Θέματα ΗΗ ΜΗΚΗΝΗ Ν>ή 5 Aw Α ~jp s4 WF VW»JP Περί της Ββλοθηκονομκής επεξεργασίας υλκού κα της συγκρότησης καταλόγων Ββλοθηκών Γώργος Σκρέτας Επίκουρος Καθηγητής Σχολής Ββλοθηκονομίας Ε Αθήνας Σκοπός αυτού του άρθρου είνα να εξετάσε τς έννοες περγραφκή καταλογογράφηση ταξνόμηση κα θεματκή καταλογογράφηση ως προς το περεχόμενο κα τς σχέσες τους καθώς κα το ρόλο τους στα πλαίσα της ββλοθηκονομίας Στη συνέχεα γίνετα προσπάθεα να παρουσαστούν κατά κατηγορίες τα είδη των καταλόγων που συναντούντα στς ββλοθήκες με βάση την οργάνωση των αναγραφών που περέχουν Η ανάπτυξη των θεμάτων είνα θεωρητκή γενκή κα προσπαθεί να αγνοήσε την πληθώρα δομορφών που προκύπτουν από την τυχόν λεπτομερέστερη εξέταση τους Δεν εξετάζοντα τα αποτελέσματα των επδράσεων της σύγχρονης νέας τεχνολογίας δηλ κυρίως των ηλεκτρονκών υπολογστών κα των μέσεων επκονωνίας Λ V m Εσαγωγή Όσο έχουν κάποα σχέση με τη ββλοθηκονομία κα την πληροφό ρήση θα πρέπε να έχουν συνεδη τοποήσε ότ απλώς ησυγκέντρωση κα η δαφύλαξη υλκού (ββλίων περοδκών δίσκων χαρτών τανών κλπ) στη συλλογή μας ββλοθήκης πολύ λίγο συντελούν στην εκπλήρωση του σκοπού της ββλοθήκης εάν συγχρόνως δεν γίνετα κα η κατάλληλη ββλοθηκονομκή επεξεργασία του υλκού αυτού Ως ββλοθηκονομκή επεξεργασία πρέπε να εννοηθούν ο ουσαστκές πνευματκές εργασίες που ε κτελεί εδκευμένο προσωπκό της ββλοθήκης κα που αποσκοπούν στη δημουργία προϋποθέσεων κα εργαλείων κανών να βοηθήσουν στην κατά το δυνατόν πληρέστερη κα ταχύτερη εκμετάλευση (χρήση) του υλκού της ββλοθήκης με τελκό σκοπό την εξυπηρέτηση των χρηστών της Η εξυπηρέτηση των χρηστών της ββλοθήκης είνα κα η πο γενκή κα συμπυκνωμένη δατύπωση του κύρου σκοπού κάθε ββλοθήκης κα συναφούς οργανσμού
ΒΒϋ Πρακτκά αυτό που κατ αρχήν χρεάζετα σε κάθε ββλοθήκη είνα μία μέθοδος γα την τοποθέτηση ή ταξθέτηση στους χώρους της του υ λκού που δαθέτε Κάθε ββλοθή κη είνα αναγκασμένη να υοθετήσε κα να αναπτύσσε ένα σύστημα τα ξθέτησης του υλκού της το οποίο θα επτρέπε να είνα απολύτως προσδορίσμο αφ ενός το πού θα τοποθετηθεί ή ταξθετηθεί κάθε μο νάδα υλκού κα αφ ετέρου το που θα αναζητηθεί κα βρεθεί η κάθε μο νάδα υλκού εφ όσον ζητηθεί ο όλο σύστημα θα πρέπε να βασσθεί σε κάποο κρτήρο ή συνδυασμό κρτηρίων όπως πχ το θεματκό πε ρεχόμενο του υλκού ή το θέμα σε συνδυασμό με τον τύπο του υλκού (ββλίο περοδκό δίσκος κλπ) ή την γλώσσα κα το όνομα του συγ γραφέα κλπ Ανεξαρτήτως συστήματος αυτό που επτυγχάνετα μέχρ στγμής εί να η τοποθέτηση του υλκού με βά ση αυτό το ίδο κρτήρο κα μόνο αυ τό Αν δηλαδή περορστούμε στα β βλία κα θεωρήσουμε ως κρτήρο ταξθέτησης το ονοματεπώνυμο του συγγραφέα δεν είνα δυνατόν να α ναζητήσουμε υλκό με άλλο κρτήρο πχ τον τίτλο του ββλίου ή το θέμα του εκτός εάν είμαστε δατεθημένο να ελέγξουμε ένα προς ένα όλα τα ~ ~ ββλία της συλλογής πράγμα πρα κτκά αδύνατο Εύλογο είνα να υ πάρχε η δυνατότητα να μπορεί να εντοπσθεί το υλκό κα στς περίπτώσες που ζητείτα με άλλο τρό πο (άλλο κρτήρο) από αυτόν που έ χε χρησμοποηθεί γα την ταξθέ τηση Αυτή την άλλη ή άλλες δυνα τότητες δίνε ο κατάλογος της β βλοθήκης (ή κάποο άλλο εργαλείο το οποίο θα μπορούσε να χρησμο ποηθεί στη θέση του πχ ββλογραφες επ των οποίων θα σημεωνόταν ο ταξθετκός αρθμός στς αναγρα φές γα το κάθε υλκό που θα δέθετα η ββλοθήκη) 0 κατάλογος της ββλοθήκης εί να ένα εργαλείο (ή ένα ευρετήρο με την πλατεά έννοα) που