ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Γ: Σχέδια Δράσης ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2310016 Λίμνη Αμβρακία» ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Φώτης Περγαντής ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009
Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Περγαντής Φ. (2009). Σχέδιο δράσης για τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2310016 Λίμνη Αμβρακία». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Pergantis Ph. (2009). Action Plan for the Special Protection Area «GR2310016 Limni Amvrakia». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ...4 3. ΕΙΔΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΥ - ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ... Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. 4. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΥ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ...7 5. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΖΕΠ...14 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...16 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρόν Σχέδιο Δράσης εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR2310016 Λίμνη Αμβρακία». Για το σκοπό αυτό προτείνονται κατάλληλα διαχειριστικά και θεσμικά μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ. 2. ΣΤΟΧΟΣ Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι η παροχή γενικών κατευθύνσεων για την αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR2310016 Λίμνη Αμβρακία», ιδίως σε ότι αφορά τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της. Έτσι, προτείνονται κατάλληλα μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ, με τελικό στόχο την επίτευξη Ικανοποιητικού Καθεστώτος Προστασίας στην περιοχή. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3
2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η πρόταση οριοθέτησης περιλαμβάνει ουσιαστικά τη λίμνη καθαυτή, καθώς επίσης και μία περιμετρική στενή χερσαία ζώνη που το πλάτος της κυμαίνεται (για το μεγαλύτερο μέρος της ακτής) από 50 έως 250 μέτρα. Η λίμνη περιβάλλεται από μια λοφώδη ζώνη. Ανατολικά από το όρος Θύαμον (ή «Πεταλάς», 820μ.) και νότια, δυτικά και βόρεια από τις ανατολικές υπώρειες των Ακαρνανικών ορέων. Η περιοχή αποτελεί μία ολοκληρωμένη οικολογική ενότητα στην οποία συμμετέχουν όλοι οι σημαντικοί οργανισμοί και ιδιαίτερα τα απειλούμενα είδη των πουλιών που διατηρούν κρίσιμα βιογενετικά αποθέματα στην ευρύτερη περιοχή. Η συνολική έκταση της ΖΕΠ είναι 1.904 εκτάρια. Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όρια τους. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από ένα ολιγότροφο λιμναίο οικοσύστημα με απότομες βραχώδεις ακτές στο δυτικό τμήμα και ομαλότερες μη βραχώδεις στη νότια και ανατολική ακτή. Αυτός ο οικότοπος περιλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα της λίμνης (νότιο και κεντρικό) το οποίο έχει μέγιστο βάθος 53μ. Επίσης, από ένα μεσότροφο ως εύτροφο λιμναίο οικοσύστημα το οποίο επεκτείνεται του προηγούμενου τμήματος προς βορρά σαν στενή «γλώσσα». Το τμήμα αυτό είναι ρηχό (περίπου 1μ. μέγιστο βάθος) και σε αυτό έχουν αναπτυχθεί ζώνες αγριοκάλαμου, αλλά και υδρόφιλων δέντρων (ιτιές, φτελιές). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4
Χάρτης 1. Όρια Ζώνης Ειδικής Προστασίας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5
