Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία Α Λυκείου Τίτλος: «Ου μνησικακήσω»»

Π.3.2.1 Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία Α Λυκείου Τίτλος: «Ου μνησικακήσω»» ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ ΠΡΕΒΕΖΑΝΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2014

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.2.1. Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας αρχαίας ελληνικής γλώσσας δευτεροβάθμιας: Λάμπρος Πόλκας, Κοσμάς Τουλούμης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 16

Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Ου μνησικακήσω Δημιουργός σεναρίου Μαγδαληνή Χ. Πρεβεζάνου Διδακτικό αντικείμενο Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία (Προτεινόμενη) Τάξη Α Λυκείου Χρονολογία Ιανουάριος 2014 Διδακτική / θεματική ενότητα Ξενοφώντος, Ελληνικά, Το ήθος της αποκατεστημένης δημοκρατίας Διαθεματικό Όχι Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα Χρονική διάρκεια 7 διδακτικές ώρες Χώρος Ι. Φυσικός χώρος: Εντός σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας, εργαστήριο πληροφορικής. ΙΙ. Εικονικός χώρος: wiki. Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Προαπαιτούμενες γνώσεις για τον μαθητή: εξοικείωση με την εργασία σε ομάδες, με τη χρήση συνεργατικών περιβαλλόντων μάθησης (Google Drive), με τον κειμενογράφο (Word) και με την παρουσίαση κειμένων. Σελίδα 3 από 16

Προαπαιτούμενες γνώσεις για τον δάσκαλο: τρόπος συντονισμού ομάδων, διαχείριση ψηφιακών εργαλείων, γνώση ψηφιακών πηγών και τρόπου προσπέλασής τους. Υλικοτεχνική υποδομή σχολικής μονάδας: εργαστήριο πληροφορικής, πρόσβαση στο διαδίκτυο, υλικό μικροφωνικής εγκατάστασης (μικρόφωνα για ηχογράφηση). Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο είναι πρόταση διδασκαλίας Το σενάριο στηρίζεται Το σενάριο αντλεί Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ / ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το σενάριο διακρίνεται σε δύο μέρη: Το πρώτο μέρος αναφέρεται στο παρελθόν, στο οποίο οι μαθητές μέσα από κείμενα-πηγές που επεξεργάζονται, διακρίνουν τα χαρακτηριστικά των δημοκρατικών πολιτευμάτων αναγνωρίζοντας τα στοιχεία φθοράς και παρεκτροπής τους, διερευνώντας ετυμολογικά και συνθέτοντας δημιουργικά κείμενα με τις βασικές έννοιες που συνέχουν τη δημοκρατία. Σε αυτό το πρώτο μέρος οι ομάδες δρουν σε μορφή σκυταλοδρομίας. Το δεύτερο μέρος αφορά το σήμερα και τον προβληματισμό για τη δημοκρατία σε σημερινές μορφές έκφρασης. Οι ομάδες αναδιατάσσονται και μεταφέρουν τις γνώσεις ή κρίσεις τους από την προηγούμενη φάση στην τωρινή συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Η ενότητα αυτή επιλέγεται στο πλαίσιο της συνολικής θεώρησης του δεύτερου βιβλίου των Ελληνικών του Ξενοφώντα. Σκοποί της ανακεφαλαίωσης είναι: 1) η Σελίδα 4 από 16

εμπέδωση της ύλης 2) η ανάμνηση βασικών σημείων 3) η ανασύνθεση της ύλης 4) η χρήση του γνωσιακού υλικού σε άλλο περιβάλλον. Στη συγκεκριμένη συνολική θεώρηση προστίθεται ο όρκος που δίνουν οι Αθηναίοι με την αποκατάσταση της δημοκρατίας, η οποία πρέπει να βασίζεται στις αρχές της επιείκειας και όχι της μνησικακίας, προκειμένου να μην αναζωπυρωθούν πάθη εκδίκησης. Επομένως, ο βασικός πυρήνας του σεναρίου συνδέεται με τον όρκο για την αμνηστία και επεκτείνεται στα χαρακτηριστικά των δημοκρατικών πολιτευμάτων, στις πολιτικές μορφές έκφρασης, ειδικά στο μεταπολιτευτικό τύπο δημοκρατίας και στις προσωπικότητες που πέρασαν μέσα από τις σελίδες του βιβλίου αυτού. Με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές εμπεδώνουν την ύλη, αποκρυσταλλώνοντας την γενική ιδέα του έργου και υιοθετώντας μετριοπαθή στάση απέναντι στην κοινωνία και στους συνανθρώπους τους. Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Επιδιώκεται οι μαθητές/ μαθήτριες: Να συνειδητοποιήσουν την αξία της δημοκρατίας από την οποία απορρέει και το σχετικό ήθος. Να αναγνωρίζουν μέσα από τον λόγο τη διάνοια ανθρώπων και το δημοκρατικό τους ήθος. Να εξηγούν με βάση ιστορικές, κοινωνικές ή πολιτικές συνθήκες τα αίτια φθοράς και παρεκτροπής των ορθών πολιτευμάτων. Να αντιληφθούν την αξία του μέτρου, όπως αυτό συσχετίζεται με τις αρχές της επιείκειας, της συγχώρεσης και όχι της μνησικακίας, τόσο σε επίπεδο διαπροσωπικών σχέσεων ή διακρατικών και πολιτικών συσχετισμών. Γνώσεις για τη γλώσσα Επιδιώκεται οι μαθητές / μαθήτριες: Σελίδα 5 από 16