επτρέ πε τον προσδορσμό της θέσης του υλκού που δαθέτε μέσα στη συλ λογή της η ββλοθήκη με βάση ένα αρθμό κρτηρίων (δηλ στοχείων α ναζήτησης υλκού ή σημείων πρό σβασης) δαφορετκών από το κρτή ρο της ταξθέτησης Γα να μπορεί ο κατάλογος να εκπληρώσε το ρό λο του χρεάζετα να δομηθεί μεθο δκά κα με συνέπεα Η συγκρότη ση κάθε καταλόγου βασίζετα στα προϊόντα των εργασών που περ λαμβάνοντα στη ββλοθηκονομκή ~ Θέματα ΒΒΗΗΗΗΒΗΗΗΒΗΗΗΗΗΗΜβΒΒΗηη επεξεργασία του υλκού Ά ρ α η β βλοθηκονομκή επεξεργασία του υ λκού προηγείτα της συγκρότησης του καταλόγου της ββλοθήκης 2 αξνόμηση των ββλοθηκονομκών εργασών Παραδοσακά στς δύο προηγού μενες ανάγκες δηλαδή την ταξθέ τηση του υλκού κα τη συγκρότηση του καταλόγου της ββλοθήκης αν τστοχούν ο εξής εργασίες ββλοθηκονομκής επεξεργασίας υλκού Η ταξνόμηση στην πρώτη κα η καταλογράφηση στη δεύτερη Με την ταξνόμηση δημουργούν τα ο προϋποθέσες γα την συστη ματκή ταξθέτηση του υλκού της β βλοθήκης με ουσαστκό κρτήρο το θεματκό του περεχόμενο Με την καταλογογράφηση δη μουργούντα ο προϋποθέσες γα τη συγκρότηση του καταλόγου της ββλοθήκης ώστε να καλυφθούν ο άλλες ανάγκες αναζήτησης του υλ κού με βάση κρτήρα (σημεία πρό σβασης) τόσο περγραφκά (πχ πνευματκό δημουργό τίτλο κλπ) όσο κα θεματκά (λεκτκή απόδοση του θεματκού περεχόμενου του υ λκού) τα οποία είνα άλλα από το κρτήρο της ταξθέτησης Μα δαφορετκή κατάταξη των εργασών που περλαμβάνοντα στη ββλοθηκονομκή επεξεργασία του υλκού όπου δεν θα λαμβάνετα ως κρτήρο αποκλεστκά ο στόχος των εργασών αλλά αυτό θα συνδυάζε τα κα με τη φύση των εργασών εί να η εξής ) Εργασίες περγραφ κής επεξεργασίας του υλκού (περ γραφκή προσέγγση) 2) Εργασίες θεματκής επεξεργασίας του υλκού (θεματκή προσέγγση) 2 Περγραφκή u γράφηση W k 0Μ Η «s? Β? & W v > > Afektf δ ΐ Γ χ? >» } (Ρ ~ Λ? % «R fe f & % 4Jml n «Ρ Α p» % «mc frlbs ΐΡβΚίΜ»> 9Κ < ν p l j B ~ JUr f? <&& Sj % Λ fe ί#ί 4 %! Ε Ρ Χ f ν ΐ<3? V ν θ# WfrWUM ύίϊά r Γ ί y V s! Vy ί J αντστοχεί κα ως τέτοο μπορεί να χρησμοποηθεί αντί αυτού σε ορ σμένες περπτώσες όπως πχ στην δημουργία του καταλόγου της β βλοθήκης όπου αποτελεί το περ γραφκό μέρος κάθε αναγραφής που περλαμβάνε ο κατάλογος Ως αναγραφή (ή λήμμα) εννοείτα κάθε ξεχωρστή πλήρης αναφορά που πε ρέχετα στον κατάλογο γα την κά θε μονάδα υλκού μας ββλοθήκης Δεύτερο ο προσδορσμός ενός αρθμού περγραφκών στοχείων (τίτλος συγγραφέας σερά εκδό της μεταφραστής κλπ) τα οποία θα χρησμοποηθούν ως (περγραφ κές) επκεφαλίδες ο οποίες θα τε θούν η κάθε μία πάνω από το ίδο πε ργραφκό μέρος της αναγραφής του υλκού σχηματίζοντας έτσ ένα αρθμό αναγραφών γα το κάθε υλ κό της συλλογής της ββλοθήκης χρησμοποηθούν ως περγραφκές επκεφαλίδες (Στην περίπτωση δεν θεωρήθηκε ότ υπάρχε δαφορά με ταξύ κύρας κα δευτερουσών ή πρό σθετων αναγραφών από πλευράς ποσότητας περεχομένων στοχείων στο περγραφκό μέρος των ανα γραφών) 0 χρήστης της ββλοθήκης θέ λοντας να βρε πχ ένα ββλίο ενός συγγραφέως Χ θα πρέπε κατ αρ χήν να αναζητήσε στον κατάλογο κάτω από την επκεφαλίδα Χ εάν υ πάρχε το συγκεκρμένο υλκό που ζητά εάν δηλαδή τα ββλογραφκά στοχεία του υλκού που τον ενδα φέρε ταυτίζοντα με αυτά που περ λαμβάνε στο περγραφκό της μέ ρος κάποα από τς αναγραφές που έχουν ως επκεφαλίδα Χ Εάν αυτό συμβεί ακολουθεί το επόμενο στά δο που είνα η αναζήτηση του β βλίου αυτού καθ εαυτού στο ββλοστάσο της ββλοθήκης (βλέπε στα επόμενα) Κα