47 Χρόνια ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΑΒΒΑΪΔΗ-ΜΑΝΩΛΑΡΑΚΗ ΠΑΓΚΡΑΤΙ : Χρυσ. Σμύρνης 3 : Τηλ.: 2107601470 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ INTERNET : ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β ΤΕΕ 2 ΟΥ ΚΥΚΛΟΥ 2007-2008 ΕΝΟΤΗΤΑ Α 1. Η κοινωνική αγωγή, σύμφωνα με τον Τερζάκη, είναι βασικό-ίσως το βασικότερο- προαπαιτούμενο της Δημοκρατίας. Αυτή είναι που εξασφαλίζει, δηλώνει και αποδεικνύει ότι οι πολίτες μιας χώρας έχουν διανύσει τα απαιτούμενα «στάδια εσωτερικού εκπολιτισμού» και ενεργούν με δημοκρατικό τρόπο στην καθημερινή προσωπική, κοινωνική και πολιτική συμπεριφορά τους, χωρίς την έξωθεν επιβολή. Όταν οι ίδιοι οι πολίτες ενεργούν κατ` αυτόν τον τρόπο, χωρίς να υπάρχει ο φόβος της τιμωρίας ή της καταστολής, τότε φαίνεται ότι έχουν εμπεδώσει και έχουν ενστερνιστεί το νόημα και την ουσία της Δημοκρατίας, εφαρμόζοντάς τα στην καθημερινή τους πρακτική. Έτσι, και λόγω συνήθειας, δύσκολα αποκλίνουν από τη δημοκρατική συμπεριφορά, και «εκπαιδεύονται» καθημερινά σ` αυτήν, και πιο πρόθυμοι είναι να αντιμετωπίσουν τους όποιους κινδύνους προκύπτουν, αφού γνωρίζουν «από πρώτο χέρι» τι έχουν να χάσουν. 2. Ένας λαός άξιος της Δημοκρατίας δίνει εξετάσεις καθημερινά, όχι μονάχα μπροστά στην κάλπη. Γιατί Δημοκρατία σημαίνει ότι καθημερινά έχουμε δικαιώματα και υποχρεώσεις, τα οποία οφείλουμε να απαιτούμε και να εκτελούμε αντίστοιχα, και αυτό δεν μπορεί να γίνεται κάθε τέσσερα χρόνια. Γιατί Δημοκρατία σημαίνει ότι ζούμε σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα, το οποίο απειλείται καθημερινά από πάμπολλους εσωτερικούς και εξωτερικούς κινδύνους και επομένως οφείλουμε, ως δημοκρατικοί πολίτες, να επαγρυπνούμε και να θέτουμε τις υπηρεσίες μας προς όφελος της Δημοκρατίας σε καθημερινή βάση. Επομένως, η Δημοκρατία είναι καθημερινό μέλημα όλων των δημοκρατικών πολιτών. 1. ΕΝΟΤΗΤΑ Β α. Η τέταρτη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με παραδείγματα και επεξηγήσεις, γιατί η θεματική περίοδος «Είναι πάντοτε επικίνδυνο να γενικεύει κανένας, αλλά και η δειγματοληψία δεν μπορεί να καταργηθεί σα μέθοδος» χρειάζεται διευκρίνιση. Πράγματι, στα σχόλια λεπτομέρειες που ακολουθούν δίνονται αυτές οι διευκρινίσεις μέσα απ` το παράδειγμα που προσκομίζει ο 1
συγγραφέας, ένα παράδειγμα μιας συζήτησης στην οποία παρέστη ως αυτήκοος μάρτυρας. Δευτερευόντως, μπορούμε να πούμε ότι η παράγραφος αναπτύσσεται με αιτιολόγηση, γιατί η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη με τέτοιο τρόπο, ώστε να μας παρακινήσει να ρωτήσουμε «γιατί η δειγματοληψία δεν μπορεί να καταργηθεί σα μέθοδος;» Και σ` αυτή την ερώτηση η απάντηση δίνεται στη συνέχεια, στα σχόλια λεπτομέρειες της παραγράφου: «(Γιατί: εννοείται) μου έχει τύχει πάμπολλες φορές». Επίσης, κατά την ανάπτυξη της παραγράφου δημιουργούνται και άλλα επιμέρους ερωτήματα, οι απαντήσεις στα οποία δίνονται μέσα στα σχόλιαλεπτομέρειες: «Όχι γιατί οι άνθρωποι Αλλά γιατί