Να ετυμολογούν λέξεις και να δημιουργούν ποιητικό κείμενο μέσα από την παραγωγή ομόρριζων. Να κινούνται επαγωγικά, από τα ειδικά στα γενικά, διατυπώνοντας γενικές γνώμες κύρους. Να συσχετίζουν λόγο και εικόνες και με αυτά να αποκωδικοποιούν πληροφορίες σχετικά με την εποχή και τις πολιτικές συμπεριφορές. Γραμματισμοί Επιδιώκεται οι μαθητές/ μαθήτριες: Να διακρίνουν και να εντοπίζουν σε ψηφιακά κείμενα βασικές και χρήσιμες πληροφορίες..να μεταφέρουν πληροφορίες και να τις χρησιμοποιούν, ώστε να κατανοήσουν, να σχολιάσουν και να συγκρίνουν πολιτικές καταστάσεις, πρόσωπα και εποχές. Να ομαδοποιούν έννοιες και να χρησιμοποιούν ψηφιακά εργαλεία, όπως το Wordle προκειμένου να παρουσιάσουν μια εργασία. Να γίνονται από δέκτες παραγωγοί λόγου και σχολιαστές. Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Το σενάριο αυτό εντάσσεται στο πλαίσιο της συνολικής θεώρησης του δεύτερου βιβλίου των Ελληνικών του Ξενοφώντα. Η ιδέα του όλου επανέρχεται στο τέλος, μετά την κατά μέρος ανάλυση, καθώς ο μαθητής οφείλει να επανασυνθέσει τα μέρη αποκομίζοντας βασικές ιδέες. Το σημείο είναι κομβικό αναφορικά με το ιστορικό πλαίσιο, καθώς η δημοκρατία που αποκαθίσταται τον 4 ο αιώνα π. Χ. έχει χαρακτηριστικά που έχουν αλλοιώσει τη φύση της. Η τυραννία διέβρωσε τα ήθη και οι συνέπειες ήταν αμετάκλητες. Ο πολίτης του 4 ου αιώνα έχει χάσει το ενδιαφέρον του για την πόλη, έχει γίνει ιδιοτελής και εκδικητικός παρά τους όρκους για επιείκεια και ομοψυχία. Οι μαθητές στο σενάριο αυτό καλούνται να συνομιλήσουν τόσο με το Σελίδα 6 από 16

