Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Τεχνοοικονομική Μελέτη Ενότητα 1: Γενικά Εισαγωγικά Θέματα Σκόδρας Γεώργιος, Αν. Καθηγητής gskodras@uowm.gr Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ψηφιακά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοπός της ενότητας Σκοπός της ενότητας είναι να γίνει μια εισαγωγή στις αρχές της τεχνικο-οικονομικής μελέτης Να αναλυθούν κάποιοι βασικοί οικονομικοί όροι και να γίνει αναφορά σε παραδείγματα 4
Εισαγωγή(1) Η τεχνικο-οικονομική μελέτη είναι μια από τις πιο δημιουργικές εργασίες που μπορεί να κάνει ένας Μηχανικός,καθώς του δίνει τη δυνατότητα να συνδυάσει: τις γνώσεις που αποκτά στη διάρκεια των σπουδών του την εμπειρία του Και τη φαντασία του 5
Εισαγωγή(2) Παράλληλα με την εξασφάλιση υψηλής οικονομικής απόδοσης η Βιομηχανία στην εποχή μας οφείλει να δώσει προτεραιότητα στη βέλτιστη χρήση των φυσικών πόρων και την αξιοποίηση εναλλακτικών μορφών ενέργειας για το σχεδιασμό μιας νέας μονάδας, η οποία θα παράγει ένα προϊόν: με επιθυμητές ιδιότητες μικρό κόστος και σύμφωνα με τους περιορισμούς που αφορούν στο περιβάλλον 6
Εισαγωγή(3) Το Μάθημα της Τεχνικο-οικονομικής μελέτης (352) περιλαμβάνει: τη μεθοδολογία για το βέλτιστο σχεδιασμό φυσικοχημικών διαδικασιών και εγκαταστάσεων τη μεθοδολογία εκπόνησης προκαταρκτικών μελετών για την εκτίμηση της οικονομικότητας μιας βιομηχανικής εγκατάστασης εκπόνηση εκπαιδευτικού (-ών) θέματος (-ων) και τη χρήση κατάλληλου λογισμικού για το σχεδιασμό Τη χρήση κατάλληλου λογισμικού για το σχεδιασμό 7
Εισαγωγή(4) Κύριος στόχος της τεχνικο-οικονομικής μελέτης είναι η διαμόρφωση βάσης σχεδιασμού και η συγκέντρωση πληροφοριών που αφορούν: Οικονομικά Εμπορικά και Τεχνικά δεδομένα Με σκοπό να αξιολογηθεί η οικονομικότητα της βιομηχανικής μονάδας παραγωγής ενός δεδομένου προϊόντος του οποίου είναι γνωστή η ζήτηση 8
Βασικοί οικονομικοί όροι(1) Επένδυση (Investment) είναι η διαχείριση των χρημάτων με σκοπό να αποφέρουν περισσότερα χρήματα, δηλαδή να αυξήσουν τα εισοδήματα ή/και τα κεφάλαια του επενδυτικού οργανισμού. Γενικά, επένδυση μπορεί να θεωρηθεί η ανάλωση κεφαλαίου για: την κατασκευή μιας νέας βιομηχανικής μονάδας την αγορά ακινήτων, την αγορά μετοχών, σπουδές 9
Βασικοί οικονομικοί όροι(2) Κέρδος (profit) είναι το εισόδημα που απομένει όταν από τα έσοδα μιας επιχείρησης σε μια ορισμένη περίοδο αφαιρεθούν τα έξοδα Απόδοση επένδυσης (return on investment) είναι το καθαρό ετήσιο κέρδος σε σχέση με το κεφάλαιο που επενδύθηκε για την πραγματοποίησή του π.χ. στις τραπεζικές καταθέσεις το επιτόκιο εκφράζει την απόδοση της επένδυσης 10
