IHPCBG: Επένδυση για την υγεία και ευημερία των παιδιών σε Βουλγαρία και Ελλάδα IHPCBG: Investment in the health and the prosperity of the children in the Bulgarian Greek region 10-12 Οκτωβρίου 2013 Η διατροφή των μαθητών: Η περίπτωση των Ολοήμερων Δημοτικών Σχολείων Εισηγητής: Δεμίρογλου Παντελής, Δρ. Φιλοσοφίας - Παιδαγωγικής Α.Π.Θ.
ΠΗΓΗ: Δεμίρογλου, Π. (2013). Οι ερευνητικές προσεγγίσεις για τις διατροφικές συνήθειες των μαθητών, (Υπό δημοσίευση στο περιοδικό Εκπαιδευτικός Κύκλος) Η ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Δείκτες Υγείας ΔΜΣ Περιφέρεια Μέσης Λόγος της Περιφέρειας Μέσης προς την Περιφέρεια των Ισχύων Λόγος της Περιφέρειας Μέσης προς το Ύψος Αρτηριακή Πίεση Άσθμα Περιβάλλον Χαρακτηριστικά μαθητών Γνώσεις Στάσεις Αντιλήψεις Διατροφικές συνήθειες Χαρακτηριστικά οικογένειας Δείκτες Φυσικής Ικανότητας Δείκτες Φυσικής Κατάστασης φυσική δραστηριότητα καθιστική συμπεριφορά
Συμπεράσματα ερευνών για τις διατροφικές συνήθειες (1) οι τροφές που καθορίζουν το ΔΜΣ είναι το αυγό, το ψάρι, τα δημητριακά, τα όσπρια και τα σνακ (Ράπτη & Λυμπεροπούλου, 2006, Χανιώτης κ.ά., 2010). η διακύμανση των υπέρβαρων παχύσαρκων παιδιών κυμαίνεται από 30,1% έως και 41,3% Τα παιδιά τρώνε ελάχιστα φρούτα-λαχανικά 39,5% και 38,3% των παιδιών ασχολείται με ηλεκτρονικά παιχνίδια και παρακολουθεί τηλεόραση αντίστοιχα πάνω από τις επιτρεπόμενες ώρες ημερησίως. 58,6% των παιδιών ασχολείται με παιχνίδια ενεργητικά εκτός σπιτιού 61,7% συμμετέχει σε κάποιο οργανωμένο άθλημα (Χαΐνογλου, 2011). Οι μαθητές δε γνωρίζουν βασικές έννοιες που σχετίζονται με τη διατροφή (Κωνσταντινίδης, 2010) Διαπιστώθηκε ότι οι μαθητές δεν αξιοποιούν τις γνώσεις τους (Παπαστογιαννίδου, 2007: 12-13).
Συμπεράσματα ερευνών για τις διατροφικές συνήθειες Συσχετίσεις μεταβλητών (2) Ο ΔΜΣ των γονέων είναι σημαντικός προβλεπτικός παράγοντας για το ΔΜΣ των παιδιών η συστηματική φυσική δραστηριότητα είναι σημαντικός προβλεπτικός παράγοντας και μάλιστα σημαντικότερος απ ό,τι οι διατροφικές συνήθειες στον έλεγχο και τη φυσιολογική διακύμανση του ΔΜΣ των παιδιών (Τρύφωνας, 2012). Η ελλιπής ενημέρωση των παιδιών συσχετίστηκε με τα χαρακτηριστικά των παιδιών (κυρίως το φύλο), προσωπικές εμπειρίες τους, το περιβάλλον που ζουν (αστική αγροτική περιοχή, παιδιά δημόσιων ή ιδιωτικών σχολείων ), τις επιδράσεις της τηλεόρασης, και τα χαρακτηριστικά της οικογένειας (κοινωνικοικονομικό στρώμα που ανήκουν). τα ΜΜΕ ασκούν μεγαλύτερη επίδραση απ ότι η διδασκαλία των μαθημάτων στις γνώσεις τους για τα συστατικά των τροφίμων και για θέματα διατροφής και υγείας (Ράπτη & Λυμπεροπούλου, 2006). Διαπιστώθηκε συσχέτιση της παχυσαρκίας των μαθητών με το σωματικό βάρος των γονέων τους (Savva et al., 2002)