ιστορικό αυτό παρελθόν, τις αλλοιώσεις και τις φθορές των πολιτευμάτων, την αξία της δημοκρατίας αλλά και τους συσχετισμούς με εποχές μεταπολίτευσης και «παλινόρθωσης» πολιτευμάτων. Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Το σενάριο συνδέεται με τους διδακτικούς στόχους που έχουν τεθεί στο αναλυτικό πρόγραμμα, και συγκεκριμένα αυτόν που τίθεται στη συγκεκριμένη ενότητα, που είναι να επισημάνουν το ήθος που επέδειξε η αποκατασταθείσα δημοκρατία με τη γενική αμνηστία καθώς και την ιστορική και πολιτική σημασία της εθνικής συμφιλίωσης. Αξιοποίηση των ΤΠΕ Στο σενάριο αυτό οι ΤΠΕ χρησιμοποιούνται διαδραστικά. Μέσα από το Google Drive οι μαθητές συνεργάζονται στο γράψιμο και στην έρευνα. Μέσα από το Wordle κατηγοριοποιούν με εποπτικό τρόπο τα χαρακτηριστικά των δημοκρατικών πολιτευμάτων. Με τις ΤΠΕ οι μαθητές δημιουργούν πολυτροπικά κείμενα και συνθέτουν με δημιουργικό τρόπο το υλικό τους. Κείμενα Κείμενα εκτός σχολικών εγχειριδίων Αριστοτέλης, Πολιτικά 1279a22 1281a10:Τα είδη των πολιτευμάτων: Τα ορθά πολιτεύματα και οι παρεκκλίσεις από αυτά [Στο Aristotelis Politica. W.D. Ross, εκδ. 1957. Οξφόρδη: Clarendon Press. Ανατ. 1964]. [Μτφρ. Π. Λεκατσάς. [1939] χ.χ. Αριστοτέλης. Πολιτικά. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Ι ΙΙ. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος]. [Μτφρ. Β. Μοσκόβης. 1989. Αριστοτέλους Πολιτικά. Ι ΙΙ. Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη]. [Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]. Πλάτων, Πολιτεία (βιβλία 8, 9,10) [πηγή: Scribd]. Ξενοφώντας, Αθηναίων Πολιτεία 1, 1-13 [Μτφρ. Βλάχος Α. Σ. Ξενοφών. Αθηναίων Πολιτεία. 1980. Αθήνα: Το Βιβλιοπωλείο της «Εστίας»]. [Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα. Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]. Σελίδα 7 από 16

Θουκυδίδης, Ιστορίαι 2.59.1 2.65.13: Το "κύκνειο άσμα" του Περικλή Η προσωπικότητά του. Απάντηση του Περικλή στους επικριτές του [Στο Thucydidis Historiae. Ι ΙΙ. 2η έκδ. H.S. Jones & J.E. Powell, εκδ. 1942.Οξφόρδη: Clarendon Press. Ανατ. 1967 70]. [Μτφρ. Ε.Κ. Βενιζέλος. [1940] 1960. Θουκυδίδου Ιστορίαι. Ι ΙΙ. 2η έκδ. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας]. [Μτφρ. Ε. Λαμπρίδη. 1962. Θουκυδίδου Ιστορία. Πρόλογος, μετάφραση, σχόλια. Εισαγωγή: Ι.Θ. Κακριδής. Ι IV. Αθήνα: Γκοβόστης]. [Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]. Ανδοκίδης, Περί μυστηρίων, 96-98 Όρκος για την προστασία του αθηναϊκού πολιτεύματος [Άρθρο «Προστασία της Δημοκρατίας» στις 28/02/2012 στο ιστολόγιο «Πολιτική Επιθεώρηση»]. Λυσία, Δήμου Καταλύσεως Απολογία, 25.12-18 [Στο Lysias. Loeb Classical Library. W.R.M. Lamb, εκδ. 1930. Cambridge, MA: Harvard University Press Λονδίνο: William Heinemann Ltd]. [Μτφρ. Σ. Τζουμελέας. [1939] χ.χ. Λυσίας. Λόγοι. Μετάφραση, σχόλια. Ι ΙΙ. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος]. [Μτφρ. Γ.Α. Ράπτης. 2004. Λυσίας. ΙΙΙ, Οι πανηγυρικοί του λόγοι. Μετάφραση, περίληψη, σχόλια, ερμηνεία. Θεσσαλονίκη: Ζήτρος]. [Πύλη για τη Ελληνική Γλώσσα]. Ισοκράτη, Αρεοπαγιτικός 7.20-27 [Στο Isocrates. I III. Loeb Classical Library. G. Norlin, εκδ. 1980. Cambridge, MA: Harvard University Press Λονδίνο: William Heinemann Ltd]. [Μτφρ. Σ. Τζουμελέας. 1949. Ισοκράτους Αρεοπαγιτικός, Περί Ειρήνης. Αρχαίον κείμενον, εισαγωγή, μετάφρασις, σημειώσεις. Αθήνα: Πάπυρος]. [Μτφρ. Α.Μ. Γεωργαντόπουλος, Μ. Πρωτοψάλτης & Ι. Ιωαννίδη Φαληριώτη. [1939] χ.χ. Ισοκράτης. Λόγοι. ΙΙ, Αρεοπαγιτικός, Ευαγόρας, Ελένη, Πλαταϊκός, Περί του ζεύγους. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος]. [Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]. Διδακτική πορεία / στάδια / φάσεις 1 η Φάση Διδασκαλίας: ερευνητική φάση: (στο εργαστήριο/ στο σπίτι: 3 ώρες) Οι μαθητές έχουν ανοίξει το Google Drive του τμήματος και κάθε ομάδα έχει το ρόλο της συνεργατικής υποστήριξης της άλλης, για αυτό είναι και υποομάδα. Το υλικό Σελίδα 8 από 16

