Ανθοκομία (Εργαστήριο)

Ανθοκομία (Εργαστήριο) Α. Λιόπα-Τσακαλίδη ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΓΕΩΠΟΝΩΝ 1

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 4 2

Υποστύλωση Τα πιο πολλά ανθοκομικά φυτά που καλλιεργούνται στο θερμοκήπιο για παραγωγή δρεπτών ανθέων θα πρέπει να υποστυλώνεται γιατί οι βλαστοί τους δεν ξυλοποιούνται, ενώ αποκτούν μεγάλη ανάπτυξη κατά ύψος. Γι αυτό αν στα φυτά δεν παρασχεθεί ικανοποιητική στήριξη, τα ανθικά τους στελέχη λυγίζουν προς τα πλάγια με συνέπεια να υποβαθμίζεται η ποιότητα των παραγομένων λουλουδιών. Η υποστύλωση των ανθοκομικών φυτών γίνεται είτε με δικτυωτά πλέγματα (π.χ. χρυσάνθεμο, γαρίφαλο, λίλιο, κ.λπ.) που στερεώνονται πάνω σε χονδρές σιδερόβεργες ή πασσάλους είτε με σύρματα υποστήλωσης (π.χ. τριανταφυλλιά, κυρίως όταν εφαρμόζεται το κλασσικό σύστημα κλαδέματος). 3

Η χρήση δικτυωτών πλεγμάτων (Σχ. 6.6) συνηθίζεται κυρίως στις ανθοκομικές καλλιέργειες που φυτεύονται πολύ πυκνά. Οι καλλιέργειες αυτές φυτεύονται σε ομάδες πολλαπλών γραμμών (4-12) σχηματίζοντας αλίες που διαχωρίζονται από διαδρόμους. Κάθε αλία φύτευσης φέρει δύο σειρές πασσάλων (συνήθως χοντρές σιδερόβεργες), ανά μία στις δύο πλευρές της κατά την έννοια του μήκους των γραμμών φύτευσης πάνω στις οποίες στερεώνονται τα δικτυωτά πλέγματα στήριξης. Το ύψος των πασσάλων αυτών εξαρτάται από το ύψος που αποκτά το συγκεκριμένο ανθοκομικό είδος. Τα δικτυωτά πλέγματα στήριξης μπορούν να είναι συρμάτινα ή πλαστικά και φέρουν τετράγωνους βρόγχους οι οποίοι κατά κανόνα έχουν διαστάσεις από 10Χ10 μέχρι και 25Χ25 cm. Το 4

μήκος τους είναι ίσο με το μήκος των γραμμών των φυτών και το πλάτος τους ανάλογο με τον αριθμό των γραμμών με φυτά που περιέχει κάθε αλία φύτευσης. Σε κάθε αλία φύτευσης μπορεί να τοποθετείται είτε ένα δικτυωτό πλέγμα στήριξης είτε περισσότερα σε επάλληλες στρώσεις (όροφοι). Συνήθως η τοποθέτηση του πρώτου δικτυωτού σε κάθε αλία γίνεται πριν φυτευτούν τα φυτά ώστε αυτό να λειτουργεί και ως οδηγός φύτευσης. Καθώς τα φυτά μεγαλώνουν περνούν μέσα από τους βρόγχους του δικτυωτού πλέγματος και στηρίζονται. Όταν τα φυτά ψηλώσουν, ανυψώνεται και το δικτυωτό πλέγμα και στερεώνεται ψηλότερα στους πασσάλους ή τοποθετείται νέο δικτυωτό ψηλότερα από το προηγούμενο. 5

Κλάδεμα Το κλάδεμα είναι μία καλλιεργητική φροντίδα που επιβάλλεται να γίνεται σε ορισμένα ανθοκομικά φυτά και αποσκοπεί γενικά στον καλύτερο έλεγχο της βλάστησης και της ανθοφορίας τους. Συγκεκριμένα, από τα καλλιεργούμενα στην Ελλάδα δρεπτά άνθη, εκείνα στα οποία συνήθως εφαρμόζεται συστηματικό κλάδεμα είναι η τριανταφυλλιά, η γαριφαλιά, και το χρυσάνθεμο. Η αναγκαιότητα εφαρμογής κλαδέματος στις υπό κάλυψη καλλιεργέργειες αποσκοπεί μεταξύ άλλων στην πλήρη αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων που μπορεί να προσφέρει η υποστήλωση των φυτών στο θερμοκήπιο. Οι επεμβάσεις που γίνονται στα πλαίσια του κλαδέματος είναι οι εξής: α) αφαίρεση βλαστών, β) σύντμηση βλαστών, γ) αφαίρεση 6

