ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ «Περιβαλλοντικά Προβλήματα & Δίκαιο» ΜΑΘΗΜΑ 6

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ «Περιβαλλοντικά Προβλήματα & Δίκαιο» ΜΑΘΗΜΑ 6

Το πρόβλημα Οι ανάγκες του ανθρώπου σε νερό διπλασιάζονται κάθε 20 χρόνια. Το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού δεν έχει στη διάθεσή του καθαρό νερό. 230 εκ. ανθρώπων ζουν σε περιοχές όπου το νερό δεν επαρκεί για την ικανοποίηση των αναγκών τους 600 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε ώρα λόγω έλλειψης νερού Οι υδάτινοι αποδέκτες αποτελούν το 0,7% της συνολικής ποσότητας ύδατος

Το πρόβλημα Εκτός από την έλλειψη νερού τα υδάτινα οικοσυστήματα διαρκώς συρρικνώνονται με ρυθμό 6% το χρόνο Το πρόβλημα σε σχέση με το νερό που αντιμετωπίζει ο αναπτυγμένος κόσμος είναι διαφορετικά από εκείνα που αντιμετωπίζει ο αναπτυσσόμενος Το νερό δεν είναι μόνο πολύτιμο και οικολογικά ευαίσθητο φυσικό στοιχείο αλλά και βασική προϋπόθεση για κάθε μορφή οικονομικής ανάπτυξης

Το πρόβλημα Χρήσεις του νερού είναι: Μεταφορές αγαθών, ρυπαντικών φορτίων και θερμότητας Δημιουργία πρώτης ύλης, ενέργειας και προϊόντων Παροχή πόσιμου νερού και νερού κατανάλωσης στα νοικοκυριά, επιχειρήσεις και δημόσιους οργανισμούς Εντατική άρδευση περιοχών Παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας

Το πρόβλημα Στην Ελλάδα και σε άλλες μεσογειακές χώρες, η ζήτηση του νερού είναι η μέγιστη το καλοκαίρι, όταν η προσφορά του, η διαθεσιμότητα του είναι η ελάχιστη με αποτέλεσμα η χρονική κατανομή της προσφοράς και της ζήτησης να είναι αντιστρόφως ανάλογη. Συνήθως η γεωγραφική κατανομή της προσφοράς μπορεί να είναι ανομοιόμορφη

Το πρόβλημα Η σταδιακή αναγνώριση αυτών των δύσκολων καταστάσεων οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η εξασφάλιση επαρκούς ποσότητας και ποιότητας νερού προϋποθέτει σωστή διαχείριση των υδάτινων πόρων. Κλειδί για τη διαχείριση και άρα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών είναι το δίκαιο. Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας 1970 υιοθετήθηκε ένα σύνθετο πλαίσιο κανόνων δικαίου

Διάκριση των υδάτων Τα υπόγεια ύδατα έχουν πολύ μεγάλη σημασία για την ποιότητα του πόσιμου νερού, έτσι ώστε η ρύπανση των υπόγειων υδάτων, λόγω έλλειψης δυνατότητας αυτοκαθαρισμού τους, να καθίσταται ιδιαίτερα προβληματική. Η ρύπανση των υπόγειων υδάτων οφείλεται κατά κύριο λόγο στη γεωργική δραστηριότητα

Διάκριση των υδάτων Στα επιφανειακά ύδατα η οικολογική ποιότητα εξαρτάται από την υδατική τους δομή. Συχνά στην ποιότητα των επιφανειακών υδάτων επιδρούν αρνητικά ορισμένα τεχνικά μέτρα με τα οποία τυποποιείται η φυσική ποικιλομορφία και η δυναμική της ροής των υδάτων και καταστρέφεται η ενότητα των ποταμών. Η βιολογική ποιότητα αφορά τη χημική του υπόσταση καθώς τα ύδατα επιβαρύνονται από άμεση εισροή ουσιών

Η σημασία των υγροτόπων Οι υγρότοποι ανήκουν στην κατηγορία των οικοσυστημάτων που επιτελούν πολλαπλές οικονομικές και οικολογικές λειτουργίες: Παραγωγή δασικών προϊόντων Διατήρηση υδατικού ισοζυγίου για τη γεωργία Αποθήκευση όμβριων υδάτων Αποφυγή και προστασία πλημμυρικών φαινομένων Καταφύγιο προστασία πολλών ζωικών ειδών

Νερό και Δίκαιο (Διεθνές Δίκαιο) Η σύμβαση του ΟΗΕ (Ελσίνκι, 1992) για την προστασία και χρήση των διασυνοριακών υδάτινων οδών και διεθνών λιμνών. Η σύμβαση κυρώθηκε με το ν. 2425/1996.

