Διασφάλιση της ποιότητας στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Μοχλός ανάπτυξης 29-30 Νοεμβρίου, 2012 Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης Σύστημα Διασφάλισης και Βελτίωσης της Ποιότητας στο ΤΕΙ Λάρισας Π. Υψηλάντης, Δ. Καντάς, Ν. Μπάτης, Ι. Παπαδόπουλος, Ε. Τσαλίκη, Δ. Τσέλιος * Αντιπρόεδρος και Πρόεδρος της ΜΟΔΙΠ του ΤΕΙ Λάρισας
H αρχή 2005 Ν.3374 4 Βασικές Ομάδες Κριτηρίων 2007 Α.ΔΙ.Π. Εξειδικεύει τα κριτήρια Εσωτερικό & Εξωτερικό περιβάλλον Αξιολογήσεις Προγράμματα Σπουδών Ανάλυση - Συμπεράσματα Κριτική ανασκόπηση διαδικασιών Προτάσεις Βελτίωσης Διδακτικό Έργο Στρατηγική Ακαδημαϊκή ς Ανάπτυξης Λοιπές Υπηρεσίες Συνεργασίες Δραστηριότητες Δυναμική Συμμετοχή Ερευνητικό Έργο 2
Βασικά Χαρακτηριστικά Βάση του συστήματος Στατιστικά Στοιχεία των Ετήσιων Συγκεντρωτικών Εκθέσεων Αξιολόγηση διδακτικού έργου από τους φοιτητές Αυτό-αξιολόγηση διδακτικού έργου από διδάσκοντες Καταγραφή ερευνητικού έργου Χαρακτηριστικά μεγέθη του τμήματος & (εισροές - εκροές) Μακροπρόθεσμα θα έχουμε τάσεις Η Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης αποτελεί σημαντικό εργαλείο Κριτική Ανάλυση του τι συμβαίνει Οι πληροφορίες αξιοποιούνται επαρκώς; Π.χ. διασταύρωση αξιολόγησης φοιτητών σε σχέση με αυτόαξιολόγηση μαθήματος από τον διδάσκοντα. Αποκλίσεις? Συζητείται όσο θα έπρεπε στο τμήμα ή αποτελεί μια τυπική διαδικασία? 3
Ο ρόλος της ΜΟ.ΔΙ.Π. Υποστήριξη των ΟΜ.Ε.Α. τμημάτων Τυποποίηση Διαδικασιών Αξιολόγησης Επεξεργασία δεδομένων Πληροφοριακό Σύστημα Διάχυση, Πληροφόρηση Δημιουργία κουλτούρας ποιότητας Η βασική πρόκληση Διαδικασίες για βελτίωση της ποιότητας; 4
Προκλήσεις 1. Οι αλλαγές στο Νομοθετικό Πλαίσιο (πχ. μεγαλύτερη αυτονομία στα ιδρύματα για τη διαμόρφωση της στρατηγική και της φυσιογνωμία τους, η εισαγωγή νέων θεσμών λειτουργία ΜΟΔΙΠ, Ακαδημαϊκή Πιστοποίηση Προγραμμάτων Σπουδών, σύνδεση της αξιολόγησης με την κρατική χρηματοδότηση κ.λπ.) 2. Οι δραματικές μειώσεις στην κρατική χρηματοδότηση των ΑΕΙ που ξεπερνούν το 30-40%, οι οποίες επιβάλουν την ορθολογικότερη αξιοποίηση των πόρων τους. 3. Τα σημάδια φυγής των φοιτητών προς πανεπιστήμια του εξωτερικού προσβλέποντας να εξοικειωθούν με το περιβάλλον μιας άλλης χώρας ώστε μετά την αποφοίτηση τους να βρουν εργασία και να εγκατασταθούν εκεί. Συνέχεια.
