ΑΓΟΡΑ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΑΘΗΝΑ 1 ο ΕΞΑΜΗΝΟ 2016
Οικονομική Επισκόπηση Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο υπέρ της εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, δημιούργησε τις ανάλογες αναταράξεις στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, καθώς αλλάζουν και οι ισορροπίες. Το διάγραμμα του Εμπορικού Ισοζυγίου που παρουσιάζεται από τη Eurostat για τα έτη 2005-2015 και εμφανίζει αυξανόμενα τα μεγέθη από το 2013, αναμένεται να διαφοροποιηθεί καθώς θα φανούν οι αντίστοιχες επιπτώσεις του αποτελέσματος αυτού. Η συμφωνία της εκταμίευσης της 1 ης δόσης του 3 ου Προγράμματος Προσαρμογής για την Ελλάδα, δημιουργεί από τη μία αισιοδοξία για την ρευστότητα που αναμένεται να επιφέρει στην επιχειρήσεις, αλλά και ανησυχία αν αναλογιστεί κανείς τα επιπλέον μέτρα που θα χρειαστεί να επιβαρύνουν τον Έλληνα επιχειρηματία και νοικοκύρη. Ο δείκτης οικονομικού κλίματος παρέμεινε αμετάβλητος τον Ιούνιο του 2016 σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα (στις 89,7 μονάδες). Παρά την επιδείνωση των προσδοκιών στις υπηρεσίες και το λιανικό εμπόριο, το κλίμα στη βιομηχανία βελτιώθηκε, όπως και η καταναλωτική εμπιστοσύνη (στις -68 μονάδες από -71,9 τον προηγούμενο μήνα), η οποία, αν και παραμένει σε χαμηλό επίπεδο, κινείται θετικά για 2ο συνεχή μήνα. Τα βασικά μεγέθη οικονομίας για το 1 ο εξάμηνο 2016: - Στο -1,4% διαμορφώθηκε η ύφεση το Α 3μηνο του 2016 σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ελαφρά εντονότερη σε σύγκριση με τις αρχικές εκτιμήσεις (-1,3%), συμπληρώνοντας τρία διαδοχικά 3μηνα ύφεσης μετά από έξι συνεχόμενα 3μηνα ανάπτυξης. - Στο 23,3% μειώθηκε το ποσοστό ανεργίας τον Απρίλιο του 2016, από 23,7% τον προηγούμενο μήνα και 25,3% τον αντίστοιχο μήνα του 2015 παρουσιάζοντας μικρή αλλά σταθερή μείωση. Το ποσοστό ανεργίας των νέων παρουσίασε επίσης μείωση αλλά παραμένει σε πολύ υψηλό επίπεδο (47,4%). Πηγή: ΣΕΒ (Ιούλιος 2016)
Γραφειακοί Χώροι Η κρίση του χρέους στην Ελλάδα ξεκίνησε το 2009 και δεν έχει ακόμη τελειώσει. Με την Τρόικα ξανά στην Αθήνα και την κυβέρνηση, η οποία έχει δυσκολία στο να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις πληρωμών και τον περιορισμό στον προϋπολογισμό της οικονομίας, η οποία δείχνει να συρρικνώνεται, πάλι το 2016. Στην αγορά γραφείων στην Αθήνα από το 2008, έχει παρατηρηθεί μια μέση πτώση στις τιμές ενοικίασης και πώλησης στην πρωτεύουσα μεταξύ 35% και 45% αντίστοιχα. Προτεραιότητα για τους μισθωτές, συνεχίζει να είναι η μείωση των τετραγωνικών και η επίτευξη περισσότερο προσιτών ενοικίων. Η ζήτηση και οι μεταστεγάσεις ενδιαφερομένων συνεχίζει να βρίσκεται στα ίδια επίπεδα με το τελευταίο εξάμηνο και το ίδιο βλέπουμε και για το πρώτο εξάμηνο του 2016, με λίγες μισθώσεις να έχουν ολοκληρωθεί. Οι περιοχές με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον συνεχίζουν να είναι η Λεωφόρος Κηφισίας και το κέντρο της Αθήνας. Τάσεις Αγοράς ΕΝΟΙΚΙΑ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΤΗΤΑ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ ΚΕΝΩΝ ΧΩΡΩΝ Πηγή: ΔΑΝΟΣ - An Alliance Member of BNP PARIBAS REAL ESTATE
