Ενιαία ΜΠΚΕ Ελλάδας Παράρτημα Δυτικό Τμήμα Υδροβιολογική Μελέτη Υφιστάμενης Κατάστασης

Παράρτημα 6.5.7 - Δυτικό Τμήμα Υδροβιολογική Μελέτη Υφιστάμενης Κατάστασης

Σελίδα 2 από 52 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 4 2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 8 2.1 Παρόχθιοι οικότοποι και υδρο-μορφολογία (Αξιολογήθηκαν τον Ιούνιο 2011) 8 2.2 Ποιότητα υδάτων: Φυσικοχημικές παράμετροι 9 2.3 Ιζήματα 10 2.4 Φυτοβένθος (Διάτομα) 11 2.5 Μακροασπόνδυλα 12 2.6 Ιχθυοπανίδα 13 3 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 14 3.1 Υδρο-μορφολογία ποταμού, φυσικοχημικά και οικολογικά δεδομένα για κάθε σημείο δειγματοληψίας (μελέτη πεδίου: Ιούνιος 2011) 14 3.2 Σύνοψη αποτελεσμάτων για την υδατική οικολογία 38 3.2.1 Βενθικά μακροασπόνδυλα 38 3.2.2 Παρόχθιοι Οικότοποι 39 3.2.3 Ιχθυοπανίδα 40 3.2.4 Διάτομα 44 4 ΒΑΣΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ 47 5 ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ 52

Σελίδα 3 από 52 ΛΙΣΤΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1-1 Διελεύσεις της όδευσης του αγωγού TAP από υδάτινα ρεύματα μόνιμης ροής (Ελλάδα: τμήμα Νέα Μεσημβρία Ελληνοαλβανικά σύνορα) 4 Πίνακας 1-2 Βασικές πληροφορίες για τους δύο μεγαλύτερους ποταμούς που διασταυρώνει ο αγωγός TAP στην Ελλάδα 7 Πίνακας 2-1 Διαβάθμιση του Δείκτη Εκτίμησης Παρόχθιας Βλάστησης (QBR) 9 Πίνακας 2-2 Κατηγορίες ποιότητας δείκτη μακροασπόνδυλων στα γλυκά νερά 12 Πίνακας 2-3 Δείκτης Ιχθύων Γλυκών Υδάτων: τυχαία αριθμητικά μέσα όρια για ταξινόμηση της βιολογικής ακεραιότητας με βάση τον προκαταρκτικό δείκτη ιχθύων (μέσος όρος τιμών) για επτά μετρήσεις 13 Πίνακας 3-1 Αποτελέσματα δείκτη ποιότητας παρόχθιας βλάστησης στα σημεία διέλευσης κατά μήκος του αγωγού TAP 39 Πίνακας 3-2 Δεδομένα βιβλιογραφίας για τη γηγενή ιχθυοπανίδα των γλυκών υδάτων στις τέσσερις περιοχές συλλογής 41 Πίνακας 3-3 Αποτελέσματα έρευνας ιχθυοπανίδας 43 Πίνακας 3-4 Αποτελέσματα του δείκτη βιοτικής ακεραιότητας για ιχθυοπανίδα των γλυκών υδάτων με χρήση μετρήσεων συμβατών με την Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά 44 Πίνακας 4-1 Σύνοψη δεδομένων για διάφορες φυσικοχημικές παραμέτρους στην περιοχή κοντά στα σημεία διέλευσης 47 Πίνακας 4-2 Σύνοψη δεδομένων οικολογικών δεικτών ποιότητας νερού στην περιοχή κοντά στα σημεία διέλευσης, όπως απαιτείται από την Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά 49 ΛΙΣΤΑ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 1-1 Σημεία δειγματοληψίας στις διασταυρώσεις με ποταμούς (Ιούνιος 2011) 7 Σχήμα 3-1 Αποτελέσματα δείκτη ποιότητας υδάτων για μακροασπόνδυλα γλυκών υδάτων στα σημεία διέλευσης κατά μήκος της όδευσης του αγωγού TAP 39 Σχήμα 3-2 Κατανομή κατηγοριών μεγέθους των δειγμάτων ιχθύων 41 Σχήμα 3-3 Συχνότητα ειδών διατόμων στον αριθμό τοποθεσιών όπου εντοπίστηκε κάθε ξεχωριστό είδος 45 Σχήμα 3-4 Αφθονία ειδών διατόμων (a) και ποικιλότητα Shanon (b) 46 Σχήμα 3-5 Σχετική αφθονία κυρίαρχων ειδών διατόμων 46

