθήο Αγνξάο Δξγαζίαο 14 2.1.2.2 Μειέηε Δζσηεξηθήο Αγνξάο Δξγαζίαο 15 2.1.2.3 Δθαξκνγή Πξνγξάκκαηνο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ 23 2.1.2.4 Αμηνιφγεζε Πξνγξάκκαηνο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ 24 2.1.3 Σερληθέο Πξνγξακκαηηζκνχ Αλζξσπίλνπ Γπλακηθνχ 24 2.1.3.1 Γείθηεο Απνρψξεζεο 25 2.1.3.2 Γείθηεο ηαζεξφηεηαο 25 2.1.3.3 Γείθηεο Γηάξθεηαο Απαζρφιεζεο 25 2.1.3.4 Γείθηεο επηβίσζεο ή ζπγθξάηεζεο 26 2.1.3.5 Τπνινγηζκφο ησλ Αλαγθψλ Πξνζσπηθνχ κε δηάθνξνπο δείθηεο 26 2.1.3.6 Πξφβιεςε ησλ αλαγθψλ κε βάζε δεμηφηεηεο θαη πξνζφληα 27 2.1.3.7 Ζιηθηαθή Γνκή 27 2.1.3.8 ρέδηα Γηαδνρήο 27 2.2 Οξγαλσζηαθή Κνπιηνχξα 28 2.2.1 Οξηζκφο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο 28 2.2.2 Πεηπρεκέλε Οξγαλσζηαθή Κνπιηνχξα 31 2.2.3 Κνπιηνχξα θαη Κιίκα Οξγάλσζεο 33 2.2.4 Θεσξεηηθέο Πξνζεγγίζεηο σο ηελ Οξγαλσζηαθή Κνπιηνχξα 34 Κεθάιαην Νν 3 «Αληηθείκελν Δξγαζίαο Πεξηγξαθή ηεο 39 Μεζνδνινγίαο» 3.1 Βαζηθέο αξρέο 39 3.2 Δξεπλεηηθά εξγαιεία ζπιινγήο δεδνκέλσλ 39 3.2.1 Σν εξσηεκαηνιφγην 40 3.2.1.2 Ζ δεκηνπξγία ελφο εξσηεκαηνινγίνπ 40 3.2.1.3 Ζ επηινγή ησλ εξσηεζέλησλ 41 3.2.1.4 Σερληθέο επηινγήο 41 3.2.1.5 Γηάξζξσζε ησλ εξσηήζεσλ 41 3.2.1.6 Δίδε εξσηεκαηνινγίνπ 42 3.2.2 πλέληεπμε 42 3.2.2.1 Δίδε ζπλεληεχμεσλ 43 3.2.3 Ζ παξαηήξεζε 43 3.2.3.1 Μεηνλεθηήκαηα ηεο παξαηήξεζεο 44 3.2.3.2 Δίδε παξαηήξεζεο 44 3.3 Δπηινγή Μεζφδνπ 45 Κεθάιαην Νν 4 «Παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο 46-4 -
έξεπλαο» 4.1 Παξνπζίαζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ηεο Γηνίθεζεο Αλζξσπίλσλ 46 Πφξσλ ζηελ ρψξα καο 4.1.1 Πξψηε θαηεγνξία πξνζσπηθνχ Μφληκνη Σαθηηθνί Τπάιιεινη 46 4.1.2 Γεχηεξε θαηεγνξία πξνζσπηθνχ Τπάιιεινη Ανξίζηνπ Υξφλνπ 48 4.1.3 Σξίηε θαηεγνξία πξνζσπηθνχ Έθηαθην, επνρηθφ πξνζσπηθφ 49 4.1.4 Σέηαξηε θαηεγνξία πξνζσπηθνχ Με ζχκβαζε έξγνπ 50 4.2 Παξνπζίαζε ησλ θνξέσλ 55 4.2.1 Ηδησηηθή εηαηξεία Intracom A.E. 55 4.2.1.2. Σν αλζξψπηλν δπλακηθφ ηεο Intracom 55 4.2.2 Σν Γεκνηηθφ Βξεθνθνκείν Αζελψλ 57 4.2.2. Σν αλζξψπηλν δπλακηθφ ηνπ Γεκνηηθνχ Βξεθνθνκείνπ 59 Κεθάιαην Νν 5 «Αμηνιφγεζε Γεδνκέλσλ χγθξηζε» 60 5.1 Παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο 60 5.2 πγθξηηηθή αληηπαξαβνιή απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο 67 Κεθάιαην Νν 6 «πκπεξάζκαηα» 70 6.1 Γεληθά πκπεξάζκαηα 70 6.2 Πξνηάζεηο 74 Βηβιηνγξαθία 77 Ννκηθά Κείκελα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ Παξαξηήκαηα Δξσηεκαηνιφγην «Πξνγξακκαηηζκφο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ» 81 Δξσηεκαηνιφγην «Οξγαλσζηαθή Κνπιηνχξα» 86 Πξψηε Μειέηε Πεξίπησζεο In-Q-Tel 90 Γεχηεξε Μειέηε Πεξίπησζεο «Φεθηαθέο Μαζεζηαθέο 99 Κνηλφηεηεο» Βηνγξαθηθά εκεηψκαηα 106 Ηζηνξηθφ Οκίινπ Δπηρεηξήζεσλ Intracom 108 Οξγαλφγξακκα Οκίινπ Δπηρεηξήζεσλ Intracom 111 Οξγαλφγξακκα Γεκνηηθνχ Βξεθνθνκείνπ Αζελψλ 112-5 -
Κεθάιαην 1 ν «Δηζαγσγή» 1.1 Γενικά για ηην παπούζα επγαζία ηφρνο ηεο ηειηθήο εξγαζίαο κνπ θαηά ηελ θνίηεζε κνπ ζηελ Δζληθή ρνιή Γεκφζηαο Γηνίθεζεο είλαη ε ζπγθξηηηθή κειέηε ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ Πξνγξακκαηηζκνχ Αλζξσπίλσλ Πφξσλ (ΠΑΠ) θαη ηεο Οξγαλσζηαθήο Κνπιηνχξαο (ΟΚ) κεηαμχ νξγαληζκψλ ηνπ δεκνζίνπ θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. Δπέιεμα λα πξαγκαηνπνηήζσ ηελ πξναλαθεξζείζα κειέηε ζηελ ηδησηηθή επηρείξεζε Intracom A.E. θαη ζηνλ δεκφζην δεκνηηθφ νξγαληζκφ «Γεκνηηθφ Βξεθνθνκείν Αζελψλ» Ζ πθηζηάκελε κειέηε αξρηθά πξαγκαηεχεηαη κηα ζχληνκε αλαζθφπεζε ηνπ ζεσξεηηθνχ ππνβάζξνπ ηεο επηζηήκεο ηεο Γηνίθεζεο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, ζην «Κεθάιαην 2». Γίλνληαο έκθαζε αληίζηνηρα ζηα παξαθάησ επηζηεκνληθά αληηθείκελα (α). Πξνγξακκαηηζκφο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, (β). Οξγαλσζηαθή θνπιηνχξα. Γηα λα πξνρσξήζεη ζηελ ζπλέρεηα ζην «Κεθάιαην 3» ζηελ αλάιπζε ηεο Μεζνδνινγίαο θαη ηελ πεξηγξαθή ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο έξεπλαο. πσο έρεη αλαθεξζεί θαη παξαπάλσ ν εκπεηξηθφο ρψξνο πξνέιεπζεο ησλ δεδνκέλσλ ηεο έξεπλαο είλαη ε ηδησηηθή εηαηξεία Intracom θαη ν δεκφζηνο θνξέαο «Γεκνηηθφ Βξεθνθνκείν Αζελψλ» έηζη ινηπφλ θαηά απηφλ ηνλ ηξφπν ην «Κεθάιαην 4» είλαη αθηεξσκέλν ζηελ παξνπζίαζε ησλ δεδνκέλσλ, αξρηθά ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηηο πξνζιήςεηο ζηνλ Γεκφζην Σνκέα. ηε ζπλέρεηα ζην ίδην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηζηνξηθά θαη νηθνλνκηθά ζηνηρεία ησλ δχν θνξέσλ πνπ απνηειέζαλε αληηθείκελν ηεο ζπγθξηηηθήο κειέηεο κνπ. Σα δεδνκέλα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ έξεπλα κνπ αλαιχνληαη ζην «Κεθάιαην πέληε». Σα ηειηθά ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο παξνπζηάδνληαη ζην ηειεπηαίν θαη «Έθην Κεθάιαην» ηεο εξγαζίαο, φπσο θαη ηαπεηλέο πξνηάζεηο πνπ θαηά ηελ γλψκε κνπ, κε βάζε ηηο αξρέο ηεο επηζηήκεο ηνπ Management ζα κπνξνχζαλε πηζαλφηαηα λα ζπκβάιινπλ νπζηαζηηθά ζηελ βειηίσζε ηεο ιεηηνπξγίαο αξθεηψλ δεκφζησλ ειιεληθψλ νξγαληζκψλ. Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηδηαίηεξα ηελ Γηνίθεζε ηνπ Οκίινπ Δπηρεηξήζεσλ Intracom θαη εηδηθφηεξα ηνλ θχξην Πξνχηζν θαη απφ ην Γεκνηηθνχ Βξεθνθνκείνπ Αζελψλ ηελ θπξία Ήξα Βαιζακάθε Ράιιε γηα ηελ βνήζεηα θαη ηελ ζπλεξγαζία - 6 -
ηνπο θαηά ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο εξγαζίαο αιιά θαη ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή θ. Υξήζην Αιεμάθν γηα ηηο πνιχηηκεο ζπκβνπιέο ηνπ θαη ηηο νπζηαζηηθέο παξεκβάζεηο ηνπ. 1. 2 Ο πόλορ ηηρ Διοίκηζη Ανθπυπίνυν Πόπυν ζε έναν ζύγσπονο οπγανιζμό ην ζεκεξηλφ ξαγδαία εμειηζζφκελν πεξηβάιινλ, κε ηνλ απμαλφκελν αληαγσληζκφ θαη ηελ απειεπζέξσζε ησλ αγνξψλ, ηελ αικαηψδε ηερλνινγηθή πξφνδν, ηε ζχγθιηζε ησλ ηερλνινγηψλ θαη ηε κεηάβαζε ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο, απαμηψλνληαη πνιιέο απφ ηηο παξαδνζηαθέο δνκέο θαη ππνδνκέο ησλ παξαδνζηαθψλ νξγαληζκψλ θαη νξγαλψζεσλ παξάιιεια φκσο αλαδεηθλχεηαη ε ζπνπδαηφηεηα θαη ν ζεκαληηθφο ξφινο ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία. Σν Αλζξψπηλν Γπλακηθφ ( Human Resources / HR ) αλαγλσξίδεηαη σο ν ζεκαληηθφηεξνο παξάγνληαο αλάπηπμεο ηεο ζχγρξνλεο επηρείξεζεο. Ο θχξηνο ζηφρνο κηαο επηρείξεζεο είλαη ε δπλακηθή παξνπζία ηεο ζηελ αγνξά κε θεξδνθφξεο δξαζηεξηφηεηεο ζηνπο ηνκείο ελδηαθέξνληφο ηεο θαη ε εμαζθάιηζε καθξνρξφληνπ θαη επηηπρεκέλνπ κέιινληνο θαη γηα έλαλ δεκφζην νξγαληζκφ ε παξνρή πςειήο πνηφηεηαο ππεξεζίεο ζηνλ πνιίηε πειάηε ζην πνην ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν ηνπ δείθηε θφζηνο σθέιεηα. Ο ζηφρνο απηφο αλαγλσξίδεηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν φηη πξέπεη λα εκπεξηέρεη θαη θαηεπζχλζεηο πνπ αθνξνχλ ζηηο αλάγθεο