ΚΡΕΜΜΥΔΙ. Είδος: Allium cepa της οικογ. Alliaceae ή Liliaceae ή Amarylidaceae

ΚΡΕΜΜΥΔΙ 1

2 ΚΡΕΜΜΥΔΙ Είδος: Allium cepa της οικογ. Alliaceae ή Liliaceae ή Amarylidaceae Χρωματοσώματα: 2n = 16 Καταγωγή: Κεντρική Ασία (Αφγανιστάν, Βελουχιστάν, Περσία, Δ. Πακιστάν) Γνωστό: Στους Αρχαίους Αιγυπτίους, τους Ισραηλινούς, τους Ινδούς και τους Έλληνες Όμηρος, Ιπποκράτης, Θεόφραστος, Πλίνιος, Διοσκουρίδης Η χαρακτηριστική γεύση και το άρωμα οφείλεται στο: αλλυλ-προπυλ-δισουλφίδιο (C 6 H 12 S 2 ) Χρήση: μαγειρική και σαλάτες (κρεμμυδάκι) τουρσί καρύκευμα και αφυδατωμένα παρασκευάσματα φαρμακευτικό (κατάπλασμα, μαλακτικό) βαφική αυγών, νημάτων, μεταξιού, υφασμάτων (οι εξωτερικοί χιτώνες του βολβού ) Εικόνα 1.1: Φυτά κρεμμυδιού

3 Θρεπτική αξία: όρα παρακάτω πίνακα Πίνακας 1.1: Κατά προσέγγιση περιεκτικότητα μερικών μορφών κρεμμυδιού σε 100 γραμμάρια φαγώσιμου μέρους. Σ υ σ τ α τ ι κ ά Φ α γ ώ σ ι μ ο μ έ ρ ο ς Κρεμμύδι Κρεμμυδάκι πράσινο Βολβός Ψευδοστέλεχος Φύλλα α. Κύρια στοιχεία Ενέργεια (θερμίδες) 380 210 190 Νερό (%) 89 90 92 Πρωτεΐνες (γρ.) 15 13 20 Λίπος (γρ.) 1 2 2 Υδατάνθρακες (γρ.) 87 80 68 β. Βιταμίνες Βιταμίνη Α (ΙU) 400 3300 50.000 Βιταμίνη Β1 (mg) 0,3 0,6 0,7 Βιταμίνη Β2 (mg) 0,4 0,5 1,4 Νιασίνη (mg) 2 3 2 Βιταμίνη C (mg) 100 320 450 γ. Ανόργανα άλατα Ca (mg) 270 620 800 Fe (mg) 5 5 10 Mg (mg) 160 250 240 P (mg) 390 430 300 Να (mg) 100 50 -- K (mg) 1570 2310 -- Πηγή: National Food Review (1978) USDA Διάδοση: Στην υφήλιο και την Ελλάδα : (δες παρακάτω πίνακες 1.2, 1.3, 1.4, 1.5) Πίνακας 1.2: Παγκοσμίως καλλιεργούμενη με κρεμμύδια έκταση και παραγωγή ξηρών κρεμμυδιών Έτος Έκταση Παραγωγή Μέση παραγωγή (στρεμ.) σε τόννους κιλά/στρέμμα 1989-1991 18.230.000 29.235.000 1.604 1992 18.930.000 29.776.000 1.573 1993 19.270.000 30.278.000 1.571 1994 20.230.000 32.546.000 1.609 ----- ------------- ------------- ----- 1999 26.930.000 46.371.000 1.722 2000 27.100.000 46.529.000 1.717 2001 27.390.000 46.750.000 1.707 --------------------------------------------------------------------------------------------------------

4 Πίνακας 1. 3: Έκταση και παραγωγή ξηρών κρεμμυδιών σε παγκόσμια κλίμακα, στις κυριότερες χώρες παραγωγής και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) κατά το έτος 2001. Γεωγραφικός χώρος Έκταση Χ 1000 στρ. Παραγωγή Χ 1000 Μ.Τ. Mέση απόδοση (κιλά/στρεμ. ) % του συνόλου της παραγωγής Υφήλιος 27.390 46.750 1.707 100,00 Ήπειρος Αφρική 2.360 3.621 1.533 7,75 Β.& Κ. Αμερική 980 3.574 3.664 7,64 Ν. Αμερική 1.540 3.404 2.217 7,28 Ασία 18.080 28.349 1.511 60,64 Ευρώπη 4.380 7.552 1.725 16,16 Ωκεανία 50 250 4.716 0,53 Κυριότερες χώρες παραγωγής 1. Κίνα 6.010 12.438 2.070 6,60 2. Ινδία 5.000 4.900 980 10,48 3. Η.Π.Α. 660 3.060 4.643 6,55 4. Τουρκία 1.100 2.200 2.000 4,71 5. Πακιστάν 1.050 1.496 1.421 3,20 6. Ιράν 400 1.200 3.054 2,57 7. Ρωσία 1.160 1.200 1.035 2,57 8. Ισπανία 240 1.104 4.658 2,36 9. Ν. Κορέα 190 1.074 5.653 2,30 10. Ιαπωνία 270 1.000 3.704 2,14 11. Ινδονησία 840 1.000 920 2,14 Χώρες Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.)* 1. Ισπανία 240 1.104 4.658 2,36 2. Ολλανδία 200 790 3.950 1,69 3. Πολωνία 340 626 1.830 1,34 4. Ιταλία 140 424 3.012 0,91 5. Ηνωμένο Βασίλειο 90 389 4.279 0,83 6. Γαλλία 90 360 4.090 0,77 7. Γερμανία 80 300 3.983 0,64 8. Ελλάδα 80 180 2.240 0.39 9. Αυστρία 20 134 5.978 0,29 10. Ουγγαρία 50 120 2.400 0,26 11. Πορτογαλία 50 110 2.292 0,24 12. Τσεχία 50 85 1.771 0,18 13. Κροατία 70 54 800 0,12 14. Δανία 20 46 3.067 0,10 15. Σλοβακία 40 46 1.110 0,10 * Οι λοιπές χώρες της Ε.Ε. δεν αναφέρονται στην πηγή πληροφόρησης, πιθανόν λόγω της μικρής παραγωγής Πηγή: FAO Yearbook 2002, Production Vol. 55 (FAO statistics Series No 170).