φύλλων και δ) αφαίρεση ανθέων. Πιό αναλυτικά, οι λόγοι, για τους οποίους τα προαναφερθέντα ανθοκομικά φυτά συνηθίζεται να κλαδεύονται, είναι οι εξής: - Με το κλάδεμα τα φυτά διαμορφώνονται σε ένα κατάλληλο για το συγκεκριμένο ανθοκομικό είδος σχήμα, το οποίο δίνει τη δυνατότητα καλύτερης εκμετάλλευσης της καλλιεργούμενης επιφάνειας ή του όγκου του θερμοκηπίου. - Η εφαρμογή κλαδέματος περιορίζει τον αριθμό των κέντρων βλαστικής αύξησης του φυτού (κορυφές βλαστών). Κατ' αυτό τον τρόπο το μερίδιο των προϊόντων της φωτοσύνθεσης που κατευθύνεται στα αναπαραγωγικά όργανα (άνθη) διευρύνεται σημαντικά, με συνέπεια να αυξάνονται και οι δύο παράγοντες που καθορίζουν το ύψος της παραγωγής, δηλαδή τόσο ο αριθμός των 7

ανθέων όσο και το μέσο μέγεθός τους. Επιπλέον, οι κορυφές αύξησης του φυτού που εναπομένουν έχουν και αυτές περισσότερα προϊόντα φωτοσύνθεσης στη διάθεσή τους, με συνέπεια να δίνουν ισχυρότερους και πιό εύρωστους βλαστούς, οι οποίοι με την σειρά τους ανθοφορούν περισσότερο και μπορούν να συγκρατήσουν και να θρέψουν περισσότερα και μεγαλύτερου μεγέθους άνθη. - Η θέση των ανθέων ή ταξιανθιών των φυτών ελέγχεται και κατευθύνεται στούς βλαστούς εκείνους (κεντρικούς ή πλάγιους) που δίνουν καλύτερη ποιότητα ή υψηλότερη παραγωγή. 8

ΜΕΤΑΣΥΛΛΕΚΤΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ Μετά την συγκομιδή τους, τα δρεπτά άνθη έχουν περιορισμένη διάρκεια ζωής. Γι' αυτό, αμέσως μετά την κοπή των δρεπτών ανθέων θα πρέπει να ακολουθεί η τυποποίησή τους, η μεταφορά τους στις αγορές διάθεσης και η συντήρησή τους σε κατάλληλες συνθήκες ώστε να επιμηκυνθεί όσο το δυνατόν περισσότερο ο χρόνος ζωής τους μέχρι να φθάσουν στα ανθοπωλεία και να αγορασθούν από τους καταναλωτές. Αντίθετα, τα φυτά εσωτερικών χώρων παραμένουν στο φυτοδοχείο τους σε όλη την διάρκεια της μεταφοράς τους από τον τόπο παραγωγής τους στον τόπο της διάθεσής τους και μέχρι να φθάσουν στον καταναλωτή. Γι αυτό και η συντήρησή τους δεν παρουσιάζει ιδιαίτερα 9

προβλήματα. Όσον αφορά την τυποποίηση των γλαστρικών φυτών και αυτή δεν υπόκειται σε ειδικούς κανόνες, δεδομένου ότι τα φυτά εσωτερικών χώρων δεν συσκευάζονται σε ομάδες αλλά παραμένουν στα ατομικά τους φυτοδοχεία. Σε κάθε περίπτωση, εκτός από την παραγωγή, πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ανθοκομίας και την επιτυχία μιας ανθοκομικής επιχείρησης παίζει η εμπορία των ανθοκομικών φυτών. Τυποποίηση ανθοκομικών προϊόντων Μετά την συγκομιδή τους, τα κομμένα λουλούδια συσκευάζονται σε δεσμίδες. Ο αριθμός των ανθέων ανά δεσμίδα διαφέρει ανάλογα με το ανθοκομικό είδος. Σε κάθε δεσμίδα τα ανθικά στελέχη θα πρέπει να έχουν ομοιόμορφο μήκος. Σε ορισμένα ανθοκομικά είδη όπως το τριαντάφυλλο, τα άνθη 10

κατατάσσονται σε ποιοτικές κατηγορίες ανάλογα με το μήκος του στελέχους τους. Επομένως, στα είδη αυτά η τυποποίηση περιλαμβάνει και ταξινόμηση σε ποιοτικές κατηγορίες με βάση το μήκος των στελεχών. Αρχικά, μετά την συγκομιδή τους τα άνθη συνήθως τοποθετούνται σε κουβάδες που περιέχουν νερό ή συντηρητικό διάλυμα για μικρό χρονικό διάστημα (12-24 ώρες). Στη συνέχεια λαμβάνει χώρα η οριστική συσκευασία τους σε δεσμίδες. Σε ορισμένα είδη ανθέων, οι δεσμίδες τυλίγονται με ειδικό πλαστικό περιτύλιγμα ή άλλο κατάλληλο φύλλο συσκευασίας λουλουδιών. Το υλικό περιτυλίγματος συνήθως προεξέχει από το κάτω άκρο της δεσμίδας (βάση ανθικών στελεχών). Αντίθετα, στην κορυφή της δεσμίδας το υλικό περιτυλίγματος θα πρέπει να μην καλύπτει 11

