Ετεροτροφική Διατροφή ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΕΝΟTHTA 7: Ετεροτροφική διατροφή. Σελ. 135-151 (Οι σελ. 135-136 απλή αναφορά) Τρεις κατηγορίες οργανικών ενώσεων με θρεπτική αξία: υδατάνθρακες, λίπη και πρωτεΐνες. Οι οργανικές ουσίες δίνουν πρώτες ύλες για τις κυτταρικές λειτουργίες Οι οργανισμοί που δεν μπορούν να συνθέσουν οργανικές ουσίες από ανόργανες ονομάζονται ετερότροφοι (παρασιτική, σαπροφυτική και ολοζωική διατροφή) π. Αναστάσιος Ισαάκ Λύκειο Παραλιμνίου Νοέμβριος 2014 www.biomathia.webnode.gr
Τύποι ετεροτροφικής διατροφής Ολοζωική: διάσπαση της τροφής με πέψη (όλα τα ζώα) Σαπροφυτική: απορρόφηση οργανικών ουσιών από νεκρούς ιστούς ή από προϊόντα της διάσπασής τους (μύκητες και βακτήρια) =αποικοδομητές. Παρασιτική: πρόσληψη τροφής από άλλο ζωντανό οργανισμό, το ξενιστή, χωρίς κατ ανάγκη να το σκοτώνει (βακτήρια, ορισμένοι μύκητες, οι ταινίες, οι αφίδες, οι κοριοί)
Πέψη Με τη διαδικασία της πέψης, τα μακρομόρια (πολυμερή) διασπώνται σε μονομερή ως εξής: Οι πολυσακχαρίτες και δισακχαρίτες σε απλά σάκχαρα Τα λίπη σε γλυκερόλη και λιπαρά οξέα Οι πρωτεΐνες σε αμινοξέα Τα νουκλεϊνικά οξέα σε νουκλεοτίδια
Μηχανική διάσπαση Συμβαίνει στο στόμα με τη δράση των δοντιών αλλά και σε άλλα μέρη του γαστρεντερικού σωλήνα, όπως για παράδειγμα στο στομάχι. Αποτέλεσμα της μηχανικής διάσπασης είναι να αυξηθεί η επιφάνεια των συστατικών ούτως ώστε να διευκολυνθεί η δράση των υδρολυτικών ενζύμων Χημική διάσπαση Επιτυγχάνεται με χρήση ενζύμων (π.χ υδρολάσες, πρωτεάσες, λιπάσες, νουκλεάσες) και προσθήκη νερού (υδρόλυση). Απορρόφηση Ακολουθεί την πέψη, όπου τα μονομερή (απλά μόρια) μεταφέρονται στα κύτταρα, αφού πρώτα εισέλθουν στο αίμα. Ουσίες που παραμένουν άπεπτες αποβάλλονται από τον οργανισμό.
Γαστρεντερικός σωλήνας Είναι κοίλος (ξεκινά στο στόμα και τελειώνει στον έδρα). Στο εσωτερικό του έχει αυλό ο οποίος επενδύεται από το βλεννογόνο και ακολουθούν, ο υποβλεννογόνιος ιστός, ο μυικός ιστός (δύο στρώματα) και ο ορογόνος ιστός. Η τροφή ωθείται κατά μήκος του γαστρεντερικού σωλήνα με περισταλτικές ρυθμικές κινήσεις των λείων μυών
Στοματική κοιλότητα
Δόντια Τομείς (8) τεμαχίζουν Κυνόδοντες (4) σχίζουν Προγόμφιοι (8) αλέθουν Γομφίοι (12) αλέθουν Τα μόνιμα δόντια στον άνθρωπο είναι 32, Μέχρι την ηλικία των 6(;) περίπου ετών υπάρχουν τα νεογιλά δόντια που είναι 20. Η μόνιμη οδοντοφυΐα συμπληρώνεται μετά το 17ο o έτος της ηλικίας με τους φρονιμίτες.
