ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ζωολογία Αμφίβια Διδάσκων: Καθηγητής Ιωάννης Λεονάρδος
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.
Υπέρκλαση Τετράποδα (Tetrapoda) Αμφίβια Ερπετά Πτηνά Θηλαστικά Είναι σπονδυλωτά που φέρουν σωματικά εξαρτήματα χειριδία (και όχι πτερύγια, όπως τα ψάρια) Μερικά έχουν χάσει ένα ή δυο ζεύγη εξαρτημάτων (φίδια) ή έχουν υποστεί τροποποιήσεις (πτέρυγες), πτερυγιόποδα (κήτη)
Φύλο : Χορδωτά (Chordata) Ομάδα Σπονδυλωτά (Craniata) (Vertebrata) Υποφύλο: Γναθοστόματα (Gnathostomata) Υπέρκαλση: Τετράποδα (Tetrapoda) Κλάση: Αμφίβια (Amphibia)
Αμφίβια Amphibians
Amphibians
Αμφίβια Περιλαμβάνονται: Βατράχια, σαλαμάνδρες, τρίτωνες Περιλαμβάνονται : 250 γένη και 4000 είδη Μέγεθος ως 1.5 m (σαλαμάνδρα) 30 cm (βάτραχος)
Που συναντώνται Τα περισσότερα ζουν στη ξηρά και στο νερό Συναντώνται σε υγρότοπους, στα εσωτερικά νερά, σε ελώδεις περιοχές, στις όχθες ποταμών με μικρή ροή, ακόμη και στη θάλασσα (σπάνια). Στη ξηρά (νυκτόβια) Μερικά ζουν αποκλειστικά στο νερό (ουροδελή)
Η μετάβαση στη ξηρά
Γενικά χαρακτηριστικά Σωματικό τοίχωμα: λεπτό, μαλακό, χωρίς εξωδερμικούς σχηματισμούς, φέρει πολλούς αδένες, χρωματοφόρα κύτταρα. Προσφύεται στο σώμα σε συγκεκριμένα σημεία Δερμική αναπνοή (απαραίτητη η υγρασία του δέρματος) Μερικά είδη έχουν δερμικούς δηλητηριώδεις αδένες. Δεν υπάρχουν όργανα ενοφθαλμισμού (παθητική άμυνα) Έκδυση της επιδερμικής στοιβάδας
Γενικά χαρακτηριστικά Φέρουν δυο ζεύγη μελών που χρησιμοποιούνται για βάδιση ή κολύμβιση με εξαίρεση τα Apoda (δεν φέρουν καθόλου) τα Sirenidae (δεν φέρουν πίσω) Οι προνύμφες των άνουρων δεν φέρουν καθόλου Τα πρόσθια μέλη καταλήγουν σε τέσσερα δάκτυλα και πίσω σε πέντε
Γενικά χαρακτηριστικά Κεφάλι Συνδέεται με ένα είδος λαιμού σχετικά ευκίνητου έχουν δυο ρινικές οπές (επικοινωνούν με τη στοματική κοιλότητα) όραση δυο πλευρικούς οφθαλμούς δυνατότητα προσαρμογής του φακού φέρουν βλέφαρα ( το πάνω κινητό) εσωτερική μεμβράνη (σκαρδαμικτική μεμβράνη) προστατεύει τον οφθαλμό ακοή έχουν δυο τυμπανικές μεμβράνες μέσο ους
Γενικά χαρακτηριστικά Στόμα φέρει λεπτά δόντια γλώσσα. Σε μερικά είδη η γλώσσα ενώνεται στο εμπρόσθιο μέρος του στόματος έτσι ώστε να εξέρχεται και να συλλαμβάνει τη λεία.
Ichthyostega Το πρώτο γνωστό απολιθωμένο τετράποδο. Έζησε το μέσο Δεβόνιο στα εσωτερικά νερά της Γροιλανδίας. Έμοιαζε με ψάρι, είχε σκέλη και μέσο ούς.
Πρόγονος των ερπετών
Σκελετός Πυελική ζώνη
Σπονδυλική στήλη Cervical vert. Sacral vert. Trunk vert. with ribs Caudal vert.
Οστά και αρθρώσεις Θωρακική ζώνη Αρθρώσεις: Ωμου αγκώνα καρπού Οστά Βραχιόνιο κερκίδα ωλένη Πυελική ζώνη Αρθρώσεις Ισχίου Γόνατος πέλματος (αστραγάλου) Οστά Μηρός περόνη Κνήμη
Σκελετός Ουρόστυλο Στέρνο
Σωματικό τοίχωμα Επιδερμίδα Βλεννογόνος αδένας Χρωμματοφόρα κύτταρα Δηλητηριώδης αδένας Δερμίδα
Paedomorphosis Paedomorphosis: Είναι η φυλογενετική εξελικτική διαδικασία σύμφωνα με την οποία τα ώριμα άτομα ενός είδους παρουσιάζουν ορισμένα από τα χαρακτηριστικά ενός προγονικού τύπου. Είναι συνηθισμένο φαινόμενο στις σαλαμάνδρες (βλ. βράγχια, ουρά με μορφή πτερυγίου κ.ά)
Αναπνοή και ανταλλαγή αερίων 1.Ο αέρας μπαίνει στη στοματική κοιλότητα από τις ρινικές οπές. 2. Κλείνουν οι ρινικές οπές, ανέρχεται το δάπεδο της στοματικής κοιλότητας 3. Ο αέρας ωθείται κατά σειρά στο λάρυγγα, στις τραχείες στους βρόγχους και καταλήγει στους πνεύμονες 4. Γίνεται ανταλλαγή των αεριών 5. Ο αέρας εξέρχεται από τους πνεύμονες με σύσπαση των μυών του σωματικού τοιχώματος
Αναπνοή Οι υδρόβιες προνύμφες αναπνέουν με βράγχια Στα ώριμα τα βράγχια αντικαθίστανται με πνεύμονες Συμμετοχή στην αναπνοή έχουν το δέρμα και η στοματοφαρυγγική κοιλότητα Απαραίτητη η υψηλή σχετική υγρασία της επιδερμίδας
Παραγωγή φωνής Ο λάρυγγας φέρει δυο ελαστικές χορδές, τις φωνητικές χορδές Οι φωνές των βατράχων παράγονται από τις δονήσεις των ελεύθερων άκρων των φωνητικών χορδών
Κυκλοφορικό σύστημα κόλποι Πνεύμονες ή δέρμα Αορτικός κώνος κοιλία Σώμα Καρδιά τρίχωρη.
Εκτίναξη γλώσσας
Τέλος Ενότητας
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Σημειώματα
Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ. http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1128.
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκων: Καθηγητής Ιωάννης Λεονάρδος. «Ζωολογία. Αμφίβια». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1128.
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού - Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη. [1] https://creativecommons.org/licenses/bysa/4.0/.