ησλ ππαιιήισλ, φπσο παξνρή ηθαλνπνηεηηθήο εξγαζίαο, αηνκηθή αλάπηπμε θαη επαγγεικαηηθή εμέιημε. ήκεξα πνιιέο επηρεηξήζεηο θαη δεκφζηνη νξγαληζκνί ζε φιν ηνλ θφζκν αλαγλσξίδνπλ φηη ν παξαδνζηαθφο ξφινο ηεο Γηεχζπλζεο Πξνζσπηθνχ δελ είλαη πξνζαξκνζκέλνο ζηηο ζχγρξνλεο εμειίμεηο θαη ζηα απμαλφκελα επίπεδα γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ πνπ απαηηνχληαη θαη δίλνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξε έκθαζε ζηε δηαρείξηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Οη επηρεηξήζεηο θαινχληαη ζε επαλαπξνζδηνξηζκφ ηεο δνκήο ηνπο, ησλ ξφισλ θαη ησλ ιεηηνπξγηθψλ δηαδηθαζηψλ ηνπο αιιά θαη ζηε δηακφξθσζε ζχγρξνλεο νξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο κε λέεο πξνζεγγίζεηο ζηελ επηινγή, εθπαίδεπζε, αλάπηπμε, αμηνπνίεζε, αμηνιφγεζε, ππνθίλεζε θαη πξναγσγέο πξνζσπηθνχ, ζπλδένληαο ηελ αμηνπνίεζε ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ ηνπο κε ηελ ίδηα ηνπο ηελ επηβίσζε θαη ηελ αλάπηπμή ζαλ νξγαληζκνί αιιά θαη ην ζπλνιηθφ θνηλσληθφ φθεινο πνπ ζα επηθέξνπλ ζε νιφθιεξε ηελ θνηλσλία. Δηδηθά ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα πνπ είλαη πην επέιηθηνο ζε αιιαγέο, θαη ζηα πιαίζηα ηεο παγθνζκηνπνίεζεο ηεο νηθνλνκίαο θαη ηνπ έληνλνπ αληαγσληζκνχ απαηηείηαη ε - 7 -
αλαγλψξηζε λα κεηαθξαζηεί ζε πινπνίεζε εηαηξηθνχ κεραληζκνχ δηαρείξηζεο θαη δηνίθεζεο ησλ ΑΠ. Σν αλζξψπηλν δπλακηθφ είλαη ν πιένλ πνιχπινθνο πφξνο ηεο επηρείξεζεο: γηαηί ν αλζξψπηλνο παξάγνληαο είλαη δπλακηθφο, αλνηθηφο, κε γξακκηθφο, θαη ελ πνιινίο απξφβιεπηνο. Έρεη ηελ δπλαηφηεηα ζθέςεο, κάζεζεο, δεκηνπξγίαο θαη απην-βειηίσζεο. Δίλαη ν πιένλ πνιχηηκνο πφξνο. Καη επεηδή νη αλζξψπηλνη πφξνη είλαη αλζξώπηλνη ε επηρείξεζε αιιά θαη ε θξαηηθή πνιηηηθή γηα ην αλζξψπηλν δπλακηθφ ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ ζα πξέπεη λα αληηκεησπίδεηε κε κεγάιε ππεπζπλφηεηα θαη λα ιακβάλεη ππφςε ηεο ηνπο αλζξψπνπο ζηηο εθάζηνηε πξνγξακκαηηδφκελεο αιιαγέο ηεο, νη νπνίεο ζα ηελ επεξεάζνπλ. Ζ ζρέζε κεηαμχ επηρείξεζεο θαη εξγαδνκέλνπ, δεκφζηαο ππεξεζίαο θαη δεκνζίνπ ππαιιήινπ ζα πξέπεη λα γίλεη απνδεθηφ φηη αλαπηχζζεηαη ζηε βάζε ακνηβαηφηεηαο θαη ακθίδξνκνπ ραξαθηήξα. ηαλ ν ακθίδξνκνο ραξαθηήξαο ηεο ζρέζεο επηρείξεζεο εξγαδνκέλσλ, δεκφζηαο ππεξεζίαο δεκνζίνπ ππαιιήινπ αηνλεί θαη νη δεχηεξνη απνδέρνληαη έλαλ κεραληθφ πξνζαλαηνιηζκφ γηα ηελ δηεθπεξαίσζε ηεο εξγαζίαο ηνπο, ην απνηέιεζκα ζα είλαη ε θνχξαζε θαη επίζεο ε αλαπνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ιεηηνπξγίαο κε ιήςε απνζπαζκαηηθψλ κέηξσλ. Ζ θαηάιιειε κεηαρείξηζε ησλ αλζξψπσλ ζηελ εξγαζία θαη ε ηθαλνπνίεζε ησλ πξνζσπηθψλ ηνπο αλαγθψλ γηα απφθηεζε δεμηνηήησλ θαη εμέιημεο, ε νπνία ηνπνζεηείηαη ζην πιαίζην ηεο απνδνηηθήο δηαρείξηζεο ησλ πφξσλ. Ζ ηθαλνπνίεζε ηνπ πξνζσπηθνχ είλαη ζπλάξηεζε δηαθφξσλ παξαγφλησλ κεηαμχ ησλ νπνίσλ πεξηιακβάλνληαη ακνηβέο, εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, αληηθείκελν εξγαζίαο, αληηθεηκεληθή αμηνιφγεζε, αλαγλψξηζε, αλαηξνθνδφηεζε, εμαζθάιηζε πεξηβάιινληνο ζπλεξγαζίαο, αλάπηπμεο θαη εμέιημεο. Ζ ζχγρξνλε επηρείξεζε - νξγαληζκφο ζεσξείηαη ζαλ έλα αλνηθηφ ζχζηεκα ην νπνίν επεξεάδεηαη θαη επεξεάδεη ην επξχηεξν πεξηβάιινλ ηνπ. Ζ δηαδξαζηηθή απηή δηαδηθαζία κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη απνηειεζκαηηθά κφλν κε ηελ ελεξγφ θαη ππεχζπλε ζπκκεηνρή ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ην νπνίν δηακνξθψλεη ζεκαληηθά ην πξφζσπν πνπ ε επηρείξεζε πξνβάιιεη ζην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ. Δηδηθά γηα ηελ πεξίπησζε επηρεηξήζεσλ πςειήο ηερλνινγίαο φπνπ απαηηείηαη αλζξψπηλν δπλακηθφ πςειήο εμεηδίθεπζεο, εκπεηξίαο θαη απφδνζεο ( ζηειέρε πςειήο επηζηεκνληθήο θαηάξηηζεο ) επηβάιιεηαη λα ππάξρεη νξγαλσκέλε κνλάδα ππνζηήξημεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ κε νπζηαζηηθή ζπκβνιή ζηελ παξνρή θαηάιιεινπ εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο, εθπαίδεπζεο, αλάπηπμεο θαη εμέιημήο ηνπ. χκθσλα κε δεκνζηεπκέλεο κειέηεο ε Γηεχζπλζε Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ (ΓΑΠ) κεγάισλ νξγαληζκψλ (είηε ηνπ δεκφζηνπ είηε ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα) δξαζηεξηνπνηείηαη - 8 -
ζηελ θαηεχζπλζε επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο κέζσ ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Οη ζηφρνη απηνί, κεζνπξφζεζκα θαη καθξνπξφζεζκα, θαζψο θαη νη πξνηάζεηο επίηεπμήο ηνπο πξνζδηνξίδνληαη ζην ηξαηεγηθφ ρέδην ηεο επηρείξεζεο ( Strategic Plan ) θαη ζην Δπηρεηξεκαηηθφ ρέδην ( Business Plan ). Δίλαη ζηελ επζχλε ηεο εγεζίαο λα δεκηνπξγήζεη νξγαλσζηαθφ πεξηβάιινλ πνπ ζα επηηξέπεη θαη ζα εμαζθαιίδεη ηελ αιιεινζπκπιήξσζε ησλ ζηφρσλ ησλ εξγαδνκέλσλ κε ηνπο ζηφρνπο ηεο επηρείξεζεο. Οη θχξηεο αξκνδηφηεηεο ηεο Γηεχζπλζεο Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ (ΓΑΠ) είλαη επηγξακκαηηθά νη αθφινπζεο: ρέζεηο κε αγνξά εξγαζίαο ρεδηαζκφο ηεο νξγαλσηηθήο δνκήο Πξνγξακκαηηζκφο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ Πεξηγξαθή θαη αμηνιφγεζε ζέζεσλ εξγαζίαο Αμηνιφγεζε απφδνζεο Αμηνπνίεζε ζηειερψλ Γηακφξθσζε δνκήο ακνηβψλ / Πξνγξάκκαηα θηλήηξσλ / Μηζζνδνζία Δπηκφξθσζε, εθπαίδεπζε θαη αλάπηπμε πξνζσπηθνχ Γηαρείξηζε αιιαγψλ θαη κεηαθηλήζεσλ πξνζσπηθνχ ρεδηαζκφο ηαδηνδξνκίαο / Πξνγξάκκαηα επαγγεικαηηθήο εμέιημεο Έξεπλεο ηθαλνπνίεζεο εξγαδνκέλσλ Δθαξκνγή εξγαηηθήο θαη αζθαιηζηηθήο λνκνζεζίαο Τγηεηλή θαη αζθάιεηα πξνζσπηθνχ Γηαρείξηζε ρέζεσλ κε ζπλδηθαιηζηηθνχο θνξείο Ζ Γηεχζπλζε Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ ( HR ) : Έρεη επηηειηθφ θαη ζπληνληζηηθφ ξφιν θαη ζπλεξγάδεηαη ζηελά κε φιεο ηηο ιεηηνπξγηθέο δ/λζεηο θαη ηε Γηνίθεζε ηνπ νξγαληζκνχ - επηρείξεζεο. ρεδηάδεη θαη εθαξκφδεη ηηο δηνηθεηηθέο δηαδηθαζίεο θαη ηα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο θαη αλάπηπμεο ησλ HR, ρξεζηκνπνηψληαο έλα ζχλνιν εξγαιείσλ θαη ηερληθψλ πνπ ζα πξέπεη λα είλαη ζπκβαηά κε ηελ θηινζνθία δηνίθεζεο, αιιά θαη ζα πξνάγνπλ ηελ νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα. Απνηειεί ην θεληξηθφ ζεκείν δηαζχλδεζεο ηνπ ζχγρξνλνπ νξγαληζκνχ ή ηεο επηρείξεζεο κε ηελ αγνξά εξγαζίαο, ηνπο αληίζηνηρνπο νξγαληζκνχο (π.ρ. ΟΑΔΓ ) θαη ηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα. - 9 -