Οδοντικός τύπος (ανά ημιμόριο) ΤΟΜΕΙΣ ΚΥΝΟΔΟΝ ΤΕΣ ΠΡΟΓΟΜ ΦΙΟΙ ΓΟΜΦΙΟΙ ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΩ ΓΝΑΘΟΣ 2 1 2 3 16 ΚΑΤΩ ΓΝΑΘΟΣ 2 1 2 3 16 32
Ανατομία ενός δοντιού Αποτελείται από τη μύλη, τον αυχένα και τη ρίζα. Ο πολφός είναι μια εσωτερική περιοχή πλούσια σε αγγεία και νεύρα. Ο πολφός περιβάλλεται από την οδοντίνη η οποία στη μύλη περιβάλλεται από την αδαμαντίνη και στη ρίζα από την οστεΐνη. Η αδαμαντίνη αποτελεί το πιο σκληρό τμήμα του σώματος Η οδοντίνη είναι περίπου τόσο σκληρή όσο τα οστά του σώματος. Κύριο συστατικό και των δύο είναι το ασβέστιο, ενώ η αδαμαντίνη περιέχει και ελάχιστες οργανικές ουσίες και νερό.
Σιαλογόνοι αδένες Υπογνάθιοι (2) Υπογλώσσιοι (2) Παρωτιδικοί (2 Το σάλιο περιέχει: Τη γλυκοπρωτεΐνη μουκίνη (mucin) η οποία προστατεύει το βλεννογόνο της στοματικής κοιλότητας και λιπαίνει την τροφή για διευκόλυνση της κατάποσης. Ρυθμιστικές ουσίες που εμποδίζουν την αποσύνθεση της τροφής που θα επισυνέβαινε στην παρουσία όξινου περιβάλλοντος, Λυσοζύμη (αντιβακτηριακό ένζυμο) που εξοντώνει τα περισσότερα βακτήρια που εισέρχονται μαζί με την τροφή. α-αμυλάση ή πτυαλίνη (πεπτικό ένζυμο). Παράγεται από τους παρωτιδικούς αδένες και υδρολύει το άμυλο και το γλυκογόνο σε μικρότερους πολυσακχαρίτες, καθώς και σε μαλτόζη (δισακχαρίτης)
Φάρυγγας Ο φάρυγγας είναι ινομυώδης σωλήνας μήκους 15 cm περίπου και βρίσκεται στο πίσω μέρος της στοματικής κοιλότητας. Οδηγεί στον οισοφάγο αλλά και στην τραχεία (αναπνοή). Κατά την κατάποση, ο λάρυγγας και το άνω μέρος της τραχείας κινούνται προς τα πάνω με αποτέλεσμα το στόμιο της τραχείας να «σκεπαστεί» από μια χόνδρινη βαλβίδα, την επιγλωττίδα έτσι ώστε η τροφή να προωθηθεί στον οισοφάγο και όχι στο αναπνευστικό σύστημα.
Κατάποση
Κατάποση Όταν ο βλωμός εισέλθει στο φάρυγγα ο σφικτήρας του οισοφάγου χαλαρώνει και ο βλωμός εισέρχεται στον οισοφάγο. Ο λάρυγγας κινείται προς τα πάνω με αποτέλεσμα η επιγλωττίδα να καλύψει την είσοδο της τραχείας. Με την είσοδο του βλωμού στον οισοφάγο, ο λάρυγγας κινείται προς τα κάτω και έτσι ανοίγουν οι αεροφόρες οδοί. Έπειτα ένα περισταλτικό κύμα ωθεί το βλωμό προς το στομάχι.