η πρώτη κα η δεύτερη εργα σία γίνοντα με βάση το πρότυπο πε ργραφκής καταλογογράφησης το οποίο έχε υοθετήσε η ββλοθήκη έτοα πρότυπα είνα ο κώδκες καταλογογράφησης Ένας τέτοος κώ δκας είνα ο AACR2 (ANGLO AMERCAN CATALOGUNG RULES SECOND EDTON) 22 αξνόμηση κα θεματκή κατάλογράφηση ψ v κατάλογο Η περγραφκή προσέγγση του υλκού γίνετα με την εκτέλεση της περγραφκής καταλογογράφησης Κατά τς εργασίες που περλαμβάνε αυτή δεν ενδαφέρε καθόλου το θε ματκό περεχόμενο του υλκού (δη λαδή ποο θέμα περέχε) Με αυτήν επδώκοντα κυρίως δύο πράγματα Πρώτο η δημουργία με βάση τα εξωτερκά ή περγραφκά στοχεία του υλκού (τίτλος συγγραφέας έ κταση έκδοση εκδότης χρονολο γία κλπ) μας «εκόνας» του υλκού δηλαδή μας ταυτότητας κανής να επτρέπε την ταύτση με το υλκό (τουλάχστον ως ένα βαθμό) Η ταυ τότητα αυτή είνα στην ουσία ένα υ ποκατάστατο του υλκού στο οποίο Hr?$> R S S ίΐλ $$$ Hl@Kfc ίΐ] d& _ PS fe ΐ t 9 Θέματα Η Β Η Ο δημουργούμενες κατ αυτόν τον τρόπο περγραφκές αναγρα φές (ο οποίες έχουν η κάθε μία γο υλκό της ββλοθήκης το ίδο περί γραφκό μέρος αλλά μία σερά δα φορετκές περγραφκές επκεφαλί δες) συγκροτούμενες σε κατάλογο καλύπτουν τς ανάκες αναζήτησης του υλκού με βάση ορσμένα χαρά κτηρστκά στοχεία του γα την α κρίβεα τόσα όσα έχουν επλεγεί να Η θεματκή προσέγγση του υλ κού περλαμβάνε δύο δαφορετκές αλλά συγγενείς εργασίες Αυτές εί να α) η ταξνόμηση κα β) η θεματ κή καταλογράφηση ή θεματογράφηση Κα ο δύο συντελούν στην θεμα τκή ευρετηρίαση του υλκού α) Κατά την εργασία της ταξνό μησης γίνετα προσπάθεα να προσ δορστεί κα να αποδοθεί με κάποο κωδκό τρόπο το θεματκό περεχό μενο κάθε υλκού της ββλοθήκης Η εργασία αυτή βασίζετα σε ένα τα ξνομκό σύστημα που πρέπε να έ χε υοθετήσε η ββλοθήκη Από αυ τό αντλούντα τα κωδκά σύμβολα που αντστοχούν στο θεματκό περεχόμενο του υλκού Έτσ κάθε υ λκό ταξνομούμενο αποκτά το δκό του ταξνομκό σύμβολο (εάν είνα α ρθμητκό ονομάζετα ταξνομκός α ρθμός) Υλκό της ββλοθήκης με το ίδο θεματκό περεχόμενο θα έχε κα το ίδο ταξνομκό σύμβολο Ά ρ α το ταξνομκό σύμβολο είνα ένας ό δηγός που προσδορίζε κα δείχνε θεματκή συγγένεα ( 0 αρθμός στον οποίο αυτό επτυγχάνετα δα
Η Θέματα ΗΒΗ φέρε αναλόγως του χρησμοποούμενου ταξνομκού συστήματος) Με την δότητα αυτή το ταξνομκό σύμβολο χρησμεύε είτε γα τη δημουργία του ταξθετκού συμβόλου (ή τοπογραφκού συμβόλου) γα το κάθε υλκό με βάση το οποίο συνήθως αυτό ταξθετείτα στην συλλογή της ββλοθήκης κατά θεματκές ομάδες είτε γα την δημουργία κωδκών θεματκών επκεφαλίδων εάν η ββλοθήκη υοθετήσε συστηματκού τύπου κατάλογο Στην τελευταία περίπτωση το ταξνομκό σύμβολο τίθετα επκεφαλής του περγραφκού μέρους (που έχε ήδη δημουργηθεί με την περγραφκή καταλογράφηση) που αντστοχεί στο σχετκό υλκό κα κατ αυτό τον τρόπο αποτελεί την επκεφαλίδα της α ναγραφής η οποία αποκαλείτα θεματκή αναγραφή Ο θεματκές αναγραφές καλύπτουν την ανάγκη αναζήτησης υλκού με βάση το θεματκό του περεχόμενο μέσω του καταλόγου (περσσότερα στα επόμενα) Ένα γενκό ταξνομκό σύστημα είνα η Δεκαδκή αξνόμηση του Ντού (DEWEY DECMAL CLASS FCATON) β) Κατά την εργασία της θεματκής καταλογράφησης ή θεματογράφησης (ή λημματογράφησης κατά τους παλαότερους) γίνετα η προσπάθεα να αποδοθεί το θεματκό περεχόμενο του υλκού όχ με κάποο κωδκό σύμβολο όπως στην περίπτωση της ταξνόμησης αλλά με λεκτκό σύμβολο δηλαδή με λέξη ή συνδυασμό λέξεων του καθημερνού