Grade`ni{tvo so YTONG. Prira~nik

Grade`ni{tvo so YTONG Prira~nik

Prira~nikot go podgotvi KSELA Bugarija EOOD i e vo soglasnost so aktuelnata normativna baza vo oblasta na grade`ni{tvoto vo Bugarija. Istovremeno, vo nego se dadeni i niza tehni~ki barawa spored DIN. Celta na ovoj Prira~nik e, so aktuelna informacija da se pomogne vo rabotata na stru~nite lica od oblasta na grade`ni{tvoto pri pravilnata upotreba na proizvodite od KSELA i da bide korisen za investitorite, proektantite, pretpriema~ite i za licata zadolèni za kontrola i nadzor vo procesot na gradeweto. Vo Prira~nikot se opfateni fizi~ko-mehani~kite i grade`nofizi~kite svojstva na materijalite, tehni~ki podatoci za site proizvodi na KSELA Bugarija EOOD, kako i preporaki za tehnologijata pri nivnoto vgraduvawe. Dadeni se pomo{ni sredstva (formuli, tabeli, grafici i dr.) za presmetka na karakteristikite na elementite od YTONG proizvodite i prepora~livi detali za nivna izvedba. So koristewe na Prira~nikot, na site u~esnici vo grade`no-investiciskiot proces }e im se ovozmoì kvalitetno sovremeno gradewe i izgradba na udobni i komforni zgradi za korisnicite, so dokaàna ekologi~nost i niski energetski tro{oci vo tekot na celiot period na eksploatacija. ]e im bideme blagodarni na site kolegi koi }e ni gi ispratat svoite zabele{ki i predlozi za podobruvawe na prezentiranoto izdanie. Na site im posakuvame uspeh vo rabotata so proizvodite na KSELA! Oddel Grade`ni{tvo i aplikativna tehnika KSELA Bugarija EOOD anwtech.bg@xella.com

3 Stranica Voved 4 A YTONG - materijal za povisok kvalitet na ìveewe 6 B YTONG i mikroklimata vo ìveali{teto 7 C YTONG i ìvotnata sredina 8 D Niskoenergetska YTONG - ku}a 10 E Proizvodstvo 11 F Drugi raboti i obrabotki na yidovite od YTONG - blokovi 35 G Konstrukcii 43 H Grade`na fizika na stanbeni zgradi i prostorii 61 I Nosivost na yidovi izvedeni so YTONG - blokovi 80 J

4 A Voved Novi idei od KSELA A So pojavata i potvrduvawe na proizvodite na KSELA, na na{iot gradeèn pazar se zadovoli edna potreba vo grade`ni{tvoto kade {to so godini se ~uvstvuva{e op{t nedostig od lesni betoni. YTONG gas-beton spa a vo grupata na avtoklavni }eliski betoni. Vo ekolo{ki pogled toj e ~ist mineralen produkt, proizveden od pesok, cement, negasena var, gips i voda. ]eliskata struktura se dobiva kako rezultat na hemiska reakcija pome u dodatokot od aluminiumska pasta i drugite sostavni materijali, pri {to se dobiva bezopasen vodorod koj e pri~ina za formirawe na vozdu{ni }elii, a toj celosno is~eznuva vo avtoklavite. Dobri toploizolaciski svojstva - kvalitet koj{to dobiva se pogolemo zna~ewe vo pogled na ekonomijata na energijata. Efikasnosta na YTONG kako materijal za toplinska izolacija se dolì na negovata }eliska struktura. Poznato e deka vozduhot vo miruvawe, t.e. vozduhot zatvoren vo malite }elii, e eden od najdobrite toplinski izolatori. Tokmu toa e slu~ajot so YTONG gas-beton, ~ii{to pori mu ovozmoùvaat okolu 9 pati podobra mo} za toplinska izolacija otkolku {to e slu~ajot so obi~niot beton; 3,5 pati podobra mo} od polni kerami~ki tuli; 3 pati podobra mo} od giter tulite i 2,5 pati podobra mo} od tulite so {uplini. YTONG predlaga najefektivno tehnolo{ko re{enie za ispolnuvawe na novite barawa pri proektirawe na toplinskata izolacija na zgradi. Nadvore{en yid so debelina d = 30 cm gi zadovoluva barawata spored normativite i nema potreba od dopolnitelna izolacija. Dobrite grade`ni svojstva na YTONG Dobrite grade`ni svojstva na YTONG se poznati i dokaàni na ubedliv na~in vo najva`ni svojstva se: Mala masa 450 650 kg/m 3, t.e. okolu 4 pati polesen od obi~niot beton. Ova zna~itelno svojstvo se dolì na }eliskata struktura na YTONG. Samo 20% od volumenot pretstavuva polna masa. Ostanatite 80% se pori, od koi 1/4 se mikropori (so dijametar pod 0,25 mm) i 3/4 makropori (so dijametar nad 0,25 mm). Postojanost na ogan Celosno se dolì na mineralniot sostav na gas-betonot. Toj e specificiran vo grupata na negorlivi materijali. Dobri kvaliteti vo pogled na cvrstinata i deformaciite Klasi na otpornost na pritisok B 2,5 i B 5 koi mu ovozmoùvaat da bide korisen kako nosiv konstruktiven materijal za yidovi, vklu~uvaj}i gi aseizmi~kite platna.

A Voved 5 Lesna obrabotlivost na proizvodite od YTONG na samoto gradili{te, pred izvedbata, za vreme na grade`nite operacii i podocna, za vreme na eksploatacijata. YTONG gas-beton moè da se se~e, dup~i, kove, lepi. Vo yidovite od YTONG moè da se pravat kanali, zaobleni rabovi, otvori i drugi podobnosti. Site ovie operacii se mo`ni so mal pribor od ra~ni alati. Pomali transportni tro{oci, mala potro{uva~ka na energija i rabotna raka zaradi: malata volumenska masa na proizvodite i mo`nosta za koristewe na proizvodi so pogolemi dimenzii; preciznite geometriski merki i ramnite povr{ini. YTONG ne e samo dobar materijal za toplinska izolacija. Toj sozdava i mikroklimatski komfor koj{to se dolì na: Dobrata paropropustlivost (okolu 5 pati pogolema od onaa na obi~niot beton), poradi koja yidot di{i, apsorbiraj}i go vi{okot vlaga vo prostorijata i, sprotivno, ispu{taj}i ja vlagata vo prostorijata pri su{ewe na vozduhot. Dobrata toplinska inercija so koja se zadrùva i amortizira vlijanieto na golemite amplitudi i naglite promeni na nadvore{nata temperatura. Izbegnuvawe na t.n. toplinski mostovi, zaradi homogenata i ednoobraznata struktura na yidovite i yidaweto so tenki fugi, 1 3 mm pome u redovite. U{te edno va`no svojstvo na YTONG e od golemo zna~ewe: Negovata dolgove~nost ne postojat eksploatacioni tro{oci za odrùvawe na izgradenite yidovi ili vo najmala mera, nenadminuvawe na onie za odrùvawe na yidovite od tula. A

6 B YTONG - materijal za povisok kvalitet na ìveewe B Zaedno so Vas nie sozdavame prostori za prestoj vo koi lu eto se ~uvstvuvaat prijatno i komforno, za mnogu godini odnapred. Sovremenata arhitektura na pove}ekatna izgradba e svrzana so raznoobraznost na formite i volumenite Samo so eden pogled e evidentno deka i pri niski i pri pove}ekatni objekti denes ne se obrnuva vnimanie samo na otpornosta na pritisok i statikata na zgradite. Arhitektonskata tvore~ka sila e vo poln podem za{to zgradite treba da imaat karakter, da im davaat izgled na selata i na gradovite. No, istovremeno so toa ne se zaborava i na faktorot efikasnost, za{to kakva }e bide polzata od najdobriot proekt ako poradi visokite tro{oci za izgradba toj ne moè da se realizira. Za eden sovremen materijal toa zna~i da se ostavat otvoreni site mo`nosti na arhitekturata i da se primenat sovremeni tehnologii. YTONG pokaà deka toa e mo`no. Gradeèn materijal koj sozdava prostor za ìveewe Gradime za lu eto. Arhitekturata i materijalite upotrebeni pri gradeweto sozdavaat prostori za ìvot. Tie sekojdnevno ne opkruùvaat i zaradi toa treba da se izvedeni na takov na~in, najdobro da odgovaraat na potrebite na ~ovekot. Od edna strana, toa zna~i da se gradi raznovidno i po mo`nost so golem zamav i racionalno, a od druga strana, grade`ni{tvoto treba da odgovara na biologijata na ~ovekot koj stanuva se po~uvstvitelen kon sredinata {to go opkruùva i ekologijata. YTONG e gradeèn materijal koj{to gi zadovoluva site pretenzii. Toj moè da se koristi pri gradba na ednofamilijarni ku}i, na zalepeni zgradi i zgradi vo niza, na pove}ekatni zgradi i t.n., davaj}i sloboda na formata so cel da se olesni realizacijata na arhitektonskata koncepcija. YTONG go kombinira raznoobrazieto na arhitekturata so efikasnosta So YTONG moè da se gradi brzo i efikasno. Zaradi golemite formati i lesnata obrabotka, pri investirawe vo gradeweto, YTONG gas-beton {tedi mnogu rabotno vreme i tro{oci. Zaradi dobrata otpornost na pritisok, bez problemi toj moè da se koristi za izvedba na yidovi {to nosat vertikalni i horizontalni sili. Osven toa, YTONG e proizveden od prirodni surovini, poseduva toplinsko-izolaciski svojstva i pretstavuva gradeèn materijal koj nudi vistinski prednosti vo pogled na kvalitetot na ìveeweto.

