Ο Κύβος του Rubic και το επάγγελμα του εκπαιδευτικού

Ο Κύβος του Rubic και το επάγγελμα του εκπαιδευτικού 1

Παραποιημένη εικόνα Πριν λίγα χρόνια κυκλοφόρησε ένα ανέκδοτο σε 2 παραλλαγές, είμαι σίγουρη ότι έχετε ακούσει τουλάχιστον τη μια από αυτές: Πες μου 3 λόγους για να θέλει κάποιος να γίνει δάσκαλος, στην 1 η : στη 2 η : Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος. Χριστούγεννα, Πάσχα, Καλοκαίρι. 2

Μπορεί το να πηγαίνει ένα παιδί σχολείο να αποτελεί μια οικεία, σχεδόν φυσική παγκόσμια και διαχρονική καθημερινότητα, Μπορεί το επάγγελμα του εκπαιδευτικού να είναι από τα πιο παλιά επαγγέλματα της ανθρωπότητας, Μπορεί για πάρα πολλά χρόνια η διδασκαλία να θεωρήθηκε κυρίως ως μια φυσική κλίση, ένα χάρισμα, μια τέχνη και τεχνική (και ίσως για κάποιους και σήμερα ακόμη). ΟΜΩΣ 3

1/ Το διεθνές εκπαιδευτικό σκηνικό: Οι γνώσεις διπλασιάζονται κάθε 5 χρόνια Εύκολη πρόσβαση στην πληροφορία άρα το σχολείο δεν μπορεί να αρκείται στο να μεταφέρει μεταδίδει/ μεταβιβάζει γνώσεις & πληροφορίες αλλά στο να του μάθει να επιλέγει πληροφορίες Άρα η αντίληψη ότι ο δάσκαλος απλώς προσφέρει & μαθητής απλώς αποδέχεται τις επιδράσεις της διδασκαλίας μάλλον υπεραπλουστεύει ή/και διαστρεβλώνει την ουσία της διδασκαλίας Σύγχρονες αντιλήψεις & θεωρίες για τη διδασκαλία & τη μάθηση όπου πλέον ξέρουμε ότι δεν πρόκειται για 2 διακριτές διαδικασίες 4

2/ Το διεθνές εκπαιδευτικό σκηνικό: Αναμόρφωση αναλυτικών προγραμμάτων & διδακτικών προσεγγίσεων, αναδόμηση της διδακτέας ύλης Νέα γνωστικά αντικείμενα: περιβαλλοντική εκπαίδευση, διαπολιτισμική, αντιρατσιστική, μη- σεξιστική εκπαίδευση, αγωγή υγείας Η σταδιακή είσοδος & ενσωμάτωση των Νέων Τεχνολογιών & ΤΠΕ στην εκπαίδευση Υιοθέτηση εναλλακτικών μορφών αξιολόγησης Αλλαγή ρόλου εκπαιδευτικών και μαθητών Νέα σχήματα επικοινωνίας & συνεργασίας Νέα πλαίσια για παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες 5

Σήμερα λοιπόν περισσότερο από ποτέ, φαίνεται: το Σχολείο να είναι ένας ιδιαίτερα πολύπλοκος & πολλές φορές απρόβλεπτος μηχανισμός το Σχολείο αποτελεί ένα πεδίο δυναμικό, μεταβαλλόμενο και διερευνητικό η εμπειρία, του έμπειρου εκπαιδευτικού που άλλοτε παρείχε ασφάλεια φαίνεται ότι δεν αρκεί στις λαβυρινθώδεις διαδρομές που βρισκόμαστε Το να θέλουμε να ακολουθήσουμε τη νέα εκπαιδευτική πραγματικότητα, ακολουθώντας παραδοσιακές διαδρομές είναι μάλλον αδιέξοδο Παρόμοιες σκέψεις μας οδήγησαν στο να προσομοιάσουμε το εκπαιδευτικό επάγγελμα και των απαιτήσεων του με τον κύβο του Rubik. 6