λεξλογίου Αυτή η λεκτκή απόδοση του θεματκού περεχομένου του υλκού γίνετα με τη μέθοδο που έχε υοθετήσε η ββλοθήκη η ο ποία μέθοδος βασίζετα κα ακολουθεί είτε κάποο κατάλογο καθερωμένων θεματκών επκεφαλίδων ή θησαυρό πχ LBRARY OF CON GRESS SUBJECT HEADNGS (LCSH) THESAURUS OF ENGNEERNG AND SCENTFC TERMS είτε κάποα άλλη μέθοδο πχ αλυσσδωτή ευρετηρίαση PRECS KWC Υλκό της ββλοθήκης με το ίδο θεματκό περεχόμενο θα έχε κα την ίδα λεκτκή απόδοση αυτού του περεχομένου Η λεκτκή απόδοση τίθετα επκεφαλής του περγραφκού μέρους (που έχε ήδη δημουργηθεί με την περγραφκή καταλογράφηση) που αντστοχεί στο σχετκό υλκό κα κατ αυτό τον τρόπο αποτελεί την επκεφαλίδα της αναγραφής η οποία αποκαλείτα θεματκή αναγραφή Ο θεματκές ανα γραφές καλύπτουν την ανάγκη αναζήτησης υλκού με βάση το θεματκό του περεχόμενο μέσω του καταλόγου r f r Είνα φανερό απο τα προηγούμενα ότ η ταξνόμηση κα η θεματκή καταλογράφηση είνα εργασίες με ουσαστκό κονό μέρος Αυτό είνα η εργασία της θεματκής ανάλυσης του υλκού η οποία προηγείτα κα είνα αναγκαία γα να προσδορστεί το θεματκό περεχόμενο του υλ W r τ r κου Η δάφορα είνα οτ αφού γίνε ο προσδορσμός του θεματκού περεχομενου στη μα περίπτωση αυτο αποδίδετα με κωδκό τρόπο ενω στην άλλη αποδίδετα με λεκτκό τρόπο Αντθέτως η εργασία της περγραφκής καταλογράφησης δεν έχε κονό μέρος με την ταξνόμηση κα τη θεματκή καταλογογράφηση εφ όσον ουδόλως ασχολείτα με το θεματκό περεχόμενο του υλκού αλλα αποκλεστκά με τα περγραφκά στοχεία του υλκού με τα οποία ό μως δεν ασχολούντα ο άλλες δύο εργασίες α αποτελέσματα των τρών εργασών (δηλαδή το περγραφκό μέρος των αναγραφών ο περγραφκές επκεφαλίδες τα ταξνομκά σύμβολα κα ο θεματκές επκεφαλίδες) είνα δυνατόν να συνδυαστούν με δάφορους τρόπους γα την συγκρότηση του καταλόγου κάθε ββλοθήκης αναλόγως του τύπου του καταλόγου που θα υοθετήσε κάθε ββλοθήκη Η συγκρότηση του καταλόγου λοπόν είνα μία εργασία που ακολουθεί τς εργασίες ββλοθηκονομκής επεξεργασίας υλκού ΜΕΡΟΣ Β ΔΗΜΟΣΟ ΚΑΑΛΟΓΟ ΒΒΛΟΘΗΚΩΝ Εσαγωγή (Ότ θα περληφθεί στα επόμενα εδκά γα τους καταλόγους σχύε στην ουσία γα κάθε είδους ευρετήρο αναλόγως του τύπου του άρα σχύε κα γα τς Ββλογραφίες λαμβανομένου φυσκά υπ όψη ότ αυτές έχουν ορσμένα δκά τους χαρακτηρστκά) Πρν γίνε αναφορά στη συγκρότηση των καταλόγων πρέπε να καθορστεί μία μέθοδος ταξθέτησης του υλκού στους χώρους της ββλοθήκης Γα ευκολία εδώ θα θεωρηθεί ότ εφαρμόζετα ο πο συνήθης τρόπος που απαντάτα στς οργανωμένες ελληνκές ββλοθήκες Αυτός χρησμοποεί ως κρτήρο γα την ταξθέτηση του υλκού το ταξνομκό σύμβολο δηλαδή το προϊόν της εργασίας της ταξνόμησης το ο ποίο συνήθως συμπληρώνετα με ο ρσμένα γράμματα είτε από τό όνομα του πνευματκού υπεύθυνου γα τη δημουργία του υλκού είτε του τίτλου του υλκού μετατρεπόμενο έτσ σε ταξθετκό ή τοπογραφκό σύμβολο ή ένδεξη Με βάση αυτό το σύμβολο πλέον τοποθετείτα το συγκεκρμένο υλκό μέσα στην υπόλοπη συλλογή της ββλοθήκης κα κατ αυτόν τον τρόπο είνα πάντοτε προσδορίσημη η σχετκή θέση του μέσα σε αυτή Επ ευκαρίας θα πρέπε να επσημανθεί ότ το ταξθετκό σύμβολο δεν καθορίζε κάποο συγκεκρμένο σημείο σε κάποο συγκεκρμένο ράφ όπου πάντα θα βρίσκετα το συγκεκρμένο υλκό αλλά απλώς καθορίζε τη σχετκή θέση του υλκού α νάμεσα στο άλλο υλκό της Ββλίο l l θήκης Δηλαδή αν έχουμε ένα ββλίο με ταξθετκό σύμβολο έστω 65 ΑΒΑ θα έπετα κάποου άλλου με το σύμβολο 6 ΑΒΑ Ένα τρίτο με