C YTONG i mikroklimata vo ìveali{teto 7 Optimalna mikroklima vo prostorijata dobiena po priroden pat Vo sekoe vreme YTONG sozdava prijatna klima vo prostorijata. Odli~nata toplinska izolacija vo zima {titi od stud, trajno ja racionalizira energijata i tro{ocite, bez potreba od dopolnitelni materijali za toplinska izolacija. Pri debelina na yid od 30 cm, YTONG gi postignuva i gi nadminuva normativno propi{anite visoki barawa za toplinska izolacija na zgradite. Izvedeno monolitno, so dobra zvu~na izolacija Masivniot na~in na gradewe so YTONG, pokraj ekonomija na vremeto i parite, garantira i odli~ni grade`no-fizi~ki svojstva. Zvu~nata izolacija na zgradite i nejzinite delovi e propi{ana vo DIN 4109 (Zvu~na izolacija vo visokogradba). Vo soglasnost so toj standard, na YTONG gas-betonot moè da mu se dodade zgolemuvawe od 2 db na vrednostite dobieni so presmetkite za zvu~na izolacija. Kaj nas, barawata se sodràni vo BDS 8998. Pregraden yid so debelina d = 15 cm od B5, D 700, garantira indeks na izolacija od vozdu{en zvuk R w = 41 db, koj gi zadovoluva normativite za pregradni yidovi vo stanbena zgrada. Protivpoàrna za{tita bez dopolnitelno prezemeni merki Kako ~ist mineralen gradeèn materijal, YTONG e negorliv i garantira maksimalna protivpoàrna za{tita. Toa e pri~inata za{to toj se koristi i za izvedba na protivpoàrni yidovi vo zgradite. Lesnotija pri dobivawe za{tedi Ergonomskite merki i sistemot pero i `leb davaat vistinski prednosti pri koristeweto, za{to YTONG blokovite ne samo {to se lesni za krevawe, tuku tie se postavuvaat i precizno. Samiot gradeèn materijal sozdava uslovi ~ovekot da se ~uvstvuva prijatno vo svoeto ìveali{te! C

8 D YTONG i ìvotnata sredina Ekonomija na energijata niz celiot tehnolo{ki ciklus D YTONG toa e gradeèn materijal, koj{to za{teduva mnogu energija u{te vo proizvodstvoto U{te pri osnovnite surovini: pesok, voda, negasena var i cement, YTONG se potpira na prirodata. Toj e ~ist mineralen materijal. Ovie surovini vleguvaat vo reakcija edna so druga i pravat soedinenija, takanare~enite kalciumovi hidrosilikati. Procesot se odviva vo avtoklavi, so parea, pri temperatura od okolu 200 C. Surovini direktno od prirodata YTONG se proizveduva od prirodni surovini: pesok, negasena var, cement, surov gips i voda, so {to se {tedi energija. Pri proizvodstvoto, vo nego se sozdavaat vozdu{ni pori. Vrz osnova na dobrite kvaliteti, YTONG ja nosi oznakata na germanskata rabotna asocijacija Ekolo{ki ~ist gradeèn proces i e ~len na germanskiot deloven krug za ekolo{ki menaxment. KSELA se odnesuva so isklu~itelna serioznost kon obvrskata za za~uvuvawe na ìvotnata sredina. Dokaz za toa e faktot {to KSELA e izbran za partner na Svetskiot fond za za{tita na prirodata. KSELA ja {titi prirodata bidej}i koristenite surovini gi ima pove}e od dovolno vo zemjinata kora, zagubite na energijata pri proizvodstvoto se mali, otpadot se reciklira. Pri koristeweto na objektite izgradeni so YTONG, tro{ocite za zatopluvawe kako i emisijata na CO 2 niz oxacite se mali poradi odli~nata toplinska izolacija. Kako vode~ko pretprijatie, KSELA ja ima svojata odgovornost za ~ovekot i prirodata. Simbol na toa e znakot na Svetskiot fond za za{tita na ìvotnata sredina me~eto panda. Za negovite grade`no-tehni~ki i grade`no-fizi~ki svojstva se griàt milionite mali vozdu{ni }elii koi pravat materijalot da bide otvoren za difuzija na vodenata parea, ili kako {to e poznato vo obi~niot govor materijal koj di{i. Pomala zaguba na energija pri proizvodstvoto Za da bidat pogodni za upotreba, prirodnite surovini i materijali dopolnitelno se obrabotuvaat, za {to e potrebna energija. So dobro konstruirana i sozdadena tehnika na proizvodstvo, KSELA postigna zna~itelno namaluvawe na zagubite na energija pri podgotovkata na surovinite i proizvodstvoto na gas-beton. Na primer, za proizvodstvo na 1m 3 YTONG gas-beton so masa od 0,4 do 0,5 t/m 3, denes ni se potrebni edvaj 320 KWh energija, vo sporedba so tradicionalnite bugarski grade`ni materijali za koi se potrebni okolu 680 KWh/m 3, pri {to YTONG e nesporen lider.

D YTONG i ìvotnata sredina 9 I transportot e faktor za ekonomija na energijata Kolku eden gradeèn materijal e polesen, tolku e pokorisen i poekonomi~en transportot od gledna to~ka na energijata. Zaradi malata masa, na YTONG mu e potrebna pomala energija za transport do gradili{teto, vo sporedba so mnogu drugi grade`ni materijali. [to podrazbirame pod poimot ekolo{ka rentabilnost Za da bide eden gradeèn materijal ekolo{ki rentabilen, toa zna~i dve raboti. Od edna strana, toj treba da e dolgove~en, za da bide energijata za negovoto proizvodstvo optimalno iskoristena. Od druga strana, pri eksploatacijata treba da tro{i {to e mo`no pomalku energija. Zaradi malite proizvodstveni tro{oci i odli~nite svojstva vo pogled na toplinskata izolacija, grade`niot materijal YTONG ima osobeno dobra ekolo{ka rentabilnost. D

10 E Niskoenergetska YTONG - ku}a KSELA gradi vo soglasnost so ìvotnata sredina, predlagaj}i kompletni re{enija E Edna od najva`nite temi na na{eto vreme e energetski ekonomi~noto grade`ni{tvo prilagodeno na ìvotnata sredina. Arhitektite se predizvikani da davaat novi re{enija, no pritoa da ne predizvikaat dopolnitelni tro{oci. Za taa cel, KSELA ve}e dolgo vreme u~estvuva vo istraùvaweto i demonstriraweto na proekti za energetski ekonomi~ni ku}i. Edna napolno sozreana koncepcija ja povrzuva ekologijata so ekonomijata Stanbenite zgradi koi se gradat spored dene{nite postrogi propisi za toplinska izolacija, se niskoenergetski zgradi od prvata generacija. No, ve}e e mo`no da se gradat zgradi so u{te pomala potreba od energija. Pozitivnoto vlijanie na YTONG vo delot na namaluvaweto na toplinskite zagubi niz nadvore{nite yidovi moè da odigra zna~ajna uloga vo ispolnuvaweto i nadminuvaweto na kriteriumite za eden niskoenergetski objekt.