Νερό και Δίκαιο (Διεθνές Δίκαιο) Η διεθνής σύμβαση για την προστασία των υγροτόπων Διεθνούς Σημασίας, υπεγράφη υπό την αιγίδα της UNESCO στην πόλη Ραμσάρ του Ιράν το 1971. Σύμφωνα με τη σύμβαση το βασικό χαρακτηριστικό ενός υγροτόπου είναι το υγρό στοιχείο δηλαδή το νερό που καλύπτει πρόσκαιρα ή μόνιμα μια έκταση, αδιακρίτως πηγής προέλευσης και ιδιοτήτων του, που μπορεί να είναι ακόμα και θαλάσσιο μικρού βάθους. Ως υγρότοποι ορίζονται τα έλη, παρόχθιες ή παράκτιες ζώνες, περιοχές νερών φυσικής ή τεχνικής προέλευσης κ.α.

Νερό και Δίκαιο (Διεθνές Δίκαιο) Βασικοί στόχοι της συνθήκης Ραμσάρ είναι: 1. Αναγκαιότητα προστασία των υγροτόπων 2. Προστασία τους σε συνδυασμό με τα υδρόβια πτηνά και με την υπόλοιπη πανίδα και χλωρίδα

Νερό και Δίκαιο (Διεθνές Δίκαιο) Η σύμβαση Ραμσάρ θεσπίζει μια σειρά υποχρεώσεων όπως: 1. Θέσπιση νομοθετικού πλαισίου και διοικητικών μέτρων 2. Περιγραφή ορίων κάθε υγρότοπου 3. Κατάρτιση και εφαρμογή εθνικού σχεδίου διαχείρισης 4. Δημιουργία περιοχών ειδικής προστασίας εντός υγροτόπων 5. Μέριμνα για την αύξηση των πληθυσμών των πτηνών με την άσκηση κατάλληλης διαχείρισης

Νερό και Δίκαιο (Κοινοτικό Δίκαιο) Η πρώτη ομάδα κοινοτικής νομοθεσίας για το νερό τοποθετείται χρονικά από το 1975 έως τη δεκαετία του 1980. Στόχος του είναι ο έλεγχος της ποιότητας του νερού και η αποτροπή της ρύπανσης. Μια σειρά οδηγιών που έχουν ενσωματωθεί στο κοινοτικό δίκαιο ορίζουν: Τα όρια ποιότητας που πρέπει να έχουν τα νερά για ειδικές χρήσεις Τα όρια απόρριψης επικίνδυνων ουσιών στα νερά

Νερό και Δίκαιο (Κοινοτικό Δίκαιο) Η δεύτερη ομάδα κοινοτικής νομοθεσία ξεκίνησε το 1988. Εδώ αποφασίστηκε η αναθεώρηση της νομοθεσίας σχετικά με τη βιομηχανική, αγροτική και αστική χρήση των νερών. Οι κανόνες δικαίου που ενσωματώθηκαν: Επιλέγουν τον ολοκληρωμένο τρόπο προσέγγισης και επίλυσης του προβλήματος Δρομολογούν μια ενιαία κοινοτική πολιτική για την οικολογική προστασία των ποταμιών, παράκτιων και υπόγειων νερών

Νερό και Δίκαιο (Κοινοτικό Δίκαιο) Η οδηγία πλαίσιο για τα νερά που εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2000 με αριθμό 2000/60/ΕΚ για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στο τομέα της πολιτικής για τα νερά είναι η πιο γνωστή. Το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης της οδηγίας είναι από το 2009 έως το 2013. Η οδηγία προβλέπει την εφαρμογή ενός συνόλου μέτρων για να βελτιωθεί η ποιότητα και να αυξηθεί η ποσοτική επάρκεια όλων των νερών, υπόγειων και επιφανειακών και αποσκοπεί στο να ενσωματώσει τις μέχρι τότε ισχύουσες νομοθετικές ρυθμίσεις των οδηγιών