Πξνγξακκαηίδεη θαη θαζνξίδεη ηηο αλάγθεο ζηειέρσζεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην ζρέδην αλάπηπμεο θαη ηελ νξγαλσηηθή δηάξζξσζε ηνπ νξγαληζκνχ - εηαηξίαο. Ο πξνγξακκαηηζκφο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ πεξηιακβάλεη φρη κφλν αξηζκνχο αηφκσλ αιιά θαη ζηνηρεία πνηφηεηαο, ηθαλνηήησλ θαη δεμηνηήησλ. Απηά ζα πξέπεη λα ζπζρεηίδνληαη κε ηελ ζέζε εξγαζίαο, ην αληηθείκελφ ηεο θαη ηα έξγα ηα νπνία ζα θιεζνχλ λα επηηειέζνπλ ζηελ επηρείξεζε. Έηζη ε δηαδηθαζία πξνγξακκαηηζκνχ ζα πξέπεη λα ιάβεη ππφςε ηεο, ηελ αλάιπζε ηεο εξγαζίαο θαη ηελ αμηνιφγεζε ηνπ αηφκνπ. Ζ επηηπρήο εθαξκνγή ησλ δηαδηθαζηψλ θαη ησλ ζπζηεκάησλ πνπ εηζεγείηαη ε Γ/λζε HR απαηηεί ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή φισλ ησλ managers ηεο επηρείξεζεο θαη γηα ηνπο δεκφζηνπο νξγαληζκνχο ηελ ζηήξημε αξρηθά ηεο πνιηηηθήο εγεζίαο θαη φιε ηεο γξαθεηνθξαηηθήο ηεξαξρίαο. Βέβαηα δελ ζα πξέπεη λα αγλνείηαη ην γεγνλφο φηη ε πξνψζεζε θιίκαηνο ζπλεξγαζίαο θαη νκαδηθφηεηαο θξίλεηαη αλαγθαία. - 10 -
Κεθάιαην 2 «Βαζηθά ζηνηρεία Γηνίθεζεο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ» 2.1. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΗΜΟ ΑΝΘΡΧΠΗΝΧΝ ΠΟΡΧΝ 2.1.1 Οξηζκφο ηφρνη Ο Πξνγξακκαηηζκφο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ (ΠΑΠ) είλαη ε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ν δεκόζηνο νξγαληζκόο ή ε επηρείξεζε εμαζθαιίδεη ην ζσζηό αξηζκό θαη ηνπο θαηάιιεινπο αλζξώπνπο ζηηο ζσζηέο ζέζεηο θαη ζηνλ ζσζηό ρξόλν κε ην κηθξόηεξν δπλαηό θόζηνο. Ο ΠΑΠ έρεη ηφζν πνηνηηθφ φζν θαη πνζνηηθφ ραξαθηήξα. Δμεηάδεη ηα αληίζηνηρα ζέκαηα νξζήο επηινγήο, θαηαλνκήο, ηνπνζέηεζεο θαη αλάπηπμεο ησλ αλζξσπίλσλ πφξσλ ζε έλαλ νξγαληζκφ ε κία επηρείξεζε ζθνπεχνληαο ζηελ αλαβάζκηζε θαη αμηνπνίεζε ηνπο ιακβάλνληαο ππφςε ηεο, νηθνλνκηθνχο θαη ρξνληθνχο πεξηνξηζκνχο. Οη βαζηθέο δξαζηεξηφηεηεο ιεηηνπξγίεο ηνπ ΠΑΠ είλαη: (α). Ζ αλάιπζε ηεο δήηεζεο θαη ηεο πξνζθνξάο αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. (β). Ζ πξφβιεςε ησλ αλαγθψλ ζε αλζξψπηλν δπλακηθφ αλάινγα κε ηα ζρέδηα θαη ηνπο ζηφρνπο ηεο επηρείξεζεο. (γ). Ζ θαηάξηηζε πξνγξάκκαηνο γηα ηελ εμαζθάιηζε ηνπ απαξαίηεηνπ αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ αλάινγα κε ηα ζρέδηα θαη ηνπο ζηφρνπο ηεο επηρείξεζεο. (δ). Ζ επηηπρήο αληηκεηψπηζε ησλ νπνηνδήπνηε πξνβιεκάησλ ηα νπνία κπνξεί λα πξνθχςνπλ απφ ηελ ππεξεπάξθεηα ή ηελ έιιεηςε πξνζσπηθνχ. Χζηφζν γηα λα κπνξεί λα είλαη απνηειεζκαηηθφο ν ΠΑΠ θξίλεηαη απαξαίηεην ην ηκήκα Αλζξσπίλσλ Πφξσλ λα γλσξίδεη ηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε ζην εζσηεξηθφ ηνπ δεκφζηνπ νξγαληζκνχ ή ηεο επηρείξεζεο θαη παξάιιεια λα παξαθνινπζεί ηηο εμειίμεηο ζην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ έηζη ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα πξνβιέπεη ηελ κειινληηθή δήηεζε θαη πξνζθνξά ζε δηάθνξεο θαηεγνξίεο εηδηθνηήησλ. Ο ΠΑΠ βξίζθεηαη ζε άκεζε εμάξηεζε κε ηνλ Γεληθφ ηξαηεγηθφ Πξνγξακκαηηζκφ ηνπ Οξγαληζκνχ ή ηεο επηρείξεζεο. 2.1.2 Γηαδηθαζία Πξνγξακκαηηζκνχ Αλζξσπίλσλ Πφξσλ - 11 -
Ο ΠΑΠ πνηθίιιεη αλάινγα κε ην κέγεζνο, ηελ απνζηνιή θαη ηελ θχζε ησλ εξγαζηψλ ηνπ Οξγαληζκνχ ή ηεο επηρείξεζεο. Χζηφζν είλαη θνηλψο απνδεθηφ φηη ν ΠΑΠ ζα πξέπεη λα βαζηζζεί ζε πιήζνο ζηνηρείσλ ηα νπνία αθνξνχλ ζε νιφθιεξε ηελ δηάξζξσζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ Οξγαληζκνχ ηα νπνία ζηνηρεία ζα πξέπεη λα ζπζρεηηζζνχλ γηα λα θαηαιήμνπλ ηειηθά ζε ζπγθεθξηκέλα ζπκπεξάζκαηα θαη πξνηάζεηο. Σα πξναλαθεξζέληα ζηνηρεία πξνέξρνληαη απφ: Σε ηξαηεγηθή ηνπ Οξγαληζκνχ Σε κειέηε θαη ην ζρεδηαζκφ ηεο Οξγαλσηηθήο Γνκήο Σε κειέηε ηεο δηάξζξσζεο θαη θαηαλνκήο ηνπ πξνζσπηθνχ κέζα ζηνλ Οξγαληζκφ Σελ αλάιπζε θαη ηνλ ζρεδηαζκφ ησλ έξγσλ Σα παξαπάλσ ζηνηρεία κειεηνχληαη ζε ζρέζε κε ηελ παξνχζα θαη ηελ κειινληηθή δηάξζξσζε ηεο επηρείξεζεο θαη ηελ ζπζηεκαηηθή αλάιπζε ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο (ηερλνινγηθέο εμειίμεηο, λνκνζεζία, αιιαγέο ζηελ δήηεζε, αληαγσληζκφο θιπ). χκθσλα κε ηνλ Amstrong (2000) ν Πξνγξακκαηηζκφο ησλ Αλζξσπίλσλ Πφξσλ (ΠΑΠ) κπνξεί λα αθνινπζεί ηα αθφινπζα βήκαηα. 1. Μειέηε ηεο Τθηζηάκελεο Καηάζηαζεο - Αλίρλεπζε Δμσηεξηθήο Αγνξάο Δξγαζίαο - Μειέηε ησλ ηξαηεγηθψλ Δπηρεηξεζηαθψλ ρεδίσλ - Μειέηε Δζσηεξηθνχ Πεξηβάιινληνο, δειαδή ηεο Πξνζθνξάο θαη Εήηεζεο ζην εζσηεξηθφ ηνπ Οξγαληζκνχ. 2. Πξφβιεςε κεηαβνιψλ ζε Αλζξψπηλν Γπλακηθφ 3. Πξνζδηνξηζκφο αλαγθψλ 4. ρεδηαζκφο Πξνγξάκκαηνο θάιπςεο αλαγθψλ ζε ζπλδπαζκφ κε Πξνυπνινγηζκφ Οηθνλνκηθψλ Μέζσλ (ΠΟΜ). 5. Αμηνπνίεζε Πξνγξάκκαηνο θάιπςεο αλαγθψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηνλ ΠΟΜ. 6. Αμηνιφγεζε πξνγξάκκαηνο θαη δηαξζξσηηθέο ελέξγεηεο πνπ ηξνπνπνηνχλ ηνλ ζρεδηαζκφ κειινληηθψλ πξνγξακκάησλ. - 12 -
Μειέηε Δζσηεξηθήο Αγνξάο Δξγαζίαο Δπηρεηξεζηαθά ρέδηα Μειέηε Δζσηεξηθήο Αγνξάο Δξγαζίαο Πξφβιεςε Μεηαβνιψλ ζε Αλζξψπηλν Γπλακηθφ ΠΡΟΒΛΔΦΖ ΑΝΑΓΚΧΝ Πξνυπνινγηζκφο Οηθνλνκηθψλ Μέζσλ ΥΔΓΗΑΜΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ ρέδηα Πξνζιήςεσλ ρέδηα Ακνηβψλ ρέδηα Αλαδηάξζξσζεο Θέζεσλ ρέδηα Δπέιηθησλ Μνξθψλ Απαζρφιεζεο ρέδηα Αλάπηπμεο Δξγαδνκέλσλ ρέδηα Δξγαζηαθψλ ρέζεσλ ρέδηα Δθπαίδεπζεο ρέδηα Δλίζρπζεο ηεο Απφδνζεο ρέδηα Μείσζεο Πξνζσπηθνχ χκθσλα κε ην κνληέιν ηνπ Amstrong ν Πξνγξακκαηηζκφο ρέδηα Δπηθνηλσλίαο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ πξαγκαηνπνηείηαη ζηα παξαθάησ βήκαηα. ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ - 13 -
Βήκα 1 νλ Πξνζδηνξηζκφο ησλ αλαγθψλ ζε πξνζσπηθφ Παξάγνληεο (α). Πξνζθνξά θαη δήηεζε εξγαζίαο ζην εζσηεξηθφ θαη εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηνπ νξγαληζκνχ ή ηεο επηρείξεζεο (β).σα επηρεηξεζηαθά ζρέδηα (γ).πξνζσξηλέο κεηαβνιέο ζην εζσηεξηθφ ηνπ Οξγαληζκνχ (ππνινγηζκφο απνρσξήζεσλ, ζπληαμηνδνηήζεσλ, πξναγσγέο) Βήκα 2 νλ ρεδηαζκφο ηνπ Πξνγξάκκαηνο Παξάγνληεο (α). Δλαιιαθηηθέο πνιηηηθέο θαη ζρέδηα πξνζιήςεσλ (β). Δθπαίδεπζε αλάπηπμε θαη ελίζρπζε ηεο απφδνζεο ησλ εξγαδνκέλσλ. (γ). Αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο, εζσηεξηθέο κεηαθηλήζεηο, κεηψζεηο πξνζσπηθνχ θαη επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο (δ). Σν θφζηνο ησλ δηαθφξσλ Δλαιιαθηηθψλ ρεδίσλ Καηάξηηζε ζρεηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ Οηθνλνκηθψλ Μέζσλ (ΠΟΜ) Βήκα 3 νλ Αμηνιφγεζε ηφρνη (α). Δπαλαζρεδηαζκφο (β). Σξνπνπνηήζεηο (γ). Βειηηψζεηο ηνπ Πξνγξάκκαηνο 2.1.2.1 Μειέηε Δμσηεξηθήο Αγνξάο Δξγαζίαο Ζ εμσηεξηθή αγνξά εξγαζίαο απνηειείηαη απφ ηελ ηνπηθή, εζληθή θαη αθφκε ηελ δηεζλή αγνξά εξγαζίαο απφ φπνπ κηα επηρείξεζε ή έλαο νξγαληζκφο κπνξεί λα αληιήζεη πξνζσπηθφ. Έρνπλ αλαπηπρζεί κηα ζεηξά απφ κεζφδνπο πνπ βαζίδνληαη ζε ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ή ζε γλψκεο εηδηθψλ γηα ηελ αλίρλεπζε ηεο εμσηεξηθήο αγνξάο εξγαζίαο. Καηά απηφλ ηνλ ηξφπν έρνπκε ηηο ανηικειμενικέρ μεθόδοςρ νη νπνίεο ζηεξίδνληαη ζε ζηαηηζηηθά ζηνηρεία γηα ηνλ πιεζπζκφ, ηε κεηαλάζηεπζε, ηελ απαζρφιεζε, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ζε θάζε γεσγξαθηθή πεξηθέξεηα έηζη ψζηε ην ηκήκα Αλζξσπίλσλ Πφξσλ λα έρεη κηα ζαθή εηθφλα ζρεηηθά κε ηελ αγνξά. Οη παξαπάλσ ηερληθέο ζπκπιεξψλνληαη απφ ηηο ππνθεηκεληθέο κεζφδνπο νη νπνίεο βαζίδνληαη ζε ηερληθέο αληαιιαγήο απφςεσλ κεηαμχ ζηειερψλ θαη εξγαδφκελνπο. πρλά ζε απηφ ην επίπεδν εξγαζηψλ γηα ηελ - 14 -