GR2310016 ΛΙΜΝΗ ΑΜΒΡΑΚΙΑ ; 4300000 GR2310016 ΤΚΣ:GR2310007 GR2310016 4290000 Ν. ΑΡΤΑΣ GR2310016 Ν. ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ Ν. ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ Ν. ΛΕΥΚΑΔΑΣ ΤΚΣ:GR 250000 Προτεινόμενη Οριογραμμή ΖΕΠ 260000 Οριογραμμή ΖΕΠ Κοινή οριογραμμή ΤΚΣ & ΖΕΠ Οριογραμμή ΤΚΣ ΚΛΙΜΑΚΑ 1:100.000 EΓΣΑ87
Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Πίνακας 1. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2310016 Λίμνη Αμβρακία»: A/A Είδη χαρακτηρισμού Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 5 Podiceps cristatus Σκουφοβουτηχτάρι Ισχύει * 15 Phalacrocorax pygmeus Λαγγόνα Ισχύει * 20 Nycticorax nycticorax Νυχτοκόρακας Ισχύει * 21 Ardeolla ralloides Κρυπτοτσικνιάς Ισχύει * 24 Egretta garzetta Λευκοτσικνιάς >1 του flyway * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί >1 του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου Πίνακας 2. Είδη οριοθέτησης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2310016 Λίμνη Αμβρακία»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης 4 Tachybaptus ruficollis Νανοβουτηχτάρι > 1 ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας 25 Casmerodius albus Αργυροτσικνιάς > 1 ελάχ. Διαχειμ. Πληθυσμού Ελλάδας 122 Fulica atra Φαλαρίδα > 1 ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας 191 Larus genei Λεπτόραμφος Γλάρος > 1 ελάχ. Διαχειμ. Πληθυσμού Ελλάδας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6
4. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΥ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ Νανοβουτηχτάρι (Tachybactus ruficolis) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Απαντάται καθ όλο το έτος. Ο πληθυσμός του Νανοβουτηχταριού στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 1.500-2.000 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Στην περιοχή έρευνας εκτιμήθηκε ένας αναπαραγόμενος πληθυσμός το λιγότερο 50 ζευγαριών (μέχρι το πολύ 80). Επειδή όμως υπάρχουν περισσότερες από 5 περιοχές στην ίδια βιογεωγραφική περιοχή (Λ/Θ Μεσολογγίου, Λυσιμαχία, Τριχωνίδα, Οζερός, Βουλκαριά) με επίσης αξιόλογους φωλιάζοντες πληθυσμούς που δεν είναι ακριβώς γνωστοί, δεν μπορεί η περιοχή έρευνας να θεωρηθεί ως μία εκ των 5 σημαντικότερων στο χώρο της Κεντρικής-Νότιας ενδοχώρας και επομένως το είδος δεν αποτελεί με βεβαιότητα και είδος χαρακτηρισμού. Η κύρια περιοχή που παρατηρήθηκε το είδος εντοπίζεται στο βόρειο επίμηκες τμήμα της λίμνης και σε μικρή προσκείμενη περιοχή λίγο νοτιότερα αυτού. Οικολογία Το Νανοβουτηχτάρι συναντιέται σε γλυκά νερά και προτιμά νερά με καλά ανεπτυγμένη υδρόφιλη βλάστηση στην οποία βρίσκει κατάλυμα και ευνοϊκές συνθήκες για φώλιασμα. Τρέφεται κυρίως με μικρά υδρόβια ασπόνδυλα αλλά και με μικρά ψαράκια. Απειλείται βασικά από τη χρήση διχτυών. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7
Σκουφοβουτηχτάρι (Podiceps cristatus) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Απαντάται καθ όλο το έτος. Ο πληθυσμός του στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 800-1.500 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Ο φωλιάζων πληθυσμός του είδους στην Αμβρακία εκτιμάται μεταξύ 20 30 ζευγάρια. Επειδή δεν φωλιάζει τόσο εκτενώς στην περιοχή Μεσολογγίου αλλά κυρίως στην Τριχωνίδα για αυτό και μπορεί να θεωρηθεί ότι ο πληθυσμός του στην περιοχή έρευνας είναι ένας από τους 5 σημαντικότερους στην γύρω ευρύτερη γεωγραφική ζώνη. Παρατηρήθηκε σε ολόκληρο το κεντρικό νότιο τμήμα της Λίμνης. Φωλιάζει στην απρόσιτη δυτική όχθη. Οικολογία