Οισοφάγος Μυώδης σωλήνας που έχει μήκος 25cm περίπου. Ο βλωμός προχωρεί προς το στομάχι ωθούμενος από τις περισταλτικές κινήσεις του οισοφάγου. Οι μυς στο άνω τμήμα του οισοφάγου είναι γραμμωτοί και επιτρέπουν την εκούσια δηλ. θεληματική κίνηση Έπειτα η τροφή προωθείται από λείους μυς στο υπόλοιπο τμήμα του οισοφάγου ακούσια. Η δράση της αμυλάσης συνεχίζεται μέχρι το στομάχι
Στομάχι Το στομάχι είναι μυώδης σάκος στην αριστερή πλευρά της κοιλιακής κοιλότητας, ακριβώς κάτω από το διάφραγμα. Χωράει μέχρι και δύο λίτρα στερεής και υγρής τροφής. Το εσωτερικό του στομάχου επενδύεται από επιθηλιακά κύτταρα που σχηματίζουν τους γαστρικούς αδένες οι οποίοι εκκρίνουν το γαστρικό υγρό (5 λίτρα τη μέρα), το οποίο έχει πεπτική λειτουργία. (2-6 ώρες διαδικασία πεψης) Ο επιθηλιακός ιστός καλύπτεται εσωτερικά από βλέννα η οποία δεν επιτρέπει στο στομάχι να πέψει τον εαυτό του. Επίσης τα κύτταρα του βλεννογόνου έχουν αυξημένο μιτωτικό ρυθμό. Διάφορα βακτήρια προκαλούν πληγές στο βλεννογόνο οι οποίες ονομάζονται γαστρικά έλκη.
Έλκος (=πληγή)
Περιεχόμενα Γαστρικού Υγρού Υδροχλωρικό οξύ (ph=2) εξόντωση βακτηρίων. Παράγεται από τα οξυντικά κύτταρα. Ενδογενής παράγοντας ρυθμίζει την απορρόφηση της βιταμίνης Β 12 (αιμοποίηση) Έλλειψή του προκαλεί βαριά αναιμία. Παράγεται από τα οξυντικά κύτταρα. Πεψινογόνο (ανενεργή μορφή πεψίνης) μετατρέπεται σε πεψίνη στον αυλό, όταν έρθει σε επαφή με το υδροχλωρικό οξύ. Παράγεται από τα πεπτιδικά κύτταρα. Πεψίνη βοηθά στην υδρόλυση των πρωτεϊνών. Η παρουσία της διεγείρει την παραγωγή περισσότερης πεψίνης από το πεψινογόνο (θετική ανάδραση). Τερματίζει και τη δράση της αμυλάσης (πρωτεΐνη) Γαστρίνη (ορμόνη) Παράγεται έπειτα από διέγερση του στομάχου από διάφορες τροφές (π.χ καφές, αλκοόλ) και προκαλεί αύξηση της έκκρισης του γαστρικού υγρού.
Λεπτό Έντερο Λεπτός επιμήκης σωλήνας μήκους περίπου 6 μέτρων. Επικοινωνεί με το στομάχι μέσω του πυλωρικού στομίου και με το παχύ έντερο μέσω της ειλεοκολικής βαλβίδας του ειλεού. Έργο του είναι να υδρολύει μακρομόρια τροφής, και να απορροφά θρεπτικές ουσίες που προκύπτουν από την πέψη. Μέρη του Λεπτού Εντέρου: Δωδεκαδάκτυλο (Τα περισσότερα ένζυμα) Νήστιδα (ελικώδες έντερο) Ειλεός (ελικώδες έντερο)
Παχύ έντερο Σωλήνας μήκους 1,5 μ. Αρχίζει από την ειλεοκολική βαλβίδα (επιτρέπει τη διέλευση του περιεχομένου του λεπτού εντέρου προς το παχύ έντερο και όχι αντίθετα) και καταλήγει στον πρωκτό. Έχει μεγαλύτερη διάμετρο από το λεπτό έντερο. Η έκκριση βλέννας το προστατεύει από την ερεθιστική παρουσία οξέων (παράγονται από τα βακτήρια της χλωρίδας) Μέρη του παχέος εντέρου: Τυφλόν Ανιόν κόλον Εγκάρσιον Κατιόν Σιγμοειδές Ορθόν (απευθυσμένο)