Βασικοί οικονομικοί όροι(3) Η απόδοση είναι βασικός παράγοντας αξιολόγησης επενδύσεων και μπορεί να αυξηθεί εάν: μειωθεί το ύψος της επένδυσης (π.χ. αλλαγή τεχνολογίας) ή αυξηθεί το κέρδος Η αύξηση του κέρδους είναι αποτέλεσμα : Αύξησης των πωλήσεων ή/και, περιορισμού των εξόδων Κάθε επιχειρηματικός οργανισμός που μελετά τοποθέτηση κεφαλαίων σε βιομηχανική εγκατάσταση αξιολογεί τη νέα επένδυση με βάση το ρυθμό απόδοσης (rate of return) των άλλων επενδύσεών του 11
Βασικοί οικονομικοί όροι(4) Ο πληθωρισμός εκφράζει το ποσοστό μεταβολής των τιμών των διαφόρων αγαθών και στη γενική περίπτωση μπορεί να είναι θετικός ή αρνητικός Πρέπει να σημειωθεί όμως ότι στις περισσότερες εποχές και οικονομίες είχαμε θετικό πληθωρισμό Μ άλλα λόγια πληθωρισμός είναι η κίνηση των τιμών σε μια οικονομία και συνεπώς δεν υφίσταται όταν οι τιμές σταθεροποιηθούν http ://www.moneyinstructor.com/wsp/inflationlesson.asp http ://www.econlib.org/library/enc/inflation.html 12
Βασικοί οικονομικοί όροι(5) Χρονική αξία των χρημάτων Όταν επενδύεται ένα χρηματικό ποσό η αξία του αυξάνεται με το χρόνο, δηλαδή ένα ποσό χρημάτων που είναι σήμερα διαθέσιμο θα ισοδυναμεί στο μέλλον με ένα μεγαλύτερο ποσό Η χρονική αξία των χρημάτων (time value of money) βοηθά να συγκριθούν επενδύσεις που απαιτούν ή παράγουν ποσά σε διαφορετικούς χρόνους Μ αυτόν τον τρόπο μπορούν οι χρηματορροές να αναχθούν στον ίδια χρονική στιγμή ώστε να μπορούν να συγκριθούν Η αναγωγή γίνεται χρησιμοποιώντας τη συνήθη απόδοση κεφαλαίων του επιχειρηματικού οργανισμού http ://www.investopedia.com/articles/03/082703.asp http ://www.teachmefinance.com/timevalueofmoney.htm http ://www.studyfinance.com/lessons/timevalue/index.mv 13
Βασικοί οικονομικοί όροι(6) Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό της αξίας των χρημάτων σε διάφορες χρονικές στιγμές είναι ίδιες με τις μεθόδους υπολογισμού του τόκου, όπου ως επιτόκιο χρησιμοποιείται ο ρυθμός απόδοσης κεφαλαίων του επενδυτικού οργανισμού Στο τέλος κάθε χρονικής περιόδου τα κεφάλαια επενδύονται εκ νέου (ανατοκισμός - compound interest) Ο ανατοκισμός μπορεί να γίνεται: Συνεχώς ή σε τακτά χρονικά διαστήματα (π.χ. έτος,μήνας) http ://math.about.com/library/weekly/aa042002a.htm 14
Βασικοί οικονομικοί όροι(7) Συνεχής ανατοκισμός Έστω κεφάλαιο S το οποίο με συνεχή ανατοκισμό για χρόνο dt και με επιτόκιο i ΝΜ/y αυξάνεται κατά ds, όπου: ds = i S dt Ολοκληρώνοντας την εξίσωση μεταξύ t = 0 και t = θ μπορούμε να υπολογίσουμε το ποσό S(0) το οποίο θα αποδώσει με τους τόκους κεφάλαιο S(θ) σε χρόνο θ S (0) = S ( θ ) e iθ Το επιτόκιο i, εκφράζει το ρυθμό απόδοσης των επενδύσεων (rate of return) του επιχειρηματικού οργανισμού που μελετά τοποθέτηση κεφαλαίων σε μια επένδυση Ο συνήθης ρυθμός απόδοσης υγιών επενδύσεων είναι μεγαλύτερος από 7 8% 15
Βασικοί οικονομικοί όροι(8) Ασυνεχής ανατοκισμός Σε περίπτωση ετήσιου ανατοκισμού με επιτόκιο i ΝΜ/y, το αρχικό ποσό S0 στο τέλος του πρώτου χρόνου, δηλαδή για Ν=1 χρόνο, θα γίνει: S 1 = S 0 (1 + i) και μετά από Ν χρόνια θα γίνει: S N = S 0 (1 + i) N ο όρος S 0 είναι η παρούσα αξία του κεφαλαίου S Ν με ετήσιο ανατοκισμό 16
