Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Ενότητα 9: Kεϋνσιανό Στατικό Υπόδειγμα: Διαγραματική Απεικόνιση Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Αγορά Εμπορεύματος (1) Ζ=CD+ID (1) Y=Z (2) CD=Co+cY ή SD=-Co+sY, 0<c<1,s=1-c (3) ΙD=Ιο-ai (4)
Αγορά Εμπορεύματος (2) Η εξίσωση (1) ορίζει τη συνολική ζήτηση για το προϊόν της οικονομίας, Z, ως το άθροισμα της ζήτησης για κατανάλωση, CD, και επενδύσει, ID. Η (2) υποδηλώνει ότι η από τις επιχειρήσεις πράγματι παραγόμενη συνολική ποσότητα προϊόντος, Y, καθορίζεται από την συνολική ζήτηση για το προϊόν, και για την ακρίβεια ότι ισούται με αυτήν. To άθροισμα ID+CD εκφράζει τη συνολική ζήτηση, για επενδύσεις και κατανάλωση, που εκδηλώνεται σε μία ορισμένη χρονική περίοδο, και καλείται, σύμφωνα με τον Keynes, συνολική ενεργός ζήτηση ( effective demand ). H (3) είναι η συνάρτηση ζήτησης κατανάλωσης (αποταμίευση, SD) των νοικοκυριών, και δηλώνει ότι η ζήτηση για κατανάλωση (αποταμίευση) εξαρτάται, ευθέως, από το εισόδημα, Y, των νοικοκυριών (αυτή η σχέση δύναται να θεμελιωθεί βάσει της μικροοικονομικής θεωρίας βλ. π.χ. Simpson, 1986, κεφ. 5 και 7-8). Ο συντελεστής c (s=1-c) καλείται οριακή ροπή προς κατανάλωση ( οριακή ροπή προς αποταμίευση ). Δεδομένου ότι τα νοικοκυριά χρησιμοποιούν το εισόδημά τους για κατανάλωση και αποταμίευση, έπεται ότι ο συντελεστής c (s) πρέπει να είναι μικρότερος του 1. Η (4) είναι η συνάρτηση ζήτησης επενδύσεων των επιχειρήσεων, και δηλώνει ότι η ζήτηση επενδύσεων εξαρτάται, αντιστρόφως, από το επιτόκιο: όσο υψηλότερο είναι το επιτόκιο, τόσο χαμηλότερη είναι η ζήτηση για επενδύσεις στην οικονομία. Σε τελική ανάλυση, η ερμηνεία αυτού του συσχετισμού είναι ότι υψηλό επιτόκιο συνεπάγεται υψηλό κόστος δανεισμού των επιχειρήσεων και αυτό συνεπάγεται, με τη σειρά του, ότι οι επιχειρήσεις περικόπτουν τα επενδυτικά σχέδιά τους, ήτοι τη ζήτησή τους για επενδύσεις. Ειδικότερα, ο συντελεστής a μετρά-εκφράζει την ευαισθησία της ζήτησης επενδύσεων σε μεταβολές του επιτοκίου Tο Io συνιστά τη συνολική αυτόνομη ζήτηση ή δαπάνη (επενδυτική και καταναλωτική, αντιστοίχως) του συστήματος.
Αγορά Χρήματος (1) M/P=L (5) L=kY-bi (6) M=Mo (7)
Αγορά Χρήματος (2) Η (4) εκφράζει τη συνθήκη ισορροπίας της αγοράς χρήματος, διότι δηλώνει ότι η προσφορά πραγματικών ρευστών διαθεσίμων, M/P, ισούται με τη ζήτηση ρευστών διαθεσίμων, L. H (5) είναι η συνάρτηση ζήτησηςπραγματικών ρευστών διαθεσίμων (καλείται, εν συντομία, και συνάρτηση ζήτησης χρήματος ), L. Ειδικότερα, δηλώνει ότι η εν λόγω ζήτηση έχει τρεις, διακριτές συνιστώσες (βλ. και Κeynes, [1936] 2001, κεφ. 15): (i) o όρος ky δηλώνει ότι όσο υψηλότερο είναι το πραγματικό εισόδημα, τόσο τα άτομα επιθυμούν να διακρατούν χρήμα προκειμένου να διεκπεραιώνουν τις διάφορες συναλλαγές τους (αυτή η συνιστώσα καλείται ζήτηση χρήματος για συναλλακτικούς σκοπούς ), και (ii) o όρος -bi δηλώνει ότι όσο υψηλότερο είναι το επιτόκιο, τόσο τα άτομα προτιμούν να μην διακρατούν χρήμα, αλλά στρέφονται σε τραπεζικές καταθέσεις και, γενικά, στην αγορά διαφόρων περιουσιακών στοιχείων, όπως κρατικά ομόλογα, μετοχές των επιχειρήσεων κ.λπ.. (αυτή η συνιστώσα καλείται ζήτηση χρήματος για κερδοσκοπικούς σκοπούς ). Η (6) δηλώνει ότι η προσφορά ονομαστικών ρευστών διαθεσίμων (ή, αλλιώς, η ποσότητα του χρήματος ) καθορίζεται εξωγενώς (από την Κεντρική Τράπεζα), στο επίπεδο Mo (αναλυτικά, βλ.π.χ. Blanchard, 2006, κεφ. 4). Κάθε αύξηση (μείωση) του Mo καλείται επεκτατική (συσταλτική) νομισματική πολιτική.