Νερό και Δίκαιο (Κοινοτικό Δίκαιο) Ο νόμος που θα ενσωματώσει την οδηγία στο ελληνικό δίκαιο πρέπει: Να δημιουργήσει ένα ενιαίο φορέα με κεντρικά και περιφερειακά όργανα που θα συγκεντρώσει τις αρμοδιότητες για τη διαχείριση του νερού Να επιτρέψει την εφαρμογή σχεδίων διαχείρισης των υδάτινων αποθεμάτων Να αποτιμήσει οικονομικά τη χρήση του νερού Να προβλέψει την εφαρμογή μέχρι το 2006 ενός προγράμματος παρακολούθησης της κατάστασης των επιφανειακών υδάτων

Νερό και Δίκαιο (Κοινοτικό Δίκαιο) Η οδηγία πλαίσιο για το νερό υιοθέτησε την έννοια της λεκάνης απορροής ποταμού ως το πλέον κατάλληλο πεδίο για την ολοκληρωμένη διαχείριση και προστασία των υδάτων. Το μοντέλο της διαχείρισης σε επίπεδο λεκάνης απορροής κρίνεται αποτελεσματικό τόσο από οικολογική όσο και από οικονομική άποψη, καθώς καθιστά μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στην οποία λαμβάνονται υπόψη οι διαφορετικές μορφές του ύδατος, οι διάφορες χρήσεις του, οι επιπτώσεις από τις ανθρώπινες δραστηριότητες καθώς και το πλαίσιο μιας υδρογεωλογικής περιοχής

Νερό και Δίκαιο (Κοινοτικό Δίκαιο) Η οδηγία πλαίσιο για τα νερά ενσωματώθηκε στην εθνική έννομη τάξη με τον ν.3199/2003 «Προστασία και διαχείριση των υδάτων».

Άλλες οδηγίες στο κοινοτικό δίκαιο Η οδηγία 2006/11/ΕΚ για την προστασία του υδατικού περιβάλλοντος από επικίνδυνες ουσίες Η οδηγία 80/68/ΕΚ για προστασία των υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση Η οδηγία 98/83/ΕΚ για την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης Η οδηγία 91/676/ΕΟΚ για τη νιτρορρύπανση Η οδηγία 76/160/ΕΟΚ για τα ύδατα κολύμβησης

Νερό και Δίκαιο (Εθνικό Δίκαιο) Ο ν. 1739/1987 έχει σκοπό τη διαχείριση των υδάτινων πόρων της χώρας, έτσι ώστε οι ανθρώπινες ανάγκες να ικανοποιούνται και τα υδάτινα οικοσυστήματα να προστατεύονται. Σύμφωνα με το νόμο, η Ελλάδα χωρίζεται σε 14 υδρολογικά διαμερίσματα και προβλέπεται ότι κάθε νέα εγκατάσταση ή επέκταση παραγωγικής μονάδας που χρειάζεται νερό πρέπει να εφοδιαστεί με σχετική άδεια. Ο νόμος όμως παραμένει ανενεργός.

Νερό και Δίκαιο (Εθνικό Δίκαιο) Ο ν. 3199/2003 έχει σκοπό τη συγκρότηση νέων διοικητικών δομών για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Ως κεντρικό όργανο χάραξης πολιτικής για τους υδάτινους πόρους είναι η Διυπουργική Εθνική Επιτροπή Υδάτων και ως δεύτερο όργανο το Εθνικό συμβούλιο υδάτων. Επίσης η κεντρική υπηρεσία υδάτων του ΥΠΕΧΩΔΕ όπου ανήκει το σύνολο των αρμοδιοτήτων και δραστηριοτήτων για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων.

