ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ

Δ ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΓΔΝΙΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα: ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΗ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΙ ΓΙΟΙΚΗΗ ΟΛΙΚΗ ΠΟΙΟΣΗΣΑ Δπηβιέπνπζα: ΥΑΡΙΣΟΤ ΣΔΛΛΑ πνπδάζηξηα: ΚΤΠΡΙΧΣΗ ΜΑΡΙΑ ΑΘΗΝΑ - 2011

ΠΙΝΑΚΑ ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΩΝ ΔΙΑΓΧΓΗ.7 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΧΣΟ: Η ΔΝΝΟΙΑ ΣΗ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΗ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ 1.1. Έλλνηα θαη πεξηερφκελν ηεο θνπιηνχξαο 10 1.2. Ζ θνπιηνχξα ζηελ νξγαλσζηαθή ζεσξία θαη πξαθηηθή.12 1.3 Ζ επίδξαζε ηεο εζληθήο δηνηθεηηθήο θνπιηνχξαο 13 1.4.Θεσξεηηθέο θαηεγνξηνπνηήζεηο ηεο νξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο...15 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: ΣΑ ΝΔΑ ΤΣΗΜΑΣΑ ΟΡΓΑΝΧΗ ΚΑΙ ΓΙΟΙΚΗΗ 2.1. Απφ ην γξαθεηνθξαηηθφ κνληέιν ζην Γεκφζην Μάλαηδκελη.17 2.1.1. Ζ δηνηθεηηθή θνπιηνχξα θαηά ην γξαθεηνθξαηηθφ πξφηππν νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο 17 2.1.2. Ζ λέα δηνηθεηηθή θνπιηνχξα θαηά ηε κεηάβαζε ζηα λέα ζπζηήκαηα νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο.18 2.2. Γηνηθεηηθή θνπιηνχξα θαη εξγαιεία Γεκνζίνπ Μάλαηδκελη 22 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ: ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΗ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΙ ΓΙΟΙΚΗΗ ΟΛΙΚΗ ΠΟΙΟΣΗΣΑ 3.1. Ζ έλλνηα ηεο Πνηφηεηαο.34 3.2. Ζ Γηνίθεζε Οιηθήο Πνηφηεηαο (Γ.Ο.Π.) 36 3.3. Γηνηθεηηθή Κνπιηνχξα θαη Πνηφηεηα.37 ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 2

ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: Η ΔΝΝΟΙΑ ΣΗ ΓΙΑΚΤΒΔΡΝΗΗ 4.1. Γηνηθεηηθή Κνπιηνχξα θαη Γηαθπβέξλεζε.39 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΔΜΠΣΟ: Η ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΗ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ Χ ΜΑΘΗΙΑΚΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ 5.1. Γηνηθεηηθή Κνπιηνχξα θαη Μάζεζε..41 5.2. πζηήκαηα Μάζεζεο..42 5.3. Ζ δηαδηθαζία ηεο απν-κάζεζεο ηεο παγησκέλεο θαη πθηζηάκελεο θνπιηνχξαο θαη νη καζεζηαθέο δπζιεηηνπξγίεο 43 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΔΚΣΟ: Η ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΗ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ 6.1. Υαξαθηεξηζηηθά ηεο θνπιηνχξαο ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο...45 ΔΠΙΛΟΓΟ..48 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ..50 ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 3

ΠΔΡΙΛΗΦΗ Ζ δηνηθεηηθή θνπιηνχξα, σο κέξνο ηεο επξχηεξεο εζληθήο θαη πνιηηηθήο θνπιηνχξαο, αλαθέξεηαη ζην έκςπρν δπλακηθφ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απηφ αλαπηχζζεηαη, αιιειεπηδξά, επεξεάδεη θαη επεξεάδεηαη απφ ην εμσηεξηθφ ηνπ πεξηβάιινλ. Πξφθεηηαη γηα κηα νξγαλσζηαθή κεηαβιεηή, κε πνζνηηθνπνηήζηκε, ε νπνία, ζήκεξα δηαδξακαηίδεη ηνλ πην ζπνπδαίν ξφιν εληφο ηνπ πεξηβάιινληνο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. Αθνξά εηδηθφηεξα ζηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα, ν νπνίνο -θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ εθαξκνγή ησλ λέσλ εξγαιείσλ δεκνζίνπ κάλαηδκελη πνπ πξνζδίδνπλ θίλεηξα ζηνλ ππάιιειν λα αλαπηχμεη ηηο ηθαλφηεηέο ηνπ θαη λα απηνπξαγκαησζεί- δελ αθίζηαηαη ησλ δηνηθεηηθψλ δηεξγαζηψλ, αιιά ηηο θαζηζηά κέξνο ηνπ, ζπκκεηέρνληαο ελεξγά ζηε δηαδηθαζία ιήςεο ησλ απνθάζεσλ, ελζσκαηψλνληαο πιένλ, ζηελ ήδε δηακνξθσζείζα θνπιηνχξα ηνπ, λέεο δηνηθεηηθέο αμίεο θαη αξρέο. Δηδηθφηεξα ζηελ Διιάδα, πνηθίιεο εθζέζεηο εκπεηξνγλσκφλσλ επηζεκαίλνπλ φηη, νπνηαδήπνηε κεηαξξπζκηζηηθή πξνζπάζεηα, γηα λα είλαη θαζ φια επηηπρήο, ζα πξέπεη λα ζπλνδεχεηαη ηαπηφρξνλα απφ ηελ αιιαγή ηεο πθηζηάκελεο δηνηθεηηθήο θνπιηνχξαο. Ζ αιιαγή απηή, νπζηαζηηθά ζεκαηνδνηεί ηε κεηάβαζε απφ ηελ θνπιηνχξα ηνπ θαζήθνληνο, ηεο πεηζαξρίαο, ηεο ππαθνήο, ηεο απξφζσπεο θαη απνζηαζηνπνηεκέλεο επαθήο, ζηελ θνπιηνχξα ηεο αλνηθηφηεηαο, ηεο δηαβνχιεπζεο θαη ζπκκεηνρηθφηεηαο, ηεο ζηφρεπζεο θαη ησλ απνηειεζκάησλ, ηεο κάζεζεο θαη γλψζεο. Ζ εκθχζεζε κηαο λέαο δηνθεηηθήο θνπιηνχξαο απνηειεί αλαγθαία ζπλζήθε γηα κηα πξαγκαηηθή δηνίθεζε πνηφηεηαο, ε νπνία δελ ζα είλαη απνγπκλσκέλε απφ ην αλζξψπηλν θαη δεκνθξαηηθφ πεξηερφκελφ ηεο, ππαθνχνληαο κφλν ζε νηθνλνκνηερληθά θξηηήξηα Δπηπιένλ, ε θαζηέξσζε λέσλ πξνηχπσλ δηνηθεηηθήο ζπκπεξηθνξάο είλαη απαξαίηεηε, φρη κφλν γηα ηελ νπζηαζηηθή βειηίσζε ηεο ιεηηνπξγίαο θαη ησλ απνηειεζκάησλ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, αιιά θαη γηα ηε δηαζθάιηζε ησλ αξρψλ ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ, ηεο δεκνθξαηηθήο δηαθπβέξλεζεο θαη ηεο αλζξσπνθεληξηθήο δηνίθεζεο θαη νξγάλσζεο. ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 4

ABSTRACT Administrative culture, as part of the wider national and political culture, is referring to the manpower of the public administration and to the way that it develops, interacts, affects and gets affected by its external environment. It concerns an organizational variable, non-quantifiable, that plays today, the most important role within the environment of the public administration. More specifically -and in combination with the implementation of the new managerial tools of public management, which give motivation to the employee, so that he can develop his capacities, his personality and gets self-actualized- it concerns the human factor, that does not alienate from the administrative processes, but he makes them a part of himself by participating actively in the decision making procedure, incorporating in his already formed culture, new administrative values and principles. More specifically, in Greece, various expert reports, highlight that, in order for every reform attempt to be fully successful, it needs to be at the same time accompanied by a change of the existing administrative culture. Practically, this change signals the transition from the culture of duty, of discipline, of obedience, of impersonal and distant relations, to the culture of openness, of deliberation and participation, of aiming and of results, of learning and knowledge. The infusion of a new administrative culture constitutes a necessary condition for a truly quality management, which will not be stripped of its humane and democratic content, obeying only to economical criteria. In addition, the establishment of new administrative conduct standards is necessary, not only to the essential improvement of the public administration s function and its effectiveness, but also to the safeguard of the principles of rule of law, of democratic governance and of the anthropocentric management and organization. ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 5

ΛΔΞΔΙ-ΚΛΔΙΓΙΑ Κνπιηνύξα, Γηνηθεηηθή Κνπιηνύξα, Νέα πζηήκαηα Οξγάλσζεο θαη Γηνίθεζεο, Νέν Γεκόζην Μάλαηδκελη, Γηνίθεζε κέζσ ηόρσλ, Κνηλό Πιαίζην Αμηνιόγεζεο, Οδεγόο Καιήο πκπεξηθνξάο Γεκνζίσλ Τπαιιήισλ, Πνηόηεηα, Γηνίθεζε Οιηθήο Πνηόηεηαο, Γηαθπβέξλεζε, πζηήκαηα Μάζεζεο, Διιεληθή Γηνηθεηηθή Κνπιηνύξα ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 6

ΕΙΑΓΩΓΗ Ζ παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία απνηειεί κία πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο θαη αλάιπζεο ηεο έλλνηαο ηεο δηνηθεηηθήο θνπιηνχξαο, ζπλδένληάο ηελ κε ηελ έλλνηα θαη ζεκαζία ηεο Γηνίθεζεο Οιηθήο Πνηφηεηαο, σο κηαο λέαο θηινζνθίαο δηνίθεζεο ε νπνία πξεζβεχεη φηη ε πνηφηεηα είλαη επζχλε φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ κειψλ θαη φισλ ησλ ιεηηνπξγηψλ κέζα ζε έλα νξγαληζκφ. Ζ ζχδεπμε ησλ δχν απηψλ ελλνηψλ απνηειεί ηειηθά θαη ζχκθσλα κε ηηο ζχγρξνλεο επηζηεκνληθέο ζεσξήζεηο ην ρακέλν-ππνηηκεκέλν θξίθν κηαο αιπζίδαο παξαγφλησλ γηα ηε δηεπθφιπλζε θαη ηελ επηηπρία ηεο κεηάβαζεο απφ κηα γξαθεηνθξαηηθνχ-βεκπεξηαλνχ ηχπνπ δηνίθεζεο, ζε κηα αλζξσπνθεληξηθνχ ηχπνπ δηνίθεζε, φπνπ θχξηεο παξάκεηξνη αλαδεηθλχνληαη ηφζν ην αλζξψπηλν δπλακηθφ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο φζν θαη ν πνιίηε-πειάηεο ελζσκαηψλνληαο ηε δηνηθεηηθή, πνιηηηζκηθή θαη θνηλσληθή θνπιηνχξα. ηφρνο ηεο εξγαζίαο είλαη, αθελφο ε απνζαθήληζε, ε πεξηγξαθή, ε απνθσδηθνπνίεζε ηεο έλλνηαο ηεο δηνηθεηηθήο θνπιηνχξαο, αθεηέξνπ ε αλάδεημή ηεο ζην πξνζθήλην, κέζα απφ ηα ζχγρξνλα ζπζηήκαηα δηνίθεζεο, απφ ηα εξγαιεία δηνηθεηηθήο κεηαξξχζκηζεο θαη απφ ηελ ίδηα ζεψξεζε ηεο λένπ ηχπνπ γξαθεηνθξαηίαο, φπσο απηή πεξηγξάθεηαη ζηνπο ηζρχνληεο απνδεθηνχο νξηζκνχο γηα ηε ζχγρξνλε Γηαθπβέξλεζε. Δπηκέξνπο ζηφρνη είλαη ηφζν ε απνηίκεζε ηεο ζπκκεηνρήο ηεο δηνηθεηηθήο θνπιηνχξαο ζηελ αλακφξθσζε ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο φζν θαη ε εμεχξεζε εξγαιείσλ εηζαγσγήο ηεο λέαο απηήο θνπιηνχξαο σο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο ζην γξαθεηνθξαηηθφ πεδίν. Αξρηθή ππφζεζε εξγαζίαο, ε νπνία αλαιχεηαη δηεμνδηθά ζην θχξην corpus ηεο εξγαζίαο είλαη ην γεγνλφο φηη δηαθαίλεηαη πσο ε βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη παξαγσγηθφηεηαο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, πνπ απνηειεί άιισζηε θαη ζηφρν ησλ εθάζηνηε δηνηθεηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ δελ κπνξεί λα επηηεπρζεί νινθιεξσκέλα εάλ πξνεγνπκέλσο δελ θαηαζηεί αλαγθαία ε αιιαγή ηεο πθηζηάκελεο δηνηθεηηθήο θνπιηνχξαο θαη λννηξνπίαο θαη ε απνδνρή λέσλ πξνηχπσλ δηνηθεηηθήο ζπκπεξηθνξάο. ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 7