τις κεφαλές των ανθέων. Οι δεσμίδες με τα λουλούδια, όταν πρόκειται να μεταφερθούν από τον τόπο παραγωγής τους προς τις ανθαγορές τοποθετούνται μέσα σε επικαλυμμένα με κερί χαρτονένια κιβώτια.. Σε άλλα πάλι είδη ανθοκομικών φυτών τα οποία είναι πιο ευαίσθητα στην μηχανική καταπόνηση (π. χ. ζέρμπερα) τα άνθη δεν τυποποιούνται σε δεσμίδες αλλά τοποθετούνται ένα-ένα σε ειδικές θέσεις-υποδοχείς που υπάρχουν στα κουτιά συσκευασίες, ώστε να παραμένουν ανέπαφα και να μην κινδυνεύουν να υποβαθμιστούν ποιοτικά. Μεταφορά ανθοκομικών προϊόντων Η μεταφορά των κομμένων λουλουδιών σε μεγάλες αποστάσεις γίνεται σε ξηρή κατάσταση μέσα σε κιβώτια για πρακτικούς 12

λόγους. Η τοποθέτηση των λουλουδιών μέσα σε κλειστά κιβώτια συσκευασίας τα οποία είναι είτε επικηρωμένα είτε πλαστικοποιημένα παρεμποδίζει την απώλεια υδρατμών από τα φυτά με συνέπεια αυτά να μην καταστρέφονται λόγω αφυδάτωσης. Επιπλέον, η τοποθέτηση των κομμένων λουλουδιών μέσα σε κλειστά κουτιά προκαλεί αύξηση της συγκέντρωσης διοξειδίου του άνθρακα μέσα σε αυτά λόγω της αναπνοής των ανθέων καθώς και ελάττωση της παρουσίας οξυγόνου λόγω της κατανάλωσής του κατά την αναπνοή. Το αποτέλεσμα είναι να μειώνεται βαθμιαία η ένταση της αναπνοής με αποτέλεσμα να επιβραδύνεται η γήρανση των ανθέων. Από την άλλη όμως, μία μικρή ανταλλαγή αερίων μεταξύ των κιβωτίων συσκευασίας και του εξωτερικού περιβάλλοντος είναι αναγκαία ώστε να 13

αποφευχθεί η άνοδος της θερμοκρασίας σε υπερβολικά υψηλά επίπεδα καθώς και η συσσώρευση διοξειδίου του άνθρακα μέσα στο κιβώτιο σε επίπεδα που μπορεί να καταστούν τοξικά για τα φυτά. Ως μέσα μεταφοράς των δρεπτών ανθέων σε μακρινές αποστάσεις συνήθως χρησιμοποιούνται τα αεροπλάνα, λόγω του μικρού χρόνου που απαιτείται για να φθάσουν τα λουλούδια στον προορισμό τους. Για ταξίδια μίας ημέρας ή και λίγο παραπάνω και εφόσον η αεροπορική μεταφορά δεν είναι εφικτή, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και φορτηγά αυτοκίνητα ή πλοία. Όταν τα λουλούδια κατά την μεταφορά τους σε μεγάλες αποστάσεις δεν βρίσκονται σε κλιματιζόμενο χώρο κινδυνεύουν τόσο από υπερβολικά χαμηλές θερμοκρασίες (για τα πιο πολλά είδη κάτω 14

από -1 ο C) όσο και από υπερβολικά υψηλές θερμοκρασίες (πάνω από 20-25 ο C). Μία λύση για την προστασία από υπερβολικά χαμηλές θερμοκρασίες είναι η επένδυση των χαρτοκιβωτίων συσκευασίας με διάφορα μονωτικά υλικά που διατίθενται στο εμπόριο (π.χ. αφρολέξ). Όσον αφορά την προστασία από πολύ υψηλές θερμοκρασίες, μία λύση είναι η χρήση θρυμματισμένου πάγου ή ξηρού πάγου (συμπιεσμένο διοξείδιο του άνθρακα). Συντήρηση ανθοκομικών προϊόντων Μετά την αποκοπή τους από το μητρικό φυτό, τα λουλούδια δεν μπορούν πλέον να τροφοδοτούνται με νερό από το ριζικό σύστημα. Οι απώλειες υγρασίας όμως από τα φύλλα που φέρονται πάνω στο ανθικό στέλεχος καθώς και από τα άνθη συνεχίζονται. Η κατάσταση αυτή σύντομα οδηγεί στην μάρανση των 15