Προκλήσεις 4. Πιθανές μεταβολές στον τρόπο που η κοινωνία αξιολογεί το λόγο κόστους/ωφέλειας των σπουδών στα ΑΕΙ η οποία θα οδηγήσει σε μείωση της ζήτησης για σπουδές, δεδομένων: α) της μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος των οικογενειών και β) η ζήτηση για θέσεις σε ΑΕΙ η οποία στήριξε τη χωρίς ποιοτικά κριτήρια μεγέθυνση της Ανώτατης Εκπαίδευσης την προηγούμενη δεκαετία σε ένα βαθμό οδηγήθηκε από την προσδοκία των υποψηφίων για μια «θέση στο δημόσιο» (μείωση προσδοκώμενης ωφέλειας). 5. Σχέδιο ΑΘΗΝΑ 6. Κατάργηση της αποκλειστικότητας Α.Ε. από τα δημόσια ΑΕΙ
Διασφάλιση & Βελτίωση της Ποιότητας Διασφάλιση Ποιότητας Quality Assurance Ενίσχυση Ποιότητας Quality Enhancements Βελτιώσεις Improvements Ένα Σύστημα Ποιότητας Δεν αποσκοπεί στην τιμωρία ή στην επιβράβευση Δεν αποσκοπεί σε κατάταξη ή διαχωρισμό σε «καλούς» και «κακούς» Δεν υπάρχει μόνον για ανάγκες εσωτερικής / εξωτερικής λογοδοσίας Δεν στήνεται για να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις εξωτερικών παραγόντων (π.χ. χρηματοδότηση εκπαίδευσης / έρευνας) Εστιάζεται της εκπαιδευτικής και της μαθησιακής διαδικασίας και όχι μόνον στη βελτίωση των διαδικασιών Απαιτεί την υιοθέτηση μιας κοινής αντίληψης για βελτιώσεις 7
Στόχος του Σ.Δ.&Β.Π. Αύξηση της Προστιθέμενης Αξίας Πόροι Υποψήφιοι Διδάσκοντες Υποδομές Υπηρεσίες Φοιτητές - Μάθηση Γνώσεις Δεξιότητες Ικανότητες Εκπαιδευτική Διαδικασία Απόφοιτοι Πρόγραμμα Σπουδών Πολυπλοκότητα: Κοινωνικό Σύστημα Πολλαπλός Ρόλος των Φοιτητών Μετατροπή της Εκπαίδευσης σε Μάθηση 8 8
Χαρακτηριστικά του Σ.Δ.&Β.Π. Ολικό.. Εισαγωγή Πρωτοετείς Αποφοίτηση Τελειόφοιτοι Εργασία: Γνώσεις, Δεξιότητες Δια Βίου Μάθηση Περιγράφεται από ένα σύνολο αλληλοεξαρτώμενων διαδικασιών που αναφέρονται σε όλες τις πτυχές και όλους τους εμπλεκόμενους στην εκπαιδευτική διαδικασία Κεφαλαιοποιεί υφιστάμενες προσπάθειες και καλές πρακτικές Λειτουργεί θεσμικά Μπορεί να πιστοποιηθεί προσφέροντας εμπιστοσύνη σε ικανοποιητικό βαθμό, ότι το σύνολο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, είναι σε θέση να ανταποκριθεί σε δεδομένες απαιτήσεις ποιότητας. 9 9
Πληθώρα προσεγγίσεων / εφαρμογών Quality in higher education: Lessons learned from the Baldrige Award, Deming prize, and ISO 9000 registration M Izadi, AE Kashef - 1996 - scholar.lib.vt.edu Quality systems and ISO 9000 in higher education R Lundquist - Assessment & Evaluation in higher education, 1997 - Taylor & Francis Total quality management in UK higher education institutions GK Kanji, A Malek - Total Quality Management, 1999 - Taylor & Francis BS 5750 parts 1 and 2/ISO 9000 (series); 1987 and education do they fit and is it worth it? GD