Λειτουργία του παχέος εντέρου Σημαντικότερη λειτουργία η επαναρρόφηση του νερού. Μαζί με το λεπτό απορροφούν το 90% του νερού του γαστρεντερικού σωλήνα. Διάφορα αβλαβή βακτήρια (χλωρίδα του εντέρου) τρέφονται από τα κόπρανα και παράγουν αέρια όπως μεθάνιο και υδρόθειο και άλλα δεσμέυουν βιταμίνες που απορροφώνται από τον άνθρωπο π.χ βιταμίνη Κ. Τα κόπρανα περιέχουν επίσης κυτταρίνη η παρουσία της οποίας προκαλεί παραγωγή βλέννας και έτσι διεγείρει τις περισταλτικές του εντέρου, βοηθώντας στην αφόδευση. Στο ορθό ή απευθυσμένο έντερο αποθηκεύονται προσωρινά τα κόπρανα μέχρι να αποβληθούν (επιρρεπές σε καρκίνο του παχέος εντέρου)
Το πάγκρεας Μεικτός αδένας μεγάλου μεγέθους και μαλακής υφής σε σχήμα σφύρας που βρίσκεται πίσω από το στομάχι, στο πίσω κοιλιακό τοίχωμα. Η ενδοκρινής μοίρα παράγει τις ορμόνες ινσουλίνη και γλυκαγόνη (μεταβολισμός των υδατανθράκων) Η εξωκρινής μοίρα παράγει το παγκρεατικό υγρό, (1200 1500 ml την ημέρα) που μέσω του παγκρεατικού πόρου καταλήγει στο φύμα του Vater και στο δωδεκαδάκτυλο. Το παγκρεατικό υγρό περιέχει τα περισσότερα ένζυμα που συμμετέχουν στην πέψη (υδρολυτικά). Επίσης, περιέχει όξινα ανθρακικά άλατα (όπως το NaHCO 3 ) που δρουν ρυθμιστικά, ώστε να εξουδετερώνουν τον όξινο χυμό που έρχεται από το στομάχι. Η έκκριση του παγκρεατικού υγρού ρυθμίζεται από νευρικά ερεθίσματα, καθώς και από ορμόνες του λεπτού εντέρου (π.χ σεκρετίνη, χολοκυστοκινίνη)
Ήπαρ Ο μεγαλύτερος αδένας του σώματος και βρίσκεται στην άνω κοιλία. Έχει μάζα 1,5 kg Είναι μαλακό και εύθρυπτο. Τα κύτταρα του παράγουν συνεχώς χολή (αποθηκεύεται στη χοληδόχο κύστη) Η χολή είναι υγρό με ph 7,8 που αποτελείται από νερό (97,5%), χολικά και ανόργανα άλατα, χολοχρωστικές, όπως η χολερυθρίνη, χοληστερόλη, λιπαρά οξέα, φωσφορολιπίδια κ.ά. Η χολερυθρίνη είναι προϊόν διάσπασης της αιμοσφαιρίνης από γερασμένα ή άχρηστα ερυθρά αιμοσφαίρια και αποβάλλεται μέσω της χολής Αύξηση της ποσότητας της χολερυθρίνης στο αίμα πάνω από τα φυσιολογικά όρια, για οποιονδήποτε λόγο, δημιουργεί τον ίκτερο. Η παρουσία λίπους στο δωδεκαδάκτυλο διεγείρει την έκκριση της ορμόνης χολοκυστοκινίνης η οποία προκαλεί σύσπαση της χοληδόχου κύστης και μεταφορά της χολής στο δωδεκαδάκτυλο μέσω του χοληδόχου πόρου.
Λειτουργίες Ήπατος Παράγει χολή Ελέγχει το μεταβολισμό των υδατανθράκων και αποθηκεύει σάκχαρα με τη μορφή γλυκογόνου (γλυκογονογένεση) Παράγει γλυκόζη από μη υδατανθρακικές ενώσεις π.χ από αμινοξέα (γλυκονεογένεση) Συνθέτει πρωτεΐνες του πλάσματος του αίματος (ινωδογόνο, προθρομβίνη, λευκωματίνες) Αποτοξινώνει τον οργανισμό από φάρμακα, αλκοόλ, τοξικές ουσίες Σχηματίζει ουρία δεσμεύοντας την αμμωνία, η οποία είναι δηλητήριο για τα κύτταρα Λειτουργεί ως αιμοποιητικό όργανο κατά την εμβρυϊκή ηλικία Καταστρέφει νεκρά και γερασμένα ερυθρά αιμοσφαίρια Αποθηκεύει σίδηρο, βιταμίνη Α κ.ά.