αλίρλεπζε ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο πεξηιακβάλεηαη θαη ε κέζνδνο ησλ Γειθψλ. ηνλ παξαθάησ πίλαθα παξνπζηάδνληαη νη κέζνδνη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αλίρλεπζε ηεο εμσηεξηθήο αγνξάο εξγαζίαο. Αληηθεηκεληθέο Μέζνδνη Τπνθεηκεληθέο Μέζνδνη (α). ηαηηζηηθά ζηνηρεία πιεζπζκνχ (β). ηνηρεία απφ ελψζεηο επηκειεηήξηα ζσκαηεία (γ).δπηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα πεξηνρήο Θέζεηο Δξγαζίαο Αλεξγία (δ). Δθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα πξνζθεξφκελεο εηδηθφηεηεο (ε). Μεηαλάζηεπζε / εηζξνή εξγαηηθνχ δπλακηθνχ (ζη). Ννκνζεηηθφ πιαίζην Απαζρφιεζεο (α). Γλψκεο εηδηθψλ / επηρεηξεκαηηψλ / επηζηεκφλσλ (β). Μέζνδνο ησλ Γειθψλ (γ). Απφςεηο ηειερψλ / Δξγαδνκέλσλ (δ). Αλάγθεο εξγαδνκέλσλ : θαξηέξα, νηθνγέλεηα, εθπαίδεπζε, κειινληηθά ζρέδηα επηρείξεζεο, πνηφηεηα εξγαζηαθήο δσήο. 2.1.2.2 Μειέηε Δζσηεξηθήο Αγνξάο Δξγαζίαο Ζ εζσηεξηθή αγνξά εξγαζίαο πεξηιακβάλεη ηνπο εξγαδφκελνπο ηνπ νξγαληζκνχ ή ηεο επηρείξεζεο νη νπνίνη είλαη θαηάιιεινη λα θαιχςνπλ ζέζεηο κέζσ πξναγσγήο, αλαβάζκηζεο πξνζφλησλ, εζσηεξηθψλ κεηαθηλήζεσλ θαη αλάπηπμε θαξηέξαο. Οπφηε απαηηείηαη γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο κειέηεο ηεο Δζσηεξηθήο Αγνξάο Δξγαζίαο ν ΠΑΠ λα πξνζδηνξίζεη ηηο αλάγθεο, λα πξνβιέςεη ηελ εζσηεξηθή δήηεζε θαη πξνζθνξά φπσο βέβαηα ηηο πηζαλέο επηπηψζεηο απφ πηζαλέο κεηαθηλήζεηο ή αιιαγέο ζηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο. (α). Πξφβιεςε Εήηεζεο Αθνξά ζηελ πξφβιεςε γηα κειινληηθέο αλάγθεο ζε πξνζσπηθφ απφ ηελ επηρείξεζε ή ηνλ νξγαληζκφ, πξαγκαηνπνηείηαη κε ηηο παξαθάησ κεζφδνπο. - 15 -
(1). Εκηιμήζειρ από ηα απμόδια ζηελέση ηα ζηειέρε πξέπεη λα αλαιχζνπλ ηηο κειινληηθέο αλάγθεο ησλ ηκεκάησλ ηνπο θαη λα πξνζδηνξίζνπλ ηνλ αξηζκφ, ηηο εηδηθφηεηεο θαη ηελ εκπεηξία ησλ θαηάιιεισλ αλζξψπσλ. Ζ παξαπάλσ ηερληθή κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί «απφ θάησ πξνο ηα πάλσ» κε ηα ζηειέρε γξακκήο λα ππνβάιινπλ ηηο πξνηάζεηο ηνπο ζηα αλψηεξα ζηειέρε. Χζηφζν κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί θαη «απφ πάλσ πξνο ηα θάησ», φπνπ νη πξνβιέςεηο γηα ηα ηκήκαηα θαη ηελ επηρείξεζε ζπλνιηθά γίλεηαη απφ ηα αλψηεξα ζηειέρε. (2). Εκηιμήζειρ από ηο ημήμα Πποζυπικού ην ηκήκα Πξνζσπηθνχ ζε ζπλδπαζκφ κε ηα αξκφδηα ζηειέρε γξακκήο θαη ηελ αλψηαηε εγεζία ιακβάλνληαο ππφςε ην επηρεηξεζηαθφ ζρέδην γηα ηελ επέθηαζε ηνπ νξγαληζκνχ ή ηεο επηρείξεζεο. Απηή ε κέζνδνο θαίλεηαη φηη είλαη ε πνην ζπρλά ρξεζηκνπνηνχκελε κέζνδνο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ηερληθή «αλάιπζε ησλ ηάζεσλ κε βάζε νξηζκέλνπο δείθηεο» (ε νπνία ζα παξνπζηαζηεί ζηελ ζπλέρεηα). (β). Πξφβιεςε Πξνζθνξάο Ζ πξφβιεςε ησλ αλαγθψλ ζε αλζξψπηλν δπλακηθφ είλαη δπλαηή κε ηελ ρξεζηκνπνίεζε ησλ παξαθάησ κεζφδνπο. (1). Ανάλςζη ηος ςπάπσονηορ ανθπώπινος δςναμικού ε νπνία πξαγκαηνπνηείηαη κε ηα παξαθάησ βήκαηα Καζνξηζκφο ηνπ ζθνπνχ ηεο ζπγθέληξσζεο ζηνηρείσλ φπσο (θαηάηαμε ησλ εξγαδνκέλσλ αλά ιεηηνπξγία, ηκήκα, απαζρφιεζε, επίπεδν επηδεμηνηήησλ θαη άιια πξνζφληα γηα ηελ δεκηνπξγία νκνηνγελψλ νκάδσλ εξγαδνκέλσλ). Καζνξηζκφο ηνπ ηξφπνπ ζπγθέληξσζεο θαη αλάιπζεο ησλ πξναλαθεξζέλησλ ζηνηρείσλ. Αλάιπζε ησλ εξγαδνκέλσλ αλάινγα κε ηελ ειηθία ηνπο (αθνχ επηηξέπεη ζηνλ νξγαληζκφ ηελ απνηξνπή πξνβιεκάησλ εμαηηίαο ηελ απφηνκεο αχμεζεο ησλ ζπληαμηνδνηήζεσλ, ζπκθφξεζε ζηηο δπλαηφηεηεο πξναγσγήο ή επηθξάηεζε ησλ εξγαδνκέλσλ κεγάιεο ειηθίαο ζε βάξνο ησλ ππφινηπσλ Αλάιπζε ηεο δηάξθεηαο απαζρφιεζεο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ επηρείξεζε (ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ εθηίκεζε ηεο πηζαλφηεηαο νη εξγαδφκελνη λα παξακείλνπλε ζηνλ Οξγαληζκφ ή ηελ επηρείξεζε) - 16 -
χγθξηζε ησλ παξαπάλσ δεδνκέλσλ γηα δηάθνξεο θαηεγνξίεο εξγαδνκέλσλ φπσο απινί ππάιιεινη κε ζηειέρε, εηδηθεπκέλνπο κε αλεηδίθεπηνπο, ππάιιεινη γξαθείν κε εξγάηεο θηι. (2). Ανάλςζη ηυν επιπηώζευν από εζυηεπικέρ μεηαθέζειρ και πποαγυγέρ ε κεηαθίλεζε ησλ εξγαδνκέλσλ ελδν επηρεηξεζηαθά κπνξεί λα έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ έιιεηςε ή ην πιεφλαζκα αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ ζε ζπγθεθξηκέλα ηκήκαηα ηεο επηρείξεζεο ή ζε ζπγθεθξηκέλεο εηδηθφηεηεο. (3). Πποβλέτειρ ηυν επιπηώζευν πος θα μποπούζανε να πποκαλέζοςν οι αλλαγέρ ζηην νομοθεζία και ζηιρ ζςνθήκερ επγαζίαρ ηξνπνπνηήζεηο ζην ζχλνιν ησλ εβδνκαδηαίσλ σξψλ εξγαζίαο, ζηελ πνιηηηθή ησλ ππεξσξηψλ, ζηε δηάξθεηα θαη ηνλ ρξφλν θαζψο θαη ζηηο πνιηηηθέο ζπληαμηνδφηεζεο, κεξηθήο απαζρφιεζεο θαη βάξδηαο θηι. ινη απηνί νη παξάκεηξνη ζα πξέπεη λα εμεηάδνληαη απφ ην ηκήκα πξνζσπηθνχ γηα λα κπνξνχλ λα πξνβιεθζνχλ απφ ηνλ νξγαληζκφ θαη λα ππάξρεη πξφγξακκα πξνζαξκνγήο ηνπ νξγαληζκνχ ζηα λέα δεδνκέλα. (γ). Δπηρεηξεκαηηθά ρέδηα Δίλαη γλσζηφ φηη νη ζχλεζεο εξσηήζεηο πνπ πξαγκαηνπνηνχλ ηα αλψηαηα ζηειέρε ζηηο νηθνλνκηθέο κνλάδεο είλαη ηα αθφινπζα. - «Πνχ είκαζηε ηψξα?» - πξνθαλήο εξψηεζε ε νπνία πξνζπαζεί λα αμηνινγήζεη ηελ πθηζηάκελε ζέζε ηεο νηθνλνκηθήο νκάδαο, ηφζν εζσηεξηθά φζν θαη ζε ζρέζε κε ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ. - «Πνχ ζέινπκε λα πάκε?» - εξψηεζε πνπ πξνζδηνξίδεη ηηο ζπγθεθξηκέλεο θαηεπζχλζεηο ηνπ ζηξαηεγηθνχ νξάκαηνο. - «Ση ρξεηάδεηαη γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί απηή ε κεηάβαζε?» - πξνζπάζεηα αλάδεημεο ησλ ζρεδίσλ δξάζεσλ πνπ ζα πξνβιεζνχλ ζην πξφγξακκα. Ζ πξνζπάζεηα εμεχξεζεο απαληήζεσλ ζηα παξαπάλσ εξσηήκαηα γηα λα είλαη εθηθηή απαηηεί ηελ ζπζηεκαηηθή ζπκκεηνρή ηνπ ηκήκαηνο Γηαρείξηζεο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ (ΓΑΠ). Σν ηκήκα (ΓΑΠ) φρη κφλν ζα πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα γλσξίδεη ηνπο ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο ηεο νηθνλνκηθήο κνλάδαο αιιά αθφκε πεξηζζφηεξν λα ζπκκεηάζρεη ζηελ ράξαμε ηεο καθξνπξφζεζκεο ζηξαηεγηθήο ηεο νηθνλνκηθήο κνλάδαο. - 17 -