Σελίδα 4 από 52 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην παρούσα έκθεση λαμβάνει χώρα η αξιολόγηση των κυριότερων υδάτινων ρευμάτων μόνιμης (σταθερής) ροής, με τα οποία διασταυρώνεται η όδευση του αγωγού από τη Νέα Μεσημβρία έως τα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Με εξαίρεση τους ποταμούς Αξιό και Αλιάκμονα, τα περισσότερα από αυτά είναι σχετικά μικρά, ως προς την απορροής τους ή το μήκος τους, ενώ κάποια από αυτά μπορεί να ξεραθούν σε μερικά χρόνια, είτε λόγω εκτεταμένης συλλογής νερού για άρδευση είτε κατά διάρκεια θερμών καλοκαιριών. Ωστόσο, κάποια από αυτά τα υδάτινα ρεύματα έχουν ενδιαφέρον διατήρησης λόγω της διάσωσης σπάνιων παραποτάμιων βιοτόπων ή/και της ιχθυοπανίδας του γλυκού νερού. Λίγα από αυτά παραμένουν σχετικά ανεξερεύνητα, επομένως η συγκεκριμένη έκθεση παρέχει νέες πληροφορίες σχετικά με την οικολογία και τα χαρακτηριστικά της μορφολογίας τους. Επιπλέον, αυτή η έκθεση παρέχει τυποποιημένες πληροφορίες σχετικά με την οικολογική κατάσταση των υδάτινων ρευμάτων, όπως απαιτείται από την Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά (2000/60 EE). Η προτεινόμενη όδευση του αγωγού TAP θα διασταυρωθεί με τους παρακάτω ποταμούς και ρεύματα μόνιμης ροής (σε παρενθέσεις αναφέρονται οι κωδικοί της τοποθεσίας που ερευνήθηκε): Πίνακας 1-1 Περιοχή Παραπόταμος (από ανατολικά προς δυτικά) Διελεύσεις της όδευσης του αγωγού TAP από υδάτινα ρεύματα μόνιμης ροής (Ελλάδα: τμήμα Νέα Μεσημβρία Ελληνοαλβανικά σύνορα) Συντεταγμένες σημείου δειγματοληψίας (κοντά στο σημείο διέλευσης) Ημερομηνίες δειγματοληψίας Ιούνιος 2011 1 Ιούλιος 2011 2 Ax1 Αξιός X: 386135 Y: 4509398 19 Ιουνίου 2011 Vr1 Βαρδαρόβασης X: 385464 Y: 4509308 19 Ιουνίου 2011 Lu1 Λουδίας X: 365463 Y: 4509518 19 Ιουνίου 2011 C66 Κανάλι 66 X: 345879 Y: 4510579 18 Ιουνίου 2011 X: 40 44, 12 N Y: 022 39,21 E 22-24 Ιουλίου 2011 X: 40 44, 12 N Y: 022 39,21 E 22-24 Ιουλίου 2011 X: 40 43, 78 N Y: 022 26,03 E 22-24 Ιουλίου 2011 X: 40 44, 57N Y: 022 10,24 E 22-24 Ιουλίου 2011 1 Ολοκληρωμένη μελέτη πεδίου από τους Ζoγκάρης & συνεργάτες 2 Μόνο δειγματοληψία και ανάλυση υδάτων και ιζημάτων, που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο 2011 από μία ανεξάρτητη ομάδα επιστημόνων (εργαστήριο ΑΝΔΡΕΟΥ). Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται αναλυτικά σε ξεχωριστή έκθεση. Κάποια από αυτά τα αποτελέσματα ενσωματώνονται σε αυτή την έκθεση ώστε να επιτρέψουν τη σύγκριση ανάμεσα στις εποχές.