ΟΡΜΟΝΗ ΜΕΡΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ Γαστρίνη Στομάχι Ελέγχει την έκκριση του γαστρικού υγρού στο στομάχι Σεκρετίνη (εκκριματίνη) Δωδεκαδάκτυλο Διεγείρει το πάγκρεας για έκκριση όξινου ανθρακικού νατρίου Χολοκυστοκινίνη (παγκρεοζυμίνη) Δωδεκαδάκτυλο Α. Προκαλεί σύσπαση της χοληδόχου κύστης για να μεταφερθεί η χολή στο δωδεκαδάκτυλο. Β. Διεγείρει το πάγκρεας για έκκριση παγκρεατικών ενζύμων Εντερογαστρίνη Δωδεκαδάκτυλο Αναστέλλει προσωρινά τις περισταλτικές κινήσεις του στομάχου
Στόμα: Πέψη των υδατανθράκων α-αμυλάση (ή πτυαλίνη): Υδρόλυση αμύλου και γλυκογόνου μικρότερους πολυσακχαρίτες και δισακχαρίτες Έντερο: παγκρεατική α-αμυλάση: Υδρολύση των υδατανθράκων σε δισακχαρίτες. μαλτάση: υδρολύση μαλτόζης σε γλυκόζη, σακχαράση: υδρολύση σακχαρόζης σε γλυκόζη και φρουκτόζη λακτάση: υδρολύση λακτόζης σε γλυκόζη και γαλακτόζη.
Πέψη των πρωτεϊνών Πεψίνη (στομάχι). Υδρολύει πρωτεϊνες Θρυψίνη και η χυμοθρυψίνη (πάγκρεας). Διασπούν μεγάλες πολυπεπτιδικές αλυσίδες σε μικρότερες Καρβοξυπεπτιδάση (πάγκρεας). Αποκόπτει αμινοξέα από το άκρο της αλυσίδας με την καρβοξυλομάδα. Αμινοπεπτιδάση (πάγκρεας). Αποκόπτει αμινοξέα από το άκρο με την αμινομάδα. Διπεπτιδάσες (λεπτό έντερο). Διασπούν μικρές πεπτιδικές αλυσίδες σε αμινοξέα. Εντεροκινάση (ή εντεροπεπτιδάση) (λεπτό έντερο). Ενεργοποιεί τη θρυψίνη, τη χυμοθρυψίνη και την καρβοξυπεπτιδάση (εκκρίνονται ως ζυμογόνα-προένζυμα)
Πέψη λιπαρών ουσιών
Απορρόφηση από το Λεπτό Έντερο Κάθε μέρα απορροφούνται από το λεπτό έντερο περίπου 9 λίτρα θρεπτικού χυμού μαζί με διάφορες εκκρίσεις του πεπτικού συστήματος. Το Λ.Ε έχει μεγάλη επιφάνεια επαφής (300m 2 ) με πολλές πτυχές οι οποίες διαθέτουν τεράστιο αριθμό λαχνών ενώ η κάθε λάχνη διαθέτει επιθηλιακά κύτταρα με μικροσκοπικές μικρολάχνες εκτεθειμένες στο εσωτερικό του λεπτού εντέρου. Στο εσωτερικό κάθε λάχνης υπάρχει πλέγμα τριχοειδών αγγείων μαζί με ένα αγγείο του λεμφικού συστήματος. Τα τριχοειδή και οι φλέβες μεταφέρουν τις θρεπτικές ουσίες (π.χ σάκχαρα, αμινοξέα) που έχουν απορροφηθεί και συλλέγονται στην πυλαία φλέβα που τα οδηγεί στο συκώτι. Το συκώτι λειτουργεί ως προσωρινή αποθήκη των θρεπτικών ουσιών. Το αίμα, με τη βοήθεια της καρδιάς, μεταφέρει τις θρεπτικές ουσίες σε όλα τα κύτταρα του οργανισμού.