λουλουδιών και τον θάνατό τους. Εκτός όμως από την απώλεια νερού, τα άνθη μετά την κοπή τους υφίστανται και συνεχή απώλεια ενέργειας. Από φυσιολογική άποψη, τα άνθη αμέσως μετά την κοπή τους συνεχίζουν να ζουν. Αυτό σημαίνει ότι τα κύτταρά τους αναπνέουν ώστε να μπορούν να διατηρηθούν στη ζωή. Αντίθετα όμως η φωτοσύνθεσή τους κατά κανόνα σταματάει. Κατ αρχήν αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα τα στομάτια των φύλλων που φέρονται πάνω στο ανθικό στέλεχος κλείνουν για να ελαχιστοποιηθούν οι απώλειες υγρασίας με συνέπεια να ελαχιστοποιείται η είσοδος διοξειδίου του άνθρακα μέσα στο μεσόφυλλο. Επιπλέον, για να προστατευθούν τα άνθη μετά την κοπή τους από την απώλεια υγρασίας μεταφέρονται σε σκιερά μέρη, με συνέπεια να μην υπάρχει επαρκής ένταση φωτισμού για 16

την φωτοσύνθεση. Το αποτέλεσμα είναι να καταναλώνονται συνεχώς υδατάνθρακες μέσω της αναπνοής χωρίς να παράγονται νέοι υδατάνθρακες μέσω της φωτοσύνθεσης. Έτσι, το ανθικό στέλεχος πολύ σύντομα φθάνει να έχει χάσει όλα τα ενεργειακά του αποθέματα που είχε αποθηκευμένα στο στέλεχος ή στα φύλλα σε μορφή σακχάρων (άμυλο, κ.λπ.). Το τελικό αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι τα κύτταρα να μην μπορούν πλέον να διατηρηθούν στη ζωή και έτσι το ανθικό στέλεχος να καταρρέει και να καταστρέφεται. Από τα παραπάνω καθίσταται προφανές ότι όσο πιο πολλά ενεργειακά αποθέματα έχει ένα άνθος για τόσο πιο πολύ χρόνο μπορεί να διατηρηθεί στη ζωή μετά την κοπή του. Επομένως, τα μεγάλου μεγέθους, εύρωστα άνθη που προέρχονται από εύρωστα 17

και καλά ανεπτυγμένα φυτά έχουν μεγαλύτερο χρόνο μετασυλλεκτικής ζωής. Καθίσταται επομένως προφανές ότι η αύξηση της μετασυλλεκτικής ζωής των δρεπτών ανθέων απαιτεί χειρισμούς που ξεκινούν ήδη από τα πρώτα στάδια της καλλιέργειας. Με άλλα λόγια, εφαρμογή κατάλληλης άρδευσης, λίπανσης, φυτοπροστασίας και λοιπών καλλιεργητικών φροντίδων, καθώς και η συγκομιδή στο κατάλληλο στάδιο ανάπτυξης συμβάλλουν καθοριστικά στην αύξηση της μετασυλλεκτικής ζωής των δρεπτών ανθέων. Όσον αφορά τους μετασυλλεκτικούς χειρισμούς, από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω προκύπτει ότι αυτοί θα πρέπει να επικεντρώνουν στην ελαχιστοποίηση των απωλειών υγρασίας και τον περιορισμό του ρυθμού αναπνοής στο κατώτατο δυνατό επίπεδο. 18

Για την ελαχιστοποίηση των απωλειών υγρασίας μέσω της διαπνοής συνιστάται η διατήρηση των ανθέων σε χώρους με περιεκτικότητα σε ατμοσφαιρική υγρασία που θα αγγίζει το 100%. Παράλληλα, για την αναπλήρωση μέρους των απωλειών υγρασίας μέσω των φύλλων είναι συνηθισμένη πρακτική η εμβάπτιση του κάτω μέρους των ανθικών στελεχών μέσα σε δοχεία που περιέχουν νερό. Το νερό θα πρέπει να καλύπτει το κατώτερο μέρος των ανθικών στελεχών σε ύψος περίπου 10-12 cm. Έτσι το νερό κινείται μέσω των αγγείων του ξύλου από το δοχείο προς τα φύλλα με συνέπεια οι απώλειες αυτών σε υγρασία να αναπληρώνονται σε μεγάλο βαθμό. Η τροφοδότηση των φύλλων και των ανθέων του κομμένου ανθικού στελέχους με νερό όμως δεν μπορεί να συνεχίζεται στο διηνεκές. Κάποια στιγμή οι ιστοί 19