Σελίδα 5 από 52 Παραπόταμος Περιοχή (από ανατολικά προς δυτικά) GR1 Γραμματικό X:316501 Y: 4506113 Συντεταγμένες σημείου δειγματοληψίας (κοντά στο σημείο διέλευσης) Ημερομηνίες δειγματοληψίας δεν υπάρχουν δεδομένα 18 Ιουνίου 2011 Ki2 Κοιλάδα X:308118 Y: 4499715 X: 40 33, 43 N Y: 021 42,92 E 18 Ιουνίου 2011 22-24 Ιουλίου 2011 Ρεύμα κάστρου. δεν υπάρχουν δεδομένα 1 X: 40 37,73 N Y: 021 44,04 E LK1 Κανάλι Καστοριάς (Γκιόλη) X:272574 Y: 4481407 17 Ιουνίου 2011 AL1 Αλιάκμονας Ι X:265543 Y: 4484548 17 Ιουνίου 2011 AL2 Αλιάκμονας ΙI X:259804 Y: 4485847 22-24 Ιουλίου 2011 2 X: 40 27, 29 N Y: 021 19,10 E 22-24 Ιουλίου 2011 X: 40 29, 06 N Y: 021 14,11 E 22-24 Ιουλίου 2011 X: 40 29, 56 N Y: 021 09,94 E AL3 Αλιάκμονας ΙIΙ (Βραχοπόταμος) 17 Ιουνίου 2011 X:256479 Y: 4488036 22-24 Ιουλίου 2011 X: 40 30, 67 N Y: 021 07,55 E 17 Ιουνίου 2011 22-24 Ιουλίου 2011 Σχόλια: Ax1: ποταμός Αξιός, βασικό παρακλάδι κοντά στην Ελεούσα Vr1: Βαρδαρόβασης. Παραπόταμος του ποταμού Αξιού Lu1: Ποταμός Λουδίας C66: κανάλι 66 του ποταμού Αλμωπός, παραπόταμος του ποταμού Αλιάκμονα GR1: Ρεύμα Γραμματικού, υδάτινη λεκάνη λίμνης Βεγορίτιδας Ki2: Ρεύμα Κοιλάδα, παραπόταμος της υδάτινης λεκάνης Βεγορίτιδας LK1: κανάλι Γκιόλη (ή το κανάλι υπερχείλισης της λίμνης Καστοριάς) που εκβάλλουν στον ποταμό Αλιάκμονα AL1, AL2: ο άνω Αλιάκμονας, βασικό παρακλάδι με δύο τοποθεσίες, κοντά στην πόλη Άργος Ορεστικό AL 3: Ποταμός Βραχοπόταμος, παραπόταμος του άνω Αλιάκμονα Πηγή: Μελέτη πεδίου ERM (Ιούνιος-Ιούλιος 2011) Το σημείο διέλευσης από του ποταμό Αξιό βρίσκεται κατάντη του φράγματος Ελεούσας, το οποίο είναι ένα παλιό χαμηλό φράγμα. Ο Αξιός είναι ένα από τα μεγαλύτερα ποτάμια της Ελλάδας που πηγάζει κυρίως από τη γειτονική ΠΓΔΜ. Παρόλο που είναι μεγάλης σπουδαιότητας για τη διατήρηση της άγριας ζωής, κυρίως λόγω χαρακτηρισμού του Δέλτα του ως Περιοχή Ramsar (Smardon, 2009) και ένταξης της συνολικής έκτασης του ποταμού στην Ελλάδα ως Περιοχή του Δικτύου Natura 2000, ο Αξιός απειλείται από ρύπανση, μορφολογικές αλλαγές και μειωμένη στάθμη νερού λόγω της εκτεταμένης άρδευσης (Χατζηνικολάου κ.α., 2006). 1 Δεν υπήρχε παροχή 2 Η δειγματοληψία έγινε 1200 μέτρα βόρεια του σημείου διασταύρωσης με τον αγωγό γιατί σε αυτό δεν υπήρχε παροχή

Σελίδα 6 από 52 Ο ποταμός Βαρδαρόβασης είναι παραπόταμος του Αξιού-Βαρδάρη και δέχεται φορτίο οργανικών αποβλήτων από τις γειτονικές βιομηχανίες γάλακτος και από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού. Ο Λουδίας είναι στην πραγματικότητα ένας τεχνητός ποταμός που λειτουργεί ως ένα πολύ πλατύ κανάλι αποστράγγισης (που καταλαμβάνει περιοχές της παλιάς λίμνης στην κοιλάδα των Γιαννιτσών). Όπως και στην περίπτωση του Καναλιού 66, κατασκευάστηκε πριν τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο για την αποστράγγιση των αχανών αρχαίων υγροτόπων που εκτείνονται από τα δυτικά της Θεσσαλονίκης έως τα ανατολικά της Βέροιας και των Γιαννιτσών. Το ρέμα του Γραμματικού είναι ένας μικρός ποταμός που καταλήγει στη λίμνη Βεγορίτιδα, μία λίμνη με μεγάλη αρδευτική χρήση, που έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της στάθμης του νερού. Το ρέμα Κοιλάδα είναι ένας μικρός ποταμός που επίσης καταλήγει στη λίμνη Βεγορίτιδα και η διέλευση της προτεινόμενης όδευσης του αγωγού βρίσκεται κατάντη των εγκαταστάσεων επεξεργασίας νερού της Πτολεμαίδας. Ο αγωγός διέρχεται, επίσης, από την εκροή της λίμνης Καστοριάς (γνωστή και ως κανάλι Γκιόλη), με το σημείο διασταύρωσης να βρίσκεται ανάντη της συμβολής με τον Αλιάκμονα και κατάντη των εγκαταστάσεων επεξεργασίας νερού της Καστοριάς. Οι θέσεις AL1, AL2 και AL3 αντιστοιχούν στον ποταμό Αλιάκμονα και σε έναν από τους παραποτάμους του (Βραχοπόταμος). Ο Αλιάκμονας είναι ένα από τα μεγαλύτερα ποτάμια της Ελλάδας που ρέει αποκλειστικά σε Ελληνικό έδαφος. Μία σειρά από τέσσερα μεγάλα φράγματα βρίσκονται κατάντη του ποταμού, ανάντη της Βέροιας και τα νερά τους χρησιμοποιούνται για ηλεκτροπαραγωγή, άρδευση και ύδρευση.