Σν ζχγρξνλν λεσηεξηθφ κεηα-βεκπεξηαλφ θξάηνο απνκαθξχλεηαη απφ ηελ εζσζηξέθεηα, ηνλ λνκηθηζκφ θαη ηελ έκθαζε ζηνπο ηχπνπο θαη ηηο δηαδηθαζίεο θαη πηνζεηεί έλα λέν κνληέιν δηνίθεζεο, φπσο απηφ εθθξάδεηαη κέζσ ησλ αξρψλ ηνπ Νένπ Γεκνζίνπ Μάλαηδκελη, δίλνληαο πιένλ έκθαζε ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα, ζηε δηακφξθσζε φξσλ εκπηζηνζχλεο κε ηνπο πνιίηεο αιιά θαη ηθαλνπνίεζεο ησλ αλαγθψλ ηνπο, ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα, απνδνηηθφηεηα θαη νηθνλνκηθφηεηα ησλ δηνηθεηηθψλ δξάζεσλ. Παξάιιεια, ε πηνζέηεζε δεηθηψλ κέηξεζεο ηεο δηνηθεηηθήο παξαγσγηθφηεηαο, ε έκθαζε ζηνλ ηνκέα ηεο δηνίθεζεο ησλ αλζξσπίλσλ πφξσλ, αιιά θαη πηνζέηεζεο πξνγξακκάησλ δηνίθεζεο νιηθήο πνηφηεηαο ζπλζέηνπλ ηε ζχγρξνλε δηνηθεηηθή πξαγκαηηθφηεηα, ε νπνία άιισζηε ζα κπνξνχζε θαη λα ζεσξεζεί θαη σο κία δηνηθεηηθή επαλάζηαζε, εληαζζφκελε ζηελ θνπιηνχξα ηεο αιιαγήο. Σν ζχλνιν φισλ απηψλ ησλ λέσλ πνιηηηθψλ δελ ζεκαίλεη ηίπνηα πεξηζζφηεξν απφ ην γεγνλφο φηη φινη νθείινπλ λα κάζνπλ λα ιεηηνπξγνχλ θαη λα ζθέθηνληαη δηαθνξεηηθά. Δθθξάδνπλ κία θαηλνχξγηα δηνηθεηηθή θνπιηνχξα θαη κία λέα αληίιεςε δηνίθεζεο πνπ καζαίλεηαη. Βέβαηα απηφ πξνυπνζέηεη φηη νη δεκφζηεο ππεξεζίεονξγαλψζεηο έρνπλ κάζεη λα καζαίλνπλ, δειαδή έρνπλ κεηεμειηρζεί ζε καζεζηαθνχ ηχπνπ νξγαλψζεηο. Άιισζηε ε δηνηθεηηθή θνπιηνχξα ζπληζηά βαζηθή παξάκεηξν ηεο επηηπρίαο φισλ ησλ αιιαγψλ πνπ ζπληεινχληαη ζην νξγαλσζηαθφ πεξηβάιινλ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, ελψ ηαπηφρξνλα αλαδεηθλχεηαη μεθάζαξα ε χπαξμή ηεο νξηδφληηα ζηνπο επηθξαηνχληεο νξηζκνχο γηα ηε ζχγρξνλε Γηαθπβέξλεζε. Ο ηξφπνο πξνζέγγηζεο θαη αλάιπζεο ηεο εξγαζίαο κεζνδνινγηθά θαηαηάζζεηαη ζηε δεπηεξνγελή έξεπλα. Απηή ζπλίζηαηαη ζηε κειέηε ηεο ππάξρνπζαο βηβιηνγξαθίαο θαη επηζηεκνληθήο αξζξνγξαθίαο, έληππεο θαη ειεθηξνληθήο, επηζηεκνληθψλ κειεηψλ ζε επίπεδν Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη Ο.Ο..Α. θαη ζηε ζπγθέληξσζε ησλ απαξαίηεησλ ζηνηρείσλ πξνθεηκέλνπ γηα ηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ. Ζ δνκή πνπ αθνινπζείηαη θαη βάζεη ηεο νπνίαο θαηαηκήζεθε ζε λνεκαηηθέο ελφηεηεο ε ελ ιφγσ εξγαζία, ρσξίδεηαη ζε έμη θεθάιαηα, ζηα νπνία εμεηάδνληαη ελδειερψο: ε έννοια ηης διοικηηικής κοσληούρας (νξηζκφο, απφςεηο, ζεσξήζεηο), ηα νέα ζσζηήμαηα οργάνωζης και διοίκηζης (Γηνίθεζε κέζσ ηφρσλ, Νέν Γεκφζην ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 8

Μάλαηδκελη, Κνηλφ Πιαίζην Αμηνιφγεζεο), ε ζτέζη ηης διοικηηικής κοσληούρας με ηη Διοίκηζη Ολικής Ποιόηηηας, ε έννοια ηης Διακσβέρνηζης, ε διοικηηική κοσληούρα ως μαθηζιακή διαδικαζία (ζπζηήκαηα νξγαλσζηαθήο κάζεζεο) θαη ηέινο ηα ταρακηηριζηικά ηης ελληνικής διοικηηικής κοσληούρας (ραξαθηεξηζηηθά θαη παζνγέλεηεο ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο, επίδξαζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, δηνηθεηηθφο εμεπξσπατζκφο). Σέινο, παξαηίζεληαη ηα ζπκπεξάζκαηα, ηα ζεσξεηηθά δηιήκκαηα, νη πξνθιήζεηο θαζψο θαη νη επθαηξίεο πνπ θαιείηαη ε δεκφζηα δηνίθεζε λα αληηκεησπίζεη αιιά θαη λα αμηνπνηήζεη αληίζηνηρα, πξνθεηκέλνπ ε εθαξκνγή ησλ εξγαιείσλ πνηφηεηαο θαη δηνηθεηηθήο κεηαξξχζκηζεο λα κελ έρνπλ επηδεξκηθφ ραξαθηήξα, αιιά λα επηθέξνπλ ηα πξνζδνθψκελα απνηειέζκαηα. Ζ εξγαζία νινθιεξψλεηαη κε ηελ παξάζεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο. ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 9

ΚΕΥΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ: Η ΕΝΝΟΙΑ ΣΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΚΗ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ 1.1. Έννοια και περιεχόμενο τησ κουλτούρασ Δθ πξννηκίνπ θαη αμησκαηηθά ε δεκφζηα δηνίθεζε είλαη κηα γξαθεηνθξαηηθνχ ηχπνπ νξγάλσζε, δνκεκέλε αξρηθά θαηά ην βεκπεξηαλφ ζχζηεκα κε ηηο φπνηεο αιινηψζεηο θαη παξαιιαγέο. πλεπψο ζηελ πεξίπησζε ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο ν φξνο «νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα», ηαπηίδεηαη κε ηνλ φξν «δηνηθεηηθή θνπιηνχξα». Ζ θνπιηνχξα σο έλλνηα έρεη ρξεζηκνπνηεζεί πξνθεηκέλνπ λα θαηαδείμεη ηελ εθιέπηπλζε πνπ έρεη θάπνηνο φηαλ είλαη πνιχ «θαιιηεξγεκέλνο». Ζ απφδνζε ηνπ ιαηηλνγελνχο φξνπ σο «παηδεία» ή «θαιιηέξγεηα» (cultura animi), αλ θαη ζηνρεχεη ζηελ εηπκνινγηθή αθξίβεηα, εληνχηνηο ράλεη ηηο επξχηεξεο δηαζηάζεηο θαη ζεκαζηνινγήζεηο ηνπ φξνπ (Μαθξπδεκήηξεο, 1994:144). Πξνδίδεη επίζεο κηα έληνλε αμηνινγηθή θφξηηζε κε πξνθαλή επηζηεκνινγηθά αδηέμνδα ππφ ηελ έλλνηα φηη ν θαιιηεξγεκέλνο δηαζέηεη «θνπιηνχξα», ελψ ν αθαιιηέξγεηνο σο κε κνξθσκέλνο ή πεπαηδεπκέλνο δελ δηαζέηεη; Αληίζεηα ε ζχγρξνλε ρξήζε ηνπ φξνπ θνπιηνχξα ζηηο θνηλσληθέο επηζηήκεο είλαη πεξηεθηηθή ελφο ζπλφινπ ζηάζεσλ, αμηψλ, θαλφλσλ, αληηιήςεσλ θαη πξνζαλαηνιηζκψλ πνπ νη θνηλσλίεο αλαπηχζζνπλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ηζηνξίαο ηνπο. Δκπεξηθιείεη δε κηα ζεηξά δεπηεξνγελψλ εζσηεξηθψλ δηαθνξνπνηήζεσλ, αλάινγα κε ηα επηκέξνπο πεδία ή αληηθείκελα ζηα νπνία αλαθέξεηαη θάζε θνξά: πνιηηηθή ή δηνηθεηηθή θνπιηνχξα, νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα, θνπιηνχξα ηεο παηδείαο, ηεο λενιαίαο, θνηλσληθή ή εζληθή θνπιηνχξα, ιατθή θνπιηνχξα, καδηθή θνπιηνχξα θ.ιπ., πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη δηαηεξείηαη ε ιεθηηθή θαη γισζζηθή πνηθηιία θαη πνιιαπιφηεηα γηα ηελ πεξηγξαθή θαη θαηαλφεζε ησλ, αλάινγεο κνξθήο, θνηλσληθψλ εθδειψζεσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ. (Αζαλαζφπνπινο, 1990:30). ηε δηνηθεηηθή επηζηήκε ην δήηεκα ηεο δηνηθεηηθήο ή νξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο, ζην ζχγρξνλν πεξηβάιινλ ζεσξείηαη ηδηαίηεξα θξίζηκν, αλ φρη ην πιένλ θξίζηκν, γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα, ηελ απνδνηηθφηεηα θαη ηελ εμέιημε ησλ νξγαλψζεσλ. ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία θαηαγξάθνληαη κεξηθνί αληηπξνζσπεπηηθνί νξηζκνί πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ θαηαλφεζή ηεο (Μπνπξαληάο, 2002:543): ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 10