βλέπω Γιατί κανένας, κι ο πιο ανιστόρητος». Άρα, μπορούμε να πούμε ότι η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Η πέμπτη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με αιτίααποτελέσματα, γιατί στη θεματική περίοδο «Για να γίνει ένας λαός άξιος της Δημοκρατίας, πρέπει να πάψει πρώτα να πιστεύει στο χωροφύλακα» διατυπώνεται η αιτία προϋπόθεση («να πάψει πρώτα να πιστεύει στο χωροφύλακα») που οδηγεί σε ένα αποτέλεσμα («Για να γίνει ένας λαός άξιος της Δημοκρατίας»). Επίσης, αναπτύσσεται με παραδείγματα, γιατί, στα σχόλια- λεπτομέρειες της παραγράφου, αναφέρει ο συγγραφέας παραδείγματα χαρακτηριστικών συμπεριφορών ενός πραγματικά άξιου για τη Δημοκρατία λαού. β. Τα τεκμήρια που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας είναι διάσπαρτα σε όλο το κείμενο. Συγκεκριμένα χρησιμοποιεί: Στην 1 η παράγραφο μια γενικά παραδεκτή αλήθεια: «Στη ζωή των λαών έρχεται κάποια στιγμή όπου από έναν αστάθμητο συνειρμό περιστάσεων, το κοινωνικό σύνολο καλείται να δώσει εξετάσεις και ν` αποδείξει αν είναι ώριμο για τη Δημοκρατία». Στην 2 η παράγραφο ένα παράδειγμα: «Μια Δημοκρατία στους Κάφρους είναι αδιανόητη, ενώ είναι νοητά εκεί όλα τ` άλλα καθεστώτα, ολιγαρχικά, απολυταρχικά, ιδιαίτερα τ` αριστοκρατικά». Στην 3 η παράγραφο δυο γενικά παραδεκτές αλήθειες : «Δεν φταίνε ποτέ όλοι για την κάμψη της δημοκρατικής αρετής» και «οι λαοί σαν ιστορικές μονάδες χαρακτηρίζονται από την πλειοψηφία τους, ή - στο πρακτικό επίπεδο - έστω και από τη σχετική πλειοψηφία». Στην 4 η παράγραφο ένα παράδειγμα: «Μου έχει τύχει πάμπολλες φορές, σε συζήτηση όχι διαλογική αλλά σε κύκλο, ν` ακούσω κάποιον να λέει, όταν οι διαπιστώσεις φαίνονται να φτάνουν σε αδιέξοδο : «Μωρέ εμάς μας χρειάζεται δικτατορία!» - και δυο - τρεις άλλοι γύρω να συμφωνούν, κουνώντας επιδοκιμαστικά το κεφάλι τους». Στην 5 η παράγραφο παραδείγματα δημοκρατικής συμπεριφοράς: «Ένας λαός άξιος της Δημοκρατίας δίνει εξετάσεις καθημερινά, όχι μονάχα μπροστά στην κάλπη: δίνει εξετάσεις στα πιο μικρά πράγματα της καθημερινής ζωής : σέβεται τη θέση του στην «ουρά», προσέχει να μην ενοχλεί το διπλανό του, πιστεύει πως έχει πρώτα καθήκοντα κι έπειτα δικαιώματα». 2
Όλα αυτά τα τεκμήρια χρησιμοποιούνται από τον πομπό, δηλαδή τον συγγραφέα, για να υποστηρίξει τα επιχειρήματά του. γ. Τα βασικά γνωρίσματα του κειμένου αυτού του Άγγελου Τερζάκη που το κατατάσσουν στο είδος του δοκιμίου είναι τα εξής: Η δομή του: έχει την κλασική δομή ενός δοκιμίου: Συγκεκριμένα: Πρόλογος ή εισαγωγή ή έκθεση (δήλωση θέματος και θέσης): «Στη ζωή των λαών προτάσεις εκλογής». Παράγραφος 1. Κύριο μέρος ή ανάπτυξη (προσκόμιση του αποδεικτικού υλικού): «Πολλοί ένοχα κι αθώα». Παράγραφοι 2-4. Επίλογος ή συμπέρασμα (διατύπωση του συμπεράσματος): «Για να γίνει ένας λαός άξιος σεβασμό του διπλανού σου;». Παράγραφος 5. Το είδος του λόγου η γλώσσα του: είναι ένα είδος πεζού λόγου, με στοιχεία λογοτεχνικού λόγου (π.