Σελίδα 7 από 52 Σχήμα 1-1 Σημεία δειγματοληψίας στις διασταυρώσεις με ποταμούς (Ιούνιος 2011) Πηγή: ERM (2011) Παρακάτω, στον Πίνακας 1-2 παρουσιάζονται οι βασικές πληροφορίες σχετικά με τις υδάτινες λεκάνες των κύριων ποταμών που διασταυρώνει η όδευση του αγωγού TAP. Πίνακας 1-2 Όνομα ποταμού Βασικές πληροφορίες για τους δύο μεγαλύτερους ποταμούς που διασταυρώνει ο αγωγός TAP στην Ελλάδα Μήκος ποταμού (χλμ) Λεκάνη απορροής (χλμ 2 ) Απορροή (χλμ 3 /έτος) Αριθμός μεγάλων φραγμάτων (>15 μέτρων) Αξιός 24604 3,62 380 17 Αλιάκμονας 8880 2,7 310 3 Πηγή: Σκουληκίδης κ.α. (2009)

Σελίδα 8 από 52 2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Σύμφωνα με την Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά, έγινε ανάλυση των παρακάτω παραμέτρων: Υδρο-μορφολογία Ποιότητα υδάτων Ιζήματα Υδατική οικολογία o Βιότοποι και χλωρίδα o Φυτοπλαγκτόν (Διάτομα) o Μακροασπόνδυλα o Ιχθείς 2.1 Παρόχθιοι οικότοποι και υδρο-μορφολογία (Αξιολογήθηκαν τον Ιούνιο 2011) Η ποιότητα των παρόχθιων οικοτόπων αξιολογήθηκε σύμφωνα με τον Δείκτη Εκτίμησης Παρόχθιας Βλάστησης (QBR) (Munné et al., 2003). Ο δείκτης QBR αναπτύχθηκε αρχικά για τα Μεσογειακά ρέματα, προκειμένου να παρέχει μία γρήγορη και τυποποιημένη αξιολόγηση των παραποτάμιων βιοτόπων, με τη χρήση εύκολα αναγνωρίσιμων και μετρήσιμων στοιχείων της παρόχθιας βλάστησης, καθώς και επιλεγμένων χαρακτηριστικών των συνθηκών του ρέματος. Ο δείκτης QBR υπολογίζεται οπτικά επιτόπου και η αξιολόγηση χρειάζεται από 10 έως 20 λεπτά για να ολοκληρωθεί. Ο δείκτης βασίζεται σε τέσσερις μετρήσεις ποιότητας του παρόχθιου οικότοπου, οι οποίες περιλαμβάνουν: Συνολική παραποτάμια κάλυψη, δομή κάλυψης, ποιότητα κάλυψης και τροποποιήσεις καναλιού (Χατζηνικολάου κ.α., 2011). Μετά τη συμπλήρωση της τυποποιημένης φόρμας πεδίου δύο όψεων, ο τελικός δείκτης QBR προκύπτει από το άθροισμα των τεσσάρων μετρήσεων. Η βαθμολογία των τεσσάρων μετρήσεων κυμαίνεται από 0 (χαμηλή ποιότητα) έως 25 (υψηλή) και η συνολική βαθμολογία του δείκτη QBR από 0 (χαμηλή ποιότητα) έως 100 (υψηλή). Το ποσοστό της παραποτάμιας κάλυψης και η υδρόβια βλάστηση εκτιμήθηκαν οπτικά, όπως και η σύνθεση υποστρώματος 1 η οποία εκτιμήθηκε με χρήση της κλίμακας Wentworth (Wentworth, 1 Μία ανεξάρτητη ανάλυση για τη σύνθεση των ιζημάτων έχει πραγματοποιηθεί από τα εργαστήρια Ανδρέου και παρουσιάζεται σε ξεχωριστή έκθεση