F Proizvodstvo 11 Stranica Stranica F.1 Pregled na proizvodstvoto 12 F.2 Tehni~ki podatoci 14 F.2.1 Osnovni podatoci za YTONG proizvodite 14 F.2.1.1 Blokovi za yidarija 14 F.2.1.2 Nenose~ki natprozornici i nadvratnici 14 F.2.1.3 Blokovi vo forma na korito (U-profil) 15 F.2.1.4 Blokovi so kru`na forma 16 F.2.1.5 Plo~a Termobrowa YTONG-B 17 F.2.2 Toplinska izolacija 18 F.2.3 Protivpoàrna za{tita 19 F.2.3.1 Nosivi yidovi 19 F.2.3.2 Nenosivi yidovi 19 F.2.3.3 Protivpoàrni yidovi ednoslojni i dvoslojni 20 F.2.3.4 Barawa spored protivpoàrnite normativi 20 F.3 Blokovi za yidarija 24 F.3.1 Yidariji od blokovi 24 F.3.1.1 Op{ti podatoci 24 F.3.1.2 F.3.2 F.3.2.1 F.3.3 F.3.4 Obem na rabota i potrebno vreme za yidawe na yidovi od YTONG - blokovi 27 Lepila i malteri za yidarija so YTONG - blokovi 28 Lepilo za yidarija so YTONG - blokovi na tenka fuga 1 3 mm 28 Obrabotka na povr{inata na YTONG - yidovite 28 Podgotovka i nanesuvawe na malteri vrz yidovi od YTONG 28 F.3.4.1 Nadvore{ni malteri 29 F.3.4.1.1 YTONG osnoven malter 30 F.3.4.1.2 Nadvore{en malter od tradicionalni grade`ni materijali 31 F.3.4.2 Vnatre{en gipsen malter 33 F.2.3.5 Protivopoàrna za{tita na ~eli~ni stolbovi 20 F.2.4 Zvu~na za{tita 21 F.3.4.3 Kombinacija od razli~ni varijanti na dolni i gorni sloevi nadvore{ni mineralni malteri, podgotveni vrz baza na cement i var 33 F F.2.5 Statika 21 F.2.5.1 F.2.5.1.1 Stati~ka presmetka na yidovi od gas-beton blokovi 22 Presmetka na yidarija na centri~en pritisok 22 F.3.4.4 F.3.5 Za{tita na prostorii so zgolemena vlaga (bawi, peralni, WC-a i dr.) 33 Horizontalna izolacija so cel izbegnuvawe na kapilarno poka~uvawe na vlagata po yidovite od YTONG 34 F.2.5.1.2 Presmetka na yidarija po horizontalni i vertikalni fugi 22 F.2.5.1.3 Drugi stati~ki pokazateli 23

12 F Proizvodstvo F.1 Pregled na proizvodstvoto Klasa spored Koeficient jakost na prenesu- Opis Nadvore{en izgled Namena Dimenzii mm B, MPa; Klasa spored vawe na toplinata 1) masa λ R, W/(m K) D, kg/m 3 1 2 3 4 5 6 Blokovi za yidarija - mazni Nenosivi yidovi. Sloevi za toplinska {irina 50, 75, 100, 125,150, 175, 200, 250, B 2.5; D 500 B 5; D 600 0.150 0.180 izolacija. Nosivi yidovi i yidani aseizmi~ki platna samo od klasa B 5 300, 350 dolìna 600 viso~ina 250 B 5; D 700 Blokovi za yidarija - "pero i `leb Nenosivi yidovi. Sloevi za toplinska izolacija. {irina 100, 125, 150, 175, 200, 250, 300, 350 dolìna 600 viso~ina 250 B 2.5; D 500 B 5; D 600 B 5; D 700 0.150 0.180 Blokovi vo forma Za betonirawe na {irina 200, 250, 300, B 2.5; D 500 0.150 na korito armirano-betonski 350 B 5; D 600 0.180 U - profil gredi i natprozornici dolìna 600 i nadvratnici vo niv viso~ina 250 Blokovi so kru`na Za yidarija so kriv- {irina 200, 250, 300 B 2.5; D 500 0.150 forma ina kako del od krug viso~ina 250 B 5; D 600 0.180 vnatre{en radius F 800 7000 Nenosivi natpro- Za nenosivi natpro- {irina 100, 125, 150, B 2.5; D 500 0.18 zornici od zornici i nadvratni- 175, 200, 250, 300 B 5; D 600 0.22 zalepeni YTONG - ci vrz otvor od 62 do dolìna 850 1800 blokovi 122 cm viso~ina 250 Plo~a Za obloùvawe na {irina 90 Â 2.5; D 500 0.068 Termobrowa yidovi na postoe~ki dolìna 600 mineralna volna YTONG - B zgradi. Za podobru- viso~ina 250 ρ=65 kg/m 3 vawe na toplinskata izolacija. Plo~i za pod Za izvedba na kom- {irina 250 B 5; D 600 0.180 pleksni katni i dolìna 600 pokrivni plo~i so viso~ina 175 nosivi rebra i gorna plo~a od armiran beton 1) Prikaànite vrednosti na koeficientot na prenesuvawe na toplinata se za gas-beton so masena vla`nost 6% ± 2%

F Proizvodstvo 13 Opis Nadvore{en izgled Namena Pakuvawe 1 2 3 4 YTONG - lepilo za yidarija Mineralno lepilo so hemiski dodatoci za yidarija so blokovi od gas-beton Suva me{avina, ispora~ana vo hartieni vre}i so teìna od 25 kg YTONG - nadvore{en osnoven malter Hidrofoben var-cementen malter so dodatoci za nadvore{en malter. Preku nego, kako zavr{en sloj, moè da se nanesuvaat site mineralni, hidrofobni i dekorativni malteri so cvrstina na pritisok pomala od 4 MPa. Suva me{avina, ispora~ana vo hartieni vre}i so teìna od 40 kg F

14 F Proizvodstvo F.2 Tehni~ki podatoci F.2.1 Osnovni podatoci za YTONG - proizvodite F.2.1.1 Blokovi za yidarija Proizvod Blokovi za yidarija Klasa spored Koeficient Klasa spored Normativna otpornosta na na toplinska masa, teìna, pritisok, sprovodlivost MPa kg/m 3 kn/m 3 λ R, W/m.K B 2,5 D 500 5,5 0,150 B 5 D 600 6,6 0,180 B 5 D 700 7,7 0,220* * Vrednosta e dobiena so presmetka F F.2.1.2 Nenosivi natprozorski i nadvratni gredi Nenosivite natprozorski i nadvratni gredi se izrabotuvaat otkako }e se ise~at i zalepat od standardni gas-beton blokovi za yidarija, spored klasata za otpornost na pritisok B 2,5 i klasata za masa D 500 ili spored klasata za otpornost na pritisok B 5 i klasata za masa D 600, proizvedeni vo soglasnost so BDS 4747-87 i BDS EN 771-4:2004. Se armiraat so ~elik A III vo soglasnost so prikaànite {emi. Tie sluàt za premostuvawe na otvori nad vrati i prozorci. Dokolku se potrebni natprozornici/nadvratnici podolgi od 1800 mm, tie se montiraat na samoto mesto. Tehni~kite upatstva za toa gi dava KSELA Bugarija EOOD. Oznaka Monta`na teìna 1) Sredna vrednost na toplinska sprovodlivost Λ B 2,5; D 500 B 5; D 600 B 2,5; D 500 B 5; D 600 ÉÅô ( d ı L ı h ) kg/m W/mK ÉÅô ( 100 ı L ı 250 ) 23 26 0,23 0,28 ÉÅô ( 125 ı L ı 250 ) 27 30 0,21 0,25 ÉÅô ( 150 ı L ı 250 ) 30 34 0,20 0,24 ÉÅô ( 175 ı L ı 250 ) 38 43 0,20 0,23 ÉÅô ( 200 ı L ı 250 ) 42 47 0,19 0,22 ÉÅô ( 250 ı L ı 250 ) 49 56 0,18 0,22 ÉÅô ( 300 ı L ı 250 ) 56 64 0,18 0,21 ÉÅô ( 350 ı L ı 250 ) 63 72 0,18 0,21 Nadvore{en izgled 1) Monta`nite teìni se presmetani so privremena masena vla`nost na gas-betonot od 12%

F Proizvodstvo 15 L d = 100, 125, 150 mm d =175, 200, 250, 300, 350 mm 250 40 40 c l 1220 c a35a a35 b 35a d d L Monta`na poliuretanska (PU) pena AB plo~a Nenosiv natprozornik/nadvratnik h 250 15 d 100 125 150 d 175 200 250 300 350 a 32,5 45 57,5 a 35 40 40 50 50 b 35 50 100 130 180 d debelina na blok L dolìna na natprozornik/nadvratnik h viso~ina na blok (na red yidarija), h = 250 mm za site blokovi c dolìna na nalegnuvawe vrz yidot F F.2.1.3 Blokovi vo forma na korito (U profil) 50 50 250 75 175 600 d Klasa Dimenzii na napre~en Klasa spored presek, mm spored Oznaka otpornosta masata, na pritisok, d h MPa kg/m 3 äå (350ı600ı250) 350 250 äå (300ı600ı250) Â 2,5 D 500 300 250 äå (250ı600ı250) Â 5 D 600 250 250 äå (200ı600ı250) 200 250 Blokovite vo forma na korito se izrabotuvaat so se~ewe od standardni blokovi za yidarija od klasata spored otpornost na pritisok B 2,5 i klasata spored volumenska teìna D 500 ili od blokovi za yidarija od klasata spored otpornost na pritisok B 5 i klasata spored volumenska teìna D 600, proizvedeni vo soglasnost so BDS 4747-87 i BDS EN 771-4:2004. Tie sluàt vo niv da se betoniraat AB serklaì i natprozornici/nadvratnici.