«Κνπιηνχξα είλαη έλα ζχζηεκα απφ ζεκαζίεο πνπ έρνπλ γίλεη δεκφζηα θαη ζπιινγηθά απνδεθηέο απφ κηα δεδνκέλε νκάδα ζε έλα δεδνκέλν ρξφλν. Απηφ ην ζχζηεκα, απνηεινχκελν απφ λνήκαηα, έλλνηεο, θαηεγνξίεο, θφξκεο, εηθφλεο εξκελεχεη ηε ζπλνιηθή θαηάζηαζε ζηα κέιε ηεο νκάδαο. Απηή είλαη θαη κηα βαζηθή δηαθνξά ηνπ αλζξψπνπ απφ ηα άιια δψα: κπνξεί λα εθεπξίζθεη θαη λα επηθνηλσλεί ζεκεία πξνζδηνξηζηηθά ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ» (Pettigrew). «Ζ θνπιηνχξα είλαη ην κέζν γηα ηνπο αλζξψπνπο. Γελ ππάξρεη νχηε κηα φςε ηεο αλζξψπηλεο δσήο πνπ λα κελ επεξεάδεηαη απφ ηελ θνπιηνχξα: Ζ πξνζσπηθφηεηα, ν ηξφπνο έθθξαζεο, ν ηξφπνο εθδήισζεο ηεο ζπγθίλεζεο, πψο ζθαθηφκαζηε, πψο θηλνχκαζηε, πψο ιχλνπκε πξνβιήκαηα, πψο νξγαλψλνπκε θαη ιεηηνπξγνχκε πφιεηο, νξγαληζκνχο, νηθνλνκίεο θαη θπβεξλήζεηο» (Hall). «Ζ θνπιηνχξα κπνξεί λα νξηζζεί σο νη θνηλέο θηινζνθίεο, ηδενινγίεο, αμίεο, παξαδνρέο, δνμαζίεο, πξνζδνθίεο, ζηάζεηο θαη πξφηππα (λφξκεο θαη θαλφλεο), νη νπνίεο ζπλδένπλ κεηαμχ ηνπο ηα κέιε κηαο θνηλφηεηαο» (Kilmann). «Ζ παηδεία είλαη έλα ζχζηεκα ζεκαζηψλ πνπ ζπλνδεχνπλ ηηο κπξηάδεο ησλ ζπκπεξηθνξψλ θαη πξάμεσλ, νη νπνίεο ραξαθηεξίδνληαη ζαλ έλαο ζπγθεθξηκέλνο ηξφπνο δσήο» (Gregory). «Οη θαλφλεο πνπ αλαπηχζζνληαη ζε κηα νκάδα (Homans). «Οη θπξίαξρεο αμίεο ηηο νπνίεο ελζηεξλίδνληαη ηα κέιε ελφο νξγαληζκνχ» (Deal & Kennedy). «Ζ θηινζνθία πνπ θαζνδεγεί κηα νξγάλσζε πξνο ηελ πνιηηηθή ηεο απέλαληη ζηνπο εξγαδφκελνπο ή ηνπο πειάηεο ηεο» (Ouchi, Pascal & Athos). Όινη απηνί νη νξηζκνί θσηίδνπλ ηελ έλλνηα ηεο θνπιηνχξαο αιιά κφλν απφ κία πιεπξά. Ο πην πιήξεο νξηζκφο είλαη απηφο ηνπ Edgar Henry Schein (2004), θαζεγεηή ζην Massachusetts Institute of Technology (MIT) ησλ Ζ.Π.Α. θαη έλαο απφ ηνπο γλσζηφηεξνπο εξκελεπηέο ηεο νξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο, ν νπνίνο πξνζέδσζε κηα νιηζηηθή πξνζέγγηζε ζηελ έλλνηα ηεο θνπιηνχξαο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία: «Κνπιηνύξα είλαη έλα δνκεκέλν ζύλνιν από βαζηθέο παξαδνρέο, πνπ έρνπλ αλαθαιπθζεί εθεπξεζεί ή αλαπηπρζεί από κηα δηαδεδνκέλε νκάδα, θαζώο απηή καζαίλεη λα αληηκεησπίδεη πξνβιήκαηα εμσηεξηθήο πξνζαξκνγήο ή εζσηεξηθήο νινθιήξσζεο νη νπνίεο έρνπλ απνδώζεη ηθαλνπνηεηηθά ζην παξειζόλ ώζηε λα ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 11

ζεσξνύληαη όηη ηζρύνπλ γεληθά θαη επνκέλσο κπνξνύλ λα δηδαρζνύλ ζε λέα κέιε σο ν ζσζηόο ηξόπνο αληίιεςεο, ζθέςεο, αίζζεζεο ζρεηηθά κε ηα πξνβιήκαηα απηά». Καηά ηνλ E. Schein, ε θνπιηνχξα είλαη έλα απνηέιεζκα κάζεζεο κέζα απφ νκαδηθή εκπεηξία θαη έρεη ζεκαζία κφλν αλαθνξηθά κε ηελ νκάδα απηή. Δκπεξηέρεηαη, δειαδή, ζηελ έλλνηα ην «γίγλεζζαη» εθηφο απφ ην «είλαη». Μηα νξγάλσζε είλαη κηα θνπιηνχξα ή έρεη κηα θνπιηνχξα, φκσο απφ ηελ άιιε πιεπξά δεκηνπξγεί, παξάγεη απηή ηελ θνπιηνχξα. Τπάξρεη κηα δηαιεθηηθή ζρέζε «αηηίνπ-αηηηαηνχ» κεηαμχ αλζξψπηλσλ ζρέζεσλ θαη θνπιηνχξαο ή αθφκα κεηαμχ νξγαληζκνχ θαη θνπιηνχξαο. Παξάιιεια ζεσξεί φηη ε θνπιηνχξα απνηειεί ηαπηφρξνλα κεηξήζηκν θαη κε κεηξήζηκν κέγεζνο, αθνχ ζχκθσλα κε ην ζρήκα πνπ πξνηείλεη, ηεο ηξηκεξνχο πνιηηηζκηθήο αλάιπζεο, κφλν ζην πξψην επίπεδν κπνξνχλ λα ππάξμνπλ κεηξήζηκα απνηειέζκαηα, ελψ νπνηαδήπνηε πνζνηηθή πξνζέγγηζε ηνπ ηξίηνπ επηπέδνπ ζα απνηχγραλε. χκθσλα κε ηνλ Schein, ηα ηξία επίπεδα θνπιηνχξαο πνπ ζπλππάξρνπλ ζε κηα νξγάλσζε είλαη: Πξψην Δπίπεδν, ηα Σερλνπξγήκαηα/Γεκηνπξγήκαηα (ηερλνινγία, ηέρλε, νξαηά θαη αθξνάζηκα ππνδείγκαηα ζπκπεξηθνξάο). Γεχηεξν Δπίπεδν είλαη νη Αμίεο θαη Σξίην Δπίπεδν είλαη νη Θεκειηψδεηο Παξαδνρέο (ζρεηηθά κε ην πεξηβάιινλ, ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ηνλ ρξφλν θαη ηνλ ρψξν, ηελ αλζξψπηλε θχζε, ηηο θνηλσληθέο ζπκπεξηθνξέο θαη ηηο θνηλσληθέο ζρέζεηο). 1.2. Η κουλτούρα ςτην οργανωςιακή θεωρία και πρακτική Πιήζνο επηζηεκνληθψλ δεκνζηεχζεσλ αιιά θπξίσο σο απφξξνηα ησλ δηνηθεηηθψλ πξνζηαγκάησλ ησλ ζχγρξνλσλ δηνηθεηηθψλ ζπζηεκάησλ (Νέν Γεκφζην Μάλαηδκελη, Γηνίθεζε Οιηθήο Πνηφηεηαο, Γηνίθεζεο ηεο Απφδνζεο, Γηνίθεζε κέζσ ηφρσλ) θαη ηεο έλλνηαο ηεο Γηαθπβέξλεζεο, ε έλλνηα ηεο θνπιηνχξαο αλάγεηαη ζε ζεκαληηθή πηπρή απηψλ ησλ ζχγρξνλσλ δηαδηθαζηψλ, εξγαιείσλ θαη κεζφδσλ. ην επίθεληξν πιένλ ηίζεληαη δεηήκαηα φπσο είλαη ε αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, κέζσ ηεο ζπλερνχο εθπαίδεπζεο θαη επηκφξθσζήο ηνπ πξνθεηκέλνπ γηα ηελ πξφζθηεζε ζχγρξνλσλ γλψζεσλ θαη ηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ ηνπ (Μπνπξζαλίδεο, 2010:8). Όηαλ ε έλλνηα ηεο θνπιηνχξαο ελζσκαηψλεηαη θαη ιακβάλεηαη ππφςε ζηα δηάθνξα ζπζηήκαηα επηκφξθσζεο θαη γλψζεο, ζηα πξνγξάκκαηα πνηφηεηαο, βνεζά ζηελ επηηπρή εθαξκνγή ηνπο, θαζψο γεθπξψλεη θαη θσηίδεη δηάθνξεο πηπρέο πνπ έρνπλ ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 12

άκεζε ζρέζε κε ην αλζξψπηλν δπλακηθφ, ην νπνίν έρεη αλαδερζεί σο κείδνλα νξγαλσζηαθή κεηαβιεηή. Ζ θνπιηνχξα κπνξεί λα αλαγλσζζεί είηε σο εκπεηξηθά δηαθξηβψζηκν ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ελφο θνηλσληθνχ ζπζηήκαηνο είηε σο έθθξαζε ηνπ ζπλφινπ ησλ κεκνλσκέλσλ ηδεψλ εξκελεηψλ θαη λνεκάησλ ησλ αηφκσλ πνπ ζπγθξνηνχλ ηελ θνηλσλία. Ζ πξψηε πξνζέγγηζε ζεσξεί φηη νη νξγαλψζεηο έρνπλ (δνπλ κέζα ζε) κηα θνπιηνχξα, ελψ ε δεχηεξε φηη νη νξγαλψζεηο ζπληζηνχλ νη ίδηεο θνπιηνχξα, απνηεινχλ δειαδή πνιηηηζκηθά θαηλφκελα. Ζ επηινγή ηεο κηαο ή ηεο άιιεο πξνζέγγηζεο έρεη ζεκαληηθέο πξαθηηθέο ζπλέπεηεο, αθνχ, ζχκθσλα κε ηελ πξψηε, ε θνπιηνχξα κπνξεί λα δηεξεπλεζεί θαη λα κεηξεζεί κε ηε βνήζεηα ησλ πνζνηηθψλ κεζφδσλ πνπ ρξεζηκνπνηεί ε θνηλσληθή έξεπλα, ελψ, θαηά ηε δεχηεξε, ε θνπιηνχξα απνηειεί κε πνζνηηθνπνηήζηκν κέγεζνο (Καξθαηζνχιεο, 2004:226). 1.3. Η επίδραςη τησ εθνικήσ διοικητικήσ κουλτούρασ Ζ πξνβιεκαηηθή ηεο θνπιηνχξαο ζηελ νξγαλσζηαθή ζεσξία, ε νπνία αλαπηχζζεηαη ζήκεξα, έρεη εκπινπηηζζεί απφ ηε γεληθφηεξε ζπδήηεζε πνπ δηεμάγεηαη ζην πιαίζην ηεο δηεζλνχο ζπγθξηηηθήο δηα-πνιηηηζκηθήο έξεπλαο ησλ νξγαλψζεσλ (Καξθαηζνχιεο, 2004). Ζ επί καθξφλ θπξίαξρε ζέζε φηη ε επηηπρία ησλ ηερληθψλ ηνπ κάλαηδκελη είλαη αλεμάξηεηε απφ ηηο επηθξαηνχζεο ζε θάζε ρψξα θαη νξγάλσζε πνιηηηζκηθέο, ηδενινγηθέο θαη ινηπέο ζπλζήθεο (culture free approach), έρεη πιένλ θαηαξξηθζεί. Ζ ζέζε απηή, ε νπνία είρε εθθξαζηεί κε ην γλσζηφ θαη γεληθεπκέλν ηαηεινξηθφ αμίσκα «one size fits all», έρεη πιένλ αληηθαηαζηαζεί απφ κία άιιε ζην πιαίζην ηεο ζπγθξηηηθήο δηνηθεηηθήο έξεπλαο θαη νξίδεη φηη νη ηδηαηηεξφηεηεο (εζληθέοπνιηηηζκηθέο) παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν. Ζ θνπιηνχξα άιισζηε είλαη κηα θαηά βάζε πνιηηηζκηθή έλλνηα. Ζ ζπνπδαηφηεξε ζπγθξηηηθή εκπεηξηθή έξεπλα γηα ην ξφιν ηεο θνπιηνχξαο ζηελ νξγαλσζηαθή αλάπηπμε έγηλε απφ ηνλ Οιιαλδφ θαζεγεηή Geert Hofstede (2001), ν νπνίνο ζεσξεί ηελ θνπιηνχξα σο έλα ζχζηεκα θνηλψλ αμηψλ, πηζηεχσ, βαζηθψλ παξαδνρψλ, ην νπνίν σο θνηλφ λνεηηθφ πιαίζην αλαθνξάο (ζπιινγηθφο λνεηηθφο πξνγξακκαηηζκφο θαηά ηνλ) ζπλδέεη ηνπο αλζξψπνπο πξνζδηνξίδνληαο ην πψο ζθέθηνληαη θαη ζπκπεξηθέξνληαη, ηη θάλνπλ, πψο ην θάλνπλ θαη γηαηί ην θάλνπλ. ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 13