Έρευνες εντοπισμού διαφορών μεταξύ μαθητών που συμμετείχαν σε προγράμματα αγωγής υγείας και αυτών που δε συμμετείχαν (ως ομάδες ελέγχου): αύξηση της γνώσης των μαθητών σε θέματα διατροφής (Χατζημάρκου, 2004), Αύξηση της συμμετοχή τους σε φυσικές δραστηριότητες και βελτίωση της φυσική τους κατάστασης (Manios et. al., 1999, Παπαστογιαννίδου, 2007). Έρευνες εξέτασης της επίδρασης των προγραμμάτων αγωγής υγείας στις διατροφικές στάσεις και αντιλήψεις των μαθητών: θετική επίδραση των προγραμμάτων (Καλόγηρος & Κολοβελώνη, 2007), τα προγράμματα αγωγής υγείας δεν ασκούν επίδραση στις στάσεις των μαθητών για τις υγιεινές και ανθυγιεινές τροφές (Πιπεράκης, Ζαφειροπούλου,& Σωτηρίου, 2002).
Γενικές διαπιστώσεις και κριτική θεώρηση των ερευνητικών αυτών προσεγγίσεων διερεύνηση της συχνότητας κατανάλωσης χρήση γενικών κατηγοριών αγνοούνται οι γεωγραφικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες περισσότερη έμφαση στη σχέση γονέων παιδιών και στις οικογενειακές διατροφικές συνήθειες
Η έρευνα για τη σίτιση των μαθητών στο σχολείο 7%- 13% των μαθητών δε σιτίζεται κατά τη διάρκεια των μαθημάτων Από πού παίρνουν φαγητό οι μαθητές για το σχολείο: παίρνουν φαγητό από σπίτι (μ.ο. 3,1) αγοράζουν από το κυλικείο του σχολείου (μ.ο. 2,8) αγοράζουν από το κατάστημα πλησίον του σχολείου (μ.ο.1,8) Ο χρόνος που σιτίζονται: δεύτερο διάλειμμα (43,8%), πρώτο διάλειμμα (21%) τρίτο διάλειμμα (22,5%) Άλλη στιγμή (12,7%) (Καρακατσάνη, 2012) Σχολικά κυλικεία: η διατροφή που παρέχουν δεν είναι κατάλληλη και σύμφωνη με τις προβλεπόμενες διατάξεις (Δεληανδρέου 2008, Παπαχρήστος, 2008)
Η έρευνα για τα Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία η διαθέσιμη υλικοτεχνική υποδομή είναι υποτυπώδης και ανεπαρκής για την εφαρμογή του προγράμματος (Δεμίρογλου, 2005, Μήνας, 2008, Κεσίδου, 2012). Τα μισά περίπου από τα Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία (με Τμήματα Διευρυμένου Ωραρίου) της Ελλάδας δε διαθέτουν αίθουσα σίτισης (Δεμίρογλου, 2009).
Ερευνητικά δεδομένα από τις απόψεις γονέων που τα παιδιά τους φοιτούσαν σε Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία της Περιφερειακής Ενότητας Δράμας 40% των γονέων θεωρούν ανεπαρκή την υλικοτεχνική υποδομή των Ολοήμερων Δημοτικών Σχολείων 80,7% των γονέων αναφέρονται στην ανάγκη βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής 12% φαίνεται ότι είναι ικανοποιημένοι από τις συνθήκες διατροφής 72,6% αναφέρονται στην ανάγκη βελτίωσης των συνθηκών διατροφής των παιδιών στο Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο και 69% συμφωνούν απόλυτα με την πρόταση να αναλάβει η Πολιτεία τη σίτιση των μαθητών στα Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία, ενώ 20 % διαφωνούν (Δεμίρογλου, 2005).