Αγορά Εργασίας (1) NS=No (8) Y=f(ND) (9) w=(df/dnd)p (10) w=wo (11) Yp=f(NS) (12)
Αγορά Εργασίας (2) Η (8) δηλώνει ότι η προσφερόμενη ποσότητα εργασίας, NS, είναι εξωγενώς δεδομένη και ίση με Nο. Η (9) ορίζει τη λεγόμενη μακροοικονομική ή, αλλιώς, συναθροιστική (aggregate) συνάρτηση παραγωγής (δεξιό μέλος) και, συνεπώς, το προσφερόμενο προϊόν, Y, (αριστερό μέλος). Εδώ απαιτείται μίαδιευκρίνηση: στα πλαίσια της παρούσης μακροοικονομικής ανάλυσης δεν λαμβάνονται υπόψη οι μεταβολές που συντελούνται στο απόθεμα κεφαλαίου, K, δηλ. η ποσότητα του αποθέματος κεφαλαίου της οικονομίας θεωρείται εξωγενώς δεδομένη και σταθερή, ήτοι K=Kο. Η (10) είναι η συνθήκη πρώτης τάξεως (ή, αλλιώς, αναγκαία συνθήκη) για τη μεγιστοποίηση του κέρδους. Η (11) δηλώνει ότι ο w το χρηματικό (ή, αλλιώς, ονομαστικό) μισθό ανά μονάδα απασχολούμενης εργασίας (εάν η ποσότητα εργασίας μετράται σε μονάδες χρόνου, π.χ. σε ώρες, τότε καλείται χρηματικό ωρομίσθιο) είναι εξωγενώς δεδομένο και ίσο με wo. Η (12) προσδιορίζει το δυνητικό προϊόν του συστήματος, Yp, δηλ. εκείνη την ποσότητα προϊόντος, την οποία θα μπορούσε να παράξει-προσφέρει το σύστημα εάν απασχολούσε όλη την προσφερόμενη ποσότητα εργασίας (δηλ. εάν η ανεργία ήταν μηδενική, ήτοι ND=No). Το εάν, όμως, θα απασχοληθεί πράγματι όλη η προσφερόμενη ποσότητα εργασίας εξαρτάται από την αλληλεπίδραση όλων των αγορών του συστήματος.
Ισορροπία στην Αγορά Εργασίας w/p w/p Ns ND Ns ND w/p (w/p)* Ns ND N* N
Επίλυση Υποδείγματος (1) Βήμα 1 Από τις (1)-(4) και s=1-c προσδιορίζεται η IS, ήτοι Y=[(Co+Ιο)-ai]/s (13) ή, εναλλακτικά (δηλ. λύνοντας ως προς το i ), i=[(co+ιο)-sy]/a (14) Η (13) (ή, ισοδύναμα, η (14)) ορίζει μία γνησίως φθίνουσα, γραμμική συνάρτηση ανάμεσα στο Υ και το i, και, ειδικότερα, εκφράζει τον γεωμετρικό τόπο των ζευγών (Υ,i), για τα οποία η αγορά του εμπορεύματος βρίσκεται σε ισορροπία, δηλ. παραγόμενο και ζητούμενο προϊόν είναι ίσα μεταξύ τους. Ο προαναφερθείς γεωμετρικός τόπος είναι γνωστός και ως καμπύλη IS, διότι προκύπτει και μέσω της εξίσωσης της συνάρτησης ζήτησης επενδύσεων με τη συνάρτηση ζήτησης αποταμιεύσεων, ID=SD. Έτσι, συμπεραίνουμε ότι τα ζεύγη (Υ,i), για τα οποία η αγορά του εμπορεύματος βρίσκεται σε ισορροπία, είναι, ταυτοχρόνως, και τα ζεύγη (Υ,i), για τα οποία η ζήτηση επενδύσεων εξισώνεται με τη ζήτηση αποταμιεύσεων.