Γηαηχπσζε ηελ άπνςε φηη ε θνπιηνχξα ζηηο νξγαλψζεηο δηεξεπλάηαη ζε ηξία επίπεδα: σο εμσηεξηθή κεηαβιεηή (γηα ηε ζχγθξηζε κηαο νξγάλσζεο κε άιιεο, είηε ζε εζληθφ είηε ζε δηεζλέο επίπεδν), σο εζσηεξηθή κεηαβιεηή (πνπ επεξεάδεη ηα ππφινηπα ζηνηρεία ηεο νξγάλσζεο, δειαδή ηε δνκή, ηε ιεηηνπξγία, ην πξνζσπηθφ θαη ηελ επηθνηλσλία) θαη σο νξηδφληηα κεηαβιεηή (πνπ λνεί θαη αλαιχζεη φιε ηελ νξγάλσζε σο κηθξνπνιηηηζκηθφ θαηλφκελν). Δηδηθφηεξα, ζηελ αλάιπζή ηνπ εθθηλνχζε απφ ηελ ππφζεζε φηη θάπνηεο εμσηεξηθέο κεηαβιεηέο, φπσο ε παηδηθή ειηθία, ην ζρνιείν, επεξεάδνπλ ηε δηνηθεηηθή ζπκπεξηθνξά θαη ζεσξνχζε ηελ θνπιηνχξα σο ην απνηέιεζκα ελφο «ζπιινγηθνχ πλεπκαηηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ» πνπ επηκεξίδεηαη θαη δηαρέεηαη ζε πιεηνλφηεηεο ππνθεηκέλσλ (νξγάλσζε, ιαφο, πνιηηηζκηθφο θχθινο). Καηά ηνλ ίδην, ε εζληθή θνπιηνχξα παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν θαζνξίδνληαο ηηο αξρέο πνπ πξέπεη λα δηέπνπλ ηελ εηζαγσγή θαη εθαξκνγή ησλ δηνηθεηηθψλ πξαθηηθψλ. Οη αξρέο απηέο θαζνξίδνπλ ηνπο θαλφλεο πνπ εθαξκφδνληαη κέζα ζηελ νξγάλσζε, νη νπνίνη κε ηε ζεηξά ηνπο θαζνξίδνπλ ηηο θαζεκεξηλέο δξαζηεξηφηεηεο, ελψ ε ζσζηή θαηαλφεζε ησλ εζληθψλ δηνηθεηηθψλ αμηψλ είλαη πςίζηεο ζεκαζίαο θαζψο πξνζθέξνπλ θίλεηξα ζηνπο εξγαδφκελνπο. Ο γλσζηφο ζεσξεηηθφο πνπ αζρνιείηαη κε ηελ αλάιπζε ηεο εζληθήο θνπιηνχξαο θαη ηεο ζρέζεο ηεο κε ηε δηνίθεζε θαη ηελ νξγάλσζε δηέθξηλε πέληε δηαζηάζεηο (Φπρνγηφο, 2009:84) ηεο εζληθήο θνπιηνχξαο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηηο δηνηθεηηθέο ζπκπεξηθνξέο: Απφζηαζε απφ ηελ εμνπζία (power distance): Αλαθέξεηαη ζηνλ βαζκφ απνδνρήο ηεο εμνπζίαο απφ ηα κέιε ηεο νξγάλσζεο. ηνλ πςειφηεξν βαζκφ ηεο, ε ζπκπεξηθνξά απηή ραξαθηεξίδεη κηα νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα ζηελ νπνία ε αληζφηεηα ζεσξείηαη σο θπζηθή ηάμε πξαγκάησλ θαη ε εμνπζία δε θαηαλέκεηαη δίθαηα. Ο ελ ιφγσ δείθηεο αληηθαηνπηξίδεη ην επίπεδν ηνπ ζπγθεληξσηηζκνχ θαη ην βαζκφ ηεο ζπκκεηνρήο ζηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ κέζα ζηηο νξγαλψζεηο. Απνθπγή αλαζθάιεηαο (uncertainty avoidance): Αληαλαθιά ηνλ βαζκφ ηνπ αηζζήκαηνο απεηιήο ησλ κηαο νξγάλσζεο/θνηλσλίαο εμαηηίαο αβέβαησλ θαη πνιχζεκσλ θαηαζηάζεσλ, θαζψο θαη ηελ επηδίσμή ηνπο λα κεηψζνπλ ηνλ ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 14

θίλδπλφ έθζεζήο ηνπο ζ απηέο, κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο ηππηθψλ θαλφλσλ θαη πξνγξακκάησλ. Αηνκηθηζκφο έλαληη ζπιινγηθφηεηαο (individualism-collectivism): Απνηππψλεη ηνλ βαζκφ επηκνλήο κηαο νξγάλσζεο/θνηλσλίαο ζηελ αλάπηπμε ηδησηηθψλ πξσηνβνπιηψλ θαη πξνγξακκάησλ απηφ-ππνζηήξημεο ή πξνγξακκάησλ θνηλσληθήο κέξηκλαο. Πξνηίκεζε ζην αλδξηθφ αληί ηνπ γπλαηθείνπ θχινπ (masculinity-femininity): Απεηθνλίδεη ην κέηξν θαηά ην νπνίν επηδνθηκάδνληαη ζε κηα θνηλσλία νη αλδξηθέο πιηθέο αμίεο έλαληη ησλ γπλαηθείσλ αμηψλ, θαηά πφζν νη ξφινη ησλ θχισλ δηαρσξίδνληαη ζε κηα θνηλσλία ή αιιειεπηθαιχπηνληαη. Βξαρππξφζεζκνο έλαληη καθξνπξφζεζκνπ πξνζαλαηνιηζκνχ (short term long term orientation): Κνπιηνχξεο κε καθξνπξφζεζκν πξνγξακκαηηζκφ παξαπέκπνπλ ζε αλεθηηθφηεηα, απνθαζηζηηθφηεηα, ζηαζεξφηεηα. Αληηζέησο, νξγαλψζεηο κε βξαρππξφζεζκν πξνζαλαηνιηζκφ, ζρεδηάδνπλ πξνζδνθψληαο ην γξήγνξν θέξδνο. ήκεξα, είλαη γεληθά απνδεθηφ φηη ε νξγάλσζε κηαο επηρείξεζεο πξέπεη λα ελζσκαηψλεη θαη λα ζηεξίδεηαη ζηηο πνιηηηζκηθέο αμίεο ησλ αλζξψπσλ πνπ εξγάδνληαη ζε απηήλ θαη ηνπ θνηλσληθνχ πεξηβάιινληνο ζην νπνίν ιεηηνπξγεί. Ο ζπλδπαζκφο ηεο θνπιηνχξαο κε ηηο ζχγρξνλεο ηερληθέο νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο ζπληζηά πιένλ ζπλψλπκν ηνπ αζθαινχο δξφκνπ πξνο ηελ νξγαλσζηαθή ππεξνρή θαη αξηζηεία. Γεκηνπξγεί ππνθίλεζε θαη παξάγεη έλαλ θψδηθα ζπκπεξηθνξάο. 1.4.Θεωρητικέσ κατηγοριοποιήςεισ τησ οργανωςιακήσ κουλτούρασ Ζ νξζή ελζσκάησζε ηεο δηνηθεηηθήο θνπιηνχξαο ζηε ζηξαηεγηθή κηαο νξγάλσζεο έρεη κεγάιε πξαθηηθή ζεκαζία θαη απνηππψλεηαη ηφζν ζηνλ ζρεδηαζκφ, φζν θαη ζηελ εθαξκνγή θαη ηελ πνξεία ησλ αιιαγψλ. Οη θχξηνη ζεσξεηηθνί ηεο νξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο έρνπλ αλαπηχμεη ηνπο θάησζη ηχπνπο θαη είδε θνπιηνχξαο (Καξθαηζνχιεο, 2004:231): Ο Edgar Schein (1996), πξσηνπφξνο ζηε κειέηε ηεο πνιηηηζκηθήο αλάιπζεο ησλ νξγαλψζεσλ, πξφηεηλε ηξεηο ηχπνπο θνπιηνχξαο πνπ απαληψληαη ζε απηέο θαη ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 15

επεξεάδνπλ άκεζα ηε δηνίθεζή ηνπο. Οη ηξεηο απηέο θνπιηνχξεο, καδί κε ηηο ππνθνπιηνχξεο ηνπο είλαη: operator culture, ηελ νπνία ζα κπνξνχζακε λα απνδψζνπκε σο «θνπιηνχξα ησλ εθξνψλ/ησλ απνηειεζκάησλ» θαη ζηεξίδεηαη ζηελ επηρεηξεζηαθή επηηπρία κηαο νξγάλσζεο, ε engineering culture, ε «θνπιηνχξα ησλ εηδηθψλ», ησλ ηερλνθξαηψλ πνπ ζρεδηάδνπλ θαη δηαρεηξίδνληαη ηελ νξγαλσζηαθή ηερλνινγία θαη ε executive culture, ε «θνπιηνχξα ησλ ζηειερψλ» ηεο νξγάλσζεο πνπ έρνπλ ηελ επζχλε ηεο επηδίσμεο ησλ ζηφρσλ θαη ηεο πνιηηηθήο ηεο νξγάλσζεο. Ο Charles Handy (1993), απφ ηελ πιεπξά ηνπ, δηέθξηλε ηνπο αθφινπζνπο ηέζζεξεηο βαζηθνχο ηχπνπο θνπιηνχξαο: ε θνπιηνχξα ηεο εμνπζίαο / ηνπ ξφινπ / ηνπ εξγαζηαθνχ θαζήθνληνο / ηνπ αηφκνπ ή ηεο ππνζηήξημεο. Δηδηθφηεξα, ε θνπιηνχξα ηεο εμνπζίαο έρεη σο ππξεληθή αμία ηελ αθνζίσζε ζηνλ αξρεγφ-εγέηε, απφ ηνλ νπνίν εμαξηάηαη ε επηβίσζε θαη ε πξφνδνο ηεο νξγάλσζεο. Πιενλέθηεκα απηήο ηεο θνπιηνχξαο είλαη ε δεκηνπξγία πξνυπνζέζεσλ άκεζεο αληίδξαζεο ζε δχζθνιεο θαηαζηάζεηο θαη θξίζεηο θαη κεηνλέθηεκά ηεο ε ζπλάξηεζε κε ην ζπγθεθξηκέλν πξφζσπν ηνπ αξρεγνχ, ππφ ηελ έλλνηα φηη εάλ απηφο πιεγεί ή εμαθαληζζεί, βάιιεηαη ή ράλεηαη καδί ηνπ θαη ε νξγάλσζε. Ζ θνπιηνχξα ηνπ ξφινπ ζπληζηά ηελ θνπιηνχξα ησλ γξαθεηνθξαηηθψλ νξγαλψζεσλ, φπνπ θπξηαξρνχλ ε ζηαζεξφηεηα, ν έιεγρνο, ε ζπλέρεηα σο πιενλεθηήκαηα θαη ε αθακςία, ν δνγκαηηζκφο θαη ε ηππνιαηξία σο κεηνλεθηήκαηα. Ζ θνπιηνχξα ηνπ εξγαζηαθνχ θαζήθνληνο ζε αληίζεζε κε ηνλ πξνεγνχκελν ηχπν θνπιηνχξαο, αμηνινγεί ηε δηεθπεξαίσζε κηαο απνζηνιήο κε νπνηνδήπνηε δπλαηφ ηξφπν θαη φρη κφλν ζχκθσλα κε πξνθαζνξηζκέλν ζρέδην θαη πξφγξακκα, ππφ ηελ έλλνηα φηη πξνσζείηαη ν απηνζρεδηαζκφο, ε έκπλεπζε, ε εθεπξεηηθφηεηα θαη ε ζπλεξγαζία. Ζ θνπιηνχξα ηνπ αηφκνπ επηθεληξψλεηαη ζηελ εμππεξέηεζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εμσηεξηθνχ πειάηε-θαηαλαισηή-πνιίηε θαη ραξαθηεξίδεη ηηο νξγαλψζεηο πνπ αλαπηχζζνπλ πξαγκαηηθή θξνληίδα πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή, δηακνξθψλνληαο παξάιιεια έλα ηζρπξφ δίθηπν ππνζηήξημεο ησλ ππαιιήισλ ηνπο. Ζ πιεηνλφηεηα ησλ νξγαλψζεσλ ζπλδπάδεη πεξηζζφηεξνπο απφ έλα ηχπνπο θνπιηνχξαο, αιιά ζπλήζσο θάπνηνο ηείλεη λα ππεξηζρχεη θάζε θνξά. Σν εάλ νη δηαθνξεηηθέο θνπιηνχξεο ζπλππάξρνπλ εηξεληθά ή ζπγθξνχνληαη, καζαίλνπλ ή φρη ε κία απφ ηελ άιιε, είλαη ζέκαηα πνπ άπηνληαη ησλ δνκψλ θαη ιεηηνπξγηψλ ηεο ζπγθεθξηκέλεο νξγάλσζεο θαη ηεο δεζπφδνπζαο θνπιηνχξαο ηνπο. ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 16