Πεξηβαιινληηθέο Δπηδξάζεηο Πνχ είκαζηε ηψξα? ηξαηεγηθφ Όξακα Πνχ ζέινπκε λα πάκε? Ση ρξεηάδεηαη λα γίλεη γηα λα επηηεπρζεί ε κεηαβίβαζε? (δ). Πξφβιεςε ησλ Μεηαβνιψλ? Ζ εθηίκεζε ησλ κειινληηθψλ αλαγθψλ ηφζν αλαθνξηθά κε ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ εζσηεξηθψλ αλαγθψλ αιιά θαη ηελ αλίρλεπζε ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο απαηηεί αληίζηνηρα ηελ πξφβιεςε ησλ κεηαβνιψλ πνπ κπνξεί λα πξνθχςνπλ ζην εζσηεξηθφ ηνπ νξγαληζκνχ. Οη βαζηθφηεξνη απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ ζα κπνξνχζαλε λα πξνθαιέζνπλε απηέο ηηο κεηαβνιέο είλαη: - Αλακελφκελεο απψιεηεο ζε πξνζσπηθφ (εμαηηίαο ζπληαμηνδφηεζεο ιφγσ νξίνπ ειηθίαο, πξφσξε ζπληαμηνδφηεζε, απνρψξεζε εμαηηίαο κηαο λέαο ειθπζηηθήο πξνζθνξάο απφ κηα αληαγσληζηηθή κνλάδα, παξαίηεζε, ζάλαηνο, ή εζεινπζία έμνδνο). - Μεηαθηλήζεηο ηνπ πξνζσπηθνχ κέζα ζην εζσηεξηθφ ηνπ νξγαληζκνχ (εμαηηίαο πξναγσγψλ, κεηαζέζεηο, απνζπάζεηο πνιιέο νηθνλνκηθέο κνλάδεο έρνπλ θαζηεξψζεη νξηζκέλα ζπζηήκαηα πξναγσγψλ κε ζθνπφ ηε κεηαθίλεζε ησλ ππαιιήισλ απφ κηα εξγαζία ζε θάπνηα άιιε ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ θαη ησλ εκπεηξηψλ ηνπο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ πξναλαθεξζέλησλ κεηαθηλήζεσλ πνιινί νξγαληζκνί ρξεζηκνπνηνχλ καζεκαηηθά κνληέια φπσο ην Markov Chain analysis - Οη πνηνηηθέο κεηαβνιέο ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ (αθνξνχλ ηελ βειηίσζε ησλ γλψζεσλ θαη ηθαλνηήησλ ηνπ πξνζσπηθνχ, νη νπνίεο είλαη απνηέιεζκα απφ ηελ νξγάλσζε θαη ηελ παξαθνινχζεζε πξνγξακκάησλ κεηεθπαίδεπζεο, κεηαπηπρηαθψλ, εθκάζεζε λέσλ ηξφπσλ πξαγκαηνπνίεζεο ηεο εξγαζίαο) - 18 -
(ε). Πξνζδηνξηζκφο Αλαγθψλ πσο έρεη πξναλαθεξζεί ν πξνζδηνξηζκφο ησλ αλαγθψλ είλαη ην απνηέιεζκα ηεο ζπλδπαζκέλεο κειέηεο ησλ εζσηεξηθψλ αλαγθψλ, αλίρλεπζε ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηελ εθηίκεζε ησλ πηζαλψλ κεηαβνιψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηα καθξνπξφζεζκα ζηξαηεγηθά ζρέδηα ηεο νηθνλνκηθήο κνλάδαο. (ζη). Πξνυπνινγηζκφο ησλ Οηθνλνκηθψλ Μέζσλ Σν Σκήκα ΓΑΠ απαξαίηεηα ζα πξέπεη λα πξνζδηνξίδεη ηηο νηθνλνκηθέο αλάγθεο ηεο νηθνλνκηθήο κνλάδαο αλαθνξηθά κε ηηο αλάγθεο ηνπ πξνγξάκκαηνο ΓΑΠ. πγθεθξηκέλα ρξεηάδεηαη λα ιεθζνχλ ζνβαξά ππφςε ηνπ ζέκαηα πξνζιήςεσλ, κεηαθηλήζεσλ θαη εθπαίδεπζεο. Δηδηθφηεξα ιακβάλεηαη ππφςε ην θφζηνο ακνηβψλ θαη αζθάιηζεο, ην θφζηνο κεηαζέζεσλ, νηθηνζειψλ απνρσξήζεσλ ή απνιχζεσλ θαη αληηθαηάζηαζεο ησλ εξγαδνκέλσλ. (δ). ρεδηαζκφο Πξνγξάκκαηνο ΓΑΠ Σν πεξηβάιινλ ζην νπνίν δξαζηεξηνπνηνχληαη νη νηθνλνκηθέο κνλάδεο είλαη ηδηαίηεξα επκεηάβιεην θαη ραξαθηεξίδεηαη απφ κεγάιν βαζκφ αβεβαηφηεηαο ζην νπνίν νη εμειίμεηο πξαγκαηνπνηνχληαη ηαρχηαηα. Σα πξναλαθεξζέληα δεδνκέλα επηβάιινπλ αληίζηνηρα ηα πξνγξάκκαηα (ΓΑΠ) λα είλαη άκεζα θαη πάληνηε επέιηθηα. Σα πξνγξάκκαηα ΓΑΠ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ ζηνπο αθφινπζνπο ηνκείο δξάζεηο. (1). ρέδηα πξνζιήςεσλ (recruitment plans) ηα ζρέδηα πξνζιήςεσλ πεξηιακβάλνπλ ηα παξαθάησ ζηάδηα. (i). Σνλ αξηζκφ θαη ην πξνθίι ησλ εξγαδνκέλσλ θαη πφηε απηνί ζα ρξεηαζηνχλ (ii). Σηο πηζαλέο πεγέο πξνζέιθπζεο (iii). Σηο κεζφδνπο θαη ηα θίλεηξα πξνζέιθπζεο ησλ ππνςεθίσλ γηα εξγαζία (iv). Σηο κεζφδνπο επηινγήο ησλ ππνςεθίσλ (v). Σηο ελαιιαθηηθέο νδνχο θάιπςεο ησλ αλαγθψλ ζε πεξίπησζε πνπ ην αξρηθφ ζρέδην δελ απνδψζεη. (2). ρέδηα αλαδηνξγάλσζεο ζέζεσλ εξγαζίαο αιιαγέο ζηελ επηρείξεζε θαη ζηελ νξγάλσζε ηεο ζα πξνθαιέζνπλε αιιαγέο ζηελ αμηνπνίεζε ησλ εξγαδνκέλσλ. Οη αιιαγέο απηέο ζα έρνπλ αληίζηνηρα ζαλ απνηέιεζκα ηξνπνπνηήζεηο πνπ αθνξνχλ ηφζν ηνλ αξηζκφ φζν θαη ηελ πνηφηεηα (πξνζφληα) πνπ απαηηνχληαη, ελψ ηαπηφρξνλα ζπλνδεχνληαη κε πξναγσγέο θαη εζσηεξηθέο κεηαζέζεηο. - 19 -
Βέβαηα θάπνηεο κεηαβνιέο νδεγνχλ απφηνκα ζε δηαθνξνπνίεζε ησλ θαζεθφλησλ ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηνπ αληίζηνηρνπ αξηζκνχ ηνπο. Σν ηκήκα (ΓΑΠ) ζα πξέπεη λα νξίζεη ηα λέα θαζήθνληα πνπ ζα θαιχπηεη ε θάζε ζέζε εξγαζίαο, πνηνη ζα ηελ αλαιάβνπλ, θαζψο θαη ηνλ ρξνληθφ δηάζηεκα κέζα ζην νπνίν νη εξγαδφκελνη ζα πξνζθέξνπλ θαηά ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν ηηο λέεο ππεξεζίεο. πλήζσο ηα ζρέδηα αλαδηνξγάλσζεο ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζχκθσλα κε (Fisher, Schoenfeldt, Show 1999) είλαη: (i). Μείσζε ησλ ηεξαξρηθψλ επηπέδσλ (flattered hierarchies) θαη ηελ απνθέληξσζε, πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζεη κείσζε ηνλ αξηζκφ ησλ εξγαδνκέλσλ. (ii). Σελ νξγάλσζε απηνδηνηθνχκελσλ νκάδσλ θαη ηελ αλάζεζε ζε θάπνηνλ απφ ηα κέιε, ηεο εγεζίαο, ηεο νκάδαο. (iii).σελ εμσηεξηθή αλάζεζε (outsourcing) θάπνησλ απφ ηηο ιεηηνπξγίεο. (iv).σελ δηεχξπλζε ησλ θαζεθφλησλ κηαο ζέζεσο (job enlargement) ή ηελ έληαμε πνιιψλ μερσξηζηψλ αιιά παξεκθεξψλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζε επξχηεξεο (broad banding) ψζηε λα απνηεινχλ κέιε ηεο απηήο νηθνγέλεηαο ζέζεσλ (job family). Ζ αλαδηνξγάλσζε απηή παξέρεη θίλεηξα ηφζν γηα ηελ βειηίσζε ηεο απφδνζεο φζν θαη γηα ηηο νξηδφληηεο, κεηαθηλήζεηο εληφο ησλ νηθνγελεηαθψλ ζέζεσλ (3). ρέδηα Δθπαίδεπζεο Δξγαδνκέλσλ νινθάλεξα ηα ζρέδηα αλαδηνξγάλσζεο φζν θαη ηα ζρέδηα αλάπηπμεο ησλ εξγαδνκέλσλ έρνπλ άκεζεο επηπηψζεηο ζηηο αλάγθεο γηα εθπαίδεπζε ηεο επηρείξεζεο. Ζ εθπαίδεπζε ζε ζπγθεθξηκέλεο λέεο ηερλνινγίεο εμαζθαιίδεη ην απαξαίηεην πξνζσπηθφ απφ ην εζσηεξηθφ ηεο επηρείξεζεο, φκσο ράλεη κεγάιν κέξνο απφ ηελ νπζία ηεο αλ απηή ε εθπαίδεπζε πξαγκαηνπνηεζεί κεηά απφ νξηζκέλνπο κήλεο ηφηε δελ ζα κπνξεί λα έρεη ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα πνπ ρξεηάδνληαη. Σν δήηεκα πνπ ζα πξέπεη λα ηνληζηεί ζην ζεκείν απηφ είλαη ε αλάγθε ζχλδεζεο ηεο εθπαίδεπζεο κε ηε ζηξαηεγηθή ηεο επηρείξεζεο. Έλα ζρέδην εθπαίδεπζεο έρεη ζπλήζσο ηνπο παξαθάησ ζηφρνπο: (i). Να δψζεη ζηνπο εξγαδνκέλνπο ηε δπλαηφηεηα βειηίσζεο ηεο απφδνζεο ηνπο (ii). Να εληζρχζεη ηηο ππάξρνπζεο ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο ηνπο (iii). Να αλαπηχμεη λέεο ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο πνπ δελ είραλ πξηλ (iv). Να βνεζήζεη ζηε γξήγνξε πξνζαξκνγή ησλ λενπξνζιεθζέλησλ (4). ρέδηα ελίζρπζεο ηεο απφδνζεο ζηνρεχνπλ ζηε βειηίσζε ηεο απφδνζεο έηζη ψζηε λα θαιπθζνχλ επηπιένλ αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο κε ην ππάξρνλ πξνζσπηθφ. πλήζσο πινπνηνχληαη κε ηελ εηζαγσγή ζπζηεκάησλ δηνίθεζεο απφδνζεο ν - 20 -