Συναντιέται σε λιμναία οικοσυστήματα ποικίλης μορφής αποφεύγοντας τα ρηχά νερά. Δεν απαιτεί ιδιαίτερα πυκνή υδρόφιλη βλάστηση για να φωλιάσει. Τρέφεται με μεγάλη ποικιλία υδρόβιων οργανισμών. Δεν αναγνωρίζεται κάποια αξιόλογη απειλή για το εν λόγω είδος. Λαγγόνα (Phalocrocorax pygmeus) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Απαντάται πλέον καθ όλο το έτος έστω και σε πολύ μικρό αριθμό. Ο πληθυσμός της Λαγγόνας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 1.250-1.310 ζευγάρια (BirdLife ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8
International 2004). Στην Αμβρακία παρατηρήθηκε φώλιασμα μόλις το 2009 (8 ζευγάρια). Επειδή, δεν έχει παρατηρηθεί φώλιασμα του είδους παρά μόνο στον Αμβρακικό γι αυτό και η παρουσία έστω και μόνον ενός ζευγαριού θα μπορούσε να εντάξει την περιοχή έρευνας σε μία εκ των 5 σημαντικότερων της ευρύτερης γεωγραφικής περιφέρειας. Άρα το είδος αυτό εν προκειμένω, μπορεί να θεωρηθεί ως είδος χαρακτηρισμού. Παρατηρήθηκε κυρίως στο βόρειο επίμηκες και ρηχό τμήμα της λίμνης αλλά και στο αμέσως νοτιότερο τμήμα όπως επίσης και κοντά στην ανατολική όχθη. Οικολογία Συχνάζει σε γλυκά νερά (λίμνες, βάλτοι) και έχει παρατηρηθεί να δείχνει προτίμηση σε περιοχές υγροτόπων όπου υπάρχουν κανάλια. Φωλιάζει συνήθως σε υδρόφιλες δεντροσυστάδες αλλά μπορεί να φωλιάσει και σε χαμηλότερη υδρόφιλη βλάστηση. Τρέφεται βασικά με ψάρια μικρού και μεσαίου μεγέθους. Κινδυνεύει από δίχτυα αλλά και από αδόκιμους πυροβολισμούς από ασυνείδητους λαθροκυνηγούς. Νυχτοκόρακας (Nycticorax nycticorax) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Σχεδόν Απειλούμενο Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Απαντάται κατά τις μεταναστεύσεις αλλά και κατά τη διάρκεια του θέρους αφού πλέον φωλιάζει. Ο πληθυσμός του στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 800-1200 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Καταγράφηκε φώλιασμα από τουλάχιστον 16 ζευγάρια (ενδεχομένως έως και 20). Επειδή δεν έχει πιστοποιηθεί ανάλογου πλήθους φώλιασμα στους λοιπούς υγρότοπους της Αιτωλοακαρνανίας γι αυτό και η Αμβρακία θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μία εκ των 5 σημαντικότερων της ευρύτερης γεωγραφικής περιφέρειας για το εν λόγω είδος. Άρα και ο Νυχτοκόρακας εν προκειμένω, μπορεί να θεωρηθεί ως είδος χαρακτηρισμού. Εντοπίζεται στο βόρειο επίμηκες και ρηχό τμήμα της λίμνης. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9
Οικολογία Συχνάζει σε παρόχθιους οικότοπους λιμνών και γενικότερα σε γλυκούς βάλτους με καλά ανεπτυγμένη υδρόφιλη βλάστηση. Τρέφεται με μικρά υδρόβια σπονδυλόζωα (π.χ. γυρίνους) αλλά και ασπόνδυλα όπως επίσης και μικρά ψάρια. Σοβαρή απειλή για το είδος αποτελεί κυρίως ο βανδαλισμός ή άλλο τύπου παρενόχληση στο χώρο του αποικιακού του φωλιάσματος. Κρυπτοστικνιάς (Ardeolla ralloides) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Απαντάται κατά τις μεταναστεύσεις και κατά τη διάρκεια του θέρους αφού πλέον φωλιάζει. Ο πληθυσμός του στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 400-700 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Καταγράφηκε φώλιασμα από τουλάχιστον 5 ζευγάρια (ενδεχομένως έως 7). Επειδή δεν έχει πιστοποιηθεί ανάλογου πλήθους φώλιασμα στη Βουλκαριά και στην Οζερό γι αυτό και η Αμβρακία θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μία εκ των 5 σημαντικότερων της ευρύτερης γεωγραφικής περιφέρειας για το εν λόγω είδος. Άρα και ο Κρυπτοτσικνιάς εν προκειμένω, μπορεί να θεωρηθεί ως είδος χαρακτηρισμού. Εντοπίζεται στο βόρειο επίμηκες και ρηχό τμήμα της λίμνης και εν μέρει στο ρηχό τμήμα που υπάρχει αμέσως νοτιότερα της γέφυρας της εθνικής οδού. Οικολογία Συχνάζει σε παρόχθιους οικότοπους λιμνών και γενικότερα σε γλυκούς βάλτους με καλά ανεπτυγμένη υδρόφιλη βλάστηση. Τρέφεται με μικρά υδρόβια σπονδυλόζωα (π.