χ. μεταφορές: «φόβητρα», «κάτι μαραίνεται μέσα μου» κτλ). Άλλο ένα χαρακτηριστικό του δοκιμιακού λόγου που εμφανίζεται και σε αυτό το δοκίμιο είναι η καλλιέπεια. Η έκτασή του: έχει μέση έκταση (το συγκεκριμένο κείμενο είναι απόσπασμα). Παρουσιάζονται πολλές πτυχές του θέματος χωρίς αυτό να εξαντλείται. Η θεματολογία του. Όπως γνωρίζουμε το δοκίμιο καλύπτει μια ευρεία θεματολογία. Το συγκεκριμένο εξετάζει ένα θέμα πολιτικής και για να ακριβολογούμε ένα ζήτημα πολιτικής ηθικής, τις αρετές που πρέπει να διακρίνουν έναν λαό για να καταστεί άξιος για το δημοκρατικό πολίτευμα. Ο σκοπός του: Βασικός σκοπός του είναι να μοιραστεί ο συγγραφέας τις ιδέες του και τον προβληματισμό του με τον αναγνώστη. Γενικά, ο δοκιμιογράφος επιδιώκει με το κείμενό του να πληροφορήσει τον αναγνώστη, να τον προβληματίσει, να τον πείσει, να τον διδάξει και να τον τέρψει (ψυχικά, πνευματικά ή αισθητικά). Το ύφος του: είναι προσωπικό, καθώς ο Τερζάκης καταθέτει προσωπικές απόψεις και εμπειρίες. Αυτό γίνεται εμφανές κυρίως με τη χρήση του α ενικού ρηματικού προσώπου, καθώς και με τη χρήση προσωπικών και κτητικών αντωνυμιών α προσώπου. («Μου έχει τύχει ν` ακούσω μαραίνεται μέσα μου, με κυριεύει κατά τη γνώμη μου», 4 η παράγραφος, «Όταν ακούω χαμογελώ μέσα μου, παρ` όλη μου την αθυμία, γιατί συλλογίζομαι», 5 η παράγραφος). 2. α. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ δημοκρατία: Το πολίτευμα που έχει η Ελλάδα είναι προεδρευομένη δημοκρατία. 3
καθεστώτα: Τα αντιδημοκρατικά καθεστώτα παραβιάζουν κατάφωρα τα ανθρώπινα δικαιώματα. πλειοψηφία: Ο υποψήφιος των Δημοκρατικών εκλέχτηκε με οριακή πλειοψηφία έναντι του υποψηφίου των Ρεπουμπλικάνων για το χρίσμα της προεδρίας στις ΗΠΑ. μέθοδος: Κάθε μέθοδος διδασκαλίας δεν είναι κατάλληλη για όλα τα σχολικά περιβάλλοντα. απεμπολούν: Πολλοί άνθρωποι στις σημερινές δυτικές κοινωνίες απεμπολούν τα ατομικά τους δικαιώματα προκειμένου να προστατευθούν, όπως πιστεύουν, απ` την έξαρση φαινομένων βίας και εγκληματικότητας. β. ΒΑΘΜΟΙ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ ΜΟΝΟΛΕΚΤΙΚΟΣ ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΟΣ ΜΟΝΟΛΕΚΤΙΚΟΣ ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΟΣ ώριμο ωριμότερο πιο ώριμο ωριμότατο πολύ ώριμο μέγας μεγαλύτερος πιο μεγάλος μέγιστος πολύ μεγάλος άξιος αξιότερος πιο άξιος αξιότατος πολύ άξιος εύκολα ευκολότερα πιο εύκολα ευκολότατα πολύ εύκολα (επίρρ.) χαμηλή χαμηλότερη πιο χαμηλή χαμηλότατη πολύ χαμηλή γ. πέντε (5) σύνθετες λέξεις του κειμένου με α συνθετικό λόγια μόρια: διαλέξει (1 η παράγραφος, 10 η σειρά), ύπουλες (1 η παράγραφος, 11 η σειρά), εκλογής (1 η παράγραφος, 16 η σειρά), διανύσει (2 η παράγραφος, 7 η σειρά), εκπολιτισμού (2 η παράγραφος, 8 η σειρά). πέντε (5) σύνθετες λέξεις με α συνθετικό λαϊκά μόρια: αστάθμητο (1 η παράγραφος, 2 η σειρά), ξεκάθαρες (1 η παράγραφος, 5 η σειρά), αναμετριώνται (1 η παράγραφος, 6 η σειρά), αναβαθμός (2 η παράγραφος, 4 η σειρά), αθυμία (4 η παράγραφος, 6 η σειρά) ΕΝΟΤΗΤΑ Γ 1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το κείμενο αναφέρεται στις αρετές που πρέπει να διακρίνουν τους πολίτες ενός δημοκρατικού πολιτεύματος. Σύμφωνα με το συγγραφέα κάθε λαός 4