θαζνξηζκφο ησλ πξνηχπσλ απφδνζεο θαη πνηφηεηαο, θαζψο θαη πξνγξακκάησλ αιιαγήο ηεο θνπιηνχξαο, ηα νπνία ζηνρεχνπλ πξσηίζησο ζηελ ελζάξξπλζε ηεο επηζπκεηήο ζπκπεξηθνξάο θαη ζηελ αχμεζε ηεο απφδνζεο. αλ απνηέιεζκα είλαη θαλεξφ φηη γηα λα κπνξέζεη κηα νηθνλνκηθή κνλάδα λα πεηχρεη ηνπο ζηξαηεγηθνχο ηεο ζηφρνπο ζα πξέπεη λα ζπλδένληαη κε ην θαηάιιειν ζχζηεκα αμηνιφγεζεο. Οη βαζηθνί ζηφρνη ησλ ζρεδίσλ ελίζρπζεο ηεο απφδνζεο είλαη: (i).γηαηχπσζε ησλ απαηηήζεσλ απφδνζεο κε ηελ κνξθή εθηθηψλ κεηξήζηκσλ πνζνηηθψλ θαη πνηνηηθψλ ζηφρσλ. Οη ζηφρνη απηνί ζα πξέπεη λα νξηζηνχλ έπεηηα απφ ζπλελλφεζε ησλ εξγαδφκελσλ κε ηνπο πξντζηακέλνπο ηνπο. (ii).να ελζαξξχλνληαη νη πξντζηάκελνη λα ζπλεζίζνπλ λα επαηλνχλ ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο γηα ηελ θαιή ηνπο απφδνζε. (5). ρέδηα ακνηβψλ είλαη έλαο απνηειεζκαηηθφο κεραληζκφο πνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ ηεο νηθνλνκηθήο κνλάδαο. Βέβαηα ε ζχλδεζε ηνπ ζπζηήκαηνο ακνηβψλ κε ηελ παξαγσγή εμαξηάηαη πάληνηε απφ ηελ θχζε ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο. Υαξαθηεξηζηηθά ζα κπνξνχζακε λα αλαθέξνπκε φηη γηα πνζνηηθά απνηειέζκαηα ην bonus απφδνζεο ζπλδέεηαη κε ηνλ αξηζκφ ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ, αληίζηνηρα γηα πνηνηηθά απνηειέζκαηα ηα bonus ζα κπνξνχζαλε λα ζπλδεζνχλε κε ηελ κείσζε ηνπ αξηζκνχ ειαηησκαηηθψλ ηεκαρίσλ ή ην πνζνζηφ παξαπφλσλ απφ ηνλ πειάηε. Σα ζρέδηα ακνηβψλ ζηνρεχνπλ ζπλήζσο: (i). ηε κειέηε ησλ επηπέδσλ ακνηβψλ ζηελ αγνξά (ii).ηελ εηζαγσγή ηεο αμηνιφγεζεο ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο κε ζηφρν ηε δεκηνπξγία ελφο αμηνθξαηηθνχ ζπζηήκαηνο ακνηβψλ (iii). ηελ εμαζθάιηζε ηεο ζχλδεζεο ηεο ακνηβήο κε ηελ απφδνζε Δίλαη γεγνλφο φηη κέζσ ησλ ζρεδίσλ ακνηβψλ κηα νηθνλνκηθή κνλάδα κπνξεί λα θαιχςεη ηηο αλάγθεο ηεο γηα πξνζσπηθφ ην νπνίν είλαη πεξηζζφηεξν πξνζαλαηνιηζκέλν ζηνπο ζηφρνπο ηεο νηθνλνκηθήο κνλάδαο. (6) ρέδηα επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο ε ελαιιαθηηθή κνξθή απαζρφιεζεο ησλ Αλζξσπίλσλ Πφξσλ κπνξεί λα απνηειέζεη ζεκαληηθφ παξάγνληα γηα ηελ απφθηεζε ζηξαηεγηθνχ πιενλεθηήκαηνο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο νηθνλνκηθήο κνλάδαο. Οη λέεο κνξθέο επέιηθηεο απαζρφιεζεο αθνξνχλ : (i). Σηο ψξεο απαζρφιεζεο (δηαλνκή ησλ εξγαζηαθψλ σξψλ, επέιηθηα σξάξηα, ζρέδηα ππεξσξηψλ, ηξνπνπνίεζε ησλ ζπζηεκάησλ βάξδηαο, ζπκβφιαηα εηεζίσλ σξψλ). Βέβαηα κνξθέο επέιηθηεο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο πνπ ζπρλά πηνζεηνχληαη είλαη ε - 21 -
επνρηαθή απαζρφιεζε (temporary working), κεησκέλε απαζρφιεζε (part time working), κνίξαζκα κηαο ζέζεο απφ δπν εξγαδνκέλνπο (job sharing), ηειε εξγαζία θαη εξγαζία απφ ην ζπίηη (teleworking and homeworking). (ii). Σηο ζπκβάζεηο εξγαζίαο κε ζρέδηα πηνζέηεζεο ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ απαζρφιεζεο ζε αληίζεζε κε ηελ παξαδνζηαθή κνξθή απαζρφιεζεο (πιήξεο ή κφληκε). Σέηνηεο κνξθέο επέιηθηεο απαζρφιεζεο είλαη νη ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ, ζπκβάζεηο έξγνπ θαη εμσηεξηθή αλάζεζε εξγαζηψλ (outsourcing). (iii). Σελ ιεηηνπξγηθή επειημία θαηά ηελ νπνία νη εξγαδφκελνη εθπαηδεχνληαη θαη αλαπηχζζνπλ πνιιαπιέο ηθαλφηεηεο. Βέβαηα ε παξαπάλσ κνξθή ιεηηνπξγηθήο επειημίαο βειηηψλεη ηελ αμηνπνίεζε ησλ ηθαλνηήησλ θαη επηδεμηνηήησλ ησλ αλζξσπίλσλ πφξσλ ηεο θάζε νηθνλνκηθήο κνλάδαο. (7). ρέδηα εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ πξφθεηηαη γηα ζπκθσλίεο αλάκεζα ζηελ επηρείξεζε θαη ηνπο εξγαδνκέλνπο νη νπνίνη αληίζηνηρα εθπξνζσπνχληαη απφ ηα ζπιινγηθά ζπλδηθαιηζηηθά φξγαλα εθπξνζψπεζεο ηνπο. Οη ζπκθσλίεο απηέο πεξηιακβάλνπλ ζέκαηα πξνο δηαπξαγκάηεπζε ζε πεξηνρέο ελδηαθέξνληνο φπνπ επηβάιιεηαη ε εθπξνζψπεζε ησλ εξγαδνκέλσλ, ζπκθσλίεο παξαγσγηθφηεηαο (πεξίπησζε αχμεζεο ηεο παξαγσγήο φπνπ νη εξγαδφκελνη ζα πξέπεη λα απνδψζνπλε έλα ζπγθεθξηκέλν λνχκεξν παξαγσγήο θαη αληίζεηα ζε πεξηπηψζεηο ζπκθσλίαο γηα ηελ κείσζε ηεο παξαγσγήο έηζη ψζηε κηα ζπκθσλία κεηαμχ δηνίθεζεο θαη εξγαδνκέλσλ λα είλαη πξνο ην ζπκθέξνλ θαη ηνλ δχν πιεπξψλ). (8). ρέδηα Μείσζεο πξνζσπηθνχ (downsizing) πξνθχπηεη ζε πεξηφδνπο φπνπ ε νηθνλνκηθή κνλάδα αληηκεησπίδεη νηθνλνκηθέο θξίζεηο. Έλαο πξνζεθηηθφο θαη κειεηεκέλνο πξνγξακκαηηζκφο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πεξηπηψζεσλ φηαλ ε νηθνλνκηθή κνλάδα βξίζθεηαη ζε ρξνληθή πεξίνδν φπνπ δελ αληηκεησπίδεη θξίζεηο. Σέηνηεο πεξηπηψζεηο αληηκεησπίδνληαη ζπλήζσο κε ηα παξαθάησ βήκαηα: Πξώην βήκα πηνζέηεζε ηνπ παγψκαηνο ησλ πξνζιήςεσλ θαη ε απνδνρή νηθηνζειψλ παξαηηήζεσλ. Γεύηεξν βήκα ε πηνζέηεζε ζπζηήκαηνο πξφσξσλ ζπληαμηνδνηήζεσλ νξηζκέλσλ θαηεγνξηψλ ππαιιήισλ. Τξίην βήκα πηνζέηεζε επέιηθησλ κεζφδσλ νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο, φπσο κεξηθή απαζρφιεζε θαη job sharing. πλήζσο έλα ζρέδην κείσζεο πξνζσπηθνχ αλακέλεηαη λα πξνζδηνξίδεη. (i).σνλ αξηζκφ ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ θξίλεηαη φηη ζα πξέπεη λα απνρσξήζνπλε θαη ζπγθεθξηκέλν ρξνλνδηάγξακκα απνρψξεζεο ηνπο. (ii).οξγάλσζε ηεο επηθνηλσλίαο θαη ελεκέξσζε ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ ζπλδηθάησλ. - 22 -
(iii).σε πξφβιεςε ηνπ αξηζκνχ απηψλ πνπ ζα εθθξάδαλε ηελ επηζπκία λα απνρσξήζνπλε λσξίηεξα νηθηνζειψο, θαζψο θαη ηελ νξγάλσζε θάπνηνπ ζπζηήκαηνο θηλήηξσλ γηα νηθηνζειήο απνρψξεζε. (iv).σνπο φξνπο απφιπζεο. (v).σα θίλεηξα γηα ηα ζεκαληηθά ζηειέρε ψζηε λα κελ πξνθιεζεί αίζζεκα αλαζθάιεηαο εμαηηίαο απνρψξεζεο θάπνησλ ππαιιήισλ. (vi).σελ νξγάλσζε πξνγξακκάησλ επαλεθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο ησλ ππνρσξνχλησλ θαηά ηέηνην ηξφπν ψζηε λα απμεζνχλ ηα πξνζφληα ηνπο γηα κηα λέα δνπιεηά, θαζψο θαη ελφο ζπζηήκαηνο επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο κε άιινπο εξγνδφηεο θαη εμσηεξηθνχο ζπκβνχινπο γηα ηε πξνψζεζε ηεο γξήγνξεο πξφζιεςεο (outsourcing). (9). ρέδηα επηθνηλσλίαο αθνξνχλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ηα φπνηα ζρέδηα ΓΑΠ έρνπλ ήδε απνθαζηζζεί λα κεηαδνζνχλ ζηνπο εξγαδφκελνπο νη πιεξνθνξίεο γηα ηηο επεξρφκελεο κεηαβνιέο. Σα ζπγθεθξηκέλα ζρέδηα αληίζηνηρα αθνξνχλ φρη κφλν ηνπο ηξφπνπο επηθνηλσλίαο αιιά θαη ηελ ελεκέξσζε ησλ εξγαδνκέλσλ γηα ηηο απαηηήζεηο πνπ έρνπλ απφ απηνχο ηα ζηειέρε. Βέβαηα ζα πξέπεη λα γίλεη θαλεξφ φηη ηα ζρέδηα επηθνηλσλίαο είλαη ζεκαληηθφ εξγαιείν ζηα ρέξηα ηεο δηνίθεζεο γηα ηελ αχμεζε ηεο αθνζίσζεο ησλ εξγαδνκέλσλ. 2.1.2.3. Δθαξκνγή ηνπ Πξνγξάκκαηνο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ Ο Πξνγξακκαηηζκφο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ είλαη κηα ζχλζεηε δηαδηθαζία ε νπνία απαηηεί λα γίλεηαη ηαπηφρξνλα ε πξφβιεςε ησλ αλαγθψλ ηνπ δεκφζηνπ νξγαληζκνχ θαη ηεο επηρείξεζεο θαζψο θαη ηεο κειινληηθήο πξνζθνξάο εξγαζίαο. Δίλαη νινθάλεξν φηη πξνέρεη ε αλάγθε λα ζπλδπαζζνχλ παξαγσγηθά φιεο νη δηαζέζηκεο πιεξνθνξίεο ηφζν απφ ην εμσηεξηθφ ηεο επηρείξεζεο, ζε κηα πξνζπάζεηα ελζσκάησζεο θαη νινθιήξσζεο φισλ ησλ δηαζέζηκσλ ζηνηρείσλ (ζηνηρεία κεηξήζηκα θαη επηβεβαησκέλα είηε ζηνηρεία παξάγσγα πξνεγνχκελεο εκπεηξίαο θαη αλεπηβεβαίσησλ πιεξνθνξηψλ). χκθσλα κε ηελ πξαθηηθή πνπ αθνινπζείηαη απφ κεγάιν αξηζκφ νηθνλνκηθψλ κνλάδσλ είηε ηνπ ηδησηηθνχ είηε ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα ηα πξνγξάκκαηα Αλζξσπίλσλ Πφξσλ έρνπλ πεληαεηή ρξνληθφ νξίδνληα πινπνίεζεο (πεξηιακβάλνπλ γεληθέο εθηηκήζεηο) ζηε ζπλέρεηα ππνδηαηξνχληαη ζε εηήζηα πξνγξάκκαηα (είλαη πεξηζζφηεξν ιεπηνκεξεηαθά θαη πεξηιακβάλνπλ πξνβιέςεηο θαη ξπζκίζεηο αλαθνξηθά κε ηνλ - 23 -