Επάγγελμα Εκπαιδευτικού = κύβος του Rubik. Αν κάθε μικρό τετράγωνο αντιστοιχηθεί με μια από τις πολλές δεξιότητες που έχουν καταγραφεί στη σύγχρονη θεωρητική βιβλιογραφία αναφορικά με τις απαραίτητες δεξιότητες που πρέπει να διαθέτουν οι σύγχρονοι εκπαιδευτικοί καταλήγουμε σε όχι πάντα καθαρά πεδίο δράσης, από την πλευρά της πρακτικής 7

Το ελληνικό σχολείο σήμερα Είναι πολύ ίδιο με αυτό του χθες. παραδοσιακό, αυταρχικό, δασκαλοκεντρικό, μονοδιάστατο που προτάσσει την ομοιομορφία, τον παπαγαλισμό, παθητικότητα, τον ανταγωνισμό και την ατομικότητα Τα παιδιά διδάσκονται συχνά νέα γνωστικά αντικείμενα και περιεχόμενα με παρωχημένες εκπαιδευτικές μεθόδους Δεν ευνοεί την ανάπτυξη του ενδιαφέροντος στη μάθηση, δεν φέρνει το παιδί σε άμεση επαφή με το αντικείμενο μάθησης, δε διευκολύνει την διερευνητική προσέγγιση της γνώσης ούτε την αλληλεπίδραση στην τάξη 8

Ο σχολικός χώρος (Γερμανός, 2007) Ο σχολικός χώρος στην Ελλάδα ακολουθεί ένα ξεπερασμένο παιδαγωγικό και αρχιτεκτονικό πρότυπο Η φιλοσοφία του προτύπου στηρίζεται σε προδιαγραφές του 1895, που κυριαρχούν ακόμα και σήμερα στα διδακτήρια του δημοτικού, του γυμνασίου και του λυκείου Σύμφωνα μ αυτό το μοντέλο, ο χώρος της αίθουσας διδασκαλίας αποτελεί απλά, ένα «πλαίσιο» της εκπαιδευτικής διαδικασίας, το οποίο: σχεδιάσθηκε για να κατευθύνει τις δραστηριότητες στην τάξη σύμφωνα με μια παρωχημένη μέθοδο διδασκαλίας δεν έχει καμιά σχέση με το περιεχόμενο της μάθησης με την ηλικία των παιδιών 9

Αίθουσα 1ης δημοτικού, το 1902 (Γερμανός, 2006) 10

Αίθουσα 1ης δημοτικού, το 2006 (1ο Δημοτικό Σχολείο Καλαμαριάς Θεσσαλονίκης, Γερμανός, 2006) 11

Δημοτικό σχολείο Κοζάνης, 2006 12

13

14

15

16

17

18

19

Σκοπός του μαθήματος να σπάσει το γρίφο του κύβου του Rubik θα παρουσιάσουμε ομαδοποιημένες σε 6 κατηγορίες τις επαγγελματικές δεξιότητες, που συναντούμε στη βιβλιογραφία Με το εγχείρημα αυτής της ομαδοποίησης θέλουμε να εξορθολογικεύσουμε τα πράγματα εστιάζοντας στις επαγγελματικές δεξιότητες που απαιτούνται για την επιτυχή άσκηση του εκπαιδευτικού έργου και την ενίσχυση της επαγγελματικής ταυτότητας των εκπαιδευτικών θα αποτελούν τον «Πολικό Αστέρα» με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί να πλοηγούνται σε όλα τα επίπεδα με σκοπό να δημιουργήσουν συνεργασίες και να παράγουν πιο σημαντικά και συνεπή αποτελέσματα» (Intagliata et al, 2000). 20

Έξι οικογένειες επαγγελματικών δεξιοτήτων αλληλοσυμπληρούμενες δεξιότητες οι οποίες θα πρέπει να ενσωματωθούν και στα περιεχόμενα της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών (αρχικής & συνεχιζόμενης). 21