Καμπύλη IS Y i S I S I i IS Y
Aπλός Πολλαπλασιαστής Παραγωγίζοντας τη σχέση (13) λαμβάνουμε dy/d(co+io)=1/s (15) Το μέγεθος 1/s καλείται απλός πολλαπλασιαστής και μετρά τις επιπτώσεις που έχει μία αύξηση της αυτόνομης δαπάνης, (Co+Io), κατά 1 μονάδα, στο παραγόμενο προϊόν, για αμετάβλητο επιτόκιο (βλ. και Keynes [1936] 2001, κεφ. 10). Διαπιστώνεται, λοιπόν, ότι η εν λόγω αύξηση συνεπάγεται την αύξηση του παραγόμενου προϊόντος κατά παραπάνω από 1 μονάδα (ακριβώς επειδή ισχύει, εξορισμού, s <1).
Επίλυση Υποδείγματος (2) Βήμα 2. Από τις (5)-(7) προσδιορίζεται η LM, ήτοι Y=(Mο/P-bi)/k (16) ή, εναλλακτικά (δηλ. λύνοντας ως προς το i ), i=(ky-mο/p)/b (17) Η (16) (ή, ισοδύναμα, η (17)) ορίζει μία γνησίως αύξουσα, γραμμική συνάρτηση ανάμεσα στο Y και το i, και, ειδικότερα, εκφράζει τον γεωμετρικό τόπο των ζευγών (Y,i), για τα οποία η αγορά χρήματος βρίσκεται σε ισορροπία (αυτός ο γεωμετρικός τόπος είναι γνωστός, για προφανείς λόγους, και ως καμπύλη LM ). Όμως, σε αντίθεση με τον γεωμετρικό τόπο ισορροπίας της αγοράς του εμπορεύματος, ο εν λόγω γεωμετρικός τόπος εξαρτάται από το P.
Καμπήλη LM i i Mo L Ns L i LM Y
Επίλυση Υποδείγματος (3) Βήμα 3 Εξισώνοντας τα δεξιά μέλη των (14) και (17), δεδομένου ότι τα αριστερά μέλη τους είναι ίσα, και λύνοντας, εν συνεχεία, ως προς το Y, προκύπτει: Y=[(Co+Ιο)(b/a)+Mο/P]/(k+sb/a) (18) ή, εναλλακτικά (δηλ. λύνοντας ως προς το P), P=Mο/[k+(sb/a)Y-(Co+Ιο)(b/a)] (19) Τέλος, εισαγάγοντας την (19) στην (14), λαμβάνουμε i=[(co+ιο)/a][1-[sb/(ak+sb)]+(mο/p)]/[s/(ak+sb)] (20) Η σχέση (22) ή η (22α) ορίζει μία γνησίως φθίνουσα συνάρτηση (με μορφή υπερβολής) ανάμεσα στο P και το Y και, ειδικότερα, εκφράζει τον γεωμετρικό τόπο των ζευγών (Y, P), για τα οποία η αγορά του εμπορεύματος και η αγορά χρήματος βρίσκονται σε ισορροπία. Αυτός ο γεωμετρικός τόπος καλείται μακροοικονομική ή συναθροιστική (aggregate) συνάρτηση ζητήσεως (AD βλ. το παρακάτω Σχήμα).