Σελίδα 9 από 52 1922). Η απορροή υπολογίστηκε από το πλάτος, το βάθος και τη ροή που μετρήθηκαν με τη χρήση μέτρου ή τηλέμετρου και ενός μετρητή ροής Swoffer 2000, σύμφωνα με την μέθοδο που προτείνουν οι Horne & Goldman (1983). Για κάθε σημείο διασταύρωσης, οι παρατηρήσεις ενσωματώνονται στο δείκτη QBR ή παρουσιάζονται στο Παράρτημα II. Δεν έγινε χρήση μακροπρόθεσμων υδρολογικών δεδομένων. Πίνακας 2-1 Διαβάθμιση του Δείκτη Εκτίμησης Παρόχθιας Βλάστησης (QBR) Παρόχθιοι οικότοποι σε φυσικές συνθήκες 95 Μικρή όχληση 75-90 Μέτρια όχληση 55-70 Σημαντική τροποποίηση οικοτόπου 30-50 Ακραία υποβάθμιση 25 Πηγή: Χατζηνικολάου κ.α. (2011) 2.2 Ποιότητα υδάτων: Φυσικοχημικές παράμετροι Οι παρακάτω φυσικο-χημικές παράμετροι 1 μετρήθηκαν τον Ιούνιο του 2011: Κορεσμός διαλυμένου οξυγόνου (DO%) Συγκέντρωση διαλυμένου οξυγόνου (do) Βιολογική απαίτηση οξυγόνου (BOD 5 ) Θερμοκρασία νερού (WT) ph Αγωγιμότητα (Cnd) Αλατότητα (Sl ) Ολικά διαλυμένα στερεά (TDS) Θολερότητα (Trb) Συγκέντρωση νιτρικών αλάτων (-NO 3 ) 1 Μία πρόσθετη λίστα παραμέτρων μετρήθηκε τον Ιούλιο του 2011 από μία ανεξάρτητη ομάδα επιστημόνων (Εργαστήρια Ανδρέου). Τα πρότυπα, η μεθοδολογία συλλογής και οι παράμετροι αποθήκευσης από τη δειγματοληψία του Ιουλίου 2011 παρουσιάζονται σε ξεχωριστή έκθεση, ενώ κάποια από τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στην παρούσα έκθεση για λόγους σύγκρισης.

Σελίδα 10 από 52 Συγκέντρωση νιτρωδών αλάτων (-NO 2 ) Συγκέντρωση αμμωνίας (-NH 4 ) Συγκέντρωση ορθοφωσφορικού άλατος (-PO 4 ) Οι μετρήσεις κορεσμού διαλυμένου οξυγόνου (DO%), συγκέντρωσης (mg/l) διαλυμένου οξυγόνου και θερμοκρασίας νερού πραγματοποιούνται με χρήση ενός οξυγονομέτρου YSI 55. Επιπλέον, δύο δείγματα νερού συλλέχθηκαν σε φιάλες 300 ml BOD και σφραγίστηκαν σε σκοτάδι και θερμοκρασία 20 C. Το BOD 5 μετρήθηκε ως η διαφορά του μετρημένου διαλυμένου οξυγόνου κατά το χρόνο συλλογής και της ίδιας μέτρησης πέντε ημέρες αργότερα με χρήση ενός οξυγονομέτρου (YSI 55). Η αγωγιμότητα, τα ολικά διαλυμένα στερεά (TDS), η αλατότητα και το ph μετρήθηκαν με ένα φορητό πολύμετρο HACH (HQ30d) και τους κατάλληλους αισθητήρες (CDC401, PHC101). Η θολερότητα μετρήθηκε με ένα φορητό μετρητή θολερότητας OAKTON (T- 100). Επίσης, συλλέχθηκαν δείγματα νερού σε πλαστικές φιάλες, τα οποία φιλτραρίστηκαν και αναλύθηκαν για P-PO 4 (mg/l), N-NH 4, N-NO 2, N-NO 3 (mg/l) με χρήση ενός φορητού φασματοφωτομέτρου MERCK (NOVA 60) και τα κατάλληλα τεστ KIT-cell (P:1.14543.0001, NH 4 : NO 2 :1.14547.0001, NO 3 :). Η αξιολόγηση της ποιότητας στις τοποθεσίες δειγματοληψίας σύμφωνα με τις φυσικο-χημικές παραμέτρους βασίστηκε στα παρακάτω: Brunel et al. (1997) για N-NH4 και P-PO4, Σκουληκίδης κ.α. (2006) για N-NO3 Dunette & O Brien (1992) και Petts & Eduljee (1994) για BOD5 Τα όρια τιμών που ορίζει η Οδηγία 2006/44 της ΕΕ για τα είδη κυπρίνων. Η αξιολόγηση αγωγιμότητας έγινε με βάση τα κριτήρια της USGS ( διαθέσιμα στη διεύθυνση http://water.epa.gov/type/rsl/monitoring/vms59.cfm). 2.3 Ιζήματα Τον Ιούνιο του 2011 έγινε οπτική αξιολόγηση της σύνθεσης των ιζημάτων σε κάθε σημείο διέλευσης. Μία αναλυτική ποσοτική ανάλυση για τη σύνθεση του ιζήματος πραγματοποιήθηκε τον