χ. γυρίνους) αλλά και ασπόνδυλα όπως επίσης και μικρά ψάρια. Σοβαρή απειλή για το είδος αποτελεί κυρίως ο βανδαλισμός ή άλλο τύπου παρενόχληση στο χώρο του αποικιακού του φωλιάσματος. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10
Λευκοτσικιάς (Egretta garzetta) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Απαντάται καθ όλο το έτος. Ο πληθυσμός του στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 1.500-1.800 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Στην περιοχή μελέτης φώλιασαν με βεβαιότητα τουλάχιστον 10 ζευγάρια, πλήθος που δεν επαρκεί για την πλήρωση του κριτηρίου 6 (χαρακτηρισμού) ή του κριτηρίου οριοθέτησης που είναι 21 άτομα. Πληρούται όμως το κριτήριο 2, δηλαδή διέρχεται από την περιοχή περισσότερο από το 1 του ευρωπαϊκού πληθυσμού που διέρχεται από τη δυτική Ελλάδα, αφού έχουν καταγραφεί ως και 600 άτομα σε μία και μόνη καταμέτρηση. Ο κύριος χώρος ενδιαίτησης του Λευκοτσικνιά στη Λίμνη ταυτίζεται με αυτόν του Κρυπτοτσικνιά αλλά μικρός αριθμός ατόμων διατρέφεται στις όχθες και της υπόλοιπης λίμνης. Οικολογία Συναντιέται σε μεγάλη ποικιλία υγροτοπικών ενδιαιτημάτων αλλά προκειμένου να φωλιάσει απαιτεί καλά απομονωμένη υδρόφιλη (συνήθως δεντρώδη) βλάστηση. Τρέφεται κυρίως με μικρά ψάρια. Σοβαρή απειλή και για αυτό το είδος αποτελεί κυρίως ο βανδαλισμός ή άλλο τύπου παρενόχληση στο χώρο του αποικιακού του φωλιάσματος. Αργυροτσικνιάς (Casmerodius albus) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11
Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Απαντάται κατά τις μεταναστεύσεις και κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Ο ελάχιστος διαχειμάζων πληθυσμός του στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 1.300 άτομα (BirdLife International 2004). Στην περιοχή έχουν καταγραφεί κατά τις μεσοχειμωνιάτικες καταμετρήσεις μέχρι και 50 άτομα. Επειδή υπάρχουν περισσότερες από πέντε υγροτοπικές περιοχές με ανάλογο διαχειμάζοντα πληθυσμό του είδους γι αυτό και η παρούσα περιοχή έρευνας δεν μπορεί να θεωρηθεί ως μία εκ των 5 σημαντικότερων γι αυτό το είδος. Άρα και το είδος δεν μπορεί να θεωρηθεί ως είδος χαρακτηρισμού. Κυρίως στο βόρειο επίμηκες τμήμα της λίμνης αλλά και στην προσκείμενη ανατολική ακτή. Οικολογία Συναντιέται σε μεγάλη ποικιλία υγροτοπικών ενδιαιτημάτων. Τρέφεται με μεγάλη ποικιλία υδρόβιων οργανισμών (ακόμη και με μικρά νερόφιδα), κυρίως όμως με ψάρια. Δεν απειλείται αξιόλογα (είναι είδος πολύ επιφυλακτικό στην παρουσία του ανθρώπου και απομακρύνεται άμεσα μόλις τον αντιληφθεί). Φαλαρίδα (Fulica atra) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Απαντάται πλέον καθ όλο το έτος. Ο φωλιάζων πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 2.000-5.000 ζευγάρια (BirdLife International 2004). Στην περιοχή εκτιμάται ένας αναπαραγόμενος πληθυσμός από 50 έως 100 ζευγάρια. Επειδή υπάρχουν περισσότερες από πέντε υγροτοπικές περιοχές με ανάλογο φωλιάζοντα πληθυσμό του είδους γι αυτό και η παρούσα περιοχή έρευνας δεν μπορεί να θεωρηθεί ως μία εκ των 5 σημαντικότερων γι αυτό το είδος. Άρα και το είδος δεν ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12