Πέξα απφ ηε ρξεζηκφηεηα γηα ηε δηάζπαζε θαη ηελ αλάγλσζε ησλ βαζχηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο δηνηθεηηθήο νξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο πνπ έρνπλ νη παξαπάλσ αλαιχζεηο, ηειηθά φιεο ζπγθιίλνπλ ζην γεγνλφο φηη ν βαζηθφηεξνο θνξέαοδηακνξθσηήο-εθαξκνζηήο-επεξεαδφκελνο απφ απηή ηε δηνηθεηηθή θνπιηνχξα είλαη ην αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη ζε δεχηεξε θάζε επαγσγηθά ν πνιίηεο-πειάηεο. Απηφ ζα δηαθξηβσζεί θαη ζηε ζπλέρεηα θαηά ηελ αλάιπζε ησλ λέσλ ζπζηεκάησλ δηνίθεζεο, φπνπ δηαθαίλεηαη φηη ην αλζξψπηλν δπλακηθφ είλαη βαζηθφο θαη θαίξηνο παξάγνληαο ζε φια αλεμαηξέησο. ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 17

ΚΕΥΑΛΑΙΟ ΔΕΤΣΕΡΟ: ΣΑ ΝΕΑ ΤΣΗΜΑΣΑ ΟΡΓΑΝΩΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ 2.1. Από το γραφειοκρατικό μοντέλο ςτο Δημόςιο Μάνατζμεντ 2.1.1. Η διοικητική κουλτούρα κατά το γραφειοκρατικό πρότυπο οργάνωςησ και διοίκηςησ Σν θιαζηθφ ζχζηεκα κε ην νπνίν νξγαλψζεθε θαη δηνηθήζεθε ε δεκφζηα δηνίθεζε είλαη ην βεκπεξηαλφ ζχζηεκα, ην νπνίν έρεη σο θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηνλ ζπγθεληξσηηζκφ, ηελ ηεξαξρία, ηελ εμνπζία, ηελ πεηζαξρία, ηνπο θαλφλεο, ηνλ θαηακεξηζκφ εξγαζίαο, ηελ θαξηέξα θαη ηε ζεηεία. Καηά ηε βεκπεξηαλή ζεσξία, ε γξαθεηνθξαηία νξίδεηαη σο έλαο «ηδεαηφο ηχπνο» θαη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ είλαη (Παλαγησηνπνχινπ,1997:100): Σα θπζηθά πξφζσπα πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηε ιεηηνπξγία ηεο γξαθεηνθξαηίαο, δηαηεξνχλ κία ηππηθή ζρέζε κε απηή θαη ππνηάζζνληαη ζηελ απξφζσπε ηάμε, ζηηο επηινγέο, ζηνπο θαλφλεο θαη ζηηο δηαδηθαζίεο πνπ πξνβιέπνληαη. ε θάζε βαζκφ θαη αμίσκα αληηζηνηρεί νξηζκέλε δέζκε επζπλψλ, αξκνδηνηήησλ θαη θαζεθφλησλ. Ζ εθπιήξσζή ηνπο ζπληζηά θαη ηελ απνζηνιή απηνχ πνπ έρεη ηε ζέζε αμίσκα. Ζ θαηαλνκή ηεο εμνπζίαο θαη ηεο έθηαζεο ηεο επηξξνήο ηεο, δηαξζξψλεηαη βάζεη ηεο ηεξαξρηθήο αξρήο. Ζ γξαθεηνθξαηία απνηειεί ην θαη εμνρήλ ζχζηεκα ηεξαξρηθήο νξγάλσζεο. Σα ζηειέρε πνπ απαξηίδνπλ ηε βάζε ηεο νξγάλσζεο επηιέγνληαη κε θξηηήξην ηηο γλψζεηο, ηα πξνζφληα, ηηο ηθαλφηεηεο, ηα νπνία δηαπηζηψλνληαη κε εμεηάζεηο. Κάζε ππάιιεινο εξγάδεηαη θάησ απφ κία ειεχζεξε ζπκβαηηθή ζρέζε κε βάζε ηελ ακνηβαηφηεηα. Ζ θχξηα ακνηβή ηνπ ζπλίζηαηαη ζηελ πεξηνδηθή θαηαβνιή κηζζνχ θαη ηε δηαζθάιηζε θάπνησλ δηθαησκάησλ. Οη ππάιιεινη θαηά θαλφλα αζρνινχληαη ζηε γξαθεηνθξαηία γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα θαη ζηαδηνδξνκνχλ ζε απηήλ. ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 18

Πξνυπφζεζε θαη αλαγθαία ζπλζήθε γηα ηε ζηαζεξφηεηα ηεο απαζρφιεζεο είλαη ε επαγγεικαηηθή αθνζίσζε ζηε γξαθεηνθξαηία, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη κεηαμχ άιισλ, ηελ απνθιεηζηηθφηεηα ηεο επαγγεικαηηθήο ζχλδεζεο κε απηήλ. Κάζε ππάιιεινο ζε νπνηαδήπνηε βαζκίδα ηνπνζεηεζεί, είλαη απιφο θνξέαο ηνπ νξγάλνπ ηνπ αληίζηνηρνπ ξφινπ. Ζ βαζηθή απνζηνιή ησλ ππαιιήισλ ζπλίζηαηαη ζηε ζπλερή θα πεηζαξρεκέλε εθπιήξσζε ησλ θαζεθφλησλ πνπ πξνβιέπνληαη ζε θάζε ζέζε. Απφ ηα παξαπάλσ ζπλάγεηαη φηη ην βεκπεξηαλφ ζχζηεκα, πξνθαλψο θαη δεκηνχξγεζε κηα αξρηθή δηνηθεηηθή θνπιηνχξα. Χζηφζν, απηή ε θνπιηνχξα ήηαλ ζηεξεκέλε θαη απνμελσκέλε απφ ηνλ βαζηθφ παξάγνληα πνπ αθνχεη ζην φλνκα «αλζξψπηλν δπλακηθφ». Ήηαλ απξφζσπε θαη γεληθεπκέλε, ππαθνχνληαο ζην θιαζηθφ ηαηεινξηθφ δφγκα «έλα κέγεζνο γηα φινπο» ( one size fits all), θαη θαηά ζπλέπεηα, δελ ειάκβαλε ππφςε ηεο ηηο ηδηαίηεξεο θνπιηνχξεο (πνιηηηζκηθέο, θνηλσληθέο, πνιηηηθέο) ηνπ γεληθφηεξνπ πεξηβάιινληνο ζην νπνίν ιεηηνπξγνχζε ε ίδηα ε δεκφζηα δηνίθεζε. Αληηζέησο, ζήκεξα, ηα λέα πξφηππα νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο, ζηνρεχνπλ ζηελ εκθχζεζε κηαο λέαο θνπιηνχξαο ηεο αιιαγήο θαη ηεο κεηαξξχζκηζεο, κέζσ ηεο νπνίαο, ζα αξρίζεη λα ζρεκαηνπνηείηαη θαη λα ιακβάλεηαη πιένλ ζνβαξά ππφςε, κηαο λέαο κνξθήο, δηνηθεηηθή θνπιηνχξα, ε νπνία κε θχξην πφιν ηεο ηνλ άλζξσπν, ζα ζπλεηζθέξεη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα, ζηελ απνδνηηθφηεηα θα ελ ηέιεη ζηελ πνηφηεηα. 2.1.2. Η νέα διοικητική κουλτούρα κατά τη μετάβαςη ςτα νέα ςυςτήματα οργάνωςησ και διοίκηςησ Σν θξάηνο, πξντφλ ηνπ δηαθσηηζκνχ, δηαδξακάηηζε γηα 200 πεξίπνπ ρξφληα ην ξφιν ηνπ σο εξγαιείν εθζπγρξνληζκνχ, άιινηε σο λπρηνθχιαθαο (θαηά ηνλ 19 ν αηψλα) θαη άιινηε σο ξπζκηζηήο κε ηνλ έληνλα παξεκβαηηθφ ηνπ ραξαθηήξα (θαηά ηνλ 20 ν αηψλα), κε θχξην ζθνπφ ηελ πξναγσγή θαη δηαζθάιηζε ηνπ δεκφζηνπ ζπιινγηθνχ ζπκθέξνληνο ηεο θνηλσλίαο θαη ηελ παξαγσγή ησλ βαζηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ (Παπαδεκεηξίνπ, 2010:1). Οη Γεκφζηεο Γηνηθήζεηο ησλ πξνεγκέλσλ θξαηψλ, απφ ηνλ 19 ν αηψλα κέρξη θαη ηε δεθαεηία ηνπ 1970 ζηνλ 20 ν αηψλα, ήηαλ νξγαλσκέλεο ζχκθσλα κε ην γξαθεηνθξαηηθφ πξφηππν, νη νπνίεο κπνξνχζαλ δηαξθψο λα πεηπραίλνπλ ζεκαληηθά απνηειέζκαηα, πινπνηψληαο ηηο επηινγέο θαη θαηεπζχλζεηο ησλ πνιηηηθψλ ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 19

εγεζηψλ ηνπο (Φαλαξηψηεο, 2000:88). Αθφκε πεξηζζφηεξν, νη νξγαλψζεηο γξαθεηνθξαηηθνχ ηχπνπ έδεημαλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο θαηά ηελ κεηαπνιεκηθή επνρή, ηδίσο ζην πιαίζην ησλ πξνζπαζεηψλ γηα νηθνλνκηθή αλφξζσζε θαη θνηλσληθή πξνζηαζία. Δληνχηνηο, παξά ηα επηηεχγκαηα πνπ έρεη λα επηδείμεη ε δξάζε ηνπ θξάηνπο κεηαπνιεκηθά, ε νηθνλνκηθή θξίζε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 πνπ πξνθάιεζαλ νη δχν πεηξειατθέο θξίζεηο (1973 θαη 1978 αληίζηνηρα), νδήγεζε ζηελ έληνλε ακθηζβήηεζε ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο. Ζ ππεξδηφγθσζε ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα, ε ππεξθφξησζε ηνπ θξάηνπο κε πξνγξάκκαηα θαη πνιηηηθέο δηαρείξηζεο ζρεδφλ πάζεο θχζεσλ θνηλσληθψλ αλαγθψλ, ηα δεκφζηα ειιείκκαηα θαη ρξέε ζε ζπλδπαζκφ κε θνηλσληθά θαηλφκελα φπσο ε αλεξγία, είραλ σο πξαθηηθή ζπλέπεηα ηελ αλαδήηεζε λέσλ κνξθψλ νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο ηνπ θξάηνπο θαη ηελ αλάιεςε ελφο δηαθνξεηηθνχ ξφινπ απφ φ,ηη κεηαπνιεκηθά. Ζ εθηεηακέλε γξαθεηνθξαηία πνπ εμηζψζεθε κε ηελ θαθνδηαρείξηζε ησλ πφξσλ, φπσο επίζεο θαη κε ηελ αλαπνηειεζκαηηθφηεηα, νδήγεζαλ πνιιά θξάηε ζηνλ αλαζρεδηαζκφ ησλ ππεξεζηψλ ηνπο κε βάζε ηηο αξρέο νξγάλσζεο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. Δπηπιένλ, κε ηελ αλάδπζε ζην πξνζθήλην λέσλ πξνθιήζεσλ (δεκνγξαθηθή έθξεμε, πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα, παγθνζκηνπνίεζε, ηειεπηθνηλσλίεο, πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα) απνδείρζεθε φηη νη γξαθεηνθξαηηθέο νξγαλψζεηο, ελψ ιεηηνπξγνχζαλ απνηειεζκαηηθά ζε ζηαζεξέο θαη απιέο ζπλζήθεο δξάζεο, εληνχηνηο, δελ ζπληζηνχζαλ πξφηππν δηαρείξηζεο θαη αληηκεηψπηζεο απηψλ ησλ πξνβιεκάησλ ζην θαηψθιη ηνπ 21 νπ αηψλα. Γελ ήηαλ ζε ζέζε, ζπλεπψο, λα ιεηηνπξγήζνπλ ζε ζπλζήθεο αβεβαηφηεηαο αιιά θαη απξφβιεπηεο εμέιημεο ησλ θνηλσληθψλ αλαγθψλ. Καηά ζπλέπεηα, ηε δεθαεηία ηνπ 1980 θαη κε απνθνξχθσκα ηε δεθαεηία ηνπ 1990, νη αιιαγέο πνπ ζπληεινχληαη είλαη ξαγδαίεο θαη ζθηαγξαθνχλ δίρσο ακθηζβήηεζε κηα ηζηνξηθή θακπή ζηελ ηζηνξηθή εμέιημε ηνπ θξάηνπο σο πνιηηηθνχ θαη νηθνλνκηθνχ ζεζκνχ, αιιά θαη ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ. ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 20