στην ενότητα είναι κείμενα-πηγές που καλούνται οι μαθητές στην πρώτη φάση να διαβάσουν και να επεξεργαστούν μέσα σε συνεργατικό πλαίσιο. Τόσο η κριτική ανάγνωση όσο και ο διάλογος με τα κείμενα γίνεται μέσα στην ομάδα. Κάθε ομάδα φέρει την ταυτότητά της μέσα από την ονομασία της: η 1 η υποομάδα, οι αναγνώστες, καλούνται να διατρέξουν τα κείμενα και να εντοπίσουν αυτά που συνδέονται με τα πολιτεύματα. Με αυτόν τον τρόπο προετοιμάζουν τη δουλειά που θα κάνει η επόμενη υποομάδα, καθώς συνδέεται με τα βήματα που ακολουθούνται στην ανάγνωση, που είναι καταρχάς ο εντοπισμός βασικών σημείων, κάνοντας μια βασική «αποδελτίωση» σε ψηφιακή μορφή. Μόλις ολοκληρώσει η πρώτη υποομάδα το έργο της και αφού διαμοιραστεί στο Google Drive/ docs το κείμενο, με τη 2 η υποομάδα, οι πληροφοριοδότες, επεξεργάζονται το κείμενο μέσα από ένα συννεφόλεξο καταγράφοντας τα χαρακτηριστικά των ορθών πολιτευμάτων και ένα άλλο συννεφόλεξο με τα χαρακτηριστικά των παρεκτροπών των πολιτευμάτων, νοηματοδοτώντας τις ποιοτικές διαφορές αλλά και τις παρεκτροπές των πολιτευμάτων, ενώ η 3 η υποομάδα, οι αναλυτές, προβαίνουν σε ένα παραπάνω επίπεδο, σχολιάζουν τα αίτια που οδήγησαν στη φθορά της δημοκρατίας του 4 ου αι. σε σχέση με αυτήν του 5 ου αιώνα. Η 4 η υποομάδα, οι γνωμολόγοι, αναζητούν ρητά/ γνωμικά/ σκέψεις γενικού κύρους για τη δημοκρατία, όπως μπορούν να αναζητηθούν στα δοθέντα κείμενα ή σε σημερινές αναφορές και η 5 η υποομάδα, οι γλωσσολόγοι, καλούνται να φτιάξουν ένα λεξικό με λέξεις/ φράσεις που είναι θεμελιακές έννοιες της δημοκρατίας. Στη συνέχεια, επεξεργάζονται την έννοια της επιείκειας που αποτέλεσε και τον θεμέλιο λίθο της δημοκρατίας μετά την αποκατάστασή της, αναζητώντας μέσα από συλλογισμούς τη σχέση της με τη δημοκρατία σε αντίθεση με την σκληρότητα, το απολυταρχικό πνεύμα και την εκδικητικότητα των απολυταρχικών καθεστώτων. Μέσα στο πλαίσιο της συνολικής θεώρησης, οι γλωσσολόγοι ανασυνθέτουν τους λόγους προσωπικοτήτων που «παρέλασαν» στο έργο του Ξενοφώντα και στο δεύτερο βιβλίο των Ελληνικών, στα κεφάλαια που μελέτησαν και που εκφράζουν το αυστηρό ήθος τους ή αντίθετα την επιείκειά τους. Σελίδα 9 από 16