το σύμβολο 62 ΑΒΑ οπωσδήποτε θα βρίσκετα ανάμεσα στα δύο προηγούμενα ο ράφ στο οποίο θα βρί ~ ~ ~ σκετα το υλκό εξαρτάτα απλώς ~ από το πού αρχίζε η δάταξη του υ λκού κα το πώς αναπτύσσετα αυτή Εάν τα ββλία με ταξθετκά σύμβολα που προηγούντα του συμβόλου ενός ββλίου αυξηθούν θα «σπρώξουν» το συγκεκρμένο ββλίο πο πέρα στα ράφα αλλά η μεταξύ τους σχετκή θέση θα παραμένε σταθερή Άρα η ταξθετκή ένδεξη αποτελεί ένα είδος «δεύθυνσης» Ϊ του υλκού μέσα στη συλλογή της ββλοθήκης Όταν γίνετα αναφορά στη συγκρότηση καταλόγων αυτό που εννοείτα είνα ο μέθοδο με τς οποίες ταξθετούντα μέσα τους όλες ο α ναγραφές (περγραφκές κα θεματκές) που δημουργούντα με τη ββλοθηκονομκή επεξεργασία γα κάποο συγκεκρμένο υλκό Ακόμα περλαμβάνοντα κα παραπομπές Αυτές ο μέθοδο είνα ανεξάρτητες από τη φυσκή (εξωτερκή) μορφή που θα έχε ο κατάλογος έτοες εξωτερκές μορφές είνα πχ ο ββλοκατάλογος ο δεματοκατάλογος ο κατάλογος σε μκρομορφή (είτε MCROFSH είτε MCROFLM) καθώς κα ο γενκώτερα γνωστός δελτοκατάλογος ο οποίος συγκροτείτα από αναγραφές επί δελτίων Ένας πλήρης δημόσος κατάλο
ΗΗΗΗ Θέματα ΗΗΗΒ γος ββλοθήκης (δηλαδή αυτός που μεταχερίζοντα κα ο χρήστες της ββλοθήκης) ανεξαρτήτως της εσω τερκής του οργάνωσης θα πρέπε να δίνε ορσμένες πληροφορίες στο χρήστη Ο πληροφορίες αυτές γα ένα καλό κατάλογο θα πρέπε να εί να τουλάχστον αυτές που προσδό ρσε ο CUTTER ήδη από το 86 Δη λαδή ο πλήρης κατάλογος θα πρέπε α) Να επτρέπε σε ένα άτομο να βρε ένα ββλίο του οποίου είτε ο συγγραφέας είτε ο τίτλος είτε το θέμα του είνα γνωστό β) Να δείχνε τ δαθέτε η ββλο θήκη είτε ενός συγγραφέα είτε πά νω σε ένα ζητούμενο θέμα είτε σε ένα ζητούμενο είδος φλολογίας γ) Να βοηθάε την επλογή ενός ββλίου σε σχέση τόσο με τα ββλο γραφκά του στοχεία όσο κα με το χαρακτήρα του ο μόνο στοχείο που χρεάζετα εκσυγχρονσμό είνα η λέξη «ββλίο» που θα πρέπε να αντκατασταθεί με τη λέξη «υλκό» (Ως υλκό εννοού με οτδήποτε μπορεί μία ββλοθήκη να συγκεντρώσε στη συλλογή της γα την εξυπηρετήσε των χρηστών της) ναγραφές δεν εντάσσοντα στην εν ναία αλφαβητκή σερά αλλά συγ κροτούν μα άλλη παράλληλη αλφα βητκή σερά Συνήθως η δαίρεση γίνετα σε δύο μέρη όπου το ένα πε ρέχε αλφαβητκά ταξθετημένες ό λες τς αναγραφές με περγραφκές επκεφαλίδες (συγγραφείς τίτλους) κα το άλλο περέχε πάλ αλφαβη τκά ταξθετημένες όλες τς ανα γραφές με θεματκές επκεφαλίδες ο δεύτερο αυτό μέρος συνήθως ο νομάζετα αλφαβητκός θεματκός κατάλογος (κα λογίζετα ως το πρώ το είδος θεματκού καταλόγου) Εύ λογο είνα ότ η δαίρεση μπορεί να γίνε κα σε περσσότερα μέρη (πχ ΑΩ Συγγραφέων ΑΩ ίτλων ΑΩ θεμάτων) Στους δηρημένους καταλόγους ο χρήστης αναλόγως με ποο σημείο πρόσβασης χρησμοποεί γα την αναζήτηση υλκού (δηλαδή αν ζητά υλκό με βάση το θέμα ή τον συγγραφέα ή τον τίτλο) θα πρέπε να ανατρέξε στο κατάλληλο μέρος του κατάλογου κα εκεί να ψάξε πλέον αλφαβητκά γα να εντοπίσε τς αναγραφές γα το υλκό που τον ενδαφέρε l l T # # ν 22 Συστηματκοί κατάλογο 2 Κατηγορίες κα τύπο δημόσων κατάλογων ββλοθηκών Ο δύο βασκές κατηγορίες δημό σων κατάλογων είνα Ο αλφα βητκοί κατάλογο κα 2 Ο συστη ματκοί κατάλογο 2 Αλφαβητκοί κατάλογο (ΑΩ κα τάλογο) Σε αυτή την κατηγορία καταλό γων όλες ο αναγραφές που περ λαμβάνοντα έχουν επκεφαλίδες (τόσο περγραφκές όσο κα θεματ κές) λέξες ή συνδυασμούς λέξεων Ο τύπο καταλόγων που περλαμβά νοντα σε αυτή την κατηγορία είνα α) Λεξκογραφκός