Πιήζνο θξαηψλ, θπξίσο απηψλ πνπ αλήθνπλ ζηνλ ιεγφκελν αγγινζαμνληθφ θφζκν θαη πηνζεηνχλ κία ζπγθεθξηκέλε ηδενινγία, απηή ηνπ λέν-θηιειεπζεξηζκνχ (Μεγάιε Βξεηαλία, Ζ.Π.Α., Απζηξαιία, Νέα Εειαλδία) αξρίδνπλ λα εθαξκφδνπλ κία ζεηξά απφ ηδέεο θαη πξνηάζεηο πνπ ζπλνιηθά πεξηζηξέθνληαλ γχξσ απφ ηε βαζηθή ζθέςε ηεο κεηαθνξάο κεζφδσλ δηνίθεζεο ησλ ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο. Σα πξψηα επηηπρή απνηειέζκαηα ησλ θξαηψλ απηψλ δεκηνχξγεζαλ ζεκαληηθφ ελζνπζηαζκφ θαη νδήγεζαλ ζηελ επηθξάηεζε ελφο λένπ κνληέινπ δηνίθεζεο πνπ ζπλνπηηθά νλνκάζηεθε Νέν Γεκόζην Μάλαηδκελη (New Public Management), ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ηνπ νπνίνπ θαζίζηαηαη πιένλ αλακθηζβήηεηε πξαγκαηηθφηεηα ε κεηάβαζε, απφ ηελ παιαηά γξαθεηνθξαηηθή νξγάλσζε ζηε ζχγρξνλε Γηνίθεζε. Σα πξνβιεκαηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο δηνίθεζεο γξαθεηνθξαηηθνχ ηχπνπ, ηα νπνία επηθξίζεθαλ ηδηαίηεξα απφ ηε λέα θηινζνθία δηνίθεζεο, είλαη ηα εμήο (Παπαδεκεηξίνπ, 2010:2): Έκθαζε ζηνπο ηχπνπο - δηαδηθαζίεο Βξαρππξφζεζκνο πξνγξακκαηηζκφο Πεξηνξηζκέλε ζηνρνζεζία Γεπηεξεχνπζαο ζεκαζίαο νη νηθνλνκηθνί πφξνη Ηεξαξρηθή άθακπηε δνκή πγθεληξσηηζκφο πεξηνξηζκέλε εθρψξεζε εμνπζίαο Σππνιαηξεία λνκηθηζκφο Αδηαθάλεηα Απνθπγή ιαζψλ ηελ αληίζεηε θαηεχζπλζε, ζχκθσλα κε ηηο αξρέο θαη ηα δηδάγκαηα ηνπ ΝΓΜ, ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ φθεηιαλ λα ελζσκαηψζνπλ νη ζχγρξνλεο Γεκφζηεο Γηνηθήζεηο ήηαλ: Έκθαζε ζηα απνηειέζκαηα Μαθξνπξφζεζκνο πξνγξακκαηηζκφο Γπλακηθή ζηνρνζεζία Πξσηεχνπζαο ζεκαζίαο νη νηθνλνκηθνί πφξνη Απέξηηηε δνκή Μέγηζηε εθρψξεζε ηεο εμνπζία ιήςεο απνθάζεσλ ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 21

Αληαπφθξηζε ζηα αηηήκαηα ησλ πνιηηψλ Σερλνινγίεο Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσληψλ (ΣΠΔ) Δμαζθάιηζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο, απνδνηηθφηεηαο, νηθνλνκηθφηεηαο Δπηδίσμε επηηπρίαο ήκεξα, νη δεκφζηεο νξγαλψζεηο πνπ εθαξκφδνπλ ην ΝΓΜ απνκαθξχλνληαη απφ ηελ εζσζηξέθεηα, ηνλ λνκηθηζκφ θαη θξίλνληαη κε βάζε ηα απνηειέζκαηά ηνπο πνπ αθνξνχλ θαη έρνπλ απνδέθηεο ηνπο πνιίηεο. Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ δηαθνξνπνηνχλ ην ΝΓΜ απφ ηα παξαδνζηαθά κνληέια δηνίθεζεο είλαη αθελφο ν πξνζαλαηνιηζκφο ηνπ ζηνπο πνιίηεο-πειάηεο ησλ δεκνζίσλ νξγαλψζεσλ, κε ζθνπφ ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ θα αθεηέξνπ ε απνηειεζκαηηθφηεηα, απνδνηηθφηεηα θαη νηθνλνκηθφηεηα ησλ δηνηθεηηθψλ δξάζεσλ. Παξάιιεια, ζηνλ ηνκέα ηεο δηνίθεζεο ησλ αλζξσπίλσλ πφξσλ, ην ΝΓΜ δίλεη έκθαζε ζηελ πξνζσπηθή επζχλε θαη ηελ αηνκηθή επίδνζε ηνπ ππαιιήινπ, ε νπνία κεηξάηαη θαη αμηνινγείηαη ζε ζχγθξηζε κε ηηο επηδφζεηο ησλ άιισλ ππαιιήισλ. Σν αλζξψπηλν δπλακηθφ ηεο νξγάλσζεο αληηκεησπίδεηαη εμαηνκηθεπκέλα, ηφζν σο πξνο ηηο αλάγθεο ηνπ, φζν θαη σο πξνο ηηο απαηηήζεηο πνπ ε νξγάλσζε έρεη απ απηφ. Οπζηαζηηθά, ην ΝΓΜ δελ ζπληζηά ηίπνηε άιιν παξά έλαλ δηαθνξεηηθφ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ πνπ ζπκβάιιεη ζηελ πνηνηηθφηεξε, απνδνηηθφηεξε θαη πην αμηφπηζηε δηαρείξηζε ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληθψλ αλαγθψλ. Γελ αθπξψλεη νχηε παξακεξίδεη ηηο θιαζηθέο δηνηθεηηθέο αξρέο θαη αμίεο πνπ απνξξένπλ απφ ηε ιεηηνπξγία ησλ πάζεο θχζεσο δεκνζίσλ νξγαληζκψλ, αιιά ηηο εκπινπηίδεη κε λέεο έλλνηεο. Οη βαζηθέο ηνπ αξρέο, πνηφηεηα, απνηειεζκαηηθφηεηα, απνδνηηθφηεηα θαη νηθνλνκηθφηεηα ζεσξνχληαη ζπκπιεξσκαηηθέο ησλ παξαδνζηαθψλ αξρψλ ηεο λνκηκφηεηαο, ηεο νπδεηεξφηεηαο, ηεο αμηνθξαηίαο, ηεο ακεξνιεςίαο θαη ηεο ηζφηεηαο ησλ επθαηξηψλ. Άιισζηε, ε αληηκεηψπηζε ησλ πνιππνίθηισλ πξνθιήζεσλ ηεο επνρήο απφ ηηο δεκφζηεο δηνηθήζεηο δελ ζεκαίλεη αθχξσζε ηνπ λνκηθνχ θαη ζεζκηθνχ νηθνδνκήκαηφο ηνπο, αιιά ελίζρπζε θαη ελδπλάκσζή ηνπ κε αξρέο πνπ πξνζδίδνπλ ζε απηέο ηελ αλαγθαία επηρεηξεζηαθή ηθαλφηεηα εμαζθάιηζεο ηεο εκπηζηνζχλεο ησλ πνιηηψλ (Μηραιφπνπινο, 2003:27). ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 22

Μία πνιχ ζεκαληηθή κεηαβιεηή πνπ αλέδεημε ην κεηαξξπζκηζηηθφ θίλεκα ηνπ ΝΓΜ, είλαη ε δηνηθεηηθή θνπιηνχξα πνπ ζπληζηά ζεκαληηθή παξάκεηξν ηεο επηηπρίαο ησλ αιιαγψλ, εθφζνλ απνθαιχθζεθε φηη ε αηηία πνπ νδεγνχζε ηηο κεηαξξπζκίζεηο ζε αδηέμνδν ήηαλ, ελ πνιινίο, ε αληίδξαζε θαη ν ελζηεξληζκφο ηνπ γξαθεηνθξαηηθνχ κνληέινπ. Πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε φηη ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο είλαη πνιχ δπζθνιφηεξν λα αιιάμεη κηα εδξαησκέλε θνπιηνχξα απφ ην λα δεκηνπξγεζεί κηα λέα νξγάλσζε κε θαηλνχξγην φξακα θαη ζηφρνπο. Καηά ζπλέπεηα, ε πηνζέηεζε ησλ αξρψλ ηεο «νξγάλσζεο πνπ καζαίλεη» ζεσξείηαη νξγαληθφ ηκήκα ησλ κεηαξξπζκίζεσλ θαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε ηεο επηηπρίαο ηνπο, εθφζνλ, έγηλε πιένλ ζαθέο φηη ηφζν ε νξγάλσζε, φζν θαη νη εξγαδφκελνη, πξέπεη λα «μεκάζνπλ» θάηη πνπ γλψξηδαλ θαη λα κάζνπλ θάηη δηαθνξεηηθφ θαη λέν. Πιένλ δίδεηαη έκθαζε ζην αλζξψπηλν δπλακηθφ ηεο νξγάλσζεο, ζηηο δπλαηφηεηεο θαη ηηο ηερληθέο εθπαίδεπζεο, επηκφξθσζεο θαη παξαθίλεζήο ηνπ, κε ηέηνην ηξφπν νχησο ψζηε λα επσθεινχληαη ε νξγάλσζε θαη νη εξγαδφκελνη ζε απηήλ, αληίζηνηρα. Απηφ αθξηβψο εθθξάδνπλ νη αξρέο ηνπ δεκνζίνπ κάλαηδκελη, κία θαηλνχξγηα δηνηθεηηθή θνπιηνχξα θαη κηα λέα αληίιεςε δηνίθεζεο πνπ καζαίλεηαη, πνπ είλαη ηθαλή λα πξνζαξκφδεηαη θαη λα αληαπνθξίλεηαη επέιηθηα θαη άκεζα ζηα λέα πξνβιήκαηα θαη πξνηεξαηφηεηεο. 2.2. Διοικητική κουλτούρα και εργαλεία Δημοςίου Μάνατζμεντ ήκεξα ην ΝΓΜ πξνβάιιεη σο δηαθνξεηηθφο ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ πνπ ζπκβάιιεη ζηελ πνηνηηθφηεξε δηαρείξηζε ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληθψλ αλαγθψλ θαη ζπκπεξηιακβάλεη δξάζεηο (Καξθαηζνχιεο, 2004:44) πνπ αλήθνπλ είηε ζην θιαζηθφ κάλαηδκελη είηε ζε επηκέξνπο θνηλσληθέο επηζηήκεο, φπσο: Απνθέληξσζε αξκνδηνηήησλ θαη πφξσλ Καηάξηηζε πξνυπνινγηζκψλ θαη ζπζηεκάησλ κηζζνδνζίαο κε βάζε επηδφζεηο θαη απνηειέζκαηα Πξνγξακκαηηζκφ Αλάπηπμε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ Αμηνπνίεζε ΣΠΔ Γηνίθεζε Οιηθήο Πνηφηεηαο ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 23