1 η Να διδάσκει: Διδασκαλία δεν είναι μια απλή μετάδοση γνώσης, μια μηχανιστική μεταφορά κάποιας ύλης Ενέχει την πράξη της επιλογής, της λήψης απόφασης Απαιτεί γνώση του αντικείμενο του (γνώση περιεχομένου), προκειμένου στη συνέχεια να το οργανώσει και να το μετασχηματίσει σε διδακτικό (διδακτικές δεξιότητες) σε σχέση με το δυναμικό των μαθητών του (παιδαγωγικές δεξιότητες) 22

Η μετάφραση των επιδιώξεων ΑΠ σε μαθησιακούς, προϋποθέτει: Γνώση του αντικειμένου και γενικότερα του επιστημονικού του πεδίου και των συνδέσεών του Γνώση των αναπαραστάσεων, των προγενέστερων ιδεών, των γνωστικών ή/και άλλων εμποδίων των παιδιών Κατανόηση και αξιοποίηση του λάθους Υιοθέτηση εναλλακτικών μορφών αξιολόγησης, με στόχο τη βελτίωση 23

2 η Να συνεργάζεται: Η συνεργασία βρίσκεται στο επίκεντρο του εκπαιδευτικού διαλόγου Στηρίζεται θεωρητικά στην κοινωνική διάσταση της γνώσης και της σκέψης Η δεξιότητα της συνεργασίας ως μια φιλοσοφία ζωής, ως μια κουλτούρα σχολείου, όπου: σκέφτομαι συλλογικά, επικοινωνώ, πράττω συλλογικά 24

3 η Να καινοτομεί: Η καινοτομία συνδέεται άμεσα με την έννοια της αλλαγής Ο δάσκαλος, ο σημαντικότερος παράγοντας και διαχειριστής αυτής της αλλαγής και εισαγωγής κάθε καινοτομίας Αυτός θα καθορίσει την υιοθέτηση, την ενσωμάτωση και την αξιοποίηση της εφόσον όμως του αναγνωριστεί ο πρωταγωνιστικός ρόλος και πεισθεί για τα οφέλη της Επιτρέπει την ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειριών, τον εντοπισμό καλών πρακτικών, τη συγκριτική ανάλυση εκπαιδευτικών συστημάτων & εκπαιδευτικών πολιτικών και τη συζήτηση & ανάλυση θεμάτων 25

4 η Να ερευνά: Σε σύγκρουση με αυτό που θεωρείται παραδοσιακά διδακτικό έργο η ερευνητική διαδικασία: διατύπωση του ερευνητικού ερωτήματος, εμβάθυνση στην βιβλιογραφία επιλογή ερευνητικής στρατηγικής, επιλογής ή/και κατασκευής εργαλείων διεξαγωγή της έρευνας, ανάλυση των δεδομένων (πρώτη & συνολική), εξαγωγή συμπερασμάτων έως και τη συγγραφή ερευνητικής έκθεσης. 26

Έρευνα & διδασκαλία: Δε νοούνται ως 2 ξεχωριστές δραστηριότητες, Η ερευνητική δεξιότητα υπηρετεί τη διδασκαλία και επομένως τον εκπαιδευτικό, βοηθώντας τον να δοκιμάσει, να αναπτύξει και να διαδώσει τις ιδέες που υποστηρίζουν την καθημερινή πρακτική του στην τάξη Για τη μελέτη των παιδαγωγικών φαινομένων προτείνεται η έρευνα δράσης, όπου ερευνητής είναι ο ίδιος ο εκπαιδευτικός που στοχεύει στη μελέτη & επίλυση των δικών του άμεσων εκπαιδευτικών ερωτημάτων ή προβλημάτων 27

5 η Να συνδέει Θεωρία με Πράξη: Θ-Π ισότιμη σχέση αλληλεπίδρασης. Ο σύγχρονος εκπαιδευτικός δεν μπορεί να αναπαράγει με τυφλό τρόπο πρακτικές άλλων συναδέλφων ακόμη και άλλων εποχών Η έμφαση σε αυτή τη δεξιότητα δίνεται για να τονιστεί η διαφοροποίηση της πρακτικής από τη γνώση της πρακτικής μας (Freire, 2006). Σύνδεση Θ-Π σημαίνει αμφισβήτηση, ανάλυση, αξιολόγηση, αυτό-αξιολόγηση, δοκιμασία, ανταλλαγή ιδεών, επικοινωνία, συνεργασία, συνείδηση των πράξεών, να μετασχηματισμό λόγων σε πράξη, στοχασμό στην πράξη για τις πράξεις και επιλογές 28