Σελίδα 11 από 52 Ιούλιο του 2011 από τα εργαστήρια Α.ΑΝΔΡΕΟΥ & Σια Ε.Ε. και παρουσιάζεται σε ξεχωριστή τεχνική έκθεση. 2.4 Φυτοβένθος (Διάτομα) Η τεκμηρίωση και η έκθεση για τα διάτομα πραγματοποιήθηκε από έναν ανεξάρτητο εμπειρογνώμονα 1 και παρουσιάζεται σε μια ξεχωριστή τεχνική έκθεση. Συνεπώς, στο παρών παρουσιάζεται μόνο μία σύντομη περιγραφή της μεθοδολογίας και των αποτελεσμάτων. Ακολουθώντας τα Ευρωπαϊκά πρότυπα (CEN, 2001), έγινε επεξεργασία των δειγμάτων που συλλέχθηκαν ώστε να προκύψουν εναιωρήματα του κελύφους των διατόμων χωρίς οργανικές ύλες. Αυτό επιτεύχθηκε μέσω οξείδωσης με υπεροξείδιο του υδρογόνου 33%, και με εφαρμογή θερμότητας για την επιτάχυνση της αντίδρασης. Στη συνέχεια, έγινε προσθήκη υδροχλωρικού οξέως για την αφαίρεση του ανθρακικού ασβεστίου, το οποίο μπορεί να καθιζάνει κατά την τοποθέτηση στην αντικειμενοφόρο και να παρεμποδίσει την παρατήρηση των κελυφών (frustules). Για την προετοιμασία των μόνιμων αντικειμενοφόρων, μία σταγόνα του εναιωρήματος αποξηράνθηκε σε μία καθαρή καλυπτρίδα σε θερμοκρασία δωματίου. Η πυκνότητα των διατόμων στην αντικειμενοφόρο ήταν τέτοια, ώστε η κυρίαρχη ταξινομική ομάδα ήταν εύκολο να αναγνωριστεί και να καταμετρηθεί. Οι παράγοντες που συντελούν στις μη τυχαίες κατανομές (όπως οι ακραίες τιμές) ελαχιστοποιήθηκαν με την προσθήκη μιας επιφανειοδραστικής ουσίας. Χλωριδικοί κατάλογοι εισήχθησαν στο λογισμικό OMNIDIA, ένα λογισμικό που χρησιμοποιείται ευρέως στο Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και τη Γαλλία (Lecointe et al. 1993) και το οποίο δημιουργήθηκε για τη διαχείριση βάσεων δεδομένων διατόμων με ταξινομικά και οικολογικά στοιχεία, καθώς και λίστες διατόμων που προκύπτουν από τις αναλύσεις των δειγμάτων πεδίου. Ο άλλος στόχος του OMNIDIA είναι ο υπολογισμός των υπαρχόντων δεικτών ποιότητας νερού με βάση τα διάτομα, καθώς και η περιγραφή των χαρακτηριστικών ποταμού με χρήση της ειδικής σύνθεσης της κοινότητας των διατόμων. Η ανάλυση βασίστηκε σε αρκετούς δείκτες, από τους οποίους ο δείκτης IPS 2 θεωρείται ο πιο κατάλληλος. 1 Joan Goma, βλέπε έκθεση με ημερομηνία Οκτωβρίου 2011 2 IPS: Indice de Polluo-sensibilité (Cemagref 1982)