κατάλογος Αυτός ο κατάλογος περλαμβάνε ό λες τς αναγραφές γα το υλκό της ββλοθήκης σε μία ενναία αλφαβη τκή σερά Οπότε γα οποαδήποτε προσέγγση (περγραφκή θεματκή) θα πρέπε ο χρήστης να ανατρέξε αλφαβητκά στο κατάλληλο σημείο της όποας αλφαβητκής σεράς γα να εντοπίσε τς τυχόν αναγραφές γα το υλκό που τον ενδαφέρε β) Δηρημένος αλφαβητκός κα τάλογος Αυτός ο κατάλογος στο μόνο σημείο που δαφέρε από τον προηγούμενο είνς ότ ορσμένες α ~ Ο κατάλογο αυτής της κατηγορας είνα πάντοτε δηρημενο το λγώτερο σε δύο μέρη εφ όσον ο μεν περγραφκές αναγραφές έχουν ως επκεφαλίδες λέξες ο δε θεματκές αναγραφές έχουν ως επκεφαλίδες ταξνομκά σύμβολα δηλαδή κωδκο ποημένες ενδείξες ο οποίες δεν εί να δυνατόν να ενσωματωθούν σε ενναα σερά με τς λεκτκές επκε φαλίδες α σχετκά ταξνομκά σύμ βολα είνα προφανώς αυτά που προ κύπτουν από την εργασία της ταξ νόμησης Εδώ τίθοντα ως επκεφα λίδες θεματκές στο περγραφκό μέρος των αναγραφών γα το υλκό που αντστοχούν Ο τύπο καταλό γων που περλαμβάνοντα σε αυτή την κατηγορία είνα α) Πρώτος τύπος (πλήρους) συ στηματκού καταλόγου Αυτός ο κα τάλογος περλαμβάνε δύο μέρη ο πρώτο μέρος περλαμβάνε όλες τς περγραφκές λεκτκές αναγραφές κα δεν δαφέρε δόλου από το πρώ το μέρος του Δηρημένου αλφαβητ κού καταλόγου που αναφέρθηκε προηγουμένως ο δεύτερο μέρος ό μως με τη σερά του περλαμβάνε δύο τμήματα ο πρώτο περέχε συ στηματκά ταξθετημένες τς ανα γραφές με τς κώδκες θεματκές ε πκεφαλίδες Αυτό το πρώτο τμήμα συνήθως ονομάζετα συστηματκός θεματκός κατάλογος (κα λογίζετα ως το δεύτερο είδος θεματκού κα ταλόγου) Από αυτόν δε παίρνε το όνομα του ολόκληρος ο κατάλογος κα λέγετα (πλήρης) συστηματκός κατάλογος 0 συστηματκός θεματ κός κατάλογος όμως είνα αδύνατον να χρησμοποηθεί μόνος του δότ ο θεματκές επκεφαλίδες των ανα γραφών που περέχε όντας κωδκά σύμβολα δεν έχουν κανένα προφα νές νόημα Έτσ είνα αναγκαίο κά θε συστηματκός θεματκός κατάλο γος να συνοδεύετα απαρατήτως από ένα αλφαβητκό ευρετήρο Αυ τό περέχε αλφαβητκά ταξθετημέ νες λεκτκές (άρα κατανοητές) αποδόσες θεμάτων κα το αντίστοχο κωδκό σύμβολο που θα είνα η θεματκή επκεφαλίδα στο συστηματκο θεματκό κατάλογο κάτω απο την οποία ο χρήστης θα πρέπε να βρε τς ανάγραφες γα υλκό σχετκά με το θέμα που τον ενδαφέρε Με αλλα λογία το αλφαβητκό ευρετήρο του συστηματκού κατάλογου είνα το κλεδί που ανοίγε το συστηματ κό θεματκό κατάλογο Σε αυτό τον τύπο καταλόγου ο χρήστης αναλόγως με ποο σημείο πρόσβασης χρησμοποεί γα την α ναζήτηση υλκού θα πρέπε να ανα τρέξε στο κατάλληλο μέρος του καταλόγου Εάν το κρτήρο αναζήτησης είνα περγραφκό θα χρήσμοποήσε το πρώτο μέρος όπως κα στους αλφαβητκούς καταλόγους Εάν η αναζήτηση είνα θεματκή τότε η έρευνα θα γίνε σε δύο στάδα Πρώτα θα εντοπίσε μέσω του αλφα βητκού ευρετηρίου του συστηματ κού καταλόγου το κωδκό που αντ στοχεί στο υπό έρευνα θέμα κα ύ στερα με βάση τον κωδκό θα εντοπσε τς ανάγραφες γα το υλκό που τυχόν τον ενδαφέρε στο συ στηματκό θεματκό κατάλογο (Εάν το σύστημα με το οποίο προσδορί ζοντα ο κώδκες θεματκές επκέφαλδες συμπίπτε με το σύστημα που χρησμοποείτα γα την ταξθετηση του υλκού στη συλλογή είνα δυνατόν η έρευνα υστέρα απο τη χρήση του αλφαβητκού ευρετηρίου να συνεχσθεί κατευθείαν στη συλλογή Αυτό ρψοκνδυνεύε να μην εντοπσθεί υλκό σε ορσμένες περίπτώσες όπως πχ εαν κατά τη στγ μή της έρευνας το υλκό δεν βρίσκετα στη συλλογή (πχ είνα δανεσμενο)) β) Δεύτερος τύπος (πλήρους) συ V ϊ