Doherty - Quality Assurance in Education, 1995 - emeraldinsight.com Quality assurance in engineering education: comparison of accreditation schemes and ISO 9001 S Karapetrovic, D Rajamani - of engineering education, 1998 - Taylor & Francis A comparative study of quality practices in higher education institutions in the US and Malaysia GK Kanji, AMBA Tambi - Total Quality Management, 1999 - Taylor & Francis The challenge of ISO 9000 certification in higher education PME Shutler - quality Assurance in Education, 1998 - emeraldinsight.com Service quality in higher education A Quinn, G Lemay, P Larsen - Total Quality, 2009 - Taylor & Francis Quality assurance in engineering education: a comparison of EC-2000 and ISO-9000 S Sarin - JOURNAL OF ENGINEERING EDUCATION-, 2000 - jee.org ISO 9001 quality system: an interpretation for the university S Karapetrovic, D Rajamani - of Engineering Education, 1998 Quality, standards, the consumer paradigm and developments in higher education GD Doherty - Quality Assurance in Education, 1997 - emeraldinsight.com Application of ISO9000 Standard in the Quality Management of Graduate Education [J] Z XU - Journal of Beijing University of Aeronautics and, 2004 - en.cnki.com.cn.... 10 10
Σ.Δ.Π. ΤΕΙ/Λ 11 11
Παράδειγμα 1 / 3 Μαθησιακά Αποτελέσματα Εμπειρίες Μελών Ε.Π. / Συνεργατών Συμμετοχή εξωτερικών εμπειρογνωμόνων Οδηγός ECTS Οδηγός Καθορισμού Μαθησιακών Αποτελεσμάτων ανάλογα με επίπεδο σπουδών Ευρωπαϊκό και Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων Διεθνής Συμβατότητα Άλλες οδηγίες 12 12
Παράδειγμα 2 / 3 Τμήμα Αιτιολόγηση σε σχέση με τις εξελίξεις (τεχνολογικές κοινωνικο-οικονομικές κ.λπ.) Σκοπός και Αντικείμενο Π.Σ. Μαθησιακοί Στόχοι Π.Σ. Συμβατότητα σε σχέση με το Ευρωπαϊκό και Διεθνές Περιβάλλον Συνοπτικός πίνακας μαθημάτων Π.Σ. (σύμφωνα με συγκεκριμένο έντυπο) Περίγραμμα κάθε μαθήματος του νέου Π.Σ. (με συγκεκριμένο περιεχομένων) Πίνακας αντιστοίχισης μαθημάτων με το Ε.Π. που θα καλύψει τις διδακτικές ανάγκες Αντιστοίχηση μαθημάτων παλαιού & νέου Π.Σ Ε.Π.Σ. Ιδρύματος Έλεγχος της ισορροπίας και της εφικτότητας της πρότασης από την Επιτροπή Προγραμμάτων Σπουδών του ΤΕΙ/Λ Α.ΔΙ.Π. Ακαδημαϊκή Πιστοποίηση Έγκριση Π.Σ. 13 13
Παράδειγμα 3 / 3 Ε.201-3 Περίγραμμα Μαθήματος Πρόταση Νέου ή Αναθεώρησης Π.Σ. Έγκριση Ε.202-2 Εγχειρίδιο Μαθήματος Περιοδική Ανασκόπηση Υλοποίηση Ε.401-2 Διάγραμμα Μελέτης Προσαρμογή σε κάθε διδακτική περίοδο Συντάσσεται από: Επιτροπή Π.Σ. Απευθύνεται σε: Αρχή Έγκρισης Π.Σ. Συντάσεται από: Υπέυθυνο Μαθήματος Απευθύνεται σε: Διδάσκοντες Π.Σ. Συντάσεται από: Διδάσκοντα Απευθύνεται σε: Φοιτητές 14 14