του φυτού και μεταξύ αυτών και τα αγγεία του ξύλου στην περιοχή αποκοπής του ανθικού στελέχους καταστρέφονται. Η καταστροφή τους οφείλεται αφενός στην επίδραση διαφόρων μικροοργανισμών και αφετέρου στην αναστολή της διαπνοής λόγω της εξάντλησης του οξυγόνου του νερού μέσα στο οποίο είναι βυθισμένα τα ανθικά στελέχη. Έτσι, ακόμη και η τοποθέτηση του κατώτερου μέρους του στελέχους των κομμένων λουλουδιών μέσα σε νερό μπορεί να καθυστερήσει την μάρανση των φυτών μόνο για λίγες μέρες. Όσον αφορά την καταστροφή των κομμένων λουλουδιών λόγω της εξάντλησης των ενεργειακών τους αποθεμάτων μέσω της αναπνοής η διαδικασία αυτή μπορεί να επιβραδυνθεί σημαντικά μέσω ρύθμισης της θερμοκρασίας στον χώρο συντήρησης. Είναι 20

γνωστό ότι η αναπνοή συνίσταται σε μία αλληλουχία ενζυμικών αντιδράσεων που προκαλούν την διάσπαση των σακχάρων κυρίως και την απελευθέρωση της χημικής τους ενέργειας. Είναι επίσης γνωστό ότι η μείωση της θερμοκρασίας εντός των συνηθισμένων ορίων που θεωρούνται συμβατά με την ζωή ελαττώνει σημαντικά την ταχύτητα όλων των ενζυμικών αντιδράσεων. Επομένως, η τοποθέτηση των κομμένων ανθέων σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (κοντά στους 0 ο C) ελαττώνει δραστικά την αναπνοή τους με συνέπεια να μπορούν να συντηρηθούν για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Οι τρόποι μετασυλλεκτικής συντήρησης των δρεπτών ανθέων είναι κατά κανόνα δύο. Ο πρώτος τρόπος συνίσταται στην 21

διατήρηση σε υγρό και ψυχρό περιβάλλον ενώ ο δεύτερος τρόπος αφορά στην συντήρηση σε ξηρό και ψυχρό περιβάλλον. Η συντήρηση σε υγρό και ψυχρό περιβάλλον εφαρμόζεται τόσο από τους παραγωγούς μετά την κοπή των ανθέων και μέχρι να διοχετευθούν στην αγορά όσο και από τους εμπόρους όταν τα άνθη πρέπει να συντηρηθούν για μικρά χρονικά διαστήματα. Μετά την συλλογή τους τα ανθικά στελέχη συνήθως τοποθετούνται μέσα σε δοχεία (συνήθως κουβάδες) που περιέχουν νερό ή συντηρητικό διάλυμα. σε τόση ποσότητα ώστε να καλύπτονται τα κάτω άκρα τους σε ύψος μερικών εκατοστών (περίπου 10-12 cm) από την βάση τους. Αν υπάρχουν φύλλα στο τμήμα που ανθικού στελέχους που βυθίζεται μέσα στο νερό, αυτά θα πρέπει να αφαιρούνται γιατί διαφορετικά θα αρχίσουν να 22

αποσυντίθενται με συνέπεια να δημιουργούν εστίες μικροβίων. Στη συνέχεια οι κουβάδες με τα άνθη τοποθετούνται μέσα σε ψυγεία στα οποία η θερμοκρασία ανέρχεται στους 0,5 ο C για τα περισσότερα είδη δρεπτών ανθέων. Ειδικά όμως ορισμένα θερμοαπαιτητικά ανθοκομικά φυτά θα πρέπει να συντηρούνται σε υψηλότερες θερμοκρασίες δεδομένου ότι στους 0,5 ο C υφίστανται ζημιά από ψύξη. Για παράδειγμα, οι γλαδίολοι και τα πιο πολλά είδη ορχιδέας δεν θα πρέπει να εκτίθενται σε θερμοκρασίες χαμηλότερες από 4,5 ο C ενώ οι ορχιδέες του γένους Vanda απαιτούν θερμοκρασίες συντήρησης όχι χαμηλότερες από 13 ο C. Τα κατώτερα τμήματα των στελεχών από τα πιο πολλά είδη δρεπτών ανθέων θα πρέπει αρχικά να εμβαπτίζονται για λίγη ώρα σε ζεστό νερό θερμοκρασίας 38 ο C πριν την εμβάπτισή τους στους 23

κουβάδες με το νερό και την τοποθέτησή τους σε χαμηλή θερμοκρασία Mερικά είδη mάλιστα, όπως η ντάλια και το αλεξανδρινό (Euphorbia) πριν την συντήρησή τους σε υγρό και ψυχρό περιβάλλον απαιτούν την εμβάπτισή τους σε πολύ θερμό νερό για 30-60 sec με στόχο την απόφραξη των ηθμωδών πλακών που εκκρίνουν γαλακτώδη χυμό ώστε να αποφευχθεί η απόφραξη των αγγείων του ξύλου. Στο νερό μέσα στο οποίο εμβαπτίζονται τα άνθη σε οποιοδήποτε στάδιο μετά την συλλογή τους (από την κοπή μέχρι την διατήρηση σε ανθοδοχεία από τους καταναλωτές) μπορούν να προστεθούν διάφορες ουσίες που παρατείνουν τον χρόνο ζωής τους. Οι επιδράσεις αυτών των ουσιών στα άνθη αφορούν στην παροχή ενέργειας (σακχαρόζη ή άλλα σάκχαρα) την μείωση του ρυθμού 24