Η Θέματα ΗΗΗΗΗΗΗΒΜΗ β ~2ftta μ mm m <mm m W t ψ %$ VSMfobJrA! lu mm W fc v γ yjlv J g $ K Hs mmm r f«mmmw ρ f Vyys&sM&ffl ««m > w fw f U ϋ mm wmmm r BM BllHMflorr L«m ff Η %m$$>%ψ κ ίί ίί f? # Tlflf m ll Ψ% f fcw WmkJmMBKmm mmm m ί mm Wm ull m Λ θετετα αυτή στον κατάλογο κα το υλκό στη συλλογή της ββλοθήκης Έτσ ο αναγραφές του τοπογραφ κού καταλόγου βρίσκοντα στην ίδα ακρβώς σερά που βρίσκετα το υ λκό ταξθετημένο στη συλλογή της ββλοθήκης 0 συστηματκός θεμα τκός κατάλογος μπορεί να περέχε περσσότερες από μία αναγραφές γα το ίδο υλκό να περέχε παρα πομπές κα επί πλέον η συστηματ κή ταξθέτηση των αναγραφών που WfM περέχε να μην ταυτίζετα με την τα ξθέτηση του υλκού στη συλλογή BROKEN ORDER) wnmmmvam&6&vffl p! M$gMmmmMMmWmm $!%l H H H l H P w40)ffl ΜΒΜΜΜΜ κ MnTr ίί σχηματκού καταλόγου Αυτός ο τύπος καταλόγου στο μόνο σημείο που δαφέρε από τον πρώτο τύπο είνα ότ το δεύτερο τμήμα του δεύτερου μέρους δηλαδή το αλφαβητκό ευρετήρο του συστηματκού καταλόγου ενσωματώνετα στο πρώτο μερος δηλαδή μαζί με τς περγραφκές αναγραφές Αυτό είνα δυνατόν εφόσον κα στς δύο περπτώσες έχουμε λέξες ως στοχεία αναγραφής ο οποίες είνα δυνατόν να ταξθετηθούν σε μία ενναία αλφαβητκη σερά Η χρήση αυτού του καταλόγου είνα η ίδα με αυτήν του πρώτου τύπου (πλήρους) συστηματκού κατάλόγου μόνο που το πρώτο στάδο στην περίπτωση της θεματκής έρευνας γίνετα στο ενναίο αλφαβητκό μέρος γα να συνεχστεί αφού προσδορστεί το απαραίτητο κωδκό σύμβολο στο δεύτερο μέρος δηλαδή στο συστηματκό θεματκό κατάλογο όπου τελκώς θα γίνε ο εντοπσμός των αναγραφών γα το σχετκό υλκό ΗΡ ίβλ r > mmmmmmm mjmmmmwmm mrnrn w Λ «mm»>mmm WmMM WMlmmm mmmm mm!» r Hu mm Λ> pp Κάθε ένας τύπος από αυτούς που αναφέρθηκαν προηγουμένως είτε ανήκε στην κατηγορία των ΑΩ καταλογων είτε στην κατηγορία των συστηματκών κατάλογων είνα κανος να δώσε όλες τς πληροφορίες χ>>trrrrv οπως τς προσδόρσε ο CUTTER > ΓΛ tr Θα μπορούσαν να αναφερθούν κα Λ Γ ΛΛw άλλο τυίπο κατάλογων άλλα στην γ ουοα θα πρόκετα γα μκρές πα Λη > ραλλαγες είτε αλφαβητκού είτε συστηματκου κατάλογου) Άρα άν μία ββλοθήκη δαθέτε ένα τύπο από αυτούς τους πλήρες καταλόγους κα τον αναπτύσσε με συνέπεα θα καλύπτε τς βασκές ανάγκες της Κάθε τύπος έχε πλεο εκτήματα κα μεονεκτήματα τα ο ΜΜΜ τοία η ββλοθήκη θα πρέπε να εκτ αήσε αναλόγως των αναγκών της <α του εππέδου της πρν υοθετή<jsl τον τύπο που θεωρεί πο κατάλληλο γα να φέρε σε πέρας τον σκοπό της Φανερό είνα ότ δεν είνα δυνατόν να αναμχθούν δυο τύπο <α οτ εαν δεν δημουργηθούν ολα τα μέρη που απατεί ο υοθετηθής τύπος θα προκύψε ένας λεψός κατάλογος ο οποίος δεν θα μπορεί να καλύψε όλες τς βασκές ανάγκες όπως τς όρσε ο CUTTER 0 λεγόμενος τοπογραφκός κατάλογος είνα άλλος ένας κατάλουος που δατηρούν πολλές ββλοθήκες αλλά δεν θα πρέπε να συγχέετα με κανέναν από τους προηγούμενους τύπους καταλόγων ή μέρος αυτών 0 τοπογραφκός κατάλογος δεν είνα πλήρης κα σπανίως είνα δημόσος πράγμα που σημαίνε ότ εάν υπάρχε θα είνα γα χρήση lovo απο τους ββλοθηκάρους της (ββλοθήκης κα θα έχε ρόλο συμπληρωματκό προς τον δημόσο κατάλογο της ββλοθήκης 0 λόγος δε που ο τοπογραφκός κατάλογος δεν μ π ο ρ ε ( ν α θεωρηθεί δημόσος είνα ό τ δ ε ν σ υ ν οδεύετα από ένα άλφαrϊητκό ευρετήρο το οποίο είνα απα ραίτητο γα τη χρήση του από μη β rβλοθηκάρο r Λ Επίσης ο τοπογραφκός καταλο ΛΛ V? Tr γος δεν