Σ.Δ.Π.: Διεργασίες - 100 Ενεργοποίηση των διαδικασιών που προσδιορίζουν, καταγράφουν και επικαιροποιούν τις ανάγκες και απαιτήσεις όλων των αποδεκτών (φοιτητών, κοινωνικών, οικονομικών και παραγωγικών παραγόντων) των αποτελεσμάτων της εκπαιδευτικής διαδικασίας, Συμβατότητα με τις διαμορφούμενες εξελίξεις στον Ευρωπαϊκό αλλά και Διεθνή χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης Ανασκόπηση των «εσωτερικών» απαιτήσεων της ακαδημαϊκής μονάδας σε ότι αφορά υλικοτεχνικές υποδομές και ανθρώπινους πόρους Πιθανές συνεργασίες με άλλους ακαδημαϊκούς και λοιπούς φορείς. Αποτελούν τη βάση για το σχεδιασμό ή την επικαιροποίηση των προγραμμάτων σπουδών. 15 15
Σ.Δ.Π.: Διεργασίες -200 Σχεδιασμός νέου ή αναμόρφωση ενός Προγράμματος Σπουδών. (ΠΠΣ ΜΠΣ ΠΔΒΜ) Τεκμηρίωση αναγκαιότητας & ανταπόκρισης σε οικονομικές / τεχνολογικές / κοινωνικές ανάγκες Καθορισμός μαθησιακών αποτελεσμάτων σε επίπεδο ΠΣ και μαθήματος Ορθολογική κατανομή των πιστωτικών μονάδων Συμβατότητα με το Ευρωπαϊκό και Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων Σχεδιασμός των επιμέρους στοιχείων του Π.Σ., δημιουργία σχεδίου μαθήματος, εκπόνησης πτυχιακών / διπλωματικών εργασιών, διεξαγωγή πρακτικής άσκησης, εκπαιδευτικές εκδρομές, διεξαγωγή εξετάσεων-τήρηση τράπεζας θεμάτων-αξιολόγηση φοιτητών και τέλος σχεδιασμός της εκπαιδευτικής διαδικασίας. 16 16
Σ.Δ.Π.: Διεργασίες -300 Διαδικασίες που αφορούν στους ανθρώπινους και υλικούς πόρους που εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία: Μόνιμο και έκτακτο εκπαιδευτικό & τεχνικό προσωπικό (προγραμματισμός, διαδικασίες πρόσληψης και επιλογής, καθήκοντα, επιστημονική ανάπτυξη, ανάθεση έργου κ.λπ.). Φοιτητές (ανίχνευση και ανάλυση του προφίλ των νεοεισερχόμενων φοιτητών, εκπαιδευτικοί σύμβουλοι σπουδών, παρακολούθηση της προόδου των φοιτητών στο τέλος του 1ου κύκλου σπουδών, ενημέρωση δικαιωμάτων υποχρεώσεων φοιτητών, διαχείριση παραπόνων προβλημάτων, κ.ά.). Λειτουργία Εργαστηρίων Ορθολογική και αποτελεσματική διαχείριση (προγραμματισμός και προμήθεια εξοπλισμού και αναλωσίμων), ανάθεση υπηρεσιών σε τρίτους, 17 συντήρηση του εξοπλισμού 17
Σ.Δ.Π.: Διεργασίες -400 Παρακολούθηση της υλοποίησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας σύμφωνα με το σχεδιασμό Διαδικασίες λήψης μέτρων σε περιπτώσεις πλημμελούς εκτέλεσης διδακτικού έργου, Διαδικασίες ετήσιας ουσιαστικής αξιολόγησης εκπαιδευτικής διαδικασίας Υλοποίηση υποστηρικτικών ενεργειών. 18 18