6 η Να στοχάζεται & να αναπτύσσεται: Κοινός τόπος ότι ο εκπαιδευτικός λειτουργεί σε σύνθετο σχολικό συγκείμενο, και ότι η διδακτική συμπεριφορά διαμορφώνεται κάτω από την επίδραση ποικίλων παραγόντων, για αυτό εισάγεται το στοιχείο του αυτοελέγχου και της κριτικής αποτίμησης της εργασίας Η έμφαση δίνεται στον «εκπαιδευτικόερευνητή» (Stenhouse, 1975) και στον «εκπαιδευτικό-στοχαστή» (Schön, 1983. Zeichner, 1987) ως ένα κριτικά σκεπτόμενο άτομο, που αξιολογεί, αναλύει τη διδακτική του συμπεριφορά & δράση και βρίσκεται σε διαρκή διαδικασία εξέλιξης 29

Εκπαίδευση στο στοχασμό Σύνδεση με προγράμματα εκπαίδευσης εκπ/κών Δεν θέλει έτοιμες λύσεις ή απαντήσεις αλλά καταστάσεις που χρειάζονται ανάλυση, συνεργασία, περαιτέρω διερεύνηση και έρευνα Διαδικασίες που τον προετοιμάζουν για τον απαιτητικό ρόλο που θα αναλάβει Που προωθούν την ουσιαστική μάθηση και τη δημιουργία διαφορετικού παιδαγωγικού κλίματος Που συμβάλλουν στον επαναπροσδιορισμό του ρόλου του, ως άτομο - στοχαζόμενο στο πρότυπο του κριτικά σκεπτόμενου εκπαιδευτικού και της εξέλιξής του σε στοχαζόμενο- επαγγελματία 30

Σήμερα γνωρίζουμε: Το σημερινό σχολείο είναι ένας ιδιαίτερα πολύπλοκος & πολλές φορές απρόβλεπτος μηχανισμός και ότι ο εκπαιδευτικός πρέπει να είναι επαγγελματίας [όχι με την τεχνοκρατική αντίληψη του επαγγελματισμού αλλά? Ο εκπαιδευτικός ως επαγγελματίας τι σημαίνει για σας;] (=η διδασκαλία αποτελεί την κύρια επαγγελματική του δραστηριότητα, με την έννοια ότι αποτελεί μια ευρεία & σύνθετη διαδικασία (με παιδαγωγικές, ηθικές, κοινωνικές, διοικητικές, πολιτικές, οικονομικές, τεχνικές, κλπ διαστάσεις) που συναπαρτίζεται από αλληλοσυνδεόμενα καθήκοντα, στόχους απαιτήσεις και εμπόδια) 31

The Guardian : Έχω 3 ρόλους στην τάξη: Η εξομολόγηση ενός Άγγλου εκπαιδευτικού: Το σύστημα αξιολόγησης ενός εκπαιδευτικού δεν λαμβάνει υπόψη: πόσο πολύ επηρεάζουν οι κοινωνικές συνθήκες τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα, αλλά και πώς διαμορφώνουν νέους ρόλους στον εκπαιδευτικό, οι οποίοι παραγνωρίζονται από αυτό το σύστημα: δάσκαλος, γονέας, κοινωνικός λειτουργός 32