Εμπορικά Καταστήματα Η δραστηριότητα στον τομέα των λιανικών πωλήσεων και το πρώτο εξάμηνο του 2016 παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα. Η μεγαλύτερη ανάπτυξη πραγματοποιήθηκε από εταιρείες εστίασης, κυρίως μέσω franchise, σε όλη την Ελλάδα, οι εμπορικές επιχειρήσεις δραστηριοποιήθηκαν κυρίως σε ασφαλείς περιοχές, ανοίγοντας μικρές και μεσαίες μονάδες σε προνομιούχες και τις μεγαλύτερες δευτερεύουσες αγορές. Οι ζητήσεις που υπήρξαν από επώνυμες εμπορικές επιχειρήσεις αφορούσαν κυρίως προνομιούχες περιοχές όπως η Ερμού, η Γλυφάδα, το Κολωνάκι, η Κηφισιά, η Σωτήρος στον Πειραιά, η Τσιμισκή στην Θεσσαλονίκη αλλά και τα επιτυχημένα εμπορικά κέντρα, όπου εκεί δεν υπάρχουν κενά διαθέσιμα καταστήματα προς μίσθωση. Τα ζητούμενα μισθώματα παρουσίασαν αύξηση και επανήλθε το αίτημα του «αέρα», σε εμπορικούς δρόμους σε αρκετές περιπτώσεις καταστημάτων. Πηγή: ΔΑΝΟΣ - An Alliance Member of BNP PARIBAS REAL ESTATE Όσον αφορά στην ζήτηση στις μεγαλύτερες δευτερεύουσες αγορές, όπως η Καλλιθέα, το Περιστέρι, το Χαλάνδρι, η Νέα Σμύρνη, η Κέρκυρα, η Ρόδος, η Σαντορίνη, η Μύκονος, η έλλειψη κενών καταστημάτων και η αυξημένη ζήτηση, είχαν ως αποτέλεσμα τα ενοίκια να παρουσιάσουν αυξητική τάση και να ζητείται και σε αυτές τις περιοχές «αέρας».
Αγορά Κατοικίας Η αγορά κατοικίας εξακολουθεί να παραμένει με σταθερά ελάχιστες συναλλαγές. Οι τιμές φαίνεται να έχουν μια ήπια πτωτική τάση στις περισσότερες περιοχές και μια σταθεροποιητική στις πιο κεντρικές. Υπάρχει μία αύξηση στις ενοικιάσεις, με ισχυρή ζήτηση για μεσαίας / καλής ποιότητας σπίτια για ενοικίαση, τα οποία προέρχονται, κυρίως από ανθρώπους που προσπαθούν να επωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές στην οικιστική αγορά. Ο κύριος λόγος που η αγορά δεν έχει αυξηθεί στις πωλήσεις / αγορές, είναι η έλλειψη χρηματοδότησης. Οι τράπεζες δεν έχουν ακόμη αρχίσει να δίνουν νέα δάνεια και θα πρέπει η αγορά ενυπόθηκων δανείων να ανακάμψει, έτσι ώστε να αυξηθεί η ζήτηση. Κατά τη διάρκεια των έξι χρόνων ύφεσης, διάφοροι παράγοντες οδήγησαν στην κατάρρευση της οικιστικής αγοράς. Η δραματική πτώση των εισοδημάτων και του οικονομικού κλίματος και ειδικότερα της ψυχολογίας των καταναλωτών και η μεγάλη αύξηση και η σύγχυση που προκλήθηκε με την επιβολή του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας, συνέβαλε στη δραστική μείωση της ζήτησης για κατοικίες, η οποία κυμάνθηκε σε ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα.
Αποθηκευτικοί & Βιομηχανικοί Χώροι Η αγορά των logistic ακολούθησε στενά την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, αυξήθηκε σημαντικά κατά την περίοδο 2005-2008 και οδήγησε τα ενοίκια από τα 4.00 / m2 / μήνα το 2004 στο να φτάσουν τα 6,00 / m2 / μήνα το 2008 για σύγχρονους και ποιοτικούς χώρους σε ορισμένες περιοχές. Μέχρι το 2009 η οικονομική κρίση είχε σημαντική επίδραση στην αγορά των logistics, με μεγάλη μείωση της ζήτησης που οδήγησε στην πτώση των μισθωμάτων, ακόμα και στα 1.00 / m2 / μήνα, σε ορισμένες περιπτώσεις. Το 2015, τα ενοίκια έφτασαν στα χαμηλότερα επίπεδα και βλέπουμε ότι σταθεροποιούνται στα 3.00 / m2 / μήνα, για Α Logistic. Οποιαδήποτε δραστηριότητα αφορά στον τομέα των logistic, αφορούν κυρίως μετεγκαταστάσεις και αναδιαπραγματεύσεις, καθώς ορισμένες επιχειρήσεις επιδιώκουν στρατηγικές βελτιστοποίησης του κόστους για να επωφεληθούν από την αγορά σήμερα. Προχωρούν σε αυτή την διαδικασία, προσπαθώντας να κάνουν την μετάβαση σε ποιο σύγχρονους και αποδοτικούς χώρους ή προσπαθώντας να επηρεάσουν και να επαναδιαπραγματευθούν τα υφιστάμενα μισθώματα, ώστε να εξασφαλίσουν ευνοϊκότερους όρους. Τάσεις Αποθηκευτικών & Βιομηχανικών Χώρων ΕΝΟΙΚΙΑ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΤΗΤΑ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΚΕΝΩΝ ΧΩΡΩΝ 12 10 8 6 4 2 0 Ιστορικό Μισθωμάτων & Αποδόσεων Logistic Αθήνα 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Απόδοση % /μ2/μήνα