Νερό και Δίκαιο (Εθνικό Δίκαιο) Ο ν. 3199/2003 έχει ως βασικό εργαλείο τα σχέδια διαχείρισης, ενώ περιλαμβάνονται και ο ορισμός των οικονομικών ρυθμίσεων του νερού, καθώς και η εισαγωγή των εννοιών του περιβαλλοντικού και κοινωνικού κόστους. Δεν περιλαμβάνεται ωστόσο η έννοια της καλής οικολογικής ποιότητας που συνιστά κομβική έννοια της οδηγίας πλαίσιο για τα νερά

Το πρόβλημα ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ Οι αιτίες που προκαλούν τη θαλάσσια ρύπανση βρίσκονται στη ξηρά και στη θάλασσα. Από τη ξηρά γίνονται οι κάθε λογής απορρίψεις στη θάλασσα ουσιών, άχρηστων για τον άνθρωπο άλλα και ακατάλληλων για το θαλασσινό νερό. Στη θάλασσα διακινούνται εκατοντάδες πλοία κάθε κατηγορίας που ρίχνουν σε αυτή πετρέλαιο, λάδια μηχανών, λύματα, κ.α. Επίσης στη θάλασσα γίνονται εξορύξεις πετρελαίου και άλλων ορυκτών από το βυθό.

ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ Ρύπανση της θάλασσας Ρύπανση είναι σύμφωνα με το δίκαιο η παρουσία στη θάλασσα κάθε ουσίας που αλλοιώνει τη φυσική κατάσταση του θαλασσινού νερού. Ακόμα ρύπανση είναι η παρουσία στη θάλασσα κάθε ουσίας που το καθιστά ακατάλληλο για την υγεία των ανθρώπων ή για τη πανίδα και χλωρίδα των βυθών. Επίσης εκτός από την παρουσία, έχουμε και τη απόρριψη από τη ξηρά κάθε ουσίας που μπορεί να προκαλέσει αλλοίωση του θαλασσινού νερού

ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ Ρύπανση της θάλασσας και Δίκαιο (Διεθνές δίκαιο) Η διεθνής σύμβαση OILPOL του 1954 περί πρόληψης της ρύπανσης της θάλασσας δια πετρελαίου Η διεθνής σύμβαση του Λονδίνου του 1973 περί πρόληψης της ρύπανσης της θάλασσας από πλοία με την οποία συστήνεται το γνωστό σύστημα MARPOL, και αποτελεί το πιο σημαντικό νομικό εργαλεία σε διεθνές επίπεδο, δεδομένου ότι η ρύπανση που προέρχεται από τα πλοία μαζί με τη ρύπανση από χερσαίες πηγές αποτελούν τις δύο πιο σημαντικές πηγές ρύπανσης

ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ Ρύπανση της θάλασσας και Δίκαιο (Διεθνές δίκαιο) Η διεθνής σύμβαση της Βαρκελώνης για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης εκ της ρυπάνσεως όπου το περιεχόμενό της ανταποκρίνεται στην αρχή της αειφορίας, με σκοπό να ελέγξει τη θαλάσσια ρύπανση, να διασφαλίσει τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών θαλάσσιων και παράκτιων πόρων, να προστατεύσει τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά και να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής των μεσογειακών λαών

ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ Κανόνες Κοινοτικού δικαίου Η οδηγία 2001/106/ΕΟΚ για τη πρόβλεψη τοποθέτησης μαύρων κουτιών στα πλοία Ο κανονισμός 417/2002 (ΕΟΚ) για την κατασκευή των πλοίων μεταφοράς πετρελαίου Η οδηγία 2002/59/ΕΚ για τη δημιουργία ενός κοινοτικού συστήματος παρακολούθησης πλοίων Ο κανονισμός 1406/2002 (ΕΟΚ) για τη σύσταση Ευρωπαϊκού οργανισμού για την ασφάλεια της θάλασσας Ο κανονισμός 2099/2002/ΕΚ για ασφάλεια στη ναυτιλία και πρόληψης ρύπανσης από πλοία

ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ Ρύπανση της θάλασσας και Δίκαιο (Εθνικό δίκαιο) Απαγορεύεται η απόρριψη στις ακτές, στα λιμάνια, και στα ελληνικά χωρικά ύδατα πετρελαίου και κάθε μορφής αποβλήτων Απαγορεύεται η απόρριψη στη θάλασσα ουσιών από παράκτιες ή άλλες εγκαταστάσεις, παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και μετά από άδεια της αρμόδιας αρχής Τα πλοία που καταπλέουν στα ελληνικά λιμάνια υποχρεούνται να συμμορφώνονται με τις διεθνείς συμβάσεις που έχει υπογράψει η χώρα μας Οι παραβάτες των διατάξεων αυτών τιμωρούνται με ποινικές κυρώσεις

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/από-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα χωρίς σήμανση Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Συνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.

Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.