Βασικοί οικονομικοί όροι(9) Ασυνεχής ανατοκισμός Παράδειγμα: Εάν επενδυθούν σήμερα 1000 με ετήσιο επιτόκιο i=10% και ετήσιο ανατοκισμό στο τέλος του 1ου χρόνου θα γίνουν 1100 στο τέλος του 2ου χρόνου θα γίνουν 1210 στο τέλος του Νου χρόνου θα γίνουν 1000 (1+i) Ν Όλα τα παραπάνω ποσά έχουν ΣΗΜΕΡΑ την ΙΔΙΑ αξία 17
Βασικοί οικονομικοί όροι(10) Παρούσα αξία (present value) μελλοντικών χρημάτων είναι η αναγωγή σε παρούσα αξία όλων των μελλοντικών εσόδων ή/και εξόδων (cash flows) μιας επένδυσης Η παρούσα αξία (PV) ενός χρηματικού ποσού (S) που επενδύεται για (Ν) χρονικές περιόδους δίνεται από τη σχέση: PV S 1 i N 18
Βασικοί οικονομικοί όροι(11) Παράδειγμα: Η παρούσα αξία 1000 που θα αποκτηθούν μετά από 2 χρόνια είναι 826 5 χρόνια είναι 621 με ετήσιο επιτόκιο i=10% και ετήσιο ανατοκισμό 19
Βασικοί οικονομικοί όροι(12) Μελλοντική αξία σημερινών χρημάτων Μελλοντική αξία του συνόλου των χρηματορροών: N 1 i 1 FV C 1 i i 20
Βασικοί οικονομικοί όροι(13) Σημερινή αξία του συνόλου των χρηματορροών: 1- PV = C 1+i i -N 21
Βασικοί οικονομικοί όροι(14) Χρονική αξία των χρημάτων Η χρονική αξία των χρημάτων πρέπει να χρησιμοποιείται οπωσδήποτε όταν συγκρίνονται χρηματορροές (δηλαδή έσοδα ή/και έξοδα) που πραγματοποιούνται σε διαφορετικές χρονικές περιόδους Συνήθως, αντί του επιτοκίου i, χρησιμοποιείται ο ρυθμός απόδοσης των επενδύσεων (rate of return) του επιχειρηματικού οργανισμού που μελετά τοποθέτηση κεφαλαίων σε βιομηχανική εγκατάσταση Ο ρυθμός απόδοσης υγιών επενδύσεων είναι μεγαλύτερος από 7 % Παρατήρηση Η χρονική αξία του χρήματος συνδέεται με την ικανότητα του να παράγει κέρδος Δεν έχει σχέση με τον πληθωρισμό, ο οποίος αναφέρεται στην αλλαγή της τιμής των αγαθών 22
Βασικοί οικονομικοί όροι(15) Πληθωρισμός Απόδοση 23
Βασικοί οικονομικοί όροι(16) Παράδειγμα 1 Για τις ανάγκες αποθήκευσης ενός πτητικού προϊόντος προτείνονται δύο εναλλακτικές λύσεις: (α) Δεξαμενή σταθερής οροφής η οποία κοστίζει 20,000, αλλά παρουσιάζει απώλειες του πτητικού προϊόντος κόστους 5,000 /yr (β) Δεξαμενή πλωτής οροφής η οποία κοστίζει 40,000, αλλά λόγω κατασκευής δεν επιτρέπει απώλειες προϊόντος Ποια είναι η πλέον συμφέρουσα λύση, εάν η ζωή των δεξαμενών είναι 10 χρόνια; 24
Βασικοί οικονομικοί όροι(17) Δεδομένα Τύπος δεκαμενής Σταθερής οροφής Πλωτής οροφής Κόστος, ΝΜ 20,000 40,000 Απώλειες,ΝΜ/yr 5,000 ρυθμός απόδοσης i = 10% ετήσια αύξηση της τιμής του προϊόντος π=3% 25
Βασικοί οικονομικοί όροι(18) Δεδομένα Α : σημερινό κόστος απωλειών i : ρυθμός απόδοσης π : ποσοστό ετήσιας αύξησης της τιμής Κόστος απωλειών στο χρόνο t A t =A(1+π)t Σημερινή αξία χρημάτων που ξοδεύονται στο χρόνο t A 0t = ( 1+i) Συνολικό Κόστος ( 1+π) ( ) t 1+i A t ( 1+π ) t t όπου t = A = AΦ Φ = n t 0 A 0t A n t 0 Φ t ( 1+i) n 1-Φ A 1-Φ 1 26