Γηνίθεζε κέζσ ζηφρσλ Μέηξεζε ηεο ηθαλνπνίεζεο ησλ πνιηηψλ κε θξηηήξηα πνηφηεηαο Λήςε απνθάζεσλ κε επξεία θνηλσληθή δηαβνχιεπζε Καλνληζηηθή κεηαξξχζκηζε Μέηξεζε ηεο ζπγθξηηηθήο απφδνζεο (benchmarking) Όια ηα παξαπάλσ εκπεξηέρνπλ κηα λέα θνπιηνχξα φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν δηνίθεζεο θαη νξγάλσζεο ησλ δεκνζίσλ νξγαλψζεσλ. ηελ παξνχζα, φκσο, κειέηε ζα επηθεληξσζνχκε ζην κέξνο απηφ ηεο θνπιηνχξαο, ην νπνίν έρεη άκεζε ζρέζε θαη πεγάδεη απφ ηνλ άλζξσπν, είηε σο κέξνο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, είηε σο πνιίηεπειάηε. Γειαδή ζα εμεηδηθεχζνπκε ζηελ αλζξψπηλε πιεπξά ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, ζηα εξγαιεία εθείλα πνπ ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα, φπσο: ΔΙΟΙΚΗΗ ΜΕΩ ΣΟΦΩΝ (MANAGEMENT BY OBJECTIVES - MBO): Ζ δηνίθεζε κε ζηφρνπο ή απνηειέζκαηα απνηειεί έλα ζχζηεκα πνπ ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο θπξηάξρεζε ζηε δηνηθεηηθή ζθέςε θαη πξαθηηθή. Ζ ζηνρνζεζία θαηέρεη θπξίαξρε ζέζε ζην νηθνδφκεκα δξάζεσλ ηνπ ΝΓΜ, ην νπνίν ππνζηεξίδεη ηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ηελ παξαθνινχζεζε ηεο δηνηθεηηθήο δξάζεο ζηε βάζε ζηφρσλ θαη απνηειεζκάησλ (Μπνπξαληάο, 2002:287). Γεκηνπξγείηαη έηζη ε θνπιηνχξα ηεο ζηνρνζεζίαο, ε θνπιηνχξα ηεο θαζνδήγεζεο θαη ησλ ζαθψλ επηδηψμεσλ. Ζ θηινζνθία ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο Γκ ζπλίζηαηαη ζπλνπηηθά ζε δχν βαζηθέο αξρέο. Πξψηνλ, ε δηνίθεζε γηα λα θζάζεη ζηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα πξέπεη λα ζέζεη ζην θάζε ηκήκα ή νκάδα θαη άηνκν ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο θαη λα ηα ειέγρεη κε βάζε απηνχο, έηζη ψζηε θάζε ζηέιερνο ή εξγαδφκελνο λα έρεη ζαθή γλψζε θαη ζσζηή αληίιεςε γη απηφ αθξηβψο πνπ ε νξγάλσζε πξνζδνθά απφ απηφλ θα κε βάζε ην νπνίν ζα ηνλ αμηνινγήζεη. Γεχηεξνλ, βαζηθή αξρή ηεο δηνίθεζεο κε ζηφρνπο είλαη ε νπζηαζηηθή ζπκκεηνρή ηνπ θάζε αηφκνπ ή νκάδαο ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ ζηφρσλ ηνπο, έηζη ζψζηε λα επηηπγράλεηαη ε ζπλαίλεζε, ε παξαθίλεζε θαη ε δέζκεπζή ηνπο γηα ηελ απνηειεζκαηηθή πινπνίεζή ηνπο. Ζ Γκ απνηειεί ρξήζηκν εξγαιείν ζηξαηεγηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ, ην νπνίν πεξηιακβάλεη θξίζηκεο ιεηηνπξγίεο, φπσο ν πξνγξακκαηηζκφο θαη ε ζηνρνζεζία ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 24

(planning), ε θαηαλνκή επζπλψλ θαη αξκνδηνηήησλ κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ επηπέδσλ ηεο νξγάλσζεο (organizing), ε επξχηεξε δπλαηή αμηνπνίεζε, πξναγσγή θαη αλάπηπμε ηνπ ζηειερηαθνχ δπλακηθνχ (staffing), ε επηθνηλσλία, ππνθίλεζε θαη δηεχζπλζε ηνπ πξνζσπηθνχ (directing) θαη ηέινο, ν έιεγρνο ηεο αμηνιφγεζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ε αλάιεςε δηνξζσηηθψλ κέηξσλ (controlling). Ζ ηδηαηηεξφηεηά ηνπ έγθεηηαη ζηνλ ζπκκεηνρηθφ ηξφπν πξνζδηνξηζκνχ ησλ ζηφρσλ ηεο νξγάλσζεο πνπ εδξάδεηαη ζηε ζειεκαηηθή ζπλεξγαζία θαη ηελ απηνδέζκεπζε ζηε ζέζπηζε, πινπνίεζε θαη αμηνιφγεζε ησλ ζηφρσλ θαη απνηειεζκάησλ πνπ επηηπγράλνληαη θάζε θνξά. χκθσλα κε ηνλ Douglas Mac Gregor, πνπ θαηά νξηζκέλνπο ζεσξείηαη εκπλεπζηήο ηεο Γκ πνιχ πξηλ ηελ έιεπζε ηνπ Νένπ Γεκνζίνπ Μάλαηδκελη (ελψ θαη άιινπο ζεσξείηαη ν Alfred Sloan) «θάζε ζηέιερνο πξέπεη λα ζεσξείηαη ππεχζπλν γηα νξηζκέλνπο βξαρππξφζεζκνπο ζηφρνπο πνπ ηίζεληαη ζε ζπκθσλία κε ηνπο πξντζηακέλνπο ηνπ θαη ζε αλαθνξά κε ηνπο νπνίνπο ζα πξέπεη λα αμηνινγείηαη ε απφδνζή ηνπ γηα νξηζκέλε ρξνληθή πεξίνδν» (Γεθιεξήο,1989:47). πλνπηηθά, ηα ραξαθηεξηζηηθά απηνχ ηνπ ζπζηήκαηνο είλαη ε εμαηνκίθεπζε ησλ ζηφρσλ, ε ελίζρπζε ηεο πξσηνβνπιίαο, ε απνζπγθέληξσζε, ε αχμεζε ηεο νξγαλσηηθήο ζπλνρήο θαη ηέινο ε απνδνηηθφηεηα, ε απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ε νηθνλνκηθφηεηα. Αλαιπηηθφηεξα, ε Γκ δηέξρεηαη ηα αθφινπζα ζηάδηα: Πξνζδηνξηζκφο ησλ νξγαλσηηθψλ ζθνπψλ θαη ζηξαηεγηθψλ επηδηψμεσλ ηεο νξγάλσζεο απφ ηα αλψηεξα ζηειέρε πνπ πεξηιακβάλεη ηε δηαζαθήληζε ηνπ ραξαθηήξα ηεο. πγθεθξηκελνπνίεζε επηδηψμεσλ ζε πξαθηηθνχο-επηρεηξεζηαθνχο ζηφρνπο γηα θάζε νξγαλσηηθή ππνκνλάδα θαη δηαηχπσζή ηνπο ζε πξφγξακκα δξάζεο. Δηδηθφηεξα, γίλεηαη θαηαλνκή επηκεξηζκφο ηνπ νξγαλσηηθνχ έξγνπ, εμεηδηθεχεηαη ην πξνζσπηθφ ζε αληίζηνηρα θαζήθνληα, πξνζδηνξίδνληαη ελαιιαθηηθνί ηξφπνη δξάζεο, πεξηγξάθνληαη νη αιιειεμαξηήζεηο κεηαμχ ησλ εμεηδηθεπκέλσλ δξαζηεξηνηήησλ θαη θαζνξίδνληαη νη απαηηνχκελνη πφξνη, πξνζδηνξίδεηαη ην ρξνλνδηάγξακκα πινπνίεζήο θαη ηα ηειηθά θξηηήξηα κέηξεζεο θαη αμηνιφγεζεο ηνπ βαζκνχ επίηεπμεο ησλ ηειηθψλ απνηειεζκάησλ Δμεηδηθεχνληαη θαη δηαθνξνπνηνχληαη νη ζηφρνη. ην ζηάδην απηφ, θαηαγξάθνληαη νη θξίζηκεο δξαζηεξηφηεηεο θαη θαζνξίδνληαη νη δείθηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο, θαηφπηλ ακνηβαίαο ζπκθσλίαο κεηαμχ πξντζηακέλσλ θαη ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 25

πθηζηακέλσλ. Ο εξγαδφκελνο δηαδξακαηίδεη ελεξγφ ξφιν θαη θαηά ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ ρξνληθνχ πξνγξακκαηηζκνχ αιιά θαη ηελ πινπνίεζε θαη αμηνιφγεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ (θνπιηνχξα ηνπ ξφινπ). Γηα θάζε θξίζηκε δξαζηεξηφηεηα πξνζδηνξίδνληαη νξηζκέλνη δείθηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο, νη νπνίνη ιεηηνπξγνχλ σο θξηηήξηα εθηίκεζεο ηνπ βαζκνχ πξνζέγγηζεο ή επίηεπμεο ηνπ επηδησθφκελνπ απνηειέζκαηνο Ο πξντζηάκελνο κεηά ηε ζπκθσλία παξαθνινπζεί θαη ζπλεπηθνπξεί ηε πξνζπάζεηα πινπνίεζεο ησλ ζηφρσλ ηνπ πθηζηακέλνπ Ο ηειεπηαίνο ιεηηνπξγεί κε θαζεζηψο ζρεηηθήο απηνλνκίαο κε επξεία απνζπγθέληξσζε επζπλψλ θαη αξκνδηνηήησλ. Δηδηθφηεξα, αλαιακβάλεη ηελ πινπνίεζε πξνγξακκάησλ δξάζεο, πξνβαίλεη ζηηο ηπρφλ δηνξζψζεηο θαη ζε κηα θαηαξρήλ αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ ελ φςεη ησλ απνηειεζκάησλ πνπ επηηεχρζεθαλ Γηεμάγνληαη πεξηνδηθνί έιεγρνη ηεο απφδνζεο απφ ηνλ πξντζηάκελν ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ πθηζηάκελν, νη νπνίνη αθνξνχλ ζηελ επηζήκαλζε ησλ απνθιίζεσλ κεηαμχ πξαγκαηηθψλ θαη επηζπκεηψλ απνηειεζκάησλ, ηε δηφξζσζή ηνπο θαη ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ησλ ζηφρσλ θαη δπλαηνηήησλ ησλ πθηζηακέλσλ. Σα νθέιε πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ νινθιεξσκέλνπ απηνχ ζπζηήκαηνο δηνίθεζεο είλαη πνιιαπιά θαη πεξηιακβάλνπλ (Εαβιαλφο, 2002:105): Σελ αχμεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο νξγάλσζεο, θαζψο εξγάδνληαη φινη καδί αξκνληθά γηα ηελ επίηεπμε θνηλψλ ζθνπψλ ζε έλα θιίκα αλνηθηήο επηθνηλσλίαο, φπνπ νη δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο δνκνχληαη ζηε βάζε ηεο ππεπζπλφηεηαο, ηεο ζπιινγηθφηεηαο, ηεο ιήςεο πξσηνβνπιηψλ θαη ηεο αθνζίσζεο ζην «θπλήγη ησλ ζηφρσλ» ηεο νξγάλσζεο (θνπιηνχξα ζπλεξγαζίαο). Παξάγνληαη θαιχηεξεο ππεξεζίεο κε ρακειφηεξν θφζηνο, αθνχ ε Γκ πξνζθέξεη κηα θαηάιιειε ηερληθή ηνπνζέηεζεο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ θαη ησλ πεγψλ θαη Μεηψλνληαη ηα πεξηζψξηα δηαθζνξάο θαη θάζε είδνπο νθέινπο, θαζψο ν εξγαδφκελνο δηαθαηέρεηαη απφ έληνλε αίζζεζε ππεπζπλφηεηαο θαη ηαπηίδεη ηελ πξνζσπηθή ηνπ ηαπηφηεηα κε εθείλε ηεο νξγάλσζεο. Δθφζνλ ηνλ ζέβεηαη ε νξγάλσζε, ζέβεηαη θη εθείλνο κε ηε ζεηξά ηνπ ηελ νξγάλσζε (θνπιηνχξα ζεβαζκνχ, ινγνδνζίαο θαη ππεπζπλφηεηαο). ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 26