Σελίδα 12 από 52 2.5 Μακροασπόνδυλα Το Ελληνικό Σύστημα Αξιολόγησης (HES) (Αρτεμιάδου & Λαζαρίδου, 2005), διορθωμένο σύμφωνα με τον Χατζηνικολάου κ.α. (2006), χρησιμοποιήθηκε για την αξιολόγηση της ποιότητας των υδάτων αναφορικά με την πανίδα μακροασπόνδυλων στα γλυκά νερά. Η ερμηνεία του δείκτη HES σύμφωνα με τις υποχρεωτικές κατηγορίες ποιότητας της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Νερά γίνεται με βάση τον παρακάτω πίνακα 1 : Πίνακας 2-2 Κατηγορίες ποιότητας δείκτη μακροασπόνδυλων στα γλυκά νερά Εννια-βάθμια κλίμακα του HES Ποιότητα 5 Υψηλή 4,5 Υψηλή 4 Καλή 3,5 Καλή 3 Μέτρια 2,5 Μέτρια 2 Χαμηλή 1,5 Χαμηλή 1 Κακή Πηγή: Αρτεμιάδου & Λαζαρίδου (2005) Κατά τη διάρκεια της μελέτης πεδίου τον Ιούνιο του 2011, η μέθοδος δειγματοληψίας των βενθικών μικροασπόνδυλων ήταν η ημιποσοτική μέθοδος kick and sweep 3 λεπτών (Armitage & Hoger, 1994), με χρήση ενός τυπικού διχτύου (επιφάνεια 575 cm 2, μέγεθος πλέγματος 0,9 mm, βάθος 40 cm). Έγινε δειγματοληψία σε όλους τους υπάρχοντες τύπους οικοτόπων εντός ρεμάτων σε κάθε τοποθεσία (πυθμένας μακρόφυτων, συσσωρεύσεις ξύλων, εμπόδια, φυσικά ή τεχνητά υποστρώματα σε υφάλους, διαδρομές και λεκάνες), σύμφωνα με τον Πίνακα Αφθονίας Ελληνικών Οικοτόπων (Greek Habitat Richness Matrix) ( (Χατζηνικολάου κ.α., 2006). Σε αδιάβατες τοποθεσίες, έγινε δειγματοληψία και στις δύο όχθες. Τα δείγματα μακροασπόνδυλων διατηρήθηκαν σε διάλυμα φορμαλδεϋδης 4% και μεταφέρθηκαν σε εργαστήριο όπου ομαδοποιήθηκαν και αναγνωρίστηκαν ταξινομικά έως το επίπεδο της οικογένειας 2. 1 τροποποιημένο από το πρωτότυπο (Αρτεμιάδου & Λαζαρίδου, 2005) 2 Όλα τα δείγματα συλλέχθηκαν από το ίδιο άτομο (Δρ. Γ. Χατζηνικολάου) με χρήση ενός τυπικού διχτύου. Στη συνέχεια, τα δείγματα ομαδοποιήθηκαν και αναγνωρίστηκαν υπό την επίβλεψη του Α. Πατσιά. Επομένως, τυχόν αποκλίσεις κατά τη συλλογή ή/και ανάλυση των δειγμάτων είναι σχεδόν ίδιες για όλα τα δείγματα.