Συνάρτηση AD P AD Y
Επίλυση Υποδείγματος (4) Βήμα 4 Tο ποια ποσότητα εργασίας ζητούν να απασχολήσουν (και όντως απασχολούν) οι επιχειρήσεις (δηλ. το μέγεθος ND ) προσδιορίζεται από την επίλυση του προβλήματος της μεγιστοποίησης του κέρδους dy/dnd=f (ND)=w/P (21) και, εν συνεχεια, λύνοντας ως προς ND. Εισαγάγοντας την w=wo στην παραπανω σχεση και το αποτέλεσμα που λαμβάνουμε στην (9), προκύπτει μία γνησίως αύξουσα συνάρτηση ανάμεσα στο P και το Υ, η οποία καλείται μακροοικονομική ή συναθροιστική (aggregate) συνάρτηση προσφοράς (AS), ήτοι Υ= (wo/p)dnd (22) ή, εναλλακτικά (δηλ. λύνοντας ως προς το P), P=wo/f (ND) (23) Για την ακρίβεια, επειδή το προσφερόμενο προϊόν δεν μπορεί, εξορισμού, να υπερβεί το Yp, το οποίο προσδιορίζεται από την (14), η μακροοικονομική συνάρτηση προσφοράς έχει τη μορφή που εμφανίζεται στο παρακάτω Σχήμα.
Συνάρτηση AS P AS Yp Y
Επίλυση Υποδείγματος (5) Βήμα 5 Από τις (19) και (23) προσδιορίζεται το Y και το P (βλ. Σχήμα.) και δεδομένων αυτών, εύκολα προσδιορίζονται, στη συνέχεια, όλες οι υπόλοιπες ενδογενείς μεταβλητές του συστήματος.* *1. H ανάλυση ή υπόδειγμα IS-LM προτάθηκε από τον Hicks (1937), ως προσπάθεια φορμαλιστικής έκθεσης-συμπύκνωσης του κύριου τμήματος της συμβολής του Keynes. *2. Γενικά, ο υπερδείκτης D δηλώνει ζήτηση ( demand ), ενώ ο υπερδείκτης S δηλώνει προσφορά ( supply ).
Προσδιορισμός της Τιμής και της Ποσότητας Ισορροπίας P AS. P* AD Y* Yp Y
Επίλυση Yποδείγματος (6) i LM P IS Y w P* AD AS w/p (w/p)* Y* Y ND Ns N* N f
Διαφάνειες βάσει του Μαριόλης, Θ. (2009) Το Κεϋνσιανό Στατικό Μακροοικονομικό Υπόδειγμα, Αθήνα, Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου.
Σηµείωµα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται µε τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εµπορική Χρήση Παρόµοια Διανοµή 4.0 [1] ή µεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράµµατα κ.λ.π., τα οποία εµπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί άδεια αναφέρονται στο «Σηµείωµα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/από-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εµπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαµβάνει άµεσο ή έµµεσο οικονοµικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανοµέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαµβάνει οικονοµική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανοµέα του έργου και αδειοδόχο έµµεσο οικονοµικό όφελος (π.χ. διαφηµίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος µπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιµοποιεί το έργο για εµπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.
Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων διαθέσιµο µε άδεια CC-BY διαθέσιµο µε άδεια CC-BY-SA διαθέσιµο µε άδεια CC-BY-ND διαθέσιµο µε άδεια CC-BY-NC διαθέσιµο µε άδεια CC- BY-NC-SA διαθέσιµο µε άδεια CC-BY-NC-ND διαθέσιµο µε άδεια CC0 Public Domain διαθέσιµο ως κοινό κτήµα Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου, παρά µόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δηµιουργό. Επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου και η δηµιουργία παραγώγων αυτού µε απλή αναφορά του δηµιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου µε αναφορά του δηµιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού µε την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου µε αναφορά του δηµιουργού. Δεν επιτρέπεται η δηµιουργία παραγώγων του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου µε αναφορά του δηµιουργού. Δεν επιτρέπεται η εµπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου µε αναφορά του δηµιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού µε την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εµπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου µε αναφορά του δηµιουργού. Δεν επιτρέπεται η εµπορική χρήση του έργου και η δηµιουργία παραγώγων του. Επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου, η δηµιουργία παραγώγων αυτού και η εµπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δηµιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου, η δηµιουργία παραγώγων αυτού και η εµπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δηµιουργού. χωρίς σήµανση Συνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιµοποίηση του έργου.
Διατήρηση Σηµειωµάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συµπεριλαµβάνει: το Σηµείωµα Αναφοράς το Σηµείωµα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σηµειωµάτων το Σηµείωµα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) µαζί µε τους συνοδευόµενους υπερσυνδέσµους.
Χρηµατοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδηµαϊκά Μαθήµατα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων» έχει χρηµατοδοτήσει µόνο την αναδιαµόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο) και από εθνικούς πόρους.