αναπνοής, στην εξισορρόπηση της ωσμωτικής πίεσης μεταξύ του κυτταρικού χυμού και του διαλύματος στο οποίο εμβαπτίζονται τα άνθη και στην ρύθμιση του ph αυτού στο κατάλληλο επίπεδο. Εκτός όμως από ουσίες που στοχεύουν στον έλεγχο των βιοχημικών διεργασιών ωρίμανσης του άνθους, τα σκευάσματα αυτά περιέχουν και διάφορες βακτηριοκτόνες ή και μυκητοκτόνες ουσίες, οι οποίες συμβάλλουν σημαντικά στην επιμήκυνση της ζωής των κομμένων τριαντάφυλλων. Τα διαλύματα συντήρησης όμως δεν θα πρέπει να περιέχουν φθόριο σε συγκέντρωση μεγαλύτερη από 1 ppm διαφορετικά η διάρκεια ζωής ορισμένων δρεπτών ανθέων όπως της ζέρμπερας, του τριαντάφυλλου, κ.λπ. μπορεί να μειωθεί. 25

Η συντήρηση των δρεπτών ανθέων σε ξηρό και ψυχρό περιβάλλον χρησιμοποιείται είτε όταν αυτά μεταφέρονται σε μακρινές αποστάσεις είτε όταν πρέπει να συντηρηθούν για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Σύμφωνα με αυτή την τεχνική, τα άνθη τοποθετούνται σε θερμοκρασία 0,5 ο C, οπότε η αναπνοή τους πρακτικά μηδενίζεται. Τα άνθη τοποθετούνται μέσα σε κλειστά κιβώτια τα οποία είναι κατασκευασμένα με υλικά που ελαχιστοποιούν την ανταλλαγή αερίων μεταξύ του εσωτερικού τους και του εξωτερικού περιβάλλοντος. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η σχετική υγρασία μέσα σε αυτά λόγω της απώλειας νερού από τα φύλλα των ανθικών στελεχών πολύ σύντομα πλησιάζει το 100%. Μόλις η σχετική υγρασία μέσα στα κιβώτια φθάσει σε αυτό το επίπεδο η περαιτέρω απώλεια υγρασίας από τα 26

άνθη πρακτικά μηδενίζεται οπότε τα άνθη μπορούν να διατηρηθούν για σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα Επιπλέον, η δυσχέρεια στην διαφυγή του αέρα που βρίσκεται μέσα στα κουτιά με τα άνθη έχει σαν συνέπεια την αύξηση της συγκέντρωσης διοξειδίου του άνθρακα μέσα σε αυτά λόγω της αναπνοής των ανθέων καθώς και ελάττωση της παρουσίας οξυγόνου λόγω της κατανάλωσής του κατά την αναπνοή. Έτσι, παράλληλα με την επίδραση της χαμηλής θερμοκρασίας, η υψηλή αναλογία CO 2 /O 2 μέσα στα κουτιά είναι ένας επιπλέον παράγοντας ελαχιστοποίησης του ρυθμού διαπνοής των αποθηκευμένων ανθέων. 27

Εμπορία Ανθοκομικών προϊόντων Η εκτός εποχής καλλιέργεια ανθέων στα θερμοκήπια θεωρείται μια μορφή γεωργικής βιομηχανίας, η οποία εντατικοποιεί το μικρό κλήρο και μπορεί να αντικαταστήσει παραδοσιακές αντιοικονομικές καλλιέργειες εκτατικής μορφής στις αρδευόμενες περιοχές και να δώσει πλήρη απασχόληση στα υπάρχοντα εργατικά χέρια, με αποτέλεσμα την καταπολέμηση της υποαπασχόλησης ή ανεργίας. Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας είναι: 1. Καλύτερες εδαφοκλιματικές συνθήκες, σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας σε σύγκριση με τις χώρες της Δυτ. Ευρώπης. Στην Κρήτη για παράδειγμα η μέση ηλιοφάνεια είναι 3.000 ώρες ετησίως έναντι 1.500 ωρών στη Ολλανδία, με 28

αποτέλεσμα να μην απαιτείται συνήθως συμπληρωματικώς φωτισμός σε σύγκριση με την Ολλανδία που η δαπάνη είναι μεγάλη. Η διαφορά είναι μεγάλη και όσο αφορά την θερμοκρασία η oποία είναι ευνοϊκή στην Ελλάδα. Απαιτείται η αύξηση της θερμοκρασίας 7-10 0 C κατά μέσο όρο για ορισμένες νύκτες και για διάστημα ενός τριμήνου στην χώρα μας (συνήθως από 15 Δεκεμβρίου έως 15 Μαρτίου). Στην Ολλανδία η θερμοκρασία πρέπει να αυξηθεί κατά 15-20 0 C για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο του εξαμήνου και σχεδόν όλο το 24ωρο. 2. Χαμηλότερο κόστος παραγωγής, διότι δεν απαιτούνται υψηλές δαπάνες για την εγκατάσταση και την λειτουργία των 29