Σελίδα 13 από 52 2.6 Ιχθυοπανίδα Οι ιχθείς χρησιμοποιούνται ως δείκτης ποιότητας υδάτων σε αυτή την μελέτη, με βάση την αρχή του Δείκτη Βιοτικής Ακεραιότητας (IBI), ο οποίος βασίζεται στο γεγονός ότι οι κοινότητες ιχθύων ανταποκρίνονται στις ανθρωπογενείς τροποποιήσεις των υδρόβιων οικοσυστημάτων με έναν προβλέψιμο και μετρήσιμο τρόπο. Σε αυτή τη συγκεκριμένη εφαρμογή της οικολογικής αξιολόγησης βάσει των ιχθύων δεν είναι εφικτή η εφαρμογή των προϋπαρχόντων δεικτών ή του Ευρωπαϊκού Δείκτη Ιχθύων (EFI). Σαν αποτέλεσμα, έχουν χρησιμοποιηθεί μετρήσεις από την εφαρμογή ενός δείκτη που αναπτύχθηκε ειδικά για τη λεκάνη απορροής του άνω Αλιάκμονα (Οικονόμου κ.α. 2009). Πρόκειται για ad hoc εφαρμογή, η οποία είναι και προκαταρκτική. Η ερμηνεία του δείκτη γίνεται σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα: Πίνακας 2-3 Δείκτης Ιχθύων Γλυκών Υδάτων: τυχαία αριθμητικά μέσα όρια για ταξινόμηση της βιολογικής ακεραιότητας με βάση τον προκαταρκτικό δείκτη ιχθύων (μέσος όρος τιμών) για επτά μετρήσεις Κλίμακα συνθηκών Τυχαία αριθμητικά μέσα όρια για προκαταρκτική ταξινόμηση (Κατηγορίες ποιότητας) Αναφορά 4,5 5,0 Καλή 3,0 4,4 Μέτρια 2,1-2,9 Χαμηλή 1,6 2,0 Κακή 1,0-1,5 Πηγή: Οικονόμου κ.α. (2009) Η μελέτη πεδίου στα σημεία διέλευσης του αγωγού TAP τον Ιούνιο του 2011 περιελάμβανε τη χρήση μιας φορητής συσκευής ηλεκτραλιείας 24 volt (Smith-Root L24). Η ηλεκτραλιεία εφαρμόσθηκε σύμφωνα με τις προδιαγραφές που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος FAME της ΕΕ (FAME 2004), τροποποιημένες σύμφωνα με τις απαιτήσεις και τους περιορισμούς του Έργου. Η δειγματοληψία ιχθύων επιτεύχθηκε και στις 10 τοποθεσίες των διελεύσεων. Τα ψάρια αναγνωρίστηκαν, μετρήθηκαν στο μήκος τους (σε όρους κατηγορίας μεγέθους) και τα δείγματα απελευθερώθηκαν ξανά στην τοποθεσία δειγματοληψίας. Μόνο μία δειγματοληψία έγινε σε κάθε τοποθεσία και η διαμήκης απόσταση που καλύφθηκε ανάμεσα στα σημεία δειγματοληψίας ήταν τουλάχιστον 100 μέτρα ποταμού (σύνολο, μία όχθη ή δύο όχθες των τμημάτων του ποταμού ανάλογα με την προσβασιμότητα). Προκειμένου η δειγματοληψία να είναι αντιπροσωπευτική της τοποθεσίας, έγινε δειγματοληψία σε όλους τους τύπους οικοτόοπων εντός του ρέματος σε κάθε τοποθεσία (πυθμένας μακρόφυτων, συσσωρεύσεις ξύλων, εμπόδια, φυσικά ή τεχνητά υποστρώματα σε υφάλους, διαδρομές και λεκάνες).

Σελίδα 14 από 52 3 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 Υδρο-μορφολογία ποταμού, φυσικοχημικά και οικολογικά δεδομένα για κάθε σημείο δειγματοληψίας (μελέτη πεδίου: Ιούνιος 2011) Όλες οι εικόνες που παρουσιάζονται παρακάτω στην Ενότητα 3.1 έχουν ληφθεί από την ERM. ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΞΙΟΣ (Ax1) Όνομα Ax1 Συντεταγμένες X: 386135 Y: 4509398 τοποθεσίας: Ποταμός: Αξιός Λεπτομέρειες Ημερομηνία: 19/6/2011 Ώρα: 15:00 δειγματοληψίας Λεκάνη Αξιός ποταμού: Ποιότητα υδάτων Βενθικά μακροασπόνδυλα: Καλή Υψόμετρο 12 μέτρα από επιφάνεια θάλασσας Ιχθύες: Καλή (αλλά το EFI: δεν είναι εφαρμόσιμο ) Γεωλογία: Αλλούβια Παρόχθια ποιότητα QBR: 40 / 100 Μορφή Συμμετρική Πλάτος 110 μέτρα κοιλάδας: Απορροή: 37,75 m 3 /s Μέγιστο βάθος: 1.5 μέτρο

Σελίδα 15 από 52 Θερμοκρασία νερού: 23,2 o C Αλατότητα: 0,19 Διαλυμένο οξυγόνο: 7,8 mg/l Κορεσμός οξυγόνου: 91,6 % BOD 5 : 6,025 mg/l ph: 8,11 Θολερότητα: 36,9 NTU Αγωγιμότητα: 0,388 ms/cm Ολικά διαλυμένα στερεά: 186,7 mg/l P-PO 4 : 0,15 mg/l N-NH 4 : 0,02 mg/l N-NO 2 : 0,04 mg/l N-NO 3 : 0,76 mg/l Ιχθυοπανίδα: Τοποθεσία με αφθονία ιχθυοπανίδας (συλλέχθηκαν 11 είδη σε δύο τοποθεσίες δειγματοληψίας). Οι πληθυσμοί ιχθύων είναι πολύ πυκνοί με διαφορετικές κατηγορίες μεγέθους και υγιή αριθμό μεγάλων δειγμάτων. Οι βιότοποι της κοίτης κυριαρχούνται από το Rhodeus meridionalis, αλλά οι βιότοποι σε σημεία γρήγορης ροής κυριαρχούνται κυρίως από Chondrostoma, Vimba, Alburnoides, Alburnus. Τα είδη ιχθύων