μπορεί να θεωρηθεί ως είδος χαρακτηρισμού. Σχεδόν αποκλειστικά το βόρειο τμήμα της λίμνης. Οικολογία Συναντιέται σε μεγάλη ποικιλία υγροτοπικών ενδιαιτημάτων, προτιμώντας κατά την αναπαραγωγική περίοδο θέσεις με καλά ανεπτυγμένη υγροτοπική βλάστηση. Συνήθως φωλιάζει μέσα σε πυκνούς καλαμώνες. Τρέφεται με ποικίλη υγροτοπική βλάστηση, κυρίως φυτοβένθος. Απειλείται βασικά από την ανεξέλεγκτη και εντατική λαθροθηρία. Λεπτόραμφος Γλάρος (Larus genei) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Απαντάται το χειμώνα και κατά τις μεταναστεύσεις. Ο διαχειμάζων πληθυσμός της στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί σε 1700 άτομα. Στην περιοχή έχουν καταμετρηθεί αρκετές φορές κατά το χειμώνα λίγες δεκάδες άτομα (20-30), πλήθος που ξεπερνά το κριτήριο (17 άτομα). Σχεδόν αποκλειστικά το βόρειο τμήμα της λίμνης. Οικολογία Συναντιέται κυρίως σε πολύ ρηχά υφάλμυρα και αλμυρά νερά αλλά δεν λείπει και από ρηχά γλυκά νερά. Τρέφεται κυρίως με μικρά πλαγκτονικά ασπόνδυλα. Δεν απειλείται ιδιαίτερα στις περιοχές διαχείμανσης. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13
6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1 Δραστηριότητες που προκαλούν όχληση (κυνήγι, υλοτομία, αλιεία, συλλογή φυτών και καυσόξυλων Οχλούσες δραστηριότητες αναψυχής Αποξηράνσεις υγροτόπων και άλλα εγγειοβελτιωτικά έργα Ρύπανση από αγροχημικά που απορρέουν στους υδάτινους αποδέκτες, υφαλμύρωση αποδεκτών Επέκταση καλλιεργειών σε υγροτόπους Εντατική υδατοκαλλιέργεια Εκ λάθους θανάτωση από κυνήγι ή λαθροθηρία Τυχαία παγίδευση σε αλιευτικά εργαλεία Αντιδιαβρωτικά έργα, καθαρισμοί της κοίτης χειμάρρων, επιχωματώσεις αιγιαλού και κοιτών ρεμάτων Στερεά απορρίματα και απόβλητα Αλλαγές στην έκταση και κατανομή των ενδιαιτημάτων λόγω κλιματικής αλλαγής 1: Η κατηγοριοποίηση ορολογία των απειλών ακολουθεί την αντίστοιχη του BirdLife International, σύμφωνα και με τις τροποποιήσεις και τις περιγραφές του προγράμματος «Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας» (Δημαλέξης κ.α., 2009) ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14
7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΖΕΠ Γενικές προϋποθέσεις για την ορθή διαχείριση των ελληνικών ΖΕΠ: Εθνικός Συντονισμός Διαχείρισης Παρακολούθησης των ΖΕΠ με κατάλληλο μηχανισμό διοικητικής και επιστημονικής υποστήριξης. Χαρτογράφηση πυρήνων κατανομής και κρίσιμων ενδιαιτημάτων των ειδών χαρακτηρισμού στο σύνολο των ΖΕΠ. Καθορισμός Επιθυμητών Τιμών Αναφοράς για τα είδη χαρακτηρισμού (FRVs) στο σύνολο των ΖΕΠ. Παρακολούθηση πληθυσμιακών τάσεων των ειδών προτεραιότητας των ΖΕΠ. Εθνικά Σχέδια Δράσης για τα είδη χαρακτηρισμού. Απαγόρευση εισαγωγής αλλόχθονων ειδών ή υβριδίων. Χαρτογράφηση και οριοθέτηση υγροτόπων εντός των ΖΕΠ. Απαγόρευση χρήσης μολύβδινων βολίδων στους υγροτόπους. Υποχρέωση εκπόνησης Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης για τα έργα των κατηγοριών Α1,Α2,Β3 στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ειδικών ομάδων χρηστών της περιοχής. Ειδικά μέτρα για την περιοχή: Μέτρο Εκπόνηση Σχεδίου Διαχείρισης για τη ΖΕΠ Αποκλεισμός διάνοιξης παρόχθιου δρόμου στη δυτική όχθη της λίμνης Παρακολούθηση και φύλαξη της περιοχής φωλιάσματος του Νυχτοκόρακα, του Λευκοτσικνιά και του Κρυπτοτσικνιά Τακτικός έλεγχος τήρησης της κυνηγετικής απαγόρευσης εντός του υφιστάμενου ΚΑΖ. Απαγόρευση χρήσης διχτυού στην Αμβρακία Προτεραιότητα Υψηλή Υψηλή Υψηλή Ενδιάμεση Υψηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15