θερμοκηπίων ούτε για την θέρμανση στην περίπτωση που χρειάζεται. 3. Παραγωγή ανθέων αρίστης ποιότητας. 4. Χαμηλότερο κόστος εργασίας, λόγω φτηνών ημερομίσθιων. 5. Το κόστος μεταφοράς ανθέων συμμετέχει σε μικρότερο ποσοστό σε σύγκριση με τα άλλα γεωργικά προϊόντα, στο ολικό κόστος εμπορίας στις αγορές του εξωτερικού λόγω του μικρού βάρους των ανθέων. Λόγω των παραπάνω συγκριτικών πλεονεκτημάτων στην Ελλάδα παράγονται σήμερα εκτός εποχής (χειμώνα) τα εξής ανθοκομικά είδη : Γαρύφαλλα: από τις καλύτερες ποιότητες στον κόσμο 30

του χειμώνα, κατά το οποίο οι χώρες της Δυτ. Ευρώπης έχουν μικρή ποσότητα και υποβαθμισμένης ποιότητας προϊόντα, οι αγορές τους είναι ελλειμματικές. περιορισμένη κλίμακα αλλά είναι τεράστιες οι δυνατότητες δημιουργίας μονάδων μαζικής παραγωγής. χρυσάνθεμα, ανθούρια κ.λ.π). υπαίθρια ή κάτω από στέγαστρα με σκίαση που έχουν εξαγωγικό ενδιαφέρον, ενώ συχνά γίνονται εισαγωγές από το εξωτερικό. (γυψοφίλη, χρυσάνθεμα, φρέζια, ίρις, κ.λ.π.). 31

Βασική προϋπόθεση για να αναπτυχθεί ο κλάδος της ανθοκομίας είναι να αντιμετωπισθούν όλα τα σοβαρά προβλήματα που έχει και στο στάδιο της παραγωγής, κυρίως όμως στο στάδιο μεταφορών και της εμπορίας και γενικότερα σε ολόκληρο το φάσμα της διάθεσης των ανθοκομικών προϊόντων. Διάθεση ανθοκομικών προϊόντων Η διάθεση της ανθοκομικής παραγωγής των ανθέων γίνεται κυρίως στην εσωτερική αγορά και σε μικρό ποσοστό στην εξωτερική αγορά. Οι χώρες αποστολής ανθέων είναι κυρίως: η Αγγλία, Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία, Ελβετία και σε μικρό ποσοστό άλλες χώρες της Ευρώπης, στην Αμερική, Καναδά και σε διάφορες χώρες του τρίτου κόσμου. 32

Οι αδυναμίες και τα προβλήματα που παρουσιάζουν οι ελληνικές εξαγωγές ανθέων είναι οι παρακάτω: 1. 1. Ασυνέπεια ανταπόκρισης ορισμένων φορέων εξαγωγής στην τροφοδότηση των εισαγωγέων με τις ποσότητες ανθέων που συμφώνησαν. 2. 2. Διενεργούνται εξαγωγές περιστασιακές, χωρίς συνεχή τροφοδότηση της ανθαγορά. Οπότε οι τιμές στο εσωτερικό είναι χαμηλές ή η ζήτηση είναι μικρή. 3. 3. Η ποιότητα ανθέων δεν διατηρείται σταθερή σύμφωνα με τους όρους της παραγγελίας. 4. 4. Ατέλειες στην συσκευασία και παρουσίαση. 33

5. 5. Προβλήματα μεταφοράς των ανθέων, με αποτέλεσμα να μην μεταφέρονται έγκαιρα στην καθορισμένη ημερομηνία και να μην φθάνουν σε εμπορεύσιμη κατάσταση. Η παράδοση πρέπει να είναι άμεση και το φορτίο των ανθέων πρέπει να φθάνει μέσα σε ελάχιστες ώρες το πολύ 24 ώρες, με την συντήρηση του εντός χαρτοκιβωτίου με παγοκύστες, από την στιγμή συσκευασίας του, αλλιώς το λουλούδι φθείρεται. Η διάθεση των ανθέων στην εσωτερική αγορά γίνεται ελεύθερα βάσει του νόμου της προσφοράς και ης ζήτησης. Με τις διακυμάνσεις επομένως που παρουσιάζουν οι τιμές, ο ανθοπαραγωγός που βρίσκεται εκτός ανθαγοράς και σε απόσταση δεν μπορεί να ελέγξει τους εμπόρους για τις εισπράξεις. Γενικότερα η εμπορία των ανθέων στηρίζεται στην καλή πίστη 34

