ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΜΝΗΜΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ Ραγδαία αύξηση μουσείων και κηρυγμένων ιστορικών χώρων Κάθε μουσειακή παρουσίαση συνιστά προϊόν του παρόντος, διέπεται δηλαδή από σύγχρονες πολιτισμικές και πολιτισμικές διαδικασίες
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΜΟΥΣΕΙΟ Εννοιολογική ρευστότητα, ποικίλοι ορισμοί που διαρκώς τροποποιούνται, αμφιλεγόμενες μορφές μουσειακής δράσης (π.χ. φυσικοί και διαδικτυακοί χώροι που στηρίζονται στην ψηφιακή τεχνολογία, εικονική περιήγηση) Ένα μουσείο δεν είναι μόνο ένα μουσείο: Πρόκειται για κάτι που ξεπερνά προσδιορίσιμα μεγέθη και διαχέεται στην κοινωνία με πολλούς τρόπους: Ως επιστημονική γνώση Ως ιδεολογία Ως τρόπος οργάνωσης της οπτικής εμπειρίας Ως άποψη για την ταυτότητα και την ετερότητα Τη σχέση του τοπικού/ εθνικού με το παγκόσμιο Τη σημασία του παρελθόντος στο παρόν
Τα μουσεία προσαρμόζονται στο σύγχρονο ρεύμα αμφισβήτησης των μεγάλων αφηγήσεων της νεωτερικότητας, της αυθεντικότητας, των πολλαπλών ταυτοτήτων, της έκρηξης της πολιτισμικής διαφοράς. Αλλαγές στο χαρακτήρα του μουσείου: εμπορευματοποίηση και εκδημοκρατισμός.
Το μουσείο ως φορέας επικοινωνίας: τα εκθέματα και τα νοήματά τους Το μουσείο οργανώνει μια αφήγηση μέσα από την εκθεσιακή δράση- κατασκευάζει το συνολικό από το μερικό, τον πολιτισμό των άλλων στο χώρο και το χρόνο
Με ποιους όρους γίνεται αυτή η αναπαράσταση ; Σημειωτικές θεωρίες και προσεγγίσεις στη μουσειακή ανάλυση: το μουσείο ως φορέας επικοινωνίας μια μουσειακή έκθεση= ένα σύστημα σύνθετης επικοινωνίας ανάμεσα σε τρία μέρη (ο πολιτισμός που αναπαρίσταται, το κοινό που τα προσεγγίζει και οι ειδικοί επιμελητές). Πολυσημία εκθεμάτων, διαφορετικές αναγνώσεις από διαφορετικά είδη κοινού Αντικείμενα/ εκθέματα που αποκτούν νόημα μέσα από τον τρόπο έκθεσή τους
Σήμερα οι νέες τεχνολογίες,(εφαρμογές που συνδυάζουνήχο, εικόνα, κίνηση, κείμενα, γραφικά) μετασχηματίζουν, τόσο τους παραδοσιακούς τρόπους αναπαράστασης των εκθεμάτων (που έχουμε δει στα παραδοσιακά αρχαιολογικά μουσεία της Ελλάδας, για παράδειγμα), όσο και την εμπειρία και συμμετοχή του κοινού. Σε ορισμένα μουσεία και ελληνικά χρησιμοποιείται σταδιακά η έννοια της διαδραστικότητας, με την οποία το κοινό, καλείται να επενεργήσει στο περιβάλλον του μουσείου, είτε στα πλαίσια εκπαιδευτικών προγραμμάτων, είτε στα πλαίσια εκθέσεων και συγκεκριμένων εγκαταστάσεων.
Η συζήτηση για την τεχνολογία ως ερμηνευτικό μέσο των πληροφοριών που παρουσιάζονται σε μουσεία και ως μετασχηματιστικός παράγοντας της εμπειρίας που βιώνει ο επισκέπτης είναι μεγάλη και σχετικά πρόσφατη. Οι υποστηρικτές των νέων τεχνολογιών ισχυρίζονται ότι το οι νέες τεχνολογίες ενδυναμώνουν το υποκείμενο δέκτη μηνυμάτων στα μουσεία, αυξάνουν τις επικοινωνιακές δυνατότητες και άρα τις δυνατότητες παραγωγής νοημάτων. Αυτό συνεπάγεται τον εκδημοκρατισμό της γνώσης και το άνοιγμα προς την κοινωνία
ΜΟΥΣΕΙΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Το μουσείο δεν είναι μόνο η εκθεσιακή δράση Πολλές πλευρές της μουσειακής δράσης σχετίζονται με την πολιτική Μουσεία και μουσειολογία: ιδεολογικοί μηχανισμοί διαμόρφωσης του παρελθόντος, της παράδοσης, της εθνικής ταυτότητας Συχνά παρουσιάζεται μια ιδεατή εικόνα- πρότυπο, απουσιάζει η κριτική προσέγγιση. Π.χ. στην περίπτωση της Ελλάδας, η αρxαιολογία και μουσειολογία διαμόρφωση μιας ουσιοκρατικής ελληνικότητας. Αναπαράσταση της ιστορίας και του πολιτισμού των άλλων μέσα από την ματιά του επιμελητή. Η κυριαρχία και ηγεμονία της δύσης και του αποικιοκρατικού λόγου, κατασκευάζουν συγκεκριμένες όψεις του άλλου.
ΜΟΥΣΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΜΟΥΣΕΙΑ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ Το ζήτημα της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα παράδειγμα του μουσείου ως πεδίου έκφρασης συγκρούσεων και αντιπαραθέσεων. Τα μουσεία σώζουν τη μνήμη, σκηνοθετούν το παρελθόν, κατασκευάζουν επίσημες και δημόσιες εκδοχές του παρελθόντος. Πολλές φορές αντικείμενα (εκθέματα), μνημεία, εκθέσεις κ.λπ., προκαλούν δημόσιες αντιπαραθέσεις με διαφορετικές εμπλεκόμενες πλευρές και επιχειρήματα. Σε όλον τον κόσμο στήνονται μουσεία μνήμης γύρω από συλλογικές επώδυνες εμπειρίες όπως το ολοκαύτωμα των Εβραίων (Holocaust Memorial Museum στην Ουάσινγκτον, η δουλεία και οι ρατσιστικές διώξεις των μαύρων (μουσείο District Six στο Κέιπ Τάουν) Εβραϊκό Μουσείο του Βερολίνου: παράδειγμα σκηνοθεσίας και επιτέλεσης της μνήμης. Το κοινό καλείται να συμμετάσχει σε μία βιωματική εμπειρία των συνθηκών εξορίας και εγκλεισμού των Εβραίων, μέσω της φυσικής κίνησης στον χώρο του μουσείου. Στις προθήκες του μουσείου παρουσιάζονται προσωπικά αντικείμενα των θυμάτων
ΜΟΥΣΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Πολιτισμικό κεφάλαιο: Τρεις καταστάσεις: α. ενσωματωμένη β. αντικειμενοποιημένη γ. θεσμοποιημένη (τίτλοι σπουδών)
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Προβληματισμός για το πώς μπορεί το μουσείο να συμβάλει στην αποδοχή και την ένταξη της σκοπιάς του άλλου, της διαπολιτισμικής επικοινωνίας, της υβριδικότητας και της μείξης πολιτισμικών στοιχείων.