Βασικοί οικονομικοί όροι(19) Παράδειγμα 2 Μια αντλία από ανθρακοχάλυβα χρειάζεται αντικατάσταση μετά από ένα χρόνο λειτουργίας.μια αντλία από ανοξείδωτο χάλυβα λειτουργεί απεριόριστα έχει τετραπλάσιο κόστος από την χαλύβδινη και τιμή εκποίησης 30% του αρχικού κόστους Ποια από τις δύο θα προτιμούσατε, αν η ζωή της μονάδας που θα χρησιμοποιηθεί η αντλία είναι: (α) 2 χρόνια (β) 5 χρόνια 27
Βασικοί οικονομικοί όροι(20) Συνολικό κόστος για Ν χρόνια λειτουργίας C Περίπτωση Ι : Περίπτωση ΙΙ: N 1 1 i C I A C II C B 0.3 C B i Τι θα συμβεί αν η εγκατάσταση πρόκειται να λειτουργήσει για περισσότερα από 10 χρόνια; 28
Βασικοί οικονομικοί όροι(21) Παράδειγμα 3 Προκειμένου να εγκαταστήσουμε αντιδραστήρα μπορούμε να επιλέξουμε: Αντιδραστήρα από κοινό χάλυβα κοστίζει 10.000 μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο 2 χρόνια και απαιτεί ετήσια συντήρηση ίση με 5% της αξίας αγοράς του Αντιδραστήρα από ανοξείδωτο χάλυβα κοστίζει 30.000, μετά 6 έτη λειτουργίας μπορεί να εκποιηθεί προς 6.000 δεν απαιτεί συντήρηση Παροδοχές Λειτουργία εγκατάστασης 6 χρόνια Ρυθμός απόδοσης κεφαλαίου i = 0.15 συνεχής ανατοκισμός 29
Βασικοί οικονομικοί όροι(22) Σημερινό Κόστος, S(0)=S(Θ)e -0.15Θ Κοινός χάλυβας Ανοξείδωτος χάλυβας Κόστος συσκευής Θ=0 χρόνια Θ=2 χρόνια Θ=4 χρόνια 10000 7408 5488 30000 - - Εκποίηση Θ=6 χρόνια - -2440 Συντήρηση Θ=1 χρόνια Θ=2 χρόνια Θ=3 χρόνια Θ=4 χρόνια Θ=5 χρόνια 430-320 - 235 - Σύνολο 23880 27560 30
Βασικοί οικονομικοί όροι(23) Παράδειγμα 4 Για τις ανάγκες θέρμανσης μιας πολυκατοικίας εκτιμήθηκε ότι απαιτούνται 125x10 6 kcal/yr Για την κάλυψη των παραπάνω αναγκών επιλέγεται λέβητας δυναμικότητας 250,000 kcal/hr. Υπάρχουν οι παρακάτω δύο προσφορές: Προσφορά Α Προσφορά Β Υλικό κατασκευής Ανθρακοχάλυβας Χυτοσίδηρος Απόδοση 85% 92% Κόστος (ΝΜ) 8,000 14,000 Διάρκειας ζωής(yr) 10 >20 Αν το κόστος συντήρησης είναι το ίδιο, να αξιολογηθούν οι δύο προσφορές. Δίδονται: Θερμογογός δύναμη του καυσίμου: 8,000kcal/lt Τιμή καυσίμου: 1 ΝΜ/lt 31
Βασικοί οικονομικοί όροι(24) Δίδονται : Θερμογόνος δύναμη του καυσίμου : 8,000 kcal/lt Τιμή καυσίμου: 1 ΝΜ/lt ( ) κόστοςκαυσίμου = [( θερμότητα ) ( θερμογόνοςδύναμη) ] ( τιμήκαυσίμου) ( απόδοση ) 32
Τέλος Ενότητας 33
Σημείωμα Αναφοράς Copyright, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, Σκόδρας Γεώργιος. «Τεχνοοικονομική Μελέτη». Έκδοση: 1.0. Κοζάνη 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: https:// eclass.uowm.gr/courses/mech245/ 34
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Όχι Παράγωγα Έργα Μη Εμπορική Χρήση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] h t t p ://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό 35
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 36