8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bourdakis S. & Vareltzidou, S. 2000. Greece pp 261-333. In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds. 2000. Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p. 791. BirdLife International (2004). Birds in Europe : population estimates, trends and conservation status. Cambridge, UK : BirdLife International. (BirdLife Conservation Series No. 12) Heath, M.F. and Evans, M.I., eds (2000). Important Bird Areaas in Europe : Priority sites for conservation. 1: Northern Europe. Cambridge, UK : BirdLife International (BirdLife Cosnervation Series No.8) Cramp and Simmons 1986). The birds of the Western Palearctic. OXFORD Handrinos, G. 1989. The IWRB Midwinter waterfowl counts in Greece 1967--1987: a preliminary analysis of the populations of Anatidae. Biologia Gallo-hellenica 15: 219-236. Joensen, A. H. and Mansen, J. 1985. Waterfowl and raptors wintering in wetlands of western Greece, 1983--85. Natura Jutlandica 21(11): 169--200. Joensen, Α.Η., Preuss, N.O. and Ρ. Mansen. 1987. Waterfowl and raptors wintering in Western Greece and the Peloponnese, 1986-1987. Natura Jutlandica 22(5): 89-100. Papakonstantinou, C. (compiler).1999. Important Bird Areas in Greece: 089. Lake Amvrakia. In: Bourdakis S. & Vareltzidou S. (compilers). Important Bird Areas in Greece Database. Hellenic Ornithological Society, BirdLife International. (unpublished report) Roussopoulos, I. 1996. Spring and autumn report for Amvrakikos Gulf. Conservation project of Slender-Billed Curlew (Numenius tenuirostris) by Institute Royal des Sciences Naturelles de Belgique Ministry of Agriculture Greek Biotope/Wetland Centre Hellenic Ornithological Society. Unpublished report. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους. 2004. Προδιαγραφές οριοθέτησης Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. Δημαλέξης Τ., Καστρίτης Θ., Μανωλόπουλος Α., & Κ. Γρίβας. 2009. Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Τελική Έκθεση, ΥΠΕΧΩΔΕ. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία ΕΘΙΑΓΕ. 1994. Πρόγραμμα ENVIREG: Αναγνώριση και αξιολόγηση βιοτόπων και διερεύνηση της δυνατότητας ένταξής τους στο κοινοτικό δίκτυο των ιδιαίτερα προστατευόμενων περιοχών σε εφαρμογή του Άρθρου 4 της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας. Ταχεία ορνιθολογική αναγνώριση του συνόλου των 16 βιοτόπων. 138 σ. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16
Καζαντζίδης, Σ. και Σ. Βαρελτζίδου (συντάκτες). 2001. Ορνιθολογικά Στοιχεία για το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων της υποψήφιας ΖΕΠ «Λίμνη Αμβρακία» με κωδικό ΣΠΠΕ GR089. ΕΟΕ:Παραδοτέο Προγράμματος «Άμεσες ενέργειες για την προστασία έξη ειδών αρπακτικών» - ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ. Καζαντζίδης, Σ., Αναγνωστοπόύλου, Μ και Π. Γεράκης. 1994. Προβλήματα 35 ελληνικών υγροτόπων και δράσεις αντιμετώπισής τους. Πρόγραμμα παρακολούθησης υγροτόπων 1992-1994. ΕΚΒΥ. 249 σ. Κομηνός, Θ., Μπουρδάκης, Ε., Ρουσσόπουλος, Ι., και Α. Σακκούλης. 1996. Αποστολή στη δυτική Ελλάδα, Ιούνιος 1996. Αδημοσίευτη αναφορά, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Χανδρινός Γ., Καστρίτης Θ. 2009. Πουλια Στο: Α. Λεγάκις & Π. Μαραγκού (επιμ.) (2009). Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία. Αθήνα (υπό έκδοση). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17