5 Πίνακας 1.4: Eξέλιξη της καλλιέργειας του κρεμμυδιού στην Ελλάδα την περίοδο 1961-2000. Έτος 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Α ΞΗΡΑ ΚΡΕΜΜΥΔΙΑ Έκταση (στρεμ.) 109.061 107.635 109.852 110.241 101.515 101.141 106.390 98.160 99.795 102.990 98.058 93.370 93.500 97.370 109.000 92.400 97.200 97.000 93.700 89.250 91.060 88.000 84.800 84.200 85.800 82.928 80.471 79.179 77.950 73.528 75.300 71.000 69.300 69.400 69.550 69.880 69.510 67.679 63.350 63.800 Β ΧΛΩΡΑ (ΦΡΕΣΚΑ) ΚΡΕΜΜΥΔΙΑ Παραγωγή σε τόνους Έτος Έκταση Παραγωγή σε τόνους Σύνολο Ανά στρ. (στρεμ.) Σύνολο Ανά στρεμ. 128.351 132.788 131.505 141.545 125.257 124.583 136.988 115.296 120.455 140.951 129.760 126.537 127.000 135.311 142.142 129.142 131.510 134.300 129.600 128.150 133.820 134.800 129.700 135.300 141.500 156.599 161.443 155.065 160.320 144.809 153.368 150.700 148.200 148.500 154.050 165.980 170.070 169.233 166.241 166.600 1.177 1.234 1.197 1.284 1.234 1.232 1.288 1.175 1.207 1.369 1.323 1.355 1.358 1.390 1.304 1.398 1.353 1.385 1.383 1.436 1.470 1.532 1.529 1.607 1.649 1.888 2.006 1.958 2.057 1.969 2.037 2.122 2.138 2.132 2.215 2.375 2.447 2.501 2.624 2.611 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 31.192 25.844 29.409 24.453 28.190 20.957 22.590 21.920 22.775 22.990 21.806 22.340 25.180 25.630 24.800 23.500 25.350 24.500 25.200 26.320 26.310 26.400 26.400 24.400 25.800 22.179 22.736 23.045 21.494 21.600 21.609 23.000 23.100 21.900 22.290 23.180 22.056 21.448 21.450 24.500 36.418 26.049 31.243 25.633 30.803 22.484 24.038 24.653 27.088 27.060 27.797 26.104 35.000 36.151 35.308 31.894 31.500 33.000 36.470 40.160 38.350 39.700 37.400 37.600 41.000 33.511 34.439 32.615 31.629 31.457 32.462 32.300 33.800 30.600 31.300 32.140 30.689 30.706 30.060 35.336 Πηγή: Υπουργ. Γεωργίας (Δ/νση Αγροτικής Πολιτικής και Τεκμηρίωσης, Τμήμα Στατιστικής) 1.168 1.008 1.062 1.048 1.093 1.073 1.064 1.125 1.189 1.177 1.275 1.168 1.390 1.410 1.424 1.357 1.243 1.347 1.447 1.526 1.458 1.504 1.427 1.541 1.589 1.511 1.515 1.415 1.472 1.456 1.502 1.404 1.463 1.397 1.404 1.387 1.391 1.432 1.401 1.442