αθξηβή αξηζκφ πξνζιήςεσλ πξνζσπηθνχ αλά θαηεγνξία εηδηθφηεηα, αλά ηκήκα κε ζπγθεθξηκέλν ρξνλνδηάγξακκα θαη πξνυπνινγηζκφ). Βέβαηα είλαη θαλεξφ φηη ε επηηπρία ελφο Πξνγξάκκαηνο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ εμαξηάηαη απφ ηνλ ηξφπν αλάιπζεο ηεο ζπζρέηηζεο κεηαμχ ησλ πνηθηιφκνξθσλ εμσηεξηθψλ παξαγφλησλ θαη ησλ εθάζηνηε κέηξσλ πνιηηηθήο πνπ αθνινπζείηαη απφ ηελ νηθνλνκηθή κνλάδα. 2.1.2.4. Αμηνιφγεζε ηνπ Πξνγξακκαηηζκνχ Αλζξσπίλνπ Γπλακηθνχ πσο έρεη πξναλαθεξζεί φια ηα ζρέδηα δξάζεο ζα πξέπεη λα είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλα κεηαμχ ηνπο θαη αιιειεμαξηψκελα, ψζηε λα κπνξέζεη λα επηηεπρζεί ν πξνγξακκαηηζκφο ησλ αλζξσπίλσλ πφξσλ ζε κηα νινθιεξσκέλε θαη ζπλερή δηαδηθαζία. Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηα νπνία ζα πξέπεη απαξαίηεηα λα ραξαθηεξίδνπλ έλα πξφγξακκα είλαη ε ζπλνρή, ε αθνινπζία θαη απαξαίηεηα θάζε ιεηηνπξγία λα ζπκπιεξψλεη ηελ άιιε. Βέβαηα πέξα απφ ηελ νξγάλσζε θαη ηελ εθαξκνγή δηαθνξεηηθψλ πξνγξακκάησλ θαη ζρεδίσλ είλαη επίζεο ε αμηνιφγεζε θαη ε παξαθνινχζεζε ηνπ βαζκνχ θαη ηεο πξνφδνπ πινπνίεζεο ησλ ζρεδίσλ θαηά ηέηνην ηξφπν ψζηε λα εμεηαζηεί θαηά πφζν απηά νινθιεξψλνληαη θαη επηηπγράλνπλ ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα. Δίλαη γλσζηφ φηη ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ ησλ νηθνλνκηθψλ κνλάδσλ είλαη ηδηαίηεξα επκεηάβιεην γεγνλφο ην νπνίν επηβάιιεη ηνλ αλαζρεδηαζκφ θαη αλαπξνζαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ γηα λα κπνξέζεη ε νηθνλνκηθή κνλάδα λα αληαπνθξηζεί ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ πνπ έρεη ζέζεη. Ζ αμηνιφγεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη κηα ζεκαληηθή δξαζηεξηφηεηα ε νπνία πξέπεη απαξαίηεηα λα αληηκεησπίδεηαη κε ζεκαληηθφ βαζκφ αθεξαηφηεηαο θαη ζεκαληηθφηεηαο απφ ην ηκήκα ηεο Γ.Α.Π. θαη φιεο νη πιεξνθνξίεο πνπ είλαη πξντφλ ηεο αμηνιφγεζεο ζα πξέπεη λα απνηεινχλ ην feedback αλαηξνθνδφηεζε ηνπ ζπζηήκαηνο Γ.Α.Π.. Ζ αμηνιφγεζε ηνπ ζπζηήκαηνο Γ.Α.Π. απνηειεί ηελ αθεηεξία γηα ηελ βειηίσζε, νινθιήξσζε θαη αξηζηνπνίεζε ηνπ ζπζηήκαηνο Γ.Α.Π.. 2.1.3 Σερληθέο Πξνγξακκαηηζκνχ Αλζξσπίλνπ Γπλακηθνχ πσο ήδε έρσ αλαθέξεη έλα ζεκαληηθφ βήκα ζηνλ Πξνγξακκαηηζκφ ηνπ Αλζξσπίλνπ Γπλακηθνχ είλαη νη πξνβιέςεηο ησλ αλαγθψλ ζε πξνζσπηθφ γηα ην κέιινλ. - 24 -
Μεξηθέο απφ ηηο πνζνηηθέο κεζφδνπο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηνλ πεηπρεκέλν πξνγξακκαηηζκφ ησλ Αλζξσπίλσλ πφξσλ είλαη: 2.1.3.1. Γείθηεο απνρψξεζεο (turnover index) απνηειεί ηνλ πνην ζπλεζηζκέλν θαη επξέσο ρξεζηκνπνηνχκελν δείθηε ν νπνίνο κεηξάεη ην πνζνζηφ απψιεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ απφ κηα νηθνλνκηθή κνλάδα. Αξηζκφο απνρσξεζάλησλ εξγαδνκέλσλ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε πεξίνδν (ζπλήζσο 1 έηνο) Μέζνο αξηζκφο εξγαδνκέλσλ θαηά ηελ ίδηα πεξίνδν Υ 100 Ο παξαπάλσ δείθηεο είλαη ηδηαίηεξα απιψο ζηνλ ππνινγηζκφ ηνπ θαη γηα ηνλ ιφγσ απηφ ρξεζηκνπνηείηαη εθηεηακέλα. Χζηφζν ην πνην ζνβαξφ κεηνλέθηεκα ηνπ εληνπίδεηαη ζην γεγνλφο φηη πξνζδηνξίδεη απνθιεηζηηθά θαη κφλν γεληθεπκέλα απνηειέζκαηα. 2.1.3.2. Γείθηεο ηαζεξφηεηαο (Stability Index) απνηειεί κηα πνην βειηησκέλε κνξθή ηνπ δείθηε απνρψξεζεο Αξηζκφο εξγαδνκέλσλ κε 1 ρξφλν ππεξεζίαο ή πεξηζζφηεξν Αξηζκφο εξγαδνκέλσλ πξηλ απφ έλα ρξφλν Υ 100 Ζ δηαθνξά ηνπ απφ ηνλ δείθηε απνρψξεζεο εληνπίδεηαη ζην γεγνλφο φηη ν δείθηεο ζηαζεξφηεηαο εθθξάδεη κηα ηάζε γηα ηνπο καθξνρξφληα απαζρνινχκελνπο νπνίνη παξακέλνπλ λα εξγάδνληαη ζηελ ίδηα νηθνλνκηθή κνλάδα. Δπνκέλσο ν ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο παξνπζηάδεη ηνλ βαζκφ ζηνλ νπνίν ππάξρεη ζπλέρηζε ηεο απαζρφιεζεο ζηελ ίδηα νηθνλνκηθή κνλάδα. Βέβαηα φπσο θαη ν πξνεγνχκελνο δείθηεο δελ κπνξεί λα δείμεη ηηο δηαθνξέο πνπ ππάξρνπλ απφ ηκήκα ζε ηκήκα αιιά πεξηνξίδεηαη απνθιεηζηηθά θαη κφλν ζε γεληθά κεγέζε. 2.1.3.3. Γείθηεο Γηάξθεηαο απαζρφιεζεο (Length of Service Analysis) αθνξά ζηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία καδί κε ην Γείθηε ηαζεξφηεηαο πηνζεηνχκε θαη ηελ παξαηήξεζε ηνπ κέζνπ ρξφλνπ ππεξεζίαο ησλ απνρσξνχλησλ. Ζ ζπγθεθξηκέλε - 25 -
κέζνδνο αλαπηχρζεθε γηα λα κπνξέζνπκε λα πεξηνξίζνπκε νξηζκέλεο απφ ηηο αδπλακίεο ηνπ δείθηε ζηαζεξφηεηαο. ηελ νπζία πξφθεηηαη γηα ηελ αλάιπζε ηνπ δείθηε ζηαζεξφηεηαο αλά θαηεγνξία εξγαδνκέλσλ. Απαζρφιεζε (κήλεο) >3 3-6 6-12 12-24 36-60 <60 χλνιν απνρσξνχλη ΜΟ Δξγαδφκελσλ Γείθηεο Απνρψξεζεο -σλ Δηδηθεπκέλνη 5 4 3 3 2 3 20 200 10% Ζκί εηδηθεπκέλνη 15 12 10 6 3 4 50 250 20% Αλεηδίθεπηνη 20 10 5 3 1 1 40 100 40% χλνια 40 26 18 12 6 8 110 550 20% Πεγή Amstrong 2000. 2.1.3.4. Γείθηεο επηβίσζεο ή ζπγθξάηεζεο (survival rate) ν ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο παξνπζηάδεη ην πνζνζηφ ησλ εξγαδνκέλσλ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε πεξίνδν νη νπνίνη παξακέλνπλ ζηελ επηρείξεζε κεηά απφ έλα ρξνληθφ δηάζηεκα. Θα κπνξνχζακε λα αλαθέξνπκε ζαλ παξάδεηγκα ηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία ε νηθνλνκηθή κνλάδα ρξεκαηνδνηεί ην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα 6 ππαιιήισλ ηεο. Μεηά απφ 5 έηε ζηελ επηρείξεζε εξγάδνληαη 2 απφ ηνπο 6 άξα ην πνζνζηφ ζπγθξάηεζεο είλαη 33%. 2.1.3.5 Τπνινγηζκφο ησλ αλαγθψλ πξνζσπηθνχ κε δηάθνξνπο δείθηεο είλαη κηα πνζνηηθή κέζνδνο ε νπνία ζηεξίδεηαη ζε δεδνκέλα πξνεγνχκελσλ εηψλ ηαμηλνκεκέλα πξνπάλησλ θαηά θαηεγνξία, εηδηθφηεηα θαη ζε άκεζε ζρέζε ζπλάξηεζεο κε θάπνην αξηζκεηηθφ κέγεζνο π.ρ. - χςνο πψιεζεο - αξηζκφο παξαγγειηψλ - θχθινο εξγαζηψλ - χςνο παξαγσγήο Έλα απιφ παξάδεηγκα απηήο ηεο κεζφδνπ ζα κπνξνχζε λα είλαη ην παξαθάησ. Αλακελφκελε Παξαγσγή Απαηηνχκελνο ρξφλνο αλά κνλάδα Απαηηνχκελεο ψξεο παξαγσγήο θαηά έηνο Παξαγσγηθφο ρξφλνο αλά εξγάηε θαη έηνο (κε πξφβιεςε ζπλεζηζκέλσλ ππεξσξηψλ, απνπζηψλ, 240.000 κηθξνεπεμεξγαζηέο 3 ψξεο 720.000 ψξεο 2.000 ψξεο - 26 -