Απμάλεηαη ε επηθνηλσλία κεηαμχ πξντζηακέλνπ θαη πθηζηακέλνπ, κε άκεζε επελέξγεηα ηελ νξζφηεξε πινπνίεζε θαη αμηνιφγεζε-αλαηξνθνδφηεζε ηεο δηνηθεηηθήο δξάζεο (θνπιηνχξα επηθνηλσλίαο). Απφ ηα παξαπάλσ ζπλάγεηαη φηη ε Γκ δίδεη ηδηαίηεξε έκθαζε ζηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα, θαζψο απνηειεί έλα δπλακηθφ ζχζηεκα παξαθίλεζεο θαη ππνθίλεζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, (θνπιηνχξα ππνθίλεζεο-παξαθίλεζεο), κηα δηνηθεηηθή θηινζνθία πνπ ζέβεηαη ηνπο αλζξψπνπο ηεο, νη νπνίνη κε ηε ζεηξά ηνπο, ληψζνληαο ειεχζεξνη, εξγάδνληαη ζπιινγηθά, ζε πλεχκα ζπκκεηνρηθφηεηαο, ζπλεξγαζίαο θαη ακνηβαίαο θαηαλφεζεο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζθνπψλ θαη ζηφρσλ ηεο νξγάλσζεο. Γηφηη αηζζάλνληαη έηνηκνη λα αλαπηχμνπλ ηηο δεμηφηεηεο ηνπο, θαζψο γίλνληαη κέξνο ησλ απνθάζεσλ, εθεί φπνπ ηα ζπλαηζζήκαηα απνθηνχλ κεγαιχηεξε ζεκαληηθφηεηα απφ ηα γεγνλφηα. ε απηφ ην εχξπζκν πεξηβάιινλ, ηα κέιε ηεο νξγάλσζεο νξίδνπλ ηνπο ζθνπνχο ηεο θαη νη αηνκηθνί ζηφρνη δηαπιέθνληαη ζηελά κε ηνπο νξγαλσηηθνχο. Κάζε εξγαδφκελνο δηθαηνχηαη λα απηνπξαγκαησζεί εληφο ηεο νξγάλσζεο (motivation) θαη ηα ζηειέρε πξέπεη λα ζπκκεηέρνπλ ελζπλείδεηα θαη δεκηνπξγηθά, νχησο ψζηε ε νξγαλσηηθή απνηειεζκαηηθφηεηα λα ζπλδέεηαη κε ηελ επίηεπμε αμηψλ θαη ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ. Άξα ιακβάλεη ρψξα ν εκπινπηηζκφο ηεο δηνηθεηηθήο θνπιηνχξαο κε έλα ζχλνιν λέσλ αξρψλ θαη αμηψλ. Ο ΝΟΜΟ 3230/2004: ΚΑΘΙΕΡΩΗ ΤΣΗΜΑΣΩΝ ΔΙΟΙΚΗΗ ΜΕ ΣΟΦΟΤ, ΜΕΣΡΗΗ ΣΗ ΑΠΟΔΟΣΙΚΟΣΗΣΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕ ΔΙΑΣΑΞΕΙ Με γλψκνλα ηε ξήζε ησλ Osborne-Gaebler «αλ δελ κεηξήζεηο, δελ κπνξείο λα δηνηθήζεηο» (Παπαδεκεηξίνπ, 2010:1) θαη ζηα πιαίζηα εθζπγρξνληζκνχ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, ε πνιηηηθή εγεζία ηεο ρψξαο ςήθηζε ην λφκν 3230/2004 «Καζηέξσζε ελφο ζπζηήκαηνο δηνίθεζεο κε ζηφρνπο, κέηξεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο θαη άιιεο δηαηάμεηο», κε ηνλ νπνίν θαζηεξψζεθε ην ζχζηεκα Γκ γηα ηελ θαιχηεξε ιεηηνπξγία ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ θαη ηελ αληαπφθξηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηηο ζχγρξνλεο αλάγθεο θαη ηα λέα πξφηππα δηνίθεζεο. (Δηζεγεηηθή Έθζεζε Ν.3230/2004). Χο Γηνίθεζε κέζσ ηφρσλ νξίδεηαη ε δηαδηθαζία πξνζδηνξηζκνχ ζαθψλ επηδηψμεσλ-επηδφζεσλ ζηα αλψηαηα ηεξαξρηθά επίπεδα θάζε θνξέα θαη ε ελ ζπλερεία δηάρπζε ησλ γεληθφηεξσλ απηψλ επηδηψμεσλ ππφ κνξθή εμεηδηθεπκέλσλ δξάζεσλ ζε ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 27

θάζε θαηψηεξν ηεξαξρηθφ επίπεδν. Καζηεξψλεηαη, επίζεο, ε κέηξεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη ηεο απνδνηηθφηεηαο ηεο Γηνίθεζεο, ζθνπφο ηεο νπνίαο είλαη ε αμηνιφγεζε ηεο Γηνίθεζεο, πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ε θαιχηεξε εμππεξέηεζε ηνπ πνιίηε, ε επαχμεζε ηεο εκπηζηνζχλεο ηνπ θαη ηνπ βαζκνχ ηθαλνπνίεζεο ησλ αλαγθψλ ηνπ, ε ελίζρπζε ηεο δηαθάλεηαο, ε πιεξέζηεξε αμηνπνίεζε ησλ δηαζέζηκσλ πφξσλ θαη γεληθφηεξα ε άζθεζε ηεο δηνίθεζεο πξνο φθεινο ηνπ πνιίηε. Δπηζεκαίλεηαη φηη ην ζχζηεκα ηεο Γκ εθαξκφδεηαη ζηηο Τπεξεζίεο ηνπ Γεκνζίνπ, ηα Ν.Π.Γ.Γ. θαη ηνπο Ο.Σ.Α., ελψ νη δείθηεο κέηξεζεο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη απνδνηηθφηεηαο εθαξκφδνληαη ζηηο Γεκφζηεο Τπεξεζίεο θαη ηα Ν.Π.Γ.Γ. Με ηνλ Ν.3230/2004 νξίδεηαη φηη ε απνηειεζκαηηθφηεηα θαη απνδνηηθφηεηα ησλ Τπεξεζηψλ ηνπ Γεκνζίνπ κεηξψληαη κε βάζε γεληθνχο θαη εηδηθνχο δείθηεο. Χο γεληθνί δείθηεο αλαθέξνληαη ν ρξφλνο αληαπφθξηζεο ζηα αηηήκαηα ησλ πνιηηψλ, ην πνζνζηφ ηθαλνπνίεζεο ησλ παξαπφλσλ πνπ ππνβάιινληαη, ε εθαξκνγή λέσλ ηερλνινγηψλ, ην θφζηνο δηαρείξηζεο θαη ε πνηφηεηα ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ, ελψ νη εηδηθνί δείθηεο ηίζεληαη απφ ηηο επηκέξνπο ππεξεζίεο, αλαιφγσο πξνο ην είδνο ησλ ππεξεζηψλ πνπ παξέρνληαη απφ απηέο. Οη δείθηεο κέηξεζεο ζπλδένληαη άκεζα κε ηε Γκ, θαζψο ε ρξήζε ηνπο ζπκβάιιεη ζηελ παξαθνινχζεζε ηεο πνξείαο εθαξκνγήο ησλ ηεο ζηνρνζεζίαο. Παξάιιεια, πξνβιέπεηαη ε ζχζηαζε Μνλάδσλ Πνηφηεηαο θαη Απνδνηηθφηεηαο ζηα Τπνπξγεία θαη ηηο Πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο, νη νπνίεο ζα ζπληάζζνπλ εηεζίσο εθζέζεηο απνινγηζκνχ ηεο δξάζεο ηνπο, ελψ φπνηεο δεκφζηεο ππεξεζίεο, Ν.Π.Γ.Γ. θαη Ο.Σ.Α. δηαθξίλνληαη γηα ηελ απνδνηηθφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα ησλ παξερφκελσλ πξνο ηνπο πνιίηεο ππεξεζηψλ, θαζψο θαη γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο, ζα απνλέκνληαη εηδηθά βξαβεία. Σν θξηηήξην αμηνιφγεζεο γηα ηελ απνλνκή ησλ βξαβείσλ είλαη ε επηηπρήο εθαξκνγή ηνπ Κνηλνχ Πιαηζίνπ Αμηνιφγεζεο (Κ.Π.Α.), ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απνηειεζκαηηθή αλάπηπμε θαιψλ πξαθηηθψλ (Παζζάο, 2010:7). Απφ ηα παξαπάλσ ζπλάγεηαη φηη γηα πξψηε θνξά ζηελ ειιεληθή δεκφζηα δηνίθεζε επηρεηξείηαη ε εηζαγσγή ζηελ θαζεκεξηλή ηεο πξαθηηθή, άξα θαη ζηελ έσο ηψξα θνπιηνχξα ηεο, ε θαιιηέξγεηα κηαο λέαο δηνηθεηηθήο θνπιηνχξαο φπνπ πιένλ δελ λνείηαη νπνηνζδήπνηε νξγαληζκφο, πνπ λα κελ ζρεδηάδεη ηε κειινληηθή ηνπ πνξεία θαη ηνπο ζηφρνπο πνπ ζέιεη λα επηηχρεη. Δπηπξφζζεηα, κε ηελ θνπινχξα ηεο ζηνρνζεζίαο ζπλεπάγεηαη θαη ε απνδνρή κηαο έσο ηψξα ζρεδφλ αλχπαξθηεο θνπιηνχξαο, απηήο ηνπ απηνειέγρνπ, ηεο αλάδξαζεο θαη ηεο εμέηαζεο ησλ απνηειεζκάησλ. ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 28

Χζηφζν, ν λφκνο 3230/2004 δελ εκπεξηέρεη πνηλέο γηα ηε κε εθαξκνγή ηνπ. Χο εθ ηνχηνπ ε ππάξρνπζα αληίιεςε, δειαδή φηη ε θνπιηνχξα ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο είλαη φηη απηφ δελ έρεη πίζηε ζηηο αιιαγέο, ηηο ζεσξεί σο θάηη παξνδηθφ θαη φηη αληηθαηνπηξίδεη ηελ θνπιηνχξα ηεο εγεζίαο, πνιηηηθήο θαη δηνηθεηηθήο, ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο δελ έρεη πίζηε, φξακα θαη θίλεηξν γηα ηελ εθαξκνγή νπνηαζδήπνηε αιιαγήο. Χο απνηέιεζκα ηεο κε δεζκεπηηθφηεηαο θαη ηεο θαζνιηθήο κε θπξψζεηο εθαξκνγήο ηνπ ελ ιφγσ λνκνζεηήκαηνο, έρνπκε κηα γεληθφηεξε θνπιηνχξα ηεο απαμίσζεο, ε νπνία ζηελ νπζία εκπνδίδεη ηελ θνπιηνχξα ηεο αιιαγήο. Ζ φπνηα αλαπνηειεζκαηηθφηεηα δελ πεγάδεη απφ ην πεξηερφκελν ηνπ λφκνπ, ν νπνίνο είλαη ζεηηθφηαηνο σο πξνο ηελ θηινζνθία θαη ηηο αξρέο ηνπ, αιιά απφ ηελ δηζηαθηηθφηεηά ηνπ θαη απφ ην έιιεηκκα πινπνίεζεο πνπ απηή ζπλεπάγεηαη. ΚΟΙΝΟ ΠΛΑΙΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ (Κ.Π.Α.) Ζ εηζαγσγή θαη θαζηέξσζε ελφο ζπζηήκαηνο Γηνίθεζεο Οιηθήο Πνηφηεηαο είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλε κε ηε δηαξθή θαη νπζηαζηηθή δηνηθεηηθή βειηίσζε. ηελ θαηεχζπλζε απηή θηλείηαη ε εθαξκνγή ηνπ Κ.Π.Α., ην νπνίν είλαη έλα εχρξεζην, ρξήζηκν θαη νηθνλνκηθφ εξγαιείν Γηνίθεζεο Οιηθήο Πνηφηεηαο γηα ηελ απηναμηνιφγεζε ησλ Γεκφζησλ Φνξέσλ (Παζζάο, 2010:18). ηα ηέιε ηνπ 1990, ε Πνηφηεηα πξνζηίζεηαη ζηελ αηδέληα ηεο Δπξσπατθήο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη ζπγθξνηείηαη ε Οκάδα Καηλνηφκσλ Γεκνζίσλ Τπεξεζηψλ. θνπφο ηεο Οκάδαο απηήο είλαη ε πξνψζεζε αληαιιαγψλ θαη ε νξγάλσζε ζπλεξγαζηψλ ζην πεδίν ησλ δηνηθεηηθψλ θαηλνηνκηψλ θαη ηεο παξνρήο δεκνζίσλ ππεξεζηψλ ζηνπο πνιίηεο ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ. Μεηά απφ ζεηξά ζπδεηήζεσλ, πνπ θξάηεζαλ ζρεδφλ κηα δεθαεηία, ε Οκάδα Καηλνηφκσλ Γεκνζίσλ Τπεξεζηψλ εθπφλεζε ην ΚΠΑ, ην νπνίν παξνπζηάζηεθε γηα πξψηε θνξά ζην 1ν Δπξσπατθφ πλέδξην Πνηφηεηαο, ην νπνίν πξαγκαηνπνηήζεθε ζηε Ληζαβφλα ηνλ Μάην ηνπ 2000. Αλαζεσξήζεθε ην 2002 ζηελ Κνπεγράγε θαη ην 2006 ζην Σάκπεξε ηεο Φηλιαλδίαο παξνπζηάζηεθε ε Σξίηε έθδνζε ηνπ ΚΠΑ, φπσο ηζρχεη θαη ζήκεξα (Οδεγφο Δθαξκνγήο Κ.Π.Α., ΤΠΔΑΖΓ, 2007). Σν Κ.Π.Α. απνηειείηαη απφ ελλέα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο, ηα νπνία αλαθέξνληαη ζε βαζηθέο πηπρέο κηαο νξγάλσζεο θαη ηα νπνία ππνδηαηξνχληαη κε ηε ζεηξά ηνπο ζε ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΚΟΤΛΣΟΤΡΑ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΛΗΚΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 29