6 Πίνακας 1.5: Eξέλιξη της καλλιέργειας του κοκκαριού στην Ελλάδα την περίοδο 1961-2000. Έτος 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 Έκταση (στρεμ.) 9.283 8.106 10.070 11.401 9.463 9.883 9.110 9.163 8.585 9.580 10.128 7.552 7.830 7.040 7.650 7.267 6.205 7.350 7.980 6.850 Παραγωγή (τόνοι) 8.430 9.698 11.501 12.194 9.703 9.926 9.145 10.187 9.657 10.010 12.182 7.989 8.740 7.819 9.403 8.488 7.750 10.460 10.780 8.650 Μέση απόδοση (κιλά/στρεμ.) 908 1.196 1.142 1.070 1.025 1.004 1.004 1.112 1.125 1.045 1.203 1.058 1.116 1.111 1.229 1.168 1.249 1.423 1.351 1.263 Έτος Έκταση (στρεμ.) 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 6.100 5.650 5.633 5.105 5.348 3.921 4.885 4.709 4.356 3.716 3.777 4.471 4.242 4.163 4.954 4.276 4.290 4.040 4.200 4.150 Παραγωγή (τόνοι) 7.900 8.110 8.432 6.469 6.033 5.101 6.158 6.712 6.089 5.162 5.496 6.475 5.728 5.883 7.054 5.665 4.055 5.510 5.600 5.500 Μέση απόδοση (κιλά/στρεμ.) 1.295 1.435 1.497 1.267 1.128 1.301 1.261 1.425 1.398 1.389 1.455 1.448 1.350 1.413 1.424 1.325 945 1.364 1.333 1.325 Πηγή: Υπουργ. Γεωργίας (Δ/νση Αγροτικής Πολιτικής και Τεκμηρίωσης, Τμήμα Στατιστικής) ΒΟΤΑΝΙΚΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ α. Φυτό: διετές ή πολυετές ποώδες (μονοετές για βολβούς). Μεγάλης ημέρας ως προς τον φωτοπεριοδισμό αν και υπάρχουν και ποικιλίες μικρής ημέρας ή ουδέτερες. β. Ρίζα: Επιφανειακό ριζικό σύστημα, θυσανώδες Βάθος: στα πρώτα 30 εκ. Ρίζες: σχεδόν δεν διακλαδίζονται, πάχους 1,5 χιλιοστών

7 Ρυθμός παραγωγής: 3-4/ εβδομάδα κατά την ανάπτυξη του φυτού στη βολβοποίηση ο ρυθμός παραγωγής είναι μικρότερος του ρυθμού απώλειάς τους γ. Στέλεχος: μεριστωματική πλάκα ή μεριστωματικός δίσκος μερικών χιλιοστών. δ. Φύλλα: Οι βάσεις των φύλλων (κολεοί φύλλων) σχηματίζουν το ψευδοστέλεχος (δηλαδή τη θήκη) Μετά το ψευδοστέλεχος τα φύλλα είναι στρογγύλης διατομής, εσωτερικά κενά (διαφάνεια) Εικόνα 1.2: Κατά μήκος τομή φυτού κρεμμυδιού μετά την έναρξη της βολβοποίησης

8 Σχηματισμός φύλλων: i. Ρυθμός εμφάνισης 1 φύλλο ανά 7-10 ημέρες ii. Ολικός αριθμός φύλλων 13-18 φύλλα iii. Σταμάτημα σχηματισμού φύλλων περίπου 3 εβδομάδες πριν την ωρίμανση του βολβού iv. Ορατά φύλλα μέχρι 10 (τα υπόλοιπα ή έχουν ξεραθεί ή δεν έχουν αναπτύξει ακόμα έλασμα) v. διαδοχή τα εξωτερικά φύλλα είναι τα πλέον ενηλικιωμένα vi. Στην αποθήκευση, όταν οι συνθήκες δεν είναι κανονικές, εκπτύσσονται και εξέρχονται του βολβού τα πλέον νεώτερα φύλλα που είναι αόρατα μέσα στο βολβό Εικόνα 1.3: Κατά μήκος τομή φρέσκου (χλωρού) κρεμμυδιού: μπ = μεριστωματική πλάκα, ρ = ρίζες, 1 = καταβολή φύλλου 2, 3, 4, 5, 6, 7 = διάφορης ηλικίας (αυξανόμενη από το κέντρο προς την περιφέρεια) και πάχους, επάλληλα φύλλα 8, 9 = λεπτότατα, υμενώδη, εξωτερικά και πλέον ενηλικιωμένα φύλλα

9 ε. Ανθικό στέλεχος: Προέρχεται από το κέντρο του ψευδοστελέχους, έχει μήκος μέχρι 1m, είναι κοίλο εσωτερικά και διογκωμένο στο κάτω 1/3 του μήκους του και φέρει στην κορυφή την ανθοταξία (διαφάνεια) Εικόνα 1.4: Ανθικά στελέχη κρεμμυδιού. Εμφανής η διογκωμένη βάση του στελέχους και η ταξιανθία Εικόνα 1. 5: Καλλιέργεια κρεμμυδιού

10 στ. Ταξιανθία: Στην κορυφή της η ταξιανθία, είναι σφαιρική, είναι σκιάδιο και φέρει 100-1.000 άνθη. Πριν την άνθηση η ταξιανθία είναι κλειστή σε ειδικά διασκευασμένο φύλλο που καλείται σπάθη. Εικόνα 1.6: Ταξιανθία κρεμμυδιού Εικόνα 1.7: Άνθος κρεμμυδιού