Τέλος, η ομάδα των γλωσσολόγων ασχολείται και με τη λέξη μνησικακία, φτιάχνοντας ένα ποιητικό λεξικό με τα συνθετικά της λέξης παίζοντας έτσι ένα ετυμολογικό παιχνίδι με την αυτή. 2 η Φάση διδασκαλίας: (στο σχολικό εργαστήριο / στο σπίτι: 2 ώρες) συνθετική φάση Σε αυτή τη φάση οι μαθητές παίρνουν το 2 ο φύλλο εργασίας και μετά από μερική ανασύνθεση των ομάδων δίνουν μια έκφραση μέσω του λόγου, της εικόνας και της μίμησης της νέας μορφής και των χαρακτηριστικών της δημοκρατίας σήμερα. Έτσι η δεύτερη και η τρίτη ομάδα, δηλαδή οι πληροφοριοδότες και οι αναλυτές, οι οποίοι φέροντας το γνωσιακό υλικό από την προηγούμενη φάση, που αποσκοπούσε στη διερεύνηση του παρελθόντος, ενώνονται σε αυτή τη φάση, για να φτιάξουν τη νέα ομάδα των στοχαστών, οι οποίοι συνδέουν τις δύο εποχές, τη δημοκρατία του 4 ου αιώνα που έχει προκύψει μετά το τυραννικό καθεστώς των Τριάκοντα με τη δημοκρατία της μεταπολίτευσης (1974) που προέκυψε μετά τη χούντα των συνταγματαρχών (1967). Οι Στοχαστές γράφουν συνεργατικά ένα άρθρο στο Google Drive/ docs σχολιάζοντας νέες συμπεριφορές που προέκυψαν μετά τη μεταπολίτευση τόσο σε σχέση με τον λαό όσο και με τους πολιτικούς. Συμβουλεύονται τον Τύπο της εποχής μέσα από το διαδίκτυο. Στη συνέχεια, εν είδει παιγνιδιού αλλά και επικοινωνιακής γλώσσας γράφουν έναν δεκάλογο του καλού δημοκράτη, συνθέτοντας τις αρχές του τότε και του τώρα. Η 1 η και η 4 ην υποομάδα, δηλαδή οι αναγνώστες και οι γνωμολόγοι σε αυτή τη φάση θα αποτελέσουν την ομάδα των Διαφημιστών και Συνθηματολόγων. Οι Διαφημιστές - Συνθηματολόγοι ανασυνθέτουν την εποχή της μεταπολίτευσης μέσα από εικόνες και συνθήματα που λέγονταν και ασκούν κριτική σε αυτό το ήθος της δημοκρατίας. Τέλος, η 5 η υποομάδα, οι γλωσσολόγοι σε αυτή τη φάση μεταμορφώνονται και γίνονται θεατρίνοι, καθώς μπορούν να αξιοποιήσουν το υλικό της προηγούμενης Σελίδα 10 από 16

φάσης. Οι Θεατρίνοι λοιπόν σε αυτή τη φάση αναπαριστούν το λόγο των τυράννων και από την άλλη τον λόγο των δημοκρατών. 3 η φάση διδασκαλίας (συνολική παρουσίαση στην τάξη: 1 ώρα) Σε αυτή τη φάση οι μαθητές μέσα από το Google Drive παρουσιάζουν στην ολομέλεια τα αποτελέσματα και τα ευρήματα των εργασιών τους τονίζοντας τα σημεία σύνδεσης των ομάδων. Σελίδα 11 από 16

ΣΤ. ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 ο Φύλλο εργασίας Οι Ερευνητές Αναλυτές Μελετώντας το αρχαίο παρελθόν: 1 η υποομάδα: Οι αναγνώστες 1. Διαβάστε προσεκτικά όλα τα κείμενα και εντοπίστε τονίζοντας με «έντονη γραφή» όλες τις βασικές πληροφορίες που συνδέονται με τα πολιτεύματα. 2 η υποομάδα: Οι πληροφοριοδότες 1. Με βάση τα κείμενα-πηγές και τα σημαντικότερα σημεία που επεσήμανε η υποομάδα των αναγνωστών να φτιάξετε ένα συννεφόλεξο με τα χαρακτηριστικά των ορθών πολιτευμάτων ή τις παρεκτροπές τους. Στη συνέχεια, να γράψετε μια περίληψη και να αποτυπώσετε με σαφή τρόπο το νόημα για τη διάκριση των πολιτευμάτων. 3 η υποομάδα: Οι αναλυτές 1. Με ποιους όρους λειτουργεί κατά ορθό τρόπο η δημοκρατία και κάτω από ποιες συνθήκες οδηγείται στη φθορά; Να γράψετε ένα σχόλιο για τη δημοκρατία του 4 ου αιώνα σε σχέση με τη δημοκρατία του 5 ου αιώνα, όπως περιγράφεται εδώ. 4 η υποομάδα: Οι γνωμολόγοι 1. Να γράψετε αποφθέγματα για τη δημοκρατία αντλώντας τα από εδώ. 2. Να γράψετε αξιομνημόνευτα ρητά από τα παραπάνω κείμενα. 5 η υποομάδα: Οι γλωσσολόγοι 1. Να φτιάξετε ένα λεξιλόγιο με έννοιες που αποτελούν και βασικές αρχές της δημοκρατίας. 2. Να αναλύσετε την έννοια της επιείκειας. Να αποδείξετε γράφοντας συλλογισμούς για τη διαλεκτική σχέση επιείκειας και δημοκρατίας. Σελίδα 12 από 16