Ξενοδοχεία & Τουρισμός Η αγορά για τα ξενοδοχεία παρέμεινε υψηλή το 2014, το 2015 και το 1 ο εξάμηνο του 2016, ως αποτέλεσμα της συνεχούς ανάπτυξης του ελληνικού τουρισμού από τα ξενοδοχεία το 2013. Νέα ξενοδοχεία 5 και 4 αστέρων έχουν εισέλθει στην αγορά, με νέους διεθνείς φορείς να θεσπίζουν την παρουσία τους και μεγάλους παίκτες να επεκτείνουν τις θέσεις τους. Οι τιμές αγοράς των δωματίων στα ξενοδοχεία στην Ελλάδα εκτιμάται ότι θα κυμανθούν μεταξύ 35.000 έως 65.000 για τα δευτεροβάθμια ξενοδοχεία 4 αστέρων, ενώ τα δωμάτια των προνομιακών 4 αστέρων ξενοδοχείων κυμαίνονται μεταξύ 65.000 και 95.000. Οι τιμές αγοράς των δωματίων των ξενοδοχείων 5 αστέρων, εκτιμάται ότι θα κυμανθούν από 100.000 έως 160.000, ανάλογα με την τοποθεσία του ξενοδοχείου. Για την κατηγορία πολυτελείας 5 αστέρων, οι αγοραίες τιμές των δωματίων εκτιμάται ότι θα είναι πολύ υψηλότερες από εκείνες της κατηγορίας 5 αστέρων, και κυμαίνονται μεταξύ 200.000 και 400.000. Η 5 και 4 αστέρων ξενοδοχειακή αγορά στην Ελλάδα έχει και συνεχίζει να προσελκύει αυξημένο ενδιαφέρον από τους εγχώριους και διεθνείς επενδυτές. Οι επενδυτές, επίσης, βρίσκονται σε αναμονή για το πώς οι τράπεζες τελικά θα χειριστούν την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων των ξενοδοχείων. Οι Ελληνικές θεσμικές τράπεζες κατέχουν ένα σημαντικό χαρτοφυλάκιο προνομιακών ξενοδοχείων και σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδας, η αξία αυτών των μη εξυπηρετούμενων δανείων προς το παρόν ανέρχεται σε 2.5 δις, ενώ επιπλέον 3.0 δις. είναι σε 90 ημέρες καθυστέρηση.
ΕΛΛΑΔΑ ΑΘΗΝΑ Λ. Βουλιαγμένης 15, 116 36 Τηλ: +30-210 7 567 567 Fax: +30-210 7 567 267 office@danos.gr ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Ίωνος Δραγούμη 4, 546 24 Τηλ: +30-2310 244962,3 Fax: +30-2310 224781 info.thes@danos.gr ΧΑΝΙΑ Ηρώων Πολυτεχνείου 3, 731 33, Κρήτη Τηλ.: +30 28210 50900 Fax: +30 28210 59700 info.crete@danos-melakis.gr ΗΡΑΚΛΕΙΟ Δουκός Μποφώρ 7, 712 02, Κρήτη Τηλ.: +30 2810 282822 Fax: + 30 2810 282822 info.crete@danos-melakis.gr ΚΥΠΡΟΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑ Ι. Χατζηιωσήφ 35, 2027, Στρόβολος Τηλ: +357-22317031 Fax: +357-22317011 sales@danos.com.cy ΛΕΜΕΣΟΣ Γλάδστωνος 69, 3040, Acropolis Centre, Κατάστημα 10 Τηλ: +357-25343934 Fax: +357-25343933 limassoldanos@danos.com.cy www.danos.com.cy ΣΕΡΒΙΑ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ 3 Spanskih boraca Str. 11070 New Belgrade Tηλ.: +381 11 2600 603 Fax: +381 11 2601 571 office@danos.rs www.danos.rs www.danos.gr
ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Η έκθεση αυτή δημοσιεύεται μόνο για γενικές πληροφορίες. Παρά το γεγονός ότι έχουν χρησιμοποιηθεί υψηλά πρότυπα για την άντληση των πληροφοριών, την ανάλυση, την προβολή και τις προβλέψεις που παρουσιάζονται στην παρούσα έκθεση, καμία νομική ευθύνη δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από τη ΔΑΝΟΣ ή BNP PARIBAS Real Estate, για οποιαδήποτε απώλεια ή ζημία που ενδέχεται να προκύψει από το περιεχόμενο του παρόντος εγγράφου. Τυχόν αναπαραγωγή ολόκληρου ή τμήματος του εγγράφου μπορεί να επιτραπεί μόνο με την σχετική αναφορά στην έρευνα της ΔΑΝΟΣ. www.danos.gr www.realestate.bnpparibas.com