11 ζ. Άνθη: είναι ερμαφρόδιτα (τέλεια) και φέρονται επί μακρού και λεπτού ποδίσκου. περιάνθιο με 6 πέταλα χρώματος: λευκού, λευκοπράσινου, ιώδους. 6 στήμονες με μακρύ νήμα, δίλοβοι ανθήρες. ωοθήκη τρίχωρη με έξι ωάρια. άνθη πρωτανδρικά. επικονίαση: με έντομα (κυρίως δίπτερα). - Εμφάνιση ανθικών στελεχών: σε φυτά πριν αρχίσει η βολβοποίηση (ανεπιθύμητη σε καλλιέργειες παραγωγής βολβών) σε φυτά που η βολβοποίηση βρίσκεται σε εξέλιξη (ανεπιθύμητη σε καλλιέργειες παραγωγής βολβών) σε φυτά που έχουν ολοκληρώσει τη βολβοποίηση (επιθυμητή σε καλλιέργειες σποροπαραγωγής) - Παράγοντες που επηρεάζουν την άνθηση: η εαρινοποίηση (το φυτό σε προγενέστερα της άνθησης βλαστικά στάδια πρέπει να υποστεί την επίδραση χαμηλών (<10 ο C)θερμοκρασιών-καταλληλότερη 4-8 ο C) Η ποικιλία Το μέγεθος φυτού Η θερμοκρασία αποθήκευση κοκκαριού (καταλληλότερη 0 ο C ή > 25 ο C) Οι χημικοί παρεμποδιστές (ethephon) η. Βολβίδια στην ανθοταξία: αντί ανθέων (σπάνια σε κοινές ποικιλίες) σύνηθες φαινόμενο στο Αιγυπτιακό κρεμμύδι (Allium cepa var. viviparum) χρησιμοποιούνται ως πολλαπλασιαστικό υλικό. θ. Καρπός: τρίχωρη κάψα με 3 ζεύγη σπόρων. ι. Σπόρος: μαύρος, γωνιώδης (κοινώς καλείται μπαρούτι). Διατήρηση της φυτρωτικής του ικανότητας του σπόρου: συνθήκες δωματίου: 1-2 χρόνια χαμηλή θερμοκρασία, χαμηλή Σ.Υ.: πολλά τροπικά κλίματα: λιγότερο από 1 χρόνο.

12 ια. Βολβός: Σχηματίζεται από την πάχυνση της βάσης των φύλλων (κολεοί). Σχήμα, μέγεθος, χρώμα: ανάλογα με την ποικιλία (πιεσμένοι, σφαιρικοί, κωνικοί, επιμήκεις). Χρώμα: λευκό, κίτρινο-χαλκούχο, ερυθροϊώδες Εικόνα 1.8: Βολβοί κρεμμυδιού διαφόρων σχημάτων (σε παρένθεση μία αντιπροσωπευτική ποικιλία του συγκεκριμένου σχήματος)

13 Εικόνα 1.9: Ώριμοι (ξηροί) βολβοί κρεμμυδιού Εικόνα 1.10: Κατά μήκος τομή ώριμου βολβού κρεμμυδιού μπ = μεριστωματική πλάκα (δίσκος)-στέλεχος, ρ = ρίζες, λφ = λαιμός φύλλων 1,2 = καταβολές φύλλων 3,4 = τα νεώτερα και μη ολοκληρωμένης ανάπτυξης εσωτερικά φύλλα. 5,6 = τα πλέον διογκωμένα εσωτερικά και επάλληλα φύλλα 7,8,9,10,11,12 = κυκλικής διάταξης, επάλληλοι και διογκωμένοι, διαφόρου πάχους κολεοί (φύλλα). 13 = ελαφρά διογκωμένος κολεός (φύλλο). 14-15 = εξωτερικοί, περγαμηνώδεις, στιλπνοί και επάλληλοι χιτώνες (φύλλα).

14 Εικόνα 1.11: Εγκάρσια τομή κρεμμυδιού: Α: φρέσκο (χλωρό) κρεμμυδάκι: κυκλική και ομόκεντρη διάταξη φύλλων στην περιοχή του ψευδοστελέχους 1= το νεώτερο, κεντρικό-εσωτερικό φύλλο 2, 3, 4 = εσωτερικά διογκωμένα φύλλα 5, 6 = μεγαλύτερης ηλικίας και λιγότερα διογκωμένα 7, 8= τα πλέον ηλικιωμένα, εξωτερικά και λεπτότερα-υμενώδη φύλλα Β: Ώριμος βολβός κρεμμυδιού: κυκλική και ομόκεντρη διάταξη κολεών (φύλλων) 1 = το νεώτερο, κεντρικό-εσωτερικό φύλλο 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 = επόμενα, διογκωμένα φύλλα (κολεοί) 11, 12 = μεγαλύτερης ηλικίας και λιγότερο διογκωμένα φύλλα (κολεοί) 13, 14 = τα πλέον ηλικιωμένα, εξωτερικά και λεπτότερα-περγαμηνώδη φύλλα

Εικόνα 1.12: Συσχέτιση μεταξύ του ολικού αριθμού των φύλλων, του αριθμού των πράσινων φύλλων και της διαμέτρου του βολβού μιας ποικιλίας κρεμμυδιού μεγάλης φωτοπεριόδου (Yamaguchi et al., 1975) 15