Κατά πόσο η επιείκεια δεν συνάδει με την τυραννία και εν γένει με τα αυταρχικά καθεστώτα. Να αναζητήσετε από τον Ξενοφώντα τις προσωπικότητες εκείνες που φέρθηκαν με επιείκεια μεταγράφοντας ή επινοώντας από το κείμενο του Ξενοφώντα τον άμεσο λόγο τους. 3. Μνησικακία: Να ετυμολογήσετε τη λέξη και να φτιάξετε ένα ποιητικό λεξικό με ετυμολογικό παιχνίδι με τις παράγωγες από αυτή λέξεις. Σελίδα 13 από 16

2 ο φύλλο εργασίας Στο Σήμερα Οι Στοχαστές 1. Να γράψετε συνεργατικά ένα άρθρο, στο οποίο να σχολιάσετε τα χαρακτηριστικά της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας τόσο αυτής του 1974 όσο και της δημοκρατίας που αποκαταστάθηκε μετά το καθεστώς των Τριάκοντα. Να συμβουλευτείτε κείμενα από τον Τύπο που αναφέρονται στη μεταπολίτευση. 2. Φτιάξτε τον δεκάλογο του καλού και δημοκρατικού πολίτη με πρώτη εντολή: Ου μνησικακήσεις Ου. Οι Διαφημιστές Συνθηματολόγοι 1. Φτιάξτε ένα πάζλ εικόνων με συνθήματα από δημοκρατίες της μεταπολίτευσης και σχολιάστε κατά πόσο εκφράζουν τις αρχές της δημοκρατίας. Οι θεατρίνοι 1. Να αποδώσετε τον λόγο τυράννων/ ολιγαρχικών ή δημοκρατών, όπως τον συνέθεσαν οι γλωσσολόγοι στην προηγούμενη φάση. Σελίδα 14 από 16

Ζ. ΆΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Μπορεί να γίνει ένα σχέδιο εργασίας (project) με θέμα τη σύγκριση της δημοκρατίας του 5 ου αιώνα με την αντίστοιχη, παρηκμασμένη, μορφή της του 4 ο αιώνα, αναζητώντας τα αίτια της φθοράς της. Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Το σενάριο προκαλεί το ενδιαφέρον για μια ανάγνωση σε πολιτειακό επίπεδο αλλά οι μαθητές δυσκολεύτηκαν στη σύγκριση των εποχών και στο συσχετισμό των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων της κοινωνίας σε εποχές μεταπολίτευσης. Σελίδα 15 από 16

Θ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κουτσογιάννης, Δ. 2012. «Ο ρόμβος της γλωσσικής εκπαίδευσης». Στο Μελέτες για την ελληνική γλώσσα. Πρακτικά της 32 ης Συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη: ΙΝΣ (Ίδρυμα Μ. Τριανταφυλλίδη), 208-222. http://ins.web.auth.gr/images/meg_pliri/meg_32_208_222.pdf [25/01/2014]. Κυνηγός, Χ. 2002. «Νέες Πρακτικές με Νέα Εργαλεία στην Τάξη: Κατάρτιση επιμορφωτών για τη δημιουργία κοινοτήτων αξιοποίησης των Νέων Τεχνολογιών στο σχολείο». Στο Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα. Παιδαγωγική Αξιοποίηση της Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής, επιμ. Χ. Κυνηγός & Ε. Δημαράκη. Αθήνα: Καστανιώτης, 27-53. Μικρογιαννάκης, Ε. 1992. Παθολογία πολιτευμάτων στην αρχαιότητα. Εκδόσεις Καρδαμίτσα. Φουντοπούλου, Μ. Ζ. 2006. «Αρχές Μάθησης και καλλιέργεια της κριτικής σκέψης: εφαρμογή στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών». Στο Πρακτικά του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης, 3 ο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα: «Κριτική, Δημιουργική, Διαλεκτική Σκέψη στην Εκπαίδευση: Θεωρία και Πράξη». Αθήνα: Ατραπός, 58-73. http://www.elliepek.gr/documents/3o_synedrio_eisigiseis/fountopoulou.pdf [25/01/2014]. Σελίδα 16 από 16