16 F Proizvodstvo F.2.1.4 Blokovi so kru`na forma d Blokovite so kru`na forma se izrabotuvaat so se~ewe od stan- r dardnite blokovi za yidarija od klasata spored otpornosta na pri- R α 0 tisok B 2,5 i klasata spored volumenskata teìna D 500 ili od blokovi za yidarija od klasata spored otpornosta na pritisok B 5 i klasata spored volumenska Oznaki na blokovi so kru`na d = 200, 250, 300 mm debeli- teìna D 600, proizvedeni vo forma: na na yidot soglasnost so BDS 4747-87 i ÄÁ (r x d x h) r vnatre{en radius na BDS EN 771-4:2004. ÄÁ (r x 200 x 250) yidot Tie sluàt za yidawe na kru`ni ÄÁ (r x 250 x 250) R nadvore{en radius na yidovi, koi{to vo proektot se del ÄÁ (r x 300 x 250) yidot od krug. h viso~ina na blok (na red yidarija), h=250 mm za site blokovi F Normirani dimenzii na blokovi so kru`na forma vo mm 1) d = 300 mm r 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 α gon 34,57 31,62 29,15 27,03 25,20 23,61 22,21 20,96 19,85 18,85 17,95 17,12 16,38 d = 250 mm r 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 α gon 36,26 33,03 30,33 28,05 26,09 24,38 22,89 21,57 20,39 19,34 18,39 17,53 16,74 d = 200 mm r 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 α gon 38,13 34,57 31,62 29,15 27,03 25,20 23,61 22,21 20,96 19,85 18,85 17,95 17,12 1) Po prethodno usoglasuvawe se primaat pora~ki i za se~ewe na gas-beton blokovi so proizvolen vnatre{en radius r, ne pomal od 800 mm i ne pogolem od 7000 mm Brojot na blokovite so kru`na forma DB vo eden red yidarija se odreduva na toj na~in {to centralniot agol na krivoliniskiot yid se deli so agolot α vo gradusi za eden blok, daden vo gornata tabela, imaj}i predvid deka: poln krug = 400 gon polovina krug = 200 gon centralen prav agol = 100 gon i t.n.

F Proizvodstvo 17 F.2.1.5 Plo~i Termobrowa YTONG B Relativniot koeficient na difuzija na vlaga e: Geometriskite dimenzii i proizvodnite tolerancii se prika`ani na slikata. Te`ina na plo~ata e 4,65 kg µ = 3,4, a ekvivalentnata debelina na vozdu{en sloj za difuzija na vodena parea e S d = 0,31 m d i R Λ = Σ, λ i kade {to R Λ e toplinskiot otpor na grade`niot element 0,05 0,002 0,04 R Λ = + + 0,15 0,9 0,04 R Λ = 1,336 m 2 K/W Plo~ata Termobrowa YTONG B se montira so pomo{ na nadol`ni ne r osuva~ki perforirani profili, tipli, {rafovi i podlo{ki. Pri izrabotkata na fugite 1 3 mm i lepewe vrz yidot, potro{uva~kata na cementno lepilo iznesuva 5 kg/m 2. Koeficient na toplinska sprovodlivost niz plo~ata e: 1 Λ = R Λ = 0,748 W/m 2 K F 1. Gas-beton 2. Mineralna volna

18 F Proizvodstvo F.2.2 Toplinska izolacija R - toplinski otpor vo (m 2 K)/W d i R = R si + Σ + R se, λ i kade {to R si + R se = 0,13 + 0,04 = =0,17 (m 2 K)/W, d i debelina na gas-beton λ i koeficient na toplinska sprovodlivost za soodvetna klasa na gas-beton U koeficient na prenesuvawe na toplinata vo W/(m 2 K) 1 U = R kade {to R si e vnatre{en povr{inski otpor vo (m 2 K)/W; R se e nadvore{en povr{inski otpor vo (m 2 K)/W. Za nadvore{ni yidovi R si = 0,13 (m 2 K)/W; Vo soglasnost so Naredba br. 7 za toplinska za{tita i za{teda na energija na zgradi koja e vo sila od 01.03.2005 godina, maksimalna dozvolena vrednost na koeficientot na prenesuvawe na toplinata na nadvore{nite yidovi vo zatopluvani zgradi (vo novi i pri rekonstrukcija na fasadni yidovi so izolacija od nadvore{na strana) e R se = 0,04 (m 2 K)/W. U max 0,50 W/(m 2 K) F Nemalterisana yidarija od YTONG blokovi so tenka fuga i lepilo 1 3 mm Simbol Edinica Klasa spored otpornost na pritisok, Klasa spored masa, kg/m 3 λ R, W/mK Debelina na yidot bez malter, mm MPa 50 75 100 125 150 175 200 250 300 350 d i λ i R U m 2 K 2.5 500 0.16 0.31 0.47 0.62 0.78 0.94 1.09 1.25 1.56 1.88 2.19 W 5 600 0.19 0.26 0.39 0.53 0.66 0.79 0.92 1.05 1.32 1.58 1.84 m 2 K 2.5 500 0.16 0.48 0.64 0.79 0.95 1.11 1.26 1.42 1.73 2.05 2.36 W 5 600 0.19 0.43 0.56 0.70 0.83 0.96 1.09 1.22 1.39 1.75 2.01 W 2.5 500 0.16 2.08 1.56 1.27 1.05 0.90 0.79 0.70 0.58 0.49 0.42 m 2 K 5 600 0.19 2.33 1.79 1.43 1.20 1.04 0.92 0.82 0.72 0.57 0.50

F Proizvodstvo 19 F.2.3 Protivpoàrna za{tita Vo soglasnost so DIN 4102, YTONG gas-beton pripa a na klasata A-1 so negorlivi grade`ni materijali. Klasata na protivpoàrna otpornost na grade`nite materijali go prikaùva nivnoto vremetraewe na otpornosta na ogan vo minuti. Normirani se slednite klasi na otpornost na ogan: F 30, F 60, F 90, F 120 i F 180. F.2.3.1 Nosivi yidovi Proizvodi Blokovi od gasbeton Sila na pritisok Minimalna debelina na yid od gas-beton vo mm za da se zadovoli klasata na protivpoàrna otpornost F30-A F60-A F90-A F120-A F180-A σ 0.3 115 150 150 150 150 N/mm 2 (115) (115) (115) (115) (115) σ 1.0 150 175 200 240 240 N/mm 2 (115) (150) (175) (200) (200) σ 1.6 175 200 240 300 300 N/mm 2 (150) (175) (175) (200) (240) Vrednostite vo zagradi vaàt za dvostrano malterisani yidovi F F.2.3.2 Nenosivi yidovi Proizvodi Blokovi od gasbeton Malter Minimalna debelina na yid od gas-beton vo mm za da se zadovoli klasata na protivpoàrna otpornost F30-A F60-A F90-A F120-A F180-A W30-A W60-A W90-A W120-A W180-A Od dvete strani 75 75 100 100 125 Nemalterisani 75 75 100 125 150