16 Βολβοποίηση α. Διάκριση γονοτύπων (ποικιλιών) κρεμμυδιού ανάλογα με την κρίσιμη φωτοπερίοδο σχηματισμού των βολβών: Γονότυποι πολύ μεγάλης φωτοπεριόδου: ημέρα μεγαλύτερη των 16 ωρών Γονότυποι μεγάλης φωτοπεριόδου: ημέρα 14,5-16 ωρών Γονότυποι μέσης φωτοπεριόδου: ημέρα 13,5 14,5 ωρών Γονότυποι μικρής φωτοπεριόδου: ημέρα 12-13,5 ωρών β. Παράγοντες που επηρεάζουν τη βολβοποίηση Η φωτοπερίοδος (μεγαλύτερη της κρίσιμης για κάθε γονότυπο) Η θερμοκρασία (πάνω από 21 0 C, αλλά κάτω από 40 0 C) Το στάδιο ανάπτυξης (το μέγεθος) του φυτού Η αζωτούχος λίπανση (χαμηλά επίπεδα ευνοούν τη βολβοποιήση) Πίνακας 1.5: Η επίδραση της θερμοκρασίας και της φωτοπεριόδου στην βολβοποίηση και στην παραγωγή των ανθικών στελεχών στο κρεμμύδι (σε ποικιλία μεγάλης φωτοπεριόδου). Θερμοκρασία Μικρή ημέρα (11 ώρες) Φ ω τ ο π ε ρ ί ο δ ο ς Μεγάλη ημέρα (15 ώρες) Υψηλή θερμ.: 21 ο C - Απουσία βολβοποίησης - Ταχεία βολβοποίηση - Απουσία σχηματισμού - Απουσία σχηματισμού ανθικών καταβολών ανθικών καταβολών (δεν εμφανίζονται προηγού- (καταστρέφονται προημενες σχηματισθείσες κα- γούμενες σχηματισθείσες ταβολές) καταβολές). Χαμηλή θερμ.: 10 ο C - Απουσία βολβοποίησης - Βολβοποίηση: Σχημα- - Σχηματίζονται ανθικές κατα- τισθείσες ανθικές κα- βολές (βραδύς σχηματισμός ανθικών στελεχών). βολές μπορεί να εμφα- νιστούν. - Απουσία βολβοποίησης - Σχηματίζονται ανθικές - Ταχεία εμφάνιση στελεχών. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πηγή: Brewster (1977)

17 ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΡΕΜΜΥΔΙΟΥ Για παραγωγή βολβών Για παραγωγή κοκκαριού Για παραγωγή χλωρών κρεμμυδιών Ι. Καλλιέργεια για παραγωγή βολβών α. Σπορά απευθείας στο χωράφι με σπαρτική μηχανή επί επιπέδου εδάφους. Χρόνος σποράς: Οκτώβριο - Νοέμβριο (ποικιλίες μικρής φωτοπεριόδου) Φεβρουάριο-Μάρτιο (ποικιλίες μεγάλης φωτοπεριόδου) Αποστάσεις σποράς: μεταξύ των γραμμών 30 εκ. επί της γραμμής 8-10 εκ. φυτό-φυτό (μετά από αραίωμα) Ποσότητα σπόρου: 400-600 γρ./ στρέμμα Εικόνα 1.13: Εξέλιξη του φυτρώματος του σπόρου και αρχικά βλαστικά στάδια σπορόφυτου κρεμμυδιού

18 β. Φύτευση κοκκαριού: Εποχή φύτευσης: Φεβρουάριο-Μάρτιο Αποστάσεις φύτευσης: μεταξύ των γραμμών 30 εκ. επί της γραμμής 10 εκ. φυτό-φυτό Ποσότητα κοκκαριού: 100-150 κιλά/στρέμμα Πίνακας 1.6: Συνοπτική παρουσίαση των εποχών καλλιέργειας του κρεμμυδιού για την παραγωγή ξηρών βολβών -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πολλαπλασιαστικό υλικό Χρόνος σποράς Χρόνος φύτευσης Χρόνος συγκομιδής ή φύτευσης -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Σπόρος (απευθείας σπορά) Φεβρ.- Μαρτ. ---- Ιούλ.-Αυγ. Σπόρος (απευθείας σπορά) Οκτ. Νοεμ. ---- Μαϊος-Ιουν. Κοκκάρι ----- Φεβρ.-Μαρτ. Ιουν.-Ιουλ. Φυτάρια Ιαν.- Φεβρ. Απρ.-Μάιος Αυγ.-Σεπτ. Φυτάρια Αυγ.-Σεπτ. Νοεμ-Δεκ. Ιουν.-Ιουλ. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ΙΙ. Καλλιέργεια για παραγωγή κοκκαριού α) Απευθείας σπορά στο χωράφι: Εποχή σποράς: Φεβρουάριο-Μάρτιο Αποστάσεις σποράς: μεταξύ των γραμμών 20-25 εκ. επί της γραμμής 5-8 εκ. φυτό-φυτό (μετά από αραίωμα) Ποσότητα σπόρου: 7-10 κιλά/στρέμμα β) Σπορά στο σπορείο στα πεταχτά: Εποχή σποράς: Ιανουάριο-Φεβρουάριο μεταφύτευση στο χωράφι το Μάιο Αυγουστο μεταφύτευση στο χωράφι το Νοέμβριο-Δεκέμβριο Ποσότητα σπόρου: 200-300 γραμμάρια για 40-45m 2 σπορείου ικανού να παράξει 20.000 35.000 φυτά που χρειάζονται για ένα στρέμμα αγρού ΙΙΙ. Καλλιέργεια για παραγωγή χλωρών κρεμμυδιών Φύτευση κοκκαριού στο χωράφι (συνήθης πρακτική) Οκτώβριο-Νοέμβριο Απευθείας σπορά στο χωράφι (οποτεδήποτε μεταξύ άνοιξης και φθινοπώρου) Μεταφύτευση νεαρών φυταρίων (οποτεδήποτε μεταξύ άνοιξης και φθινοπώρου)