Σ.Δ.Π.: Διεργασίες -600 Οι διαδικασίες διαχείρισης ποιότητας των εκροών (Δ.600) περιλαμβάνουν : Αξιολόγηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων και όλης της εκπαιδευτικής διαδικασίας από τους αποφοίτους κατά τη ολοκλήρωση των σπουδών τους Μητρώα Αποφοίτων Παρακολούθηση και αξιολόγηση της επαγγελματικής και επιστημονικής εξέλιξης των πτυχιούχων, της επάρκειας των προσφερόμενων γνώσεων και δεξιοτήτων για την επαγγελματική ή επιστημονική σταδιοδρομία τους Υποστήριξη πτυχιούχων μέσω προγραμμάτων Δια Βίου Μάθησης. 19 19
Σ.Δ.Π.: Διεργασίες -500 Ανασκόπηση της Διοίκησης για τον καθορισμό στόχων και συνεχή Βελτίωση των Διαδικασιών (εσωτερική διαδικασία) Καθορισμός μετρικών και δεικτών απόδοσης (ένα είδος Balanced Score Card (BSC) Διαδικασίες για την επικοινωνία, τις δημόσιες σχέσεις, τη διαφάνεια και λογοδοσία. 20 20
Διαδικασία Υλοποίησης I. Αρχικός Σχεδιασμός II. III. ΜΟΔΙΠ + 8 Μέλη Ε.Π. διαφόρων τμημάτων, μετά από ανοικτή πρόσκληση Αλλαγές λόγω του Ν.4009 Αβεβαιότητα, Ανοικτά θέματα (π.χ. υλοποίηση 4009, έκδοση κανονιστικών διατάξεων Διαβούλευση εντός της Ακαδημαϊκής Κοινότητας (Ιούνιος 2012) Ενσωμάτωση στη Λειτουργία του ΤΕΙ Νέος Εσωτερικός Κανονισμός (αρκετά από τα στοιχεία του) Πρότυπο για υιοθέτηση από κάθε Ακαδημαϊκή Μονάδα ανάλογα προσαρμοσμένο (απαιτείται πλέον από το Ν.4009) Πιθανή Πιστοποίηση ISO (Εύκολο για κάποια τμήματα, Δύσκολο σε επίπεδο Σχολής, Αδύνατο σε επίπεδο ΤΕΙ) 21 21
Διαδικασία Υλοποίησης IV. Πιλοτική Εφαρμογή Τέθηκε σε πιλοτική εφαρμογή με την προσαρμογή του σε δύο (2) Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών, τα οποία θα επιδιώξουν να αποκτήσουν πιστοποίηση ISO 9001 κατά τη διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους 2012-13. Βρίσκεται σε εξέλιξη η εφαρμογή του σε επτά (7) άλλα τμήματα με στόχο την έναρξη από τον Ιαν. 2013 22 22
Συμπεράσματα 1. Η εισαγωγή ενός συστήματος διασφάλισης της ποιότητας στα ΑΕΙ, θεωρείται ότι θα εισάγει ένα επίπεδο γραφειοκρατίας, το οποίο θεωρείται ως εμπόδιο στις ακαδημαϊκές δραστηριότητες και μάλλον θα συναντήσει κάποιες αντιδράσεις από την ακαδημαϊκή κοινότητα. 2. Απαιτείται επομένως η δέσμευση όλων των μελών της Ακαδημαϊκής Μονάδας πέρα από τις προθέσεις και την ισχυρή υποστήριξη της διοίκησης Εφικτό μόνο αν γίνει αποδεκτό ως σύστημα βελτίωσης 3. Η ανάπτυξη συνέργειας μεταξύ της ΜΟΔΙΠ και των Ακαδημαϊκών Μονάδων μπορεί να οδηγήσει: στην ανάπτυξη συστημάτων διαχείρισης και βελτίωσης ποιότητας που αξιοποιούν εμπειρίες και βέλτιστες πρακτικές που έχουν ήδη αναπτυχθεί σε διαφορετικές ακαδημαϊκές μονάδες του ιδρύματος και να δώσει έμφαση στην αίσθηση της ιδιοκτησίας των προτεινόμενων συστημάτων διασφάλισης της ποιότητας στο ακαδημαϊκό και άλλο προσωπικό, μειώνοντας τα γραφειοκρατικά στοιχεία στο ελάχιστο, και αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες επιτυχίας του εγχειρήματος.. 23
23-02-2010 Ερωτήσεις - Συζήτηση Ημερίδα ΜΟ.ΔΙ.Π. Τ.Ε.Ι Λάρισας 24 24