20 F Proizvodstvo F.2.3.3 Protivpoàrni yidovi - ednoslojni i dvoslojni, spored DIN 4102 Proizvodi Blokovi od gas-beton Klasa spored masa, Minimalna debelina, mm Dozvolena vitkost kg/m 3 ednoslojna dvoslojna h S /d 600 240 2 x 175 spored 500 300 2 x 240 DIN 1053 F.2.3.4 Barawa spored protivpoàrnite normativi Spored bugarskite "Protivpoàrni grade`notehni~ki normi" (Naredba br. 2), za I stepen na protivpoàrna otpornost na zgradite i industriskite objekti se bara negorliv materijal so otpornost na ogan kako {to sledi: za nosivi yidovi, stolbovi i skali{ni yidovi - 150 minuti; za nenosivi nadvore{ni i vnatre{ni yidovi - 30 minuti; za dilataciski yidovi, yidovi na hodnici i drugi pati{ta za evakuacija - 60 minuti. F F.2.3.5 Protivpoàrna za{tita na ~eli~ni stolbovi êli~ni stolbovi so razli~ni napre~ni preseci moàt da bidat za{titeni od poàr so obloùvawe so YTONG blokovi so debelina 75 125 mm. Vo narednata tabela e dadena granicata na otpornost na poàr vo minuti, pri postignuvawe na razli~na kriti~na temperatura za ~elik, vo zavisnost od debelinata na oblogata. Poàrna otpornost na ~eli~ni stolbovi za{titeni so obloga od YTONG blokovi, klasa B 2.5, D 500 Forma na stolbot Stolbovi so sanda~est presek Stolbovi so presek vo forma na Faktor na Granica na Faktor na Granica na í Íapple. [ o C] d d masivnost otpornost na masivnost otpornost na [mm] [mm] Hp/A [m -1 ] poàr, [min] Hp/A [m -1 ] poàr, [min] 88 175 75 175 150 440 176 190 100 >150 90 214 75 178 201 191 205 125 >150 500 88 187 75 183 150 188 205 100 >150 90 214 75 186 214 550 88 202 75 183 150 202 205 100 150 90 214 75 192 214 Hp - nadvore{en parametar na konturata na presekot na stolbot; A - povr{ina na presekot na stolbot; Hp/A - faktor na masivnosta na ~eli~niot stolb [m -1 ]; T kr. - kriti~na temperatura na ~eli~niot stolb [ C]; Na~inot na obloùvaweto e prikaàn vo delot N.6 (Konstrukcii) vo Prira~nikot.

F Proizvodstvo 21 F.2.4 Zvu~na za{tita Vrz osnova na DIN 4109 (izdanie od 1989 godina) Simbol Edinica Klasa Klasa Proizvodi Debelina na yidot, mm spored spored otpornost masa, na pritisok, kg/m 3 MPa 100 125 150 175 200 250 300 Yidarija od B 2.5 D 500 R' W db blokovi od gasbeton 35 37 38 39 42 46 49 Â 5 D 600 37 38 40 42 44 49 51 R W indeks na zvu~na izolacija od vozdu{en zvuk Yidarijata se pravi so cementno lepilo so fuga 1 3 mm Za debelini na yidot 100 175 mm, dvostrano malterisuvawe, so vnatre{no gletuvawe so gipsen malter 4 5 mm Za debelini na yidot 200 300 mm, nadvore{en malter so debelina 12 15 mm i vnatre{no gletuvawe so gipsen malter 4 5 mm F.2.5 Statika Vo soglasnost so bugarskite "Normi za proektirawe na betonski i armirano-betonski konstrukcii" (izdanie 1988 godina), YTONG gas-betonot, kako osnoven vid }eliski beton, za stati~ki presmetki spored metodot na grani~ni sostojbi, gi ima slednite normativni i presmetkovni karakteristiki: F Vid na napregawe, oznaka Presmetkovni napregawa za grani~na sostojba od I grupa pri klasa na otpornost na pritisok vo MPa 2.5 5 pritisok (jakost na prizma), R b 1.6 3.1 istegawe vo oska, R bt 0.14 0.24 Vid na napregawe, oznaka Normativni napregawa i presmetkovni napregawa za grani~ni sostojbi od II grupa pri klasa na otpornost na pritisok vo MPa 2.5 5 pritisok (jakost na prizma), R bn, R b,ser 2.4 4.6 istegawe vo oska, R btn, R bt,ser 0.31 0.55

22 F Proizvodstvo F.2.5.1 Stati~ka presmetka na yidovi od gas-betonski blokovi F.2.5.1.1 Presmetka na yidarija na centri~en pritisok Stati~kata presmetka na yidovi od YTONG gas-betonski blokovi se pravi vo soglasnost so bugarskite "Normi za proektirawe na yidani konstrukcii" (izdanie 1985 godina). Presmetkovnata otpornost na pritisok R na yidarija pri visina na redot 200 300 mm, spored markata na malter i gas-beton e: Klasa na otpornost Presmetkovna otpornost na pritisok R na yidarija pri marka na malter vo MPa Presmetkovna otpornost na pritisok R na yidarija so cementno lepilo 7.5 5 2.5 1.0 0.4 na fuga 1 3 mm B 2.5 0.80 0.75 0.65 0.55 0.80 B 5 1.35 1.30 1.20 0.95 0.90 1.30 F.2.5.1.2 Presmetka na yidarija po Presmetana otpornost na istegawe horizontalni i vertikalni fugi vo oskata: R t = 0.16 MPa Presmetkovnite otpornosti na yidarija pri marka na malter od Za horizontalen presek niz 5 MPa i pogolema se: fugite (A - A) Za presek niz fugite (B - B) Presmetana otpornost na istegawe Presmetana otpornost na istegawe pri svitkuvawe vo presek A - A i pri svitkuvawe: pri glavni napregawa na istegawe pri svitkuvawe: F A B R tb = 0.25 MPa B C C A R tb = R tm = 0.12 MPa Presmetana otpornost na smolknuvawe (tangencijalni sili): R sh = 0.16 MPa Za vertikalen presek niz blokovi (C - C) Klasa na gas-beton B 2.5 B 5 Istegawe vo oska R t 0.10 0.06 Istegawe pri svitkuvawe R tb 0.10 0.16 Glavni napregawa na istegawe R 1) tm 0.10 0.16 Smolknuvawe R 2) sh 0.20 0.40 1) Presmetkovnite otpori na istegawe pri svitkuvawe i glavnite napregawa na istegawe se odnesuvaat na celiot presek na ru{ewe na yidarijata. 2) Presmetkovniot otpor na smolknuvawe vo presek C - C se odnesuva samo na povr{inata na presekot niz blokovite, bez da se zema povr{inata na presekot niz vertikalnite fugi.

F Proizvodstvo 23 F.2.5.1.3 Drugi stati~ki pokazateli Ostanatite stati~ki golemini se: R U sredna granica na sila na pritisok R U = KR = 2R, kade {to ä=2 Ö 1 modul na elasti~nost (po~eten modul na deformacija) pri kratkotrajni optovaruvawa Ö 1 = α. R U kade {to elasti~nata karakteristika α: Marka na malter za yidarija vo 2.5 1 0.4 MPa α 750 750 500 Ö modul na deformacii pri presmetkata na konstrukciite na jakost Ö = 0,5 Ö 1 Ö modul na deformacii pri odreduvawe na deformaciite na yidarii od nadol`ni i napre~ni sili vo stati~ki neopredelivi ramkovni konstrukcii, vo koi yidariite rabotat zaedno so elementite od drugi materijali, kako i pri odreduvawe na periodot na oscilacija i na krutosta na konstrukciite Ö = 0,8 Ö 1 ξ soodvetna deformacija na yidariite so o~ituvawe na plasti~nata deformacija σ ξ = V E 1 σ napregawe na pritisok V koeficient, koj{to go ozna~uva vlijanieto na plasti~nata deformacija na yidarijata Modulot na elasti~nosta na yidariite E 1, pri konstantni i prodol`eni optovaruvawa, so o~ituvawe na plasti~nata deformacija, treba da se namali so delewe so koeficientot na plasti~na deformacija V = 3,5. Deformacijata od sobirawe pri su{ewe e 4.10-4 ili 0,4 mm/m Modul na lizgawe G = 0,4 Ö 1 Koeficient na linearno {irewe na yidarijata pri temperaturni promeni od 1 ä Â α t = 0,000008 F

24 F Proizvodstvo F.3 Blokovi za yidarija F.3.1 Yidarii od blokovi F.3.1.1 Op{ti podatoci YTONG blokovite od gas-beton se koristat za izvedba na yidarii so lepilo i fugi so debelina 1 do 3 mm. YTONG blokovite se proizveduvaat so razli~ni profili na ~elnata fuga: mazni; na "pero i `leb". Blokovite od gas-beton se koristat za yidarija na: nosivi i nenosivi nadvore{ni yidovi; nosivi i nenosivi vnatre{ni yidovi; vnatre{ni i nadvore{ni yidovi na prostorii vo suteren, so prezemawe na specijalni merki za hidroizolacija; protivzemjotresni yidovi (platna) vo zgradi, vklu~uvaj}i do 3 kata (klasa B 5; D 600). F To~nata izvedba na yidariite od YTONG blokovi zna~itelno se olesnuva so koristewe na alatot predlo`en od strana na YTONG.

F Proizvodstvo 25 Alat YTONG - pila za se~ewe na YTONG blokovi do potrebnata dolìna YTONG - gumen ~ekan za doteruvawe na blokovite YTONG - nazabena lopatka za nanesuvawe na lepiloto za slednite debelini: 7,5; 10; 12,5; 15; 17,5; 20; 25; 30 cm Koristeweto na specijaliziraniot YTONG alat ovozmoùva izvedba na kvalitetna yidarija i vodi do za{teda na rabotnoto vreme i na materijalite. Osven ovie, se koristat i voobi~aenite alati: nivelir ("vaser-vaga") so dolìna od 80 cm, letva od aluminium ("mastar") so dolìna 2 3 m. YTONG - agol za se~ewe, obezbeduva pravoagolnost (perpendikularnost) na ise~enite povr{ini YTONG - me{alka za elektri~na bor-ma{ina za me{awe na grade`nite malteri YTONG - alat za dlabewe na kanali vo yidovite za vodovod i kanalizacija i elektri~ni instalacii F YTONG - ramno svrdlo za leì{ta na elektri~ni kutii YTONG - rende za otstranuvawe na neramninite na redovite vo tekot na yidaweto YTONG - gletarka so brus-hartija za izmaznuvawe i fina obrabotka na neramninite na yidarijata

26 F Proizvodstvo Gi predlagame YTONG - blokovite so klasa na otpornost 2,5 i 5 MPa, taka {to za nadvore{ni nenosivi yidovi prete`no se koristi klasata B 2,5; D 500, a za yidovi optovareni so vertikalni tovari - B 5; D 600. Za nenosivi vnatre{ni yidovi so debelina 100 200 mm prepora~uvame klasa B 5; D 700. Nosivi yidovi, koi{to treba da primat horizontalni seizmi~ki sili kako yidani protivzemjotresni platna, se izveduvaat od YTONG - blokovi od klasata B 5 MPa; D 600, so debelina ne pomala od 250 mm. Pregradni yidovi pome u oddelni stanovi i drugi prostorii se pravat prete`no kako dvoslojni, so vozdu{en sloj od 40 mm. Yidanite sloevi se so debelina od 125 do 175 mm spored tehni~kite barawa za zvu~na izolacija, a fugata mo`e da se ispolni so mineralna volna. F Potro{uva~ka na materijali Pri debelina Koli~estvo na blokovi YTONG - lepilo pri debelina na yidarska fuga od 1 3 mm na blokovite mazni blokovi blokovi na "pero i `leb" mm apple/m 3 apple/m 2 kg/m 2 kg/m 3 kg/m 2 kg/m 3 50 133 0.8-75 89 1.1-100 67 1.5 1.1 125 53 1.9 1.4 150 45 2.3 1.7 6.7 15 175 38 2.6 1.9 11 200 33 3.0 2.2 250 27 3.8 2.8 300 22 4.5 3.3 350 19 5.3 3.8

F Proizvodstvo 27 F.3.1.2 Obem na rabotata i potrebno vreme za yidawe na yidovi ot YTONG - blokovi Delokrug na rabota: Razmeruvawe i iscrtuvawe na yidovite vo horizontala spored rabotnite crteì; Prenesuvawe na materijalite i pomo{nite sredstva (blokovi, lepilo, rabotni skeliwa, talpi) do mestata na yidawe, vklu~uvaj}i go i krevaweto na viso~ina od 20 m i horizontalno premestuvawe do 30 m; Podgotvuvawe na cement-varov malter za prv red i lepilo; Postavuvawe na cement-varov la, vertikalno i vo pravoliniska polo`ba so pomo{ na nivelir, gumen ~ekan i mastar; Po potreba, se~ewe na blokovi so pila spored merkite; Po potreba, brusewe ili rendawe so rende na neramninite na horizontalnata fuga; Postavuvawe na lepilo vo horizontalnata fuga (pri blokovi na "pero i `leb"), a kaj maznite i po vertikalna fuga; Ostavawa na otvori za vrati, prozorci, ni{i i dr.; îstewe na iste~enoto lepilo od fugite; îstewe na skeleto i rabotnata Normativite se odnesuvaat na yidarija so viso~ina do 3 m. Pri viso~ina pogolema od 3 m, za sekoj sleden metar tie se zgolemuvaat za koeficient 1,05. Pri kompleksni (pove}eslojni) yidovi vo koi u~estvuvaat sloevi od gas-beton blokovi, se pravi posebno normirawe. Neophodnite rabotni sredstva glavno se: Kran so soodvetna nosivost za krevawe i prenesuvawe na materijalite i soodvetni dodatoci; Rabotni skeliwa; malter za prviot red (eventualno postavuvawe folija za hidroizolacija pome u dva sloja malter, ako postoi opasnost od iska~uvawe na voda po yidot pri yidawe nad sutereni i temeli); Postavuvawe na blokovite i nivno fiksirawe vo horizonta- povr{ina i isfrlawe na grade`niot otpad; Demontaà na skeleto. Alati za yidawe so gas-beton od firmata KSELA Bugarija EOOD. F Orientaciono vreme za rabotna raka i mehanizacija na blokovi od klasata na volumenska masa 600 kg/m 3 Debelina na yidot Vid na fugata 75 100 mazna "pero i `leb" 125 150 mazna "pero i `leb" 175 200 mazna "pero i `leb" 250 mazna "pero i `leb" 300 mazna "pero i `leb" Rabotna raka Mehanizacija Edinica Celi yidovi bez otvori so dolìna nad 2,40 m Yidarija na oddelni segmenti i yidovi so otvori Edinica Normativ 0.78 0.83../m 2 0.65 0.71 0.75 0.80./m 2 0.02 0.70 0.75 3.35 3.81 3.11 3.50../m 3 3.22 3.54 2.95 3.20./m 3 0.14 3.08 3.30 2.78 3.00 Vo tabelata so dadeni orientacioni vremiwa na rabotnata raka e sodràn obemot na rabota opi{an do tuka. Ovie orientacioni vremiwa se baziraat na rabotna grupa (brigada) od trojca rabotnici - dvajca yidari i eden pomo{en rabotnik.

28 F Proizvodstvo F F.3.2 Lepila i malteri za yidarija so YTONG - blokovi F.3.2.1 Lepilo za yidarija so YTONG - blokovi na tenka fuga 1 3 mm Odgovara spored barawata na DIN 1053, del 1 za lepilo nanesuvano vo tenok sloj. Tehni~ki podatoci za lepiloto se: Jakost na pritisok po 28 dena - pogolema od 10 MPa; Jakost na smolknuvawe po 28 dena - pogolema od 0,5 MPa; Raspolo`livo vreme za rabota so lepiloto - pove}e od 4 ~asa; Raspolo`livo vreme za korekcija na postavenite zalepeni blokovi - pove}e od 7 minuti. na debelinata na yidot. Potro{uva~kata na me{avinata vo kg/m 2, za yidarija, e dadena vo prethodnata to~ka F.3.1.1. Koristeweto na drugi sli~ni me{avini na cementna osnova e analogno. F.3.3 Obrabotka na povr{inite na YTONG - yidovite Masivnite grade`ni materijali kako YTONG od nadvore{nata strana treba da imaat efikasna za{tita od atmosferski vlijanija, za dolgotrajno da gi so~uvaat dobrite svojstva. Samo edno boewe ili {pahtuvawe so lepilo bi bila nedovolna za{tita. Pri poroen do`d ili termi~ki vlijanija, edna takva obrabotka ne e vo sostojba da gi prezeme napregawata ili za podolgo vreme da go izdrì vlaèweto na yidot. Obrabotka na yidnite povr{ini od vnatre{na strana se nalaga od arhitektonski barawa i estetski efekti. Edinstveno vo suvi vizbi ili magacinski prostorii vnatre{nite povr{ini moè da bidat neobraboteni ili samo da se izbojat. Kako za{tita od atmosferskite vlijanija, obi~no se nanesuva osnoven YTONG - malter ili tradicionalen malter od var i cement, a potoa, kako zavr{en sloj, nekoj dekorativen malter. Me utoa, moè da se koristat i malteri od tradicionalni grade`ni materijali - var, cement i pesok. Za vnatre{na obrabotka na povr{inite obi~no se koristat gipsani i soodvetno gips-varovi malteri, so ili bez prethodna obrabotka na osnovata. Vo vnatre{nite prostorii direktno moè da se postavuvaat fajansovi plo~ki, dokolku povr{inata na yidot e dovolno ramna i vo oska. F.3.4 Podgotovka i nanesuvawe na malteri vrz yidovi od YTONG Nekoi od fizi~kite svojstva na materijalot gas-beton, kako {to e zna~itelnata poroznost, povr{inskoto vodovpivawe, sobiraweto pri su{ewe i dr., baraat pospecijalni svojstva na koristenite malteri i sogleduvawe na opredeleni pravila i redosled pri izveduvaweto na mal- Lepiloto pretstavuva fabri~ki podgotvena suva modificirana mineralna me{avina, ispora~ana vo hartieni vre}i. Se me{a so voda vo plasti~ni kofi, so pomo{ na YTONG - me{alka montirana na bor-ma{ina, so bavni vrteì. Treba da se po~ituvaat upatstvata za rabota otpe~ateni na vre}ata. Se postavuva so nazabeni YTONG - lopatki so {irina {to odgovara

F Proizvodstvo 29 terxiskite raboti. Za ovaa cel, za difuzija na vodenata parea da tradicionalnite malteri vrz baza podolu davame upatstva za izbor i bide S d 2 m, kade {to na cement-var-pesok (prodolèn kvalitet na koristenite malteri, S d = µ.d. malter), no so po~ituvawe na sled- na~in na nivnata podgotovka, opis µ - relativen koeficient na nite zabele{ki. na redosledot i izvr{uvaweto na difuzija na vlaga oddelni rabotni operacii. d - debelina na slojot malter (m) Pred po~etokot na malterisuvaweto se vr{i podgotovka na yidot od F.3.4.1 Nadvore{ni malteri Vo ovoj slu~aj, proizvodot na gas-beton, kako {to e brusewe, a dvete golemini e: site praznini i otvori se zapolnu- Nadvore{nite malteri sluàt za w.s d 0,1. vaat i izramnuvaat do povr{inata za{tita na izyidanite yidovi od na yidot. Yidot se ~isti so metla atmosferski vlijanija. Obi~no, Otpornosta na pritisok na oddel- ili tvrda ~etka od zalepeni tie se dvoslojni. Prviot sloj so nite sloevi na nadvore{niot mal- ~esti~ki ili delovi {to se ronat. debelina od okolu 10 mm e ter treba da se namaluva vo naso- osnoven i preku nego se nanesuva ka od osnovata kon nadvore{nata Malterisuvaweto se vr{i pri tem- vtoriot sloj so debelina 3 8 mm, povr{ina. Malterite se podgotvu- peraturi nad +5 C, pri {to, gor- koj{to e dekorativen, hidrofoben, vaat od mineralni surovini. Za nite sloevi od malterot treba da a istovremeno moè da bide i zgolemuvawe na toplinsko-izola- se za{titat od direkten do`d ili vodoodbiven. Se koristat i cionata mo} i namaluvawe na sop- brzo su{ewe na vlagata kako ednoslojni malteri so debelina stvenata teìna, se koristat i rezultat na direktno son~evo 10 13 mm, koi{to se hidrofobni. lesni malteri, prigotveni so greewe ili struewa na vozduhot. Obi~no, tie imaat strukturalna dodatoci od lesni polniteli. Nanesuvaweto na sekoj nareden povr{ina. Vkupnata debelina na Sposobnosta za vodoodbivnost se sloj malter treba da se vr{i nadvore{nite malteri treba da postignuva so dodavawe na pogodni otkako prethodniot sloj e dovolno bide okolu 15 mm. Tie treba da bidat dovolno vodonepropustlivi hemiski dodatoci vo malterot. Pretpostavka za efektivnosta na stvrdnat. Na primer, se ~eka od 1 do 3 denono}ija, vo zavisnost od F i da imaat jakost na adhezija pri vodoodbivniot sloj e toj da ne okolnata temperatura. Najposle, nanesuvaweto vrz gas-betonot. bide potenok od 6 mm. Vo oddelni golema upotreba imaat fabri~ki Treba da bidat hidrofobni, a isto slu~ai, zaradi podobruvawe na podgotvenite suvi me{avini za taka gornite sloevi da se vodood- vodonepropustnosta na malteri, vo pakuvawa od 25 do bivni. nadvore{nite malteri, vrz 40 kg, koi{to na samoto mesto na gorniot sloj, so prskawe se nanesu- objektot se me{aat so voda i Najdobro e da se koristat nad- va pokriven sloj koj ne treba da neposredno se pristapuva kon vore{ni hidrofobni malteri puka, vpiva ili propu{ta voda. Vo nivnoto vgraduvawe. spored DIN 18550, del 1, so koefi- toj slu~aj se po~ituvaat upatstvata cient na vodovpivawe na proizveduva~ot. Kako nad- w 0,5 kg/(m 2.h 0,5 ), a ekvivalent- vore{ni malteri vrz yidovi od nata debelina na vozdu{niot sloj gas-beton moè da se koristat i

30 F Proizvodstvo F Tehni~ki podatoci za YTONG - osnoven malter Volumenska masa na suvata me{avina - okolu 1500 kg/m 3 ; Volumenska masa na gotoviot malter - okolu 1700 kg/m 3 ; Golemina na zrnoto 2 mm; Cvrstina na pritisok - okolu 2,5 MPa; Cvrstina na istegawe pri svitkuvawe - okolu 1,0 MPa; Cvrstina na adhezija pri istegawe > 0,1 MPa; Relativen koeficient na difuzija na vlaga µ = 7 10 F.3.4.1.1 YTONG - osnoven malter Kratok opis Osnovniot YTONG - malter pretstavuva lesen hidrofoben varocementen malter so dodatoci i podobruva~i na adhezijata. Spored DIN 18550, odgovara na malteri od II grupa. Pogoden e za ra~no i ma{insko vgraduvawe. Vrz osnovniot YTONG - malter, kako zavr{en sloj, moè da se nanesuvaat site mineralni i hidrofobni pokrivni i dekorativni malteri so cvrstina na pritisok ne pove}e od 4,0 N/mm 2. Potrebni materijali i golemina na pakuvawata Dolnite podatoci vaàt za ra~no nanesuvawe vrz ramna podloga bez golemi fugi, na primer yidovi od blokovi od gas-beton, yidani so tenka fuga 1 3 mm so lepilo. Za prepora~liva debelina na malterot 12 mm - okolu 2,2 m 2 na vre}a Za minimalna debelina na malterot 10 mm - okolu 2,7 m 2 na vre}a Pri neramni osnovi so ma{insko nanesuvawe potrebno e pove}e materijal Na~in na isporaka: 40 kg suva me{avina vo hartieni vre}i so vlo{ka od folija Podgotovka na podlogata Podlogata na malterot ne treba da bide izmrznata, treba da e zdrava, suva, obespra{ena i bez zalepeni slobodni ~esti~ki kako i delovi {to se odlepeni. Taa treba da ima i sposobnost za apsorpcija. Proverkata na podlogata treba da soodvetstvuva na barawata spored DIN 18350 i 18550. Duri i podlogi so silna sposobnost za apsorpcija ne treba prethodno da se navla`nuvaat ili da se gruntiraat. Povr{ini so lo{a sposobnost za apsorpcija, na primer betonski povr{ini, baraat prethodno da bidat pokrieni otkako }e bidat isprskani so cement-peso~en {pric. Drugi upatstva YTONG - osnovniot malter se nanesuva vo eden sloj. Maksimalnata debelina na oddelni mesta ne treba da nadmine 30 mm. Debelinata na narednite gorni sloevi, zavr{ni i dekorativni malteri, naj~esto iznesuva minimalni 3 mm. Pred nivnoto nanesuvawe treba da se obrne vnimanie osnovniot malter da bide suv. Kako preventiva od intenzivno su{ewe, toj moè da se oboi so svetli tonovi za da se izbegne privlekuvaweto na svetlinata vrz temniot osnoven malter.

F Proizvodstvo 31 F.3.4.1.2 Nadvore{en malter od tradicionalni grade`ni materijali Opis na rabotata Nadvore{nite malteri vrz yidovi od blokovi od gas-beton se izveduvaat na tradicionalen na~in vo grade`ni{tvoto, pri {to se po~ituvaat slednite barawa i redosled na oddelnite raboti: a) Site nadvore{ni defekti, kako {to se dupki, razru{uvawa i dr. se otstranuvaat so podyiduvawe i podma~kuvawe; b) So metla ili tvrda ~etka, povr{inata na yidot se ~isti od zalepeni ~esti~ki ili del~iwa {to se ronat; v) So prskawe, povr{inata se namokruva neposredno pred po~etokot na {pricaweto, taka {to vodata treba da navleze vo gas-betonot vo dlabo~ina od okolu 0,5 cm; g) Vedna{ po namokruvaweto sledi {pricawe so redok malter od cement i pesok (1:3), sostaven od: - prosean re~en pesok so golemina 0 4 mm (3 volumenski dela); - portland cement PC35D20 (1 volumenski del). Vodata treba da bide vo tolkavo koli~estvo za konzistencijata da bide te~na i pogodna za ra~no ili mehani~ko prskawe vo tenok, neprekinat sloj. Debelinata na slojot e 3 mm. d) Se ~eka od 1 do 3 denono}ija, vo zavisnost od okolnata temperatura na vozduhot, taka {to naprskaniot sloj dovolno }e se stvrdne, a potoa se pristapuva kon izrabotka na slednite sloevi. e) Se izrabotuva prviot sloj malter so debelina 10 12 mm, ra~no ili ma{inski, so dobro perda{ewe. Gornata povr{ina treba da bide rapava, za da ima dobra prionlivost (adhezija) pome u nea i dekorativniot malter. Se koristi prosejan re~en pesok so golemina na zrnata 0 2,5 mm, so toa {to sitnata frakcija 0 0,25 mm da ne nadminuva 30%. Za nadvore{en malter se koristat malteri so marka 5 ili 7,5 MPa, a kaj izloèni i mnogu visoki fasadi - so marka 10 MPa. Receptot za sostav na ovie malteri za 1 m 3 opi{an vo narednata tabela. F Tradicionalni malteri Marka na Suv pesok malter 0 2,5 mm Cement èñ35ñ20 Var gasena so ıë apple ÚÌ γ=1350 kg/m 3 åê kg kg l kg l ÇÓ 5 1360 200 170 120* 270 (330) 7.5 1370 300 120 80 300 (340) 10 1400 400 50 40 320 (340) Vo zagradite se dadeni vrednostite pri koristewe na hidratna var. Se prepora~uva prethodno taa da odleì 24 ~asa, otkako }e bide izme{ana so voda (1:1 teìnski delovi). Vo takov slu~aj, dobienata me{avina se koristi kako gasena var.

32 F Proizvodstvo Potrebnoto koli~estvo voda se korigira spored vla`nosta na koristeniot pesok, taka {to da se dobie te~no-plasti~na konzistencija. Markata na slegnuvawe na standardniot konus (spored BDS 5771) treba da bide 8 10 cm. `) Se nanesuva vtoriot sloj malter so debelina 3 8 mm. Se koristi marka na malter 5 MPa, a kaj osobeno visoki fasadi - marka 7,5 MPa. Podobro e gorniot sloj da ne bide mazen, zatoa {to toa lesno mo`e da dovede do pojava na puknatini. Od tie pri~ini, za zavr{en sloj se pretpo~itaat strukturalni malteri. Orientaciona prakti~na receptura Za nadvore{en malter, vo najobi~en slu~aj, pri volumensko dozirawe na materijalite, so zadovolitelna to~nost mo`e da se prifati receptot vo slednite soodnosi: (pesok:cement:gasena var) - 11:3:1. Pri koristewe na hidratna var soodnosot e 11:2,7:1. F

F Proizvodstvo 33 F.3.4.2 Vnatre{en gipsen malter Direktnoto nanesuvawe na gips so {pahtla na yid od gas-beton se vr{i so debelina na slojot 4 5 mm. Prethodnata podgotovka na yidot se sostoi od otstranuvawe na zalepenite ~esti~ki na povr{inata so pomo{ na tvrda ~etka i navla`nuvawe vo toplite letni meseci. Pri otstapuvawa od ramninata pogolemi od 8 mm, se vr{i izramnuvawe so tradicionalen malter od var, cement i pesok. Prethodnata podgotovka se sostoi od ~istewe, mokrewe i {pricawe, a potoa se nanesuva samiot malter. Sledi {pahtluvawe na gorniot sloj gips so debelina 2 3 mm. F.3.4.3 Kombinacija od razli~ni varijanti na dolni i gorni sloevi nadvore{ni mineralni malteri, podgotveni vrz baza na cement i var Mo`ni se najrazli~ni kombinacii na koristewe na mineralni malteri za gorni i dolni nadvore{ni sloevi, kako na primer: Dolen (prv) sloj od tradicionalen malter, nanesen po podgotovkata, mokreweto i {pricaweto na yidot. Gorniot (vtoriot) sloj od strukturalen, hidrofoben, vodoodbiven malter. Dolen sloj - eden od dotuka opi{anite slu~ai. Gorniot sloj od prskan malter, podgotven od bel cement, var, lepilo C-200 *) i mineralna ispolna (mermerna rizla, kam~iwa vo boja i dr.) ili suvi me{avini na prskan malter, predloèni od pazarot. *) Hemiski dodatok od bugarski proizvoditel. F.3.4.4 Za{tita na prostorii so zgolemena vlaga (bawi, peralni, WC-a i dr.) Yidovite od YTONG vo mokri prostorii i onie so zgolemena vla`nost na vozduhot, treba da bidat za{titeni od direktniot napad na voda vrz niv ili da se onevozmoì vodovpivaweto. Obi~no, toa se pravi so obloùvawe so fajansovi plo~ki do tavanot ili do 5 20 cm pod nego. Fugite me u plo~kite zadolìtelno se popolnuvaat so masa za fugirawe, so nizok koeficient na vodovpivawe. Na delovite kade {to se sudiraat yidovite me usebno ili so tavanot, potrebni se deformacioni fugi za prifa}awe na eventualnite pojaveni napregawa. Ovie fugi se popolnuvaat so elasti~na masa za fugirawe. Na~inot na lepewe na plo~kite zavisi od to~nosta i izramnetosta na izyidanite yidovi, imeno: Pri otstapuvawa od ramninata na yidot do 2 mm/m: - Yidot se ~isti. So cementen malter M10 se popolnuvaat razni ostaveni praznini, o{tetuvawa i dr. - Vrz taka is~istenata i obrabotenata povr{ina so {pahtla se nanesuva lepilo za plo~ki so debelina na slojot od 2 mm. - Po stvrdnuvaweto na lepiloto (1 2 dena), se pristapuva kon lepewe na plo~kite. So pomo{ na nazabena {pahtla se nanesuva sloj lepilo za plo~ki, polnomasno i ramnomerno po celata povr{ina, bez da se ostavaat prazni i nepopolneti delovi, po {to sleduva postavuvawe na plo~kite. Pri takov na~in na izvedba na rabotata potro{uva~kata na lepilo e 4 4,5 kg/m 2. Pri pogolemi otstapuvawa od ramninata i vertikalnosta na yidot: - Yidot se ~isti. So cementen malter M10 se popolnuvaat razni ostaveni praznini, o{tetuvawa i dr. - Vrz taka is~istenata i obrabotenata povr{ina se nanesuva {pric od cement-pesok vo razmer 1:2,5 volumenski edinici, so debelina na slojot od 3 4 mm, otkako prethodno yidot }e se naprska so voda. - Po stvrdnuvaweto na {pricot (2 3 dena), se postavuva sloj za izramnuvawe od malter od var, cement i pesok vo soodnos 1:0,1:2,5 volumenski edinici. Povr{inata dobro se izramnuva, a po pojavata na prvi~nite puknatini, dopolnitelno se perda{i. - Se pristapuva kon lepewe na plo~kite na eden od slednite na~ini: ramnomerno i polnomasno nanesuvawe na cementno lepilo so nazabena {pahtla, so potro{uva~ka na lepiloto 2,5 3 kg/m 2 ; lepewe so cementen malter, koga se raboti za nanesuvawe na malterot bez da se ostavaat kakvi bilo praznini pod plo~kite. Po lepeweto na plo~kite, po mo`nost fugiraweto treba da bide podocna. Na delovite kade {to obrabotenata povr{ina e ograni~ena so pregradni yidovi, tavani i drugo, potrebni se fugi za deformacii za otstranuvawe na pojavenite napregawa. Ovie fugi se zatvoraat so elasti~na masa za fugirawe. F