αζζελεηψλ θαη κεραληθψλ βιαβψλ) Αξηζκφο απαηηνχκελσλ εξγαηψλ 720.0000 / 2000 = 360 εξγάηεο 2.1.3.6 Πξφβιεςε ησλ αλαγθψλ κε βάζε δεμηφηεηεο θαη πξνζφληα ππφθεηηαη απνθιεηζηηθά θαη κφλν ζηελ θξίζε ησλ ζηειερψλ. Μηα θξίζε ε νπνία αλαπηχζζεηαη κε βάζε ηελ αλαιπηηθή κειέηε ησλ πξνβιεπφκελσλ εμειίμεσλ ζηελ αγνξά θαη ην ίδην ην πξντφλ ή ηελ ίδηα ηε ππεξεζία πνπ πξνζθέξεηαη απφ ηελ νηθνλνκηθή κνλάδα ζε απνθιεηζηηθή θαη άκεζε ζπλάξηεζε κε ηελ εηζαγσγή λέαο ηερλνινγίαο, φπσο ζπζηεκάησλ παξαγσγήο θαη απηνκαηνπνηεκέλεο παξαγσγήο. 2.1.3.7. Ζιηθηαθή Γνκή είλαη κηα πνιχ απιή κέζνδνο ε νπνία αθνξά ζηελ ηαμηλφκεζε ησλ εξγαδνκέλσλ κηαο νηθνλνκηθήο κνλάδαο θαηά ειηθία. Γηεπθνιχλεη ζηελ πξαγκαηνπνίεζε πξνβιέςεσλ γηα ηηο κειινληηθέο αλάγθεο ζε αλζξψπηλν δπλακηθφ αλά ειηθηαθή θαηεγνξία. 2.1.3.8 ρέδηα δηαδνρήο είλαη κεραληζκφο γηα ηνλ εληνπηζκφ ησλ κειινληηθψλ αλαγθψλ ηεο νηθνλνκηθήο κνλάδαο γηα αλζξψπηλν δπλακηθφ κέζα ζε θάζε ηκήκα θαη αληίζηνηρα πξνζδηνξίδεη ηα κειινληηθά ζρέδηα δηαδνρήο. Σα ζρέδηα δηαδνρήο παξνπζηάδνπλ γηα θάζε ζέζε απηφλ πνπ είλαη ν ζεκεξηλφο θάηνρνο ηεο θαη αληίζηνηρα ην φλνκα απηνχ πνπ αλακέλεηαη λα ηελ αλαιάβεη ζε πεξίπησζε απνρψξεζεο ηνπ παξφληνο θαηφρνπ ηεο. ηα ζρέδηα δηαδνρήο παξνπζηάδνληαη αληίζηνηρα θαη ραξαθηεξηζηηθά ησλ κειινληηθψλ θαηφρσλ ησλ ζέζεσλ φπσο π.ρ. θαηάξηηζε, εθπαίδεπζε, ηελ πξνυπεξεζία ηνπ, ηελ εηνηκφηεηα ηνπ λα αλαιάβεη απηήλ ηελ ζέζε. Πνιιέο θνξέο πξνζδηνξίδεηαη αλ ν κειινληηθφο θάηνρνο ηεο ζέζεο είλαη δεκηνπξγηθφοζπληεξεηηθφο, θαηλνηφκνο παξαδνζηαθφο. Μηα παξαιιαγή ησλ ζρεδίσλ δηαδνρήο είλαη αληίζηνηρα θαη ηα Δκπινπηηζκέλα Οξγαλνγξάκκαηα. Σα νπνία ζε αληίζεζε κε ηα παξαδνζηαθά νξγαλνγξάκκαηα ηα νπνία παξνπζηάδνπλε αλαιπηηθά ηα ηκήκαηα ηεο νηθνλνκηθήο κνλάδαο θαη νη ηεξαξρηθέο ζρέζεηο κεηαμχ ηνπο. Σα εκπινπηηζκέλα νξγαλνγξάκκαηα πεξηέρνπλ πιεξνθνξίεο αλαθνξηθά κε ηνλ αξηζκφ ησλ εξγαδνκέλσλ αλά ηκήκα, ηα νλφκαηα ησλ δηεπζπληψλ θάζε ηκήκαηνο, ηελ αξραηφηεηα θαη ηελ ειηθία απηψλ θαη ηνλ αξηζκφ ησλ πθηζηακέλσλ ηνπ. Έηζη ην ηκήκα ΓΑΠ κπνξεί κε ηελ ρξήζε εκπινπηηζκέλσλ - 27 -
νξγαλνγξακκάησλ λα πξνζδηνξίζεη ζε πνηα ηκήκαηα παξαηεξείηαη θελφ δηαδνρήο ή αληίζηνηρα κεγαιχηεξε πηζαλφηεηα απνρψξεζεο. 2.2 ΟΡΓΑΝΧΗΑΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ 2.2.1 Οξηζκφο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο Σα ηειεπηαία 25 ρξφληα ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα έρεη θεξδίζεη επξεία απνδνρή σο έλαο ηξφπνο θαηαλφεζεο αλζξψπηλσλ ζπζηεκάησλ. Απηή ε νπηηθή δαλείδεηαη ζηνηρεία απφ ηελ αλζξσπνινγία θαη ηελ θνηλσληνινγία θαη ρξεζηκνπνηεί πνιινχο απφ ηνπο ίδηνπο φξνπο γηα λα νξίζεη ηηο ζπληεηαγκέλεο ηεο θνπιηνχξαο. Ζ νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα είλαη ε πξνζσπηθφηεηα ηεο Οξγάλσζεο. Απνηειείηαη απφ ππνζέζεηο, αμίεο, λφξκεο, απηά ζχκβνια κειψλ ηεο Οξγάλσζεο θαη ησλ ζπκπεξηθνξψλ ηνπ. Μπνξνχκε λα κηιήζνπκε γηα ηελ θνπιηνχξα ηεο Οξγάλσζεο θνηηάδνληαο ηελ έλδπζε ησλ κειψλ ή ηελ επίπισζε ησλ γξαθείσλ. αθψο ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα κηαο θεξδνζθνπηθήο εηαηξείαο είλαη δηαθνξεηηθή απφ εθείλε ελφο Παλεπηζηεκίνπ ή ελφο Ννζνθνκείνπ. Ζ νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα είλαη ν ηδηαίηεξνο ηξφπνο δξάζεο ηεο Οξγάλσζεο, είλαη απηφ πνπ θαζηζηά κηα Οξγάλσζε δηαθνξεηηθή απφ κηαλ άιιε, είλαη νη δηαθνξεηηθέο πξαθηηθέο ηα εζηκνηππηθά, νη δηαδηθαζίεο, ην εμσηεξηθφ ησλ θηηξίσλ θαη ησλ γξαθείσλ, είλαη ελ ηέιεη κηα δπλακηθή κίμε πνπ πξνζδηνξίδεη ην ηδηαίηεξν ζηίγκα θαη ηελ ίδηα ηελ χπαξμε ηεο Οξγάλσζεο. Δπεηδή ε θνπιηνχξα απνηειείηαη απφ δηαθνξεηηθά ζηνηρεία είλαη δχζθνιν λα πεξηγξαθεί επαθξηβψο. Αιιάδεη κε ηνλ θαηξφ θαζψο αιιάδνπλ νη άλζξσπνη θαη δεκηνπξγείηαη απφ ηηο ελέξγεηεο ησλ ππαιιήισλ, ηηο απνθάζεηο θαη ηελ επηθνηλσλία κεηαμχ ηνπο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα γίλεη θαηαλνεηφ ην πψο ε θνπιηνχξα επεξεάδεη ηηο θαζεκεξηλέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηηο επηρεηξεκαηηθέο εξγαζίεο. χκθσλα κε ηνλ Gareth Jones (2001) ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα είλαη έλα ζπιινγηθφ θαηλφκελν, καο πεξηβάιιεη φινπο θαη κνηξάδεηαη κε αλζξψπνπο πνπ δνπλ ζην ίδην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν θαη ηελ έκαζαλ. Πξνέξρεηαη απφ ηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ αηφκσλ ηεο Οξγάλσζεο θαη κεηαμχ απηψλ θαη ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο. Γηακνξθψλεηαη απφ ηελ αιιειεπίδξαζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ κειψλ, ηεο νξγαλσζηαθήο δνκήο, ηεο νξγαλσζηαθήο εζηθήο θαη ηνπ ζπζηήκαηνο αληακνηβψλ ησλ κειψλ. Δίλαη θαλφλεο, αμίεο ηειηθνχ ζθνπνχ θαη ηξφπνπ ζπκπεξηθνξάο (terminal and instrumental values), ηειεηνπξγίεο, παξαδφζεηο, - 28 -
ηζηνξίεο, ζχκβνια, πξαθηηθέο θνηλσληθoπνίεζεο. Πξνζδίδεη ζηα κέιε ηεο κηα αίζζεζε ηαπηφηεηαο θαη αλαγλψξηζεο ελψ ν ζαθήο πξνζδηνξηζκφο αμηψλ θαη πξνζδνθψκελσλ ζπκπεξηθνξψλ θνηλψλ γηα ηα κέιε ηεο δεκηνπξγεί δεζκνχο αλάκεζα ζηα κέιε θαη αθνζίσζε πξνο ην φξακα θαη ηελ απνζηνιή ηεο Οξγάλσζεο. Παξάιιεια κε ηελ απνζαθήληζε θαλφλσλ ζπκπεξηθνξάο ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα νδεγεί ζε ζπγθεθξηκέλεο ζπκπεξηθνξέο δεκηνπξγψληαο έλα πιαίζην ζηαζεξήο ζπκπεξηθνξάο κε ζεβαζκφ ζηνπο ππνινίπνπο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ε Οξγάλσζε ειέγρεη ηηο αιιειεπηδξάζεηο ησλ κειψλ ηεο επηρείξεζεο θαη κε ηνπο πειάηεο, πξνκεζεπηέο θαη ηελ θνηλφηεηα κε ζηφρν ηελ βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο. Οη αμίεο ηεο θνπιηνχξαο κπνξνχλ λα δηεπθνιχλνπλ ζε ακνηβαία πξνζαξκνγή δεκηνπξγψληαο έλα θνηλφ ζεκείν αλαθνξάο θαη έηζη ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα ιεηηνπξγεί σο κηα θφξκα άηππεο νξγάλσζεο πνπ ειεπζεξψλεη ηνπο ππαιιήινπο λα αλαδείμνπλ κέξνο ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο. Ζ νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα επηδξά ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο Οξγάλσζεο γηαηί κπνξεί λα ηεο δψζεη αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα, λα βειηηψζεη ηνλ ηξφπν πνπ ε νξγαλσζηαθή δνκή ιεηηνπξγεί θαη απμάλεη ηα θίλεηξα ησλ ππαιιήισλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζπκθεξφλησλ ηεο Οξγάλσζεο. Ο Morgan (1997) πεξηγξάθεη ηελ νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα σο έλα ελεξγφ θαηλφκελν κέζσ ηνπ νπνίνπ νη άλζξσπνη απφ θνηλνχ δεκηνπξγνχλ θαη αλαδεκηνπξγνχλ ηνπο θφζκνπο ζηνπο νπνίνπο δνπλ. ηνηρεία Οξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο κπνξεί λα είλαη δεισκέλεο ή ππαηληζζφκελεο αμίεο, πξνζδνθίεο γηα ηελ ζπκπεξηθνξά ππαιιήισλ,ζπλήζεηεο, ηειεηνπξγηθά, ζχκβνια,κεηαθνξέο, ηζηνξίεο, κχζνη ζρεηηθά κε ην παξειζφλ ηεο νκάδαο, ε «γιψζζα» πνπ ρξεζηκνπνηεί ε νκάδα, ην γεληθφ θιίκα πνπ αληαλαθιάηαη ζηνλ ηξφπν αιιειεπίδξαζεο ησλ κειψλ κεηαμχ ηνπο, κε ηνπο έμσ, κε ην πεξηβάιινλ. Χζηφζν καο παξαζέηεη 4 βαζηθά ζεκεία ηεο Οξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο σο κέζνδν απνηίκεζεο ησλ αλζξσπίλσλ ζπζηεκάησλ 1. Δζηίαζε ηεο πξνζνρήο ζηελ αλζξψπηλε πιεπξά ηεο δσήο ηνπ Οξγαληζκνχ θαη εθπαίδεπζε ζε γήηλεο πιεπξέο. 2. Αλαγλψξηζε ηεο ζεκαληηθφηεηαο ηεο δεκηνπξγίαο θαηάιιεισλ ζπζηεκάησλ ππνβνήζεζεο ησλ αλζξψπσλ λα δνπιεχνπλ καδί πξνο ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα 3. Αλαγλψξηζε ηεο επίδξαζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο κειψλ θαη θπξίσο εγεηψλ ζηελ Οξγαλσζηαθή θνπιηνχξα 4. Παξαδνρή ζρέζεο κεηαμχ Οξγάλσζεο θαη Πεξηβάιινληνο. - 29 -