Ως δάσκαλος, γονέας, κοινωνικός λειτουργος Ένα παιδί μπήκε στην τάξη μου γεμάτο δάκρυα. Η μητέρα του μόλις είχε χάσει πριν τη γέννα το μωρό της. Τίποτα δεν μπορεί να προετοιμάσει ένα παιδί εννέα ετών για μια τέτοια απώλεια. Ο πόνος του ήταν τόσο μεγάλος που έγινε αντιληπτός σε όλους τους μαθητές της τάξης. Έβαλα το χέρι μου γύρω του, για να κρύψω τα δάκρυά του και προσπάθησα να βρω κάποιες λέξεις που το παρηγορούσαν. Ένιωσα ότι θα έπρεπε να συγκεντρώσω τις σκέψεις μου και να συμπεριφερθώ ως γονέας, γνωρίζοντας ότι δε μπορώ να βοηθήσω, αλλά κάτι όμως έπρεπε να κάνω. Ένα άλλο κορίτσι της τάξης μου, πέρασε ένα καλοκαίρι πολύ τραυματικό για πιο σοβαρούς λόγους. Είχε περάσει ένα μεγάλο μέρος των διακοπών του, αλλά και αρκετά χρόνια πριν, με σεξουαλική κακοποίηση από ένα μέλος της οικογένειάς του. Παλιά είχα μοιραστεί τις ανησυχίες μου με τους συναδέλφους, γιατί είχα την αίσθηση ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με αυτό το κορίτσι. Τρομοκρατήθηκα και θύμωσα όταν πλέον συνειδητοποίησα τι είχε περάσει αυτό το κοριτσάκι. Η μαμά και ο μπαμπάς ενός άλλου παιδιού ήταν χωρισμένοι, όμως ζούσαν μαζί για οικονομικούς λόγους. Η ατμόσφαιρα στο σπίτι ήταν τεταμένη, και το κορίτσι δεν μπορούσε να καταλάβει ποιο είναι το σωστό και ποιος έχει δίκιο. Πάλι και σε αυτή τη περίπτωση λειτούργησα ως γονέας και το αγκάλιασα. Η μαμά και ο μπαμπάς ενός άλλου παιδιού ήταν χωρισμένοι, όμως ζούσαν μαζί για οικονομικούς λόγους. Η ατμόσφαιρα στο σπίτι ήταν τεταμένη, και το κορίτσι δεν μπορούσε να καταλάβει ποιο είναι το σωστό και ποιος έχει δίκιο. Πάλι και σε αυτή τη περίπτωση λειτούργησα ως γονέας και το αγκάλιασα. 33

τα αναλυτικά προγράμματα είναι σπουδαία, για το πώς πρέπει να διδάξουμε τα μαθήματα Τι γίνεται με τις απρόβλεπτες καταστάσεις: όπως η συναισθηματική βοήθεια που πολλές φορές πρέπει να δώσουμε, δε μας λένε τίποτα και δεν υπάρχει καμία απολύτως βοήθεια. Αλλά το μεγαλύτερο εμπόδιο στη μάθηση δεν είναι ό, τι συμβαίνει μέσα στην τάξη, αλλά τι συμβαίνει έξω από αυτό Είμαστε ένα «καλό» σχολείο, αλλά όχι όμως εξαιρετικό, γιατί κάποιοι μαθητές δεν έχουν σημειώσει την αναμενόμενη πρόοδο Η επιτροπή αξιολόγησης βλέπει μόνο ότι αυτά τα παιδιά φέρνουν το σχολείο πίσω, χωρίς δηλαδή να εξετάζουν τους κοινωνικούς όρους, και με αυτό τον τρόπο στιγματίζεται και το όνομα του εκπαιδευτικού. 34

Αντί επιλόγου Η επίλυση του κύβου του Rubik απαιτεί επίμονες προσπάθειες, αναζητήσεις, αμφισβητήσεις, συγκρούσεις, διεκδικήσεις Ωστόσο αν το πιστέψουμε & προσπαθήσουμε μπορούμε να συμβάλλουμε στο ταξίδι επαγγελματοποίησης του/ της σύγχρονου/ης νηπιαγωγού, του/ της βρεφονηπιοκόμου, του/ της βρεφονηπιαγωγού, του/ της παιδαγωγού παιδιών προσχολικής ηλικίας για να αλλάξει η αρνητική διάθεση των παιδιών για το σχολείο 35