μεταξύ εμπόρου και παραγωγού, με τα ανάλογα μεγάλα προβλήματα. Συνήθως οι έμποροι αντιπρόσωποι μπαίνουν συνεταίροι τουλάχιστο στα έσοδα χωρίς να συμμετέχουν με κανένα κεφάλαιο στα έξοδα παραγωγής και εμπορίας. Η πώληση σε διάφορους ανθέμπορους χονδρικής πώλησης, γίνεται είτε σε ορισμένη τιμή για μια συγκεκριμένη περίοδο, με προφορική ή γραπτή συμφωνία είτε σε ελεύθερες τιμές, σύμφωνα με τις τρέχουσες τιμές της ανθαγοράς Αθηνών. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι συμφωνίες τηρούνται ενώ συνήθης είναι η περίπτωση αθέτησης των, εκ μέρους των εμπόρων με μεγάλες οικονομικές ζημιές για τους παραγωγούς. 35

Η πώληση κατευθείαν σε διάφορα ανθοπωλεία της χώρας είναι σωστή, ιδιαίτερα στην περίπτωση συμφωνίας σταθερών τιμών για ορισμένη περίοδο. Προβλήματα σε αυτήν την περίπτωση δημιουργούνται στην διάθεση όλης της παραγωγής του καλλιεργητή. Η προσπάθεια εμπορίας διαμέσου των Αγροτικών Συνεταιρισμών φάνηκε καλή, αλλά πολεμήθηκε από τους εμπόρους και σε συνάρτηση με την ασυνεννοησία των παραγωγών, την μη καλή διαχείριση από τους υπαλλήλους του συνεταιρισμού, δεν απέδωσε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι η εμπορία των ανθέων αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα, τα οποία συρρικνώνουν τον κλάδο της ανθοκομίας. Οι αρμόδιοι φορείς και κυρίως το 36

Υπουργείο Γεωργίας, η ΑΤΕ, και η ΚΑΣΕ (Κοινοπραξία Ανθοκομικών Συν/σμών Ελλάδας) θα πρέπει να συνεργασθούν στην κατεύθυνση της εξυγίανσης του συστήματος της εμπορίας των ανθοκομικών προϊόντων. Η σημαντικότερη από τις ανθοκομικές αγορές του εξωτερικού είναι αυτή του Αλσμαϊρ της Ολλανδίας. Η αγορά αυτή λειτουργεί ως δημοπρασία με ρολόϊ. Στην αγορά αυτή φθάνουν τόσο τα ανθοκομικά προϊόντα των Ολλανδών παραγωγών όσο και τα προϊόντα άλλων παραγωγών από οποιοδήποτε μέρος της γης με την προϋπόθεση να πληροί κάποιες προδιαγραφές ποιότητος και σταθερής τροφοδότησης της αγοράς. Αρχικά τα εμπορεύματα εκτίθενται σε καροτσάκια σε μία ειδική αίθουσα πριν την έναρξη της δημοπρασίας. Οι ενδιαφερόμενοι 37

χονδρέμποροι μπορούν να επισκεφθούν την αίθουσα αυτή και να δουν τα εκτιθέμενα προϊόντα τα οποία είναι επισημασμένα με κωδικούς αριθμούς. Μόλις αρχίσει η δημοπρασία, η οποία γίνεται σε άλλη αίθουσα, τα εμπορεύματα περνούν με βαγόνια μπροστά από τους ενδιαφερόμενους που κάθονται στην αμφιθεατρικά διαμορφωμένη αίθουσα. Μπροστά από κάθε θέση υπάρχει ένα κουμπί με το οποίο ο καθήμενος αγοραστής μπορεί να κατακυρώσει μία παρτίδα λουλουδιών. Με την είσοδο μιας παρτίδας λουλουδιών στην αίθουσα ανακοινώνεται μία λογική τιμή εκκίνησης από τον δημοπράτη. Αν δεν κατακυρωθεί αυτή μέσα σε κάποια δευτερόλεπτα από κάποιον αγοραστή η τιμή μειώνεται μέχρι κάποιος έμπορος να βρει την τιμή λογική (όποιος προλάβει) και να την κατακυρώσει. Στη συνέχεια ακολουθεί η 38

διέλευση άλλης παρτίδας ανθέων, κ.ο.κ. Μόλις μία παρτίδα ανθέων κατακυρωθεί σε κάποιον, αυτός άμεσα την εξοφλεί και την παραλαμβάνει, οπότε και ο παραγωγός πληρώνεται την ίδια μέρα από τους δημοπράτες. Οι τελευταίοι παρακρατούν ένα μικρό μέρος από το ποσό με το οποίο πληρώθηκαν τα λουλούδια, ώστε με τα έσοδα αυτά να χρηματοδοτείται η λειτουργία του φορέα που διενεργεί την δημοπρασία. 39