19 Απαιτήσεις κρεμμυδιού σε κλίμα Ευδοκιμεί σε εύκρατα κλίματα αλλά αντέχει και στο ψύχος Επίδραση θερμοκρασίας α. Φύτρωμα σπόρου: άριστη 20-27 ο C (φύτρωμα σε 4 5 ημέρες) ελάχιστη 7-10 ο C (φύτρωμα σε 13 ημέρες) β. Ανάπτυξη φυτού: Ικανοποιητική: 13-27 ο C Μειωμένη ανάπτυξη: > 27 ο C Απαιτήσεις κρεμμυδιού σε έδαφος: ελαφρύ μέσης σύστασης, γόνιμο, πλούσιο σε οργανική ουσία, αρδευόμενο, καλά αποστραγγιζόμενο pη: 6-7 Προετοιμασία χωραφιού: Κανονική άροση Σβάρνισμα ή φρεζάρισμα Ενσωμάτωση της κοπριάς (καλύτερο είναι αυτό να γίνει στην προηγούμενη καλλιέργεια και όχι αμέσως πριν τη σπορά του κρεμμυδιού) Ενσωμάτωση των βασικών λιπασμάτων Επιμελημένη καταστροφή των ζιζανίων Βασική λίπανση: α. Ανάγκες Καλλιέργειας σε θρεπτικά στοιχεία για την παραγωγή 5 τόνων /στρέμμα. - 18 κιλά Ν - 6 κιλά Ρ 2 Ο 5-14 κιλά Κ 2 Ο β. Ποσότητες λιπασμάτων στο στρέμμα (ενδεικτική λίπανση) 2.000-4.000 κιλά καλά χωνεμένης κοπριάς 40-60 κιλά ασβεστούχου-νιτρικής αμμωνίας (26-0-0) ή θειικής αμμωνίας (21-0-0) 60 80 κιλά απλού υπερφωσφορικού (0-20-0) 30 40 κιλά θειικού καλίου (0-0-50)

20 ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ΦΡΟΝΤΙΔΕΣ - Σπάσιμο κρούστας - Αραίωμα φυτών - Αντιμετώπιση ζιζανίων βοτάνισμα σκάλισμα χημική ζιζανιοκτονία Χημική ζιζανιοκτονία Α Προφυτρωτικά (αμέσως μετά τη σπορά ή τη φύτευση του κοκκαριού ή των φυταρίων) με: - Amex EC (Butralin) 240-360 γρ/στρέμμα, διασπορά και ελαφρό πότισμα: Καταπολεμά αγρωστώδη και πλατύφυλλα. - Dachtal (Chlorthal dimethyl) 600-1100 γρ/στρέμμα. (διάλυση σε 50 lit. νερό και ψεκασμός της επιφάνειας). Καταπολεμά τους βλαστάνοντες σπόρους αγρωστωδών και πλατύφυλλων. - Stomp 330E (Pentimethalin) 130-200 γραμ. σε 25-50 λίτρα νερό και ψεκασμός ενός στρέμματος. Όχι σε αμμώδη ή πλούσια σε οργανική ουσία εδάφη. Καταπολεμά αγρωστώδη και πλατύφυλλα. Β Μεταφυτρωτικά ( Όταν τα φυτά αποκτήσουν 3-5 φύλλα). - Ζιζαλόν (alloxydim): ψεκασμός 110-150 γρ./στρέμμα, όταν τα ζιζάνια αποκτήσουν 1-4 φύλλα. Καταπολεμά τα αγρωστώδη. - Totril (ioxynil): 65 γρ/στρέμμα σε 80-100 lit νερού. Για ετήσια πλατύφυλλα. - Linuron (Afalon): 50-75 γρ./στρέμμα σε 40-80 lit νερού. Για νεαρά ετήσια αγρωστώδη και πλατύφυλλα. - Tribunil (methabenz thiazuron): 140-175 γρ/στρέμμα σε 15-20 lit νερού. Όχι σε αμμώδη και τυρφώδη εδάφη. Κατάλληλο για βλαστάνοντες σπόρους και νεαρά ζιζάνια ετήσιων αγρωστωδών και πλατύφυλλων. - Επιφανειακή λίπανση λαμβάνονται υπόψη: - Το είδος και η ποσότητα του λιπάσματος εξαρτάται από το έδαφος και την κατάσταση των φυτών. - Το υπερβολικό Ν επιβραδύνει την ωρίμαση των βολβών - Καλός εφοδιασμός με Ρ 2 Ο5 συντελεί στον καλύτερο σχηματισμό των εξωτερικών περγαμηνωδών χιτώνων και την καλύτερη διατήρηση στην αποθήκη