Απορρόφηση θρεπτικών από το Λ.Ε (συνέχεια) Η φρουκτόζη απορροφάται παθητικά, πρώτα στα επιθηλιακά κύτταρα και μετά στα τριχοειδή. Αμινοξέα, μικρά πεπτίδια, βιταμίνες και γλυκόζη απορροφούνται ενεργητικά και εισέρχονται στα τριχοειδή. Σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται σύζευξη της μεταφοράς της γλυκόζης με ενεργητική μεταφορά νατρίου εντός του αυλού (καθώς αυξάνεται η συγκέντρωσή του στον αυλό, αρχίζει η διάχυσή του πίσω στα επιθηλιακά κύτταρα). Μαζί του μεταφέρονται και ορισμένες θρεπτικές ουσίες. Λιπαρά οξέα, μονογλυκερίδια και γλυκερόλη, απορροφούνται παθητικά και επανενώνονται στα επιθηλιακά κύτταρα, για να σχηματίσουν ξανά λίπη. Τα λίπη αυτά αναμειγνύονται με χοληστερόλη και επενδύονται με ειδικές πρωτεΐνες σχηματίζοντας μικρά σφαιρίδια που ονομάζονται χυλομικρά. Με εξωκυττάρωση (ενεργητικά), τα χυλομικρά μεταφέρονται στα λεμφαγγεία και στη συνέχεια στη γενική κυκλοφορία του αίματος. ΘΡΕΨΗ: Πολύπλοκες αναβολικές δραστηριότητες, κατά τις οποίες τα κύτταρα χρησιμοποιούν τις θρεπτικές ουσίες για να συνθέσουν δικές τους μεγαλομοριακές ουσίες.
ΜΕΡΟΣ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟΜΑ ΣΤΟΜΑΧΙ ΔΩΔΕΚΑΔΑΚΤΥΛΟ ΛΕΠΤΟ ΕΝΤΕΡΟ ΠΑΧΥ ΕΝΤΕΡΟ ΕΝΖΥΜΟ α-αμυλάση (πτυαλίνη) (παράγεται από τους παρωτιδικούς αδένες) Πεψίνη (παράγεται από ειδικά κύτταρα του βλεννογόνου) 1. Παγκρεατική α-αμυλάση (παράγεται από το πάγκρεας) 2. Παγκρεατική λιπάση (παράγεται από το πάγκρεας) 3. Θρυψίνη, χυμοθρυψί-νη, καρβοξυπεπτιδάση, αμινοπεπτιδάση (παράγονται από το πάγκρεας. Η αμινοπεπτιδάση και από το λεπτό έντερο) 1. Μαλτάση, λακτάση, σακχαράση (παράγονται από τα κύτταρα του επιθηλίου των λαχνών) 2. Διπεπτιδάσες ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ Επαναρρόφηση νερού και δημιουργία κοπράνων Διάσπαση αμύλου και γλυκογόνου σε μικρότερες αλυσίδες Διάσπαση πρωτεϊνών σε μικρότερες πολυπεπτιδικές αλυσίδες 1. Διάσπαση των αλυσίδων αμύλου και γλυκογόνου σε μαλτόζη. 2. Διάσπαση των λιπών σε μονογλυκερίδια, γλυκερόλη και λιπαρά οξέα. 3. Διάσπαση των πολυπεπτιδικών αλυσίδων σε διπεπτίδια και αμινοξέα. Διάσπαση δισακχαριτών σε γλυκόζη, γαλακτόζη και φρουκτόζη. Διάσπαση μικρών πεπτιδικών αλυσίδων σε αμινοξέα
ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ Μονοσακχαρίτες (γλυκόζη, γαλακτόζη) Απορροφώνται με ενεργητική μεταφορά (η φρουκτόζη με παθητική) μέσω των επιθηλιακών κυττάρων του λεπτού εντέρου και με διάχυση εισέρχονται στην πυλαία φλέβα η οποία τους μεταφέρει στο ήπαρ. Λιπαρά οξέα, γλυκερόλη Τα λιπαρά οξέα και η γλυκερόλη απορροφώνται με διάχυση μέσω των επιθηλιακών κυττάρων του λεπτού εντέρου. Στη συνέχεια επανενώνονται στα επιθηλιακά κύτταρα για να σχηματίσουν ξανά λίπη. Τα λίπη αυτά αναμειγνύονται με χοληστερόλη και επενδύονται με ειδικές πρωτεΐνες σχηματίζοντας μικρά σφαιρίδια που ονομάζονται χυλομικρά. Τα χυλομικρά, με εξωκυττάρωση, περνούν στο λεμφικό σύστημα που τα μεταφέρει μέσω του αίματος στους ιστούς. Αμινοξέα Τα αμινοξέα απορροφώνται με ενεργητική μεταφορά από τα επιθηλιακά κύτταρα του λεπτού εντέρου και στη συνέχεια με το αίμα μεταφέρονται στους ιστούς.
ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ ΠΗΓΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Α (Ρετινόλη) Γάλα, βούτυρο, συκώτι ψαριών, πράσινα και κίτρινα λαχανικά Ξηροφθαλμία, ξηροδερμία, ευαισθησία στις μολύνσεις της μύτης, του λάρυγγα και του δέρματος D (Καλτσιφερόλη) E (Τοκοφερόλη) K B 1 (Θειαμίνη) B 2 (Ριβοφλαβίνη) Γάλα, αυγά, ιχθυέλαια. Συντίθεται στο δέρμα με την έκθεση στον ήλιο Λαχανικά, κυρίως φύτρο σιταριού και μαρούλι, κρέας Πράσινα φύλλα, μικροβιακή χλωρίδα του παχέος εντέρου Δημητριακά, μαγιά μπύρας, βοδινό και χοιρινό κρέας Γάλα, κρέας, πράσινα λαχανικά, ψωμί ολικής άλεσης Ραχίτιδα, καχεξία Στειρότητα (στα ποντίκια και πιθανώς στον άνθρωπο) Αιμορραγία, διαταραχή της πηκτικότητας του αίματος Σοβαρές διαταραχές του πεπτικού και νευρικού συστήματος (ασθένεια beri-beri) Στοματίτιδα, γενική αδυναμία B 6 (Πυριδοξίνη) Κρέας Σπασμοί, δερματίτιδα, γαστρεντερίτιδα B 12 (Κυανοκοβαλαμίνη) Συκώτι, νεφροί, ψάρια Αναιμία, διαταραχές στη λειτουργία του νευρικού συστήματος B 9 (Φυλλικό οξύ) Πράσινα λαχανικά, συκώτι Ορισμένες μορφές αναιμίας B 5 (Παντοθενικό οξύ) Όλες οι τροφές Μειωμένη ανάπτυξη, διαταραχές στο ΚΝΣ Η (Βιοτίνη) Τροφές φυτικής και ζωικής προέλευσης, μικροβιακή χλωρίδα του παχέος εντέρου Δερματίτιδα, γαστρεντερίτιδα, μυϊκοί πόνοι B 3 ή P-P παράγοντας (Νιασίνη) C (Ασκορβικό οξύ) Αφθονεί στις τροφές ζωικής προέλευσης, πράσινα φύλλα λαχανικών Εσπεριδοειδή, πράσινα λαχανικά, ντομάτες, ακτινίδια Πελάγρα (δερματικές πληγές, διάρροια, ψυχικές διαταραχές) Σκορβούτο (αιμορραγία στα ούλα, αδυναμία επούλωσης τραυμάτων, αιματώματα κάτω από το δέρμα)