καλείται, σε κάποιες ιστορικές στιγμές, ν` αποδείξει αν είναι άξιος για τη δημοκρατία, που, ως υπέρτατη κατάκτηση του πολιτισμού, προϋποθέτει καλλιέργεια και εσωτερική πειθαρχία. Όταν λοιπόν δοκιμάζεται η δημοκρατική ιδέα, οι αιτίες δε βρίσκονται μόνο στις εξωτερικές ιστορικές συνθήκες, αλλά και στην εσωτερική ανωριμότητα του λαού. Παράδειγμα τέτοιας ανωριμότητας είναι η προτίμηση ορισμένων πολιτών προς τα δικτατορικά καθεστώτα, με αναπόφευκτο τίμημα την καταπάτηση των ελευθεριών και τη συνακόλουθη κοινωνική κρίση. Αντιθέτως, η γνήσια δημοκρατική συμπεριφορά ορίζεται απ` την κοινωνική αγωγή και την αυτοπειθαρχία στην καθημερινή ζωή. 2. Λέξεις 106 Ενδεικτική προλογική σκέψη Απώτερος σκοπός κάθε πολιτείας είναι η ευημερία των πολιτών, η πολιτική ομαλότητα και η πολιτισμική πρόοδος, στόχοι που θα επιτευχθούν μ ένα σύστημα διακυβέρνησης και πολιτειακής οργάνωσης που θα σέβεται τον άνθρωπο. Το πέρασμα των χρόνων έχει αποδείξει ότι η δημοκρατία είναι το αρτιότερο πολίτευμα που θεμελιώνεται στη λαϊκή κυριαρχία και προστατεύει τα δικαιώματα του πολίτη. Μεταβατική περίοδος - Α ζητούμενο: Κίνδυνοι που απειλούν τη δημοκρατία. -Αφού η δημοκρατία στηρίζεται στη συμμετοχή, η κοινωνική αδιαφορία και η πολιτική αδράνεια είναι φαινόμενα που υπονομεύουν τη δημοκρατία. -Η παραπληροφόρηση, η προπαγάνδα, η ιδεολογική χειραγώγηση, ο αποπροσανατολισμός της κοινής γνώμης από τα Μ.Μ.Ε -Η δημαγωγία, ο λαϊκισμός, η αναξιοπιστία των πολιτικών, η έλλειψη πολιτικών οραμάτων -Κομματικοποίηση, φανατική προσκόλληση με τη κομματική ιδεολογία -Αποχή των πνευματικών ανθρώπων από τον πολιτικό και δημόσιο βίο -Φαινόμενα αναξιοκρατίας, πελατειακές σχέσεις, οικογενειοκρατία, η έντονη διαφθορά και τα σκάνδαλα -Έντονα κοινωνικά προβλήματα π.χ ανεργία -Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, αφού απαραίτητη προϋπόθεση για να λειτουργήσει σωστά η δημοκρατία είναι η κριτική ικανότητα και η παιδεία. Μεταβατική περίοδος: Β ζητούμενο -Ο πολίτης οφείλει να ενημερώνεται καθημερινά και να αναζητά την αλήθεια μέσα από τα Μ.Μ.Ε. χωρίς να παρασύρεται από κομματισμούς. -Το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να ασκεί την κριτική σκέψη και να βοηθά τους μαθητές μέσα από σχολικούς θεσμούς να κατανοούν την αξία της συμμετοχής και του διαλόγου. -Εξυγίανση της δικαιοσύνης με την εδραίωση της ευνομίας, της ισονομίας, αξιοκρατίας -Ν αναδειχθούν πολιτικοί με νέα οράματα που να εμπνέουν εμπιστοσύνη στο λαό 5
-Διάκριση των εξουσιών -Καθολική συμμετοχή των πολιτών σε κοινωνικές και πολιτικές υποθέσεις -Ν αναλάβουν οι πνευματικοί άνθρωποι θέσεις στην εξουσία -Προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών,θεμελίωση του κράτους δικαίου και πρόνοιας Επιμέλεια απαντήσεων: Γιασουρίδης Μίλτος Καπής Γιώργος 6