21 - Καλός εφοδιασμός με κάλιο ευνοεί την ποιότητα (γλυκάδα) και τη συντήρηση των βολβών - Συνήθως γίνεται μία επιφανειακή λίπανση με μέρος της απαιτούμενης ποσότητας θειικής αμμωνίας (5-10 κιλά /στρέμμα) - Ποτίσματα με: κατάκλυση αυλάκια καταιονισμός μικροεκτοξευτήρες Εικόνα 1.14: Πότισμα καλλιέργειας κρεμμυδιού με μικροεκτοξευτές Γίνονται συχνά ποτίσματα με μικρότερες δόσεις νερού * αραιά ποτίσματα με λίγο νερό ευνοούν την ανάπτυξη του αρώματος και την καυστικότητα Σταμάτημα ποτισμάτων : με την ολοκλήρωση της βολβοποίησης - Πάτημα του φυλλώματος με την ωρίμανση των βολβών

22 - Συγκομιδή: έναρξη: όταν πέσει το 50 % των κορυφών προτιμότερο όταν πέσει το 90-95% των κορυφών Εικόνα 1.15: Πέσιμο των φύλλων μετά την ωρίμαση των βολβών Εικόνα 1.16: Μηχανοποιημένη συγκομιδή κρεμμυδιού και σάκιασμα των βολβών στο χωράφι

23 Μέθοδοι συγκομιδής: χειρονακτική μηχανοποιημένη Αποδόσεις: συνήθεις: 3-4 τόννοι/στρέμμα για καλλιέργειες από ανοιξιάτικες σπορές ή φυτεύσεις 6-9 τόννοι/στρέμμα για καλλιέργειες από φθινοπωρινές σπορές - Αποθήκευση: περίοδος ανάπαυσης των βολβών: περίοδος ληθάργου ή βλάστη των βολβών (ανεπιθύμητη) παράγοντες που επηρεάζουν την αποθήκευση: η ποικιλία ποτίσματα, λιπάνσεις κατά την καλλιεργητική περίοδο συνθήκες αποθήκευσης Ιδανικές συνθήκες αποθήκευσης για αποφυγή της βλαστησης των βολβών: 0 ο C + 60-70% Σ.Y. 0-7 ο C + 60-70% Σ.Y 25-35 ο C + 60-70% Σ.Y Παρεμπόδιση εκβλάστησης βολβών στην αποθήκη: Διενεργείται ψεκασμός των φυτών στο χωράφι με Μαλεϊκό Υδραζίδιο (Μ.Η.) στη συγκέντρωση των 230 γρ./στρέμμα, 15 ημέρες πριν το ξερίζωμα των φυτών (βολβών) Εικόνα 1.17: Ειδικά κατασκευασμένα κιβώτια και σάκοι με αραιά πλέξη από συνθετική ίνα κατάλληλοι για την αποθήκευση των βολβών κρεμμυδιού

24 α. Ελληνικές ποικιλίες (πληθυσμοί) - Βοιών Λακωνίας (Βατικιώτικο) με δύο παραλλαγές: «Πλαβένα» με ελαφρώς πεπλατισμένους βολβούς «Ελικιώτικο» με σχήμα σβούρας - Θήβας - Άνδρου - Φλώρινας - Σάμου - Ηλείας (Kαλυβιώτικο) - Λέσβου β. Ξενικές ποικιλίες καλλιεργούμενες στην Ελλάδα για πολλά χρόνια - Dorata di Parma (ιταλική) - Rossa di Tropea (ιταλική) - Valencia (ισπανική) - Madera (ισπανική) γ. Ξενικές ποικιλίες καλλιεργούμενες στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια ι. Ποικιλίες ή υβρίδια για φθινοπωρινές σπορές (μικρής ημέρας) - Vista - Bisar F1 - Starlet - Rocket F1 *- Red star - Yellow Globe - Sonic F1 - GS 150 F1 - GS - 140 F1 ιι. Ποικιλίες ή υβρίδια για ανοιξιάτικες σπορές (μεγάλης ημέρας) * - Red Cross F1 - Mercato F1 - Dorata di Polonia - Rouge d Amposta - Morada di Amposta - Regina - Pompei - Top Keeper - Ambros F1 - Luke - Alix - Ideal 15 - Jaune Espagnol - Tough Ball F1 - Sincoe F1

25 α. Εχθροί 1. Νηματώδεις σκώληκες (Ditylenchus sp.) 2. Έντομα - Σιδηροσκώληκες (Agriotes sp.) - Αγρότιδες (καραφατμέ) (Agrotis spp.) - Γρυλλοτάλπη (Gryllotalpa gryllotalpa ή G. Vulgaris) - Θρίπας του καπνού (Thrips tabaci) - Μύγα του κρεμμυδιού (Hylemia antiqua) - Κάμπη των κρεμμυδιών (Acrolepia assectella) - Πλόδια (Plodia interpunctella) 3. Ακάρεα: Τετράνυχος (Tetranychus sp.) β. Ασθένειες 1. Μυκητολογικές - Περονόσπορος (Peronospora destractor και P. schleideni) - Γραμμικός άνθρακας (Urocystis cepulae) - Σκωρίαση (Puccinia sp.) - Σκληρωτίνια ή λευκή σήψη (Sclerotium cepivorum) - Βοτρύτης ή σήψη του λαιμού (Botrytis allii) - Φουζαρίωση (Fusarium oxysporum) - Μαύρη σήψη (Aspergilus niger) - Ιώδης μεταχρωματισμός της ρίζας (Pyrenochaeta terrestri) - Ελμιθοσπόριο (Helmithosporium allii) - Ανθράκωση (Colletotrichum dematium) - Αλτερνάρια (Alternaria pori) 2. Βακτηριακές: υγρή βακτηριακή σήψη (Burkholderia gladioli) 3. Ιώσεις: κίτρινη ράβδωση του πράσου (LYSV)