θα πρέπε να συγχέετα με JL Q το συστηματκό θεματκό κατάλογο Λ Χν>! χ του δημοσίου (πλήρους) συστηματ> κου κατάλογου πρώτος τύπος συύ κ α τ α λ ό γ ο υ ) α ν κα μοα Μ ζ ο υ ν π ο λ ύ Q τ ο π ο γ ρ α φ κ ό ς κατ άλο γος περέχε γα κάθε υλκό που υπάρχε στη συλλογή της ββλοθήκης μία μόνο αναγραφή με επκεφαλίδα τη μοναδκή ταξθετκή ή τοπογραφκή ένδεξη που έχε το υλκό ><α με βάση την οποία φυσκά ταξί Ένα ξεχωρστό πρόβλημα το ο ποίο όμως είνα άμεσα συνδεδεμέ νο με τη συγκρότηση καταλόγου (ή οποουδήποτε άλλου ευρετηρίου) είνα η ταξθέτηση ο πρόβλημα αυτο συνίστατα στον καθορσμό της σεράς με την οποία θα δαταχθούν ο αναγραφές η μία μετά την άλλη ο πρόβλημα υπάρχε κα όταν η τα ξθέτηση γίνετα αλφαβητκά (λεκτ κές επκεφαλίδεςπεργραφκές ή θεματκές) κα όταν γίνετα συστη ματκά (κώδκες επκεφαλίδες) Κα γα τς δύο περπτώσες η ββλοθή κη θα πρέπε να υοθετήσε συγκεκρμένους κανόνες ταξθέτησης r r t Ενα σώμα τέτοων κανόνων γα την αλφαβητκή περίπτωση είνα το ALA FLNG RULES Γα την συστηματ κή περίπτωση το πρόβλημα εξαρτάτα απο το σύστημα στο οποίο βασί ζετα η δημουργία των κωδκών ε πκεφαλίδων ή των ταξνομκών α ρθμών Κάνοντας χρήση λοπόν οποου δήποτε από τους προαναφερθέντες τύπους δημόσου καταλόγου αυτό που εντοπίζουμε είνα ο αναγραφές που αντπροσωπεύουν το υλκό που αναζητάμε Γα να γίνε αυτό κάθε τύπος πλήρους καταλόγου γα την κάθε μονάδα υλκού που έχε στη συλλογή της η ββλοθήκη περλαμ βάνε ένα αρθμό ξεχωρστών αναγραφών (προϊόντα της ββλοθηκονομκής επεξεργασίας του υλκού) ο οποίες ταξθετούντα αναλόγως του τύπου των επκεφαλίδων που έχουν στα κατάλληλα μέρη του κάθε κατα λόγου 0 χρήστης αναζητεί μέσω των επκεφαλίδων να εντοπίσε την αναγραφή της οποίας το περγραφ κό μέρος θα συμπίπτε κατά το δυ νατόν με αυτό που αναζητά Εάν τε λκώς υπάρξε τέτοα σύμπτωση τό τε πλέον το πρόβλημα μετατίθετα στην εύρεση αυτού καθ εαυτού του υλκού X V X J
Γα να φθάσουμε στο υλκό αυτό καθ εαυτό το οποίο είνα το μόνο πράγμα που ουσαστκά ενδαφέρε το χρήστη κάθε ββλοθήκης έχουμε ανάγκη του ταξθετκού συμβόλου ή ένδεξης που όπως αναφέρθηκε είνα η δεύθυνση του υλκού μέσα στη συλλογή Γ αυτό σε κάθε αναγραφή υλκού απαρατήτως σημεώνετα μεταξύ άλλων κα το ταξθετκό σύμβολο με βάση το ο ποίο ο χρήστης θα οδηγηθεί από την αναγραφή του καταλόγου στο σχετκό σημείο της συλλογής όπου βρίσκετα (ή θα έπρεπε να βρίσκετα) το υλκό που τον ενδαφέρε Αυτός είνα ο κρίκος μεταξύ καταλόγου κα υλκού στη συλλογή Σε αυτό το σημείο δηλαδή όταν ο χρήστης έχε στα χέρα του το υ λκό που τον ενδαφέρε ολοκληρώνετα κα δκαώνετα τρόπον τνά η επδίωξη των ββλοθηκάρων όταν καταπάνοντα με τς κοπαστκές χρονοβόρες κα με υψηλό κόστος εργασίες της ββλοθηκονομκής ε πεξεργασίας του υλκού κα της δημουργίας του καταλόγου της ββλοθήκης τους ΒΒΛΟΓΡΑΦΑ 0 αλφαβητκός θεματκός κατάλογος των ββλοθηκών ΓΔ Μπώκος Αθήνα 99 2 Η Ββλοθήκη Ρ Φέσσα Κ Λίτσα Αθήνα Ίδρυμα Ευγενίδου 90 3 Κανόνες ταξθετήσεως δελτίων καταλόγου Κυράκου Ντελόπουλου Αθήνα Κολλέγο Αθηνών 969 4 Σύστημα ββλογραφίας Κυρ Ντελόπουλος Αθήνα ΕΛΑ 980 5 CATALOGUNG EJ HUNTER KGB BAKEWELL 2ND REV AND EXPANDED ED LONDON BNGLEY 983 6 AN NTRODUCTON TO SUBJECT NDEXNG AG BROWN N COLLABORATON WTH DW LANGRDGE AND J MLLS 2ND ED LONDON BNGLEY 982 LE METER DEBBLOTHECARE ASSOCATON DES BBLOTHECARES FRANCAS TH ED PARS PROMODS 983 8 THE SUBJECT APPROACH TO NFORMATON AC FOSKETT 4TH ED LONDON BNGLEY 982