ΚΡΕΜΜΥΔΙ 26

27 Πίνακας 1.4: Eξέλιξη της καλλιέργειας του κρεμμυδιού στην Ελλάδα την περίοδο 1961-2000. Α ΞΗΡΑ ΚΡΕΜΜΥΔΙΑ Β ΧΛΩΡΑ (ΦΡΕΣΚΑ) ΚΡΕΜΜΥΔΙΑ Έτος Έκταση (στρεμ.) Παραγωγή σε τόνους Έτος Έκταση (στρεμ.) Παραγωγή σε τόνους Σύνολο Ανά στρ. Σύνολο Ανά στρεμ. 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 109.061 107.635 109.852 110.241 101.515 101.141 106.390 98.160 99.795 102.990 98.058 93.370 93.500 97.370 109.000 92.400 97.200 97.000 93.700 89.250 91.060 88.000 84.800 84.200 85.800 82.928 80.471 79.179 77.950 73.528 75.300 71.000 69.300 69.400 69.550 69.880 69.510 67.679 63.350 63.800 128.351 132.788 131.505 141.545 125.257 124.583 136.988 115.296 120.455 140.951 129.760 126.537 127.000 135.311 142.142 129.142 131.510 134.300 129.600 128.150 133.820 134.800 129.700 135.300 141.500 156.599 161.443 155.065 160.320 144.809 153.368 150.700 148.200 148.500 154.050 165.980 170.070 169.233 166.241 166.600 1.177 1.234 1.197 1.284 1.234 1.232 1.288 1.175 1.207 1.369 1.323 1.355 1.358 1.390 1.304 1.398 1.353 1.385 1.383 1.436 1.470 1.532 1.529 1.607 1.649 1.888 2.006 1.958 2.057 1.969 2.037 2.122 2.138 2.132 2.215 2.375 2.447 2.501 2.624 2.611 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 31.192 25.844 29.409 24.453 28.190 20.957 22.590 21.920 22.775 22.990 21.806 22.340 25.180 25.630 24.800 23.500 25.350 24.500 25.200 26.320 26.310 26.400 26.400 24.400 25.800 22.179 22.736 23.045 21.494 21.600 21.609 23.000 23.100 21.900 22.290 23.180 22.056 21.448 21.450 24.500 36.418 26.049 31.243 25.633 30.803 22.484 24.038 24.653 27.088 27.060 27.797 26.104 35.000 36.151 35.308 31.894 31.500 33.000 36.470 40.160 38.350 39.700 37.400 37.600 41.000 33.511 34.439 32.615 31.629 31.457 32.462 32.300 33.800 30.600 31.300 32.140 30.689 30.706 30.060 35.336 1.168 1.008 1.062 1.048 1.093 1.073 1.064 1.125 1.189 1.177 1.275 1.168 1.390 1.410 1.424 1.357 1.243 1.347 1.447 1.526 1.458 1.504 1.427 1.541 1.589 1.511 1.515 1.415 1.472 1.456 1.502 1.404 1.463 1.397 1.404 1.387 1.391 1.432 1.401 1.442

28 Πίνακας 1.5: Eξέλιξη της καλλιέργειας του κοκκαριού στην Ελλάδα την περίοδο 1961-2000. Έτος Έκταση (στρέμματα) Παραγωγή (τόνοι) Στρεμματική απόδοση (κιλά/στρέμμα) 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 9.283 8.106 10.070 11.401 9.463 9.883 9.110 9.163 8.585 9.580 10.128 7.552 7.830 7.040 7.650 7.267 6.205 7.350 7.980 6.850 6.100 5.650 5.633 5.105 5.348 3.921 4.885 4.709 4.356 3.716 3.777 4.471 4.242 4.163 4.954 4.276 4.290 4.040 4.200 4.150 8.430 9.698 11.501 12.194 9.703 9.926 9.145 10.187 9.657 10.010 12.182 7.989 8.740 7.819 9.403 8.488 7.750 10.460 10.780 8.650 7.900 8.110 8.432 6.469 6.033 5.101 6.158 6.712 6.089 5.162 5.496 6.475 5.728 5.883 7.054 5.665 4.055 5.510 5.600 5.500 908 1.196 1.142 1.070 1.025 1.004 1.004 1.112 1.125 1.045 1.203 1.058 1.116 1.111 1.229 1.168 1.249 1.423 1.351 1.263 1.295 1.435 1.497 1.267 1.128 1.301 1.261 1.425 1.398 1.389 1.455 1.448 1.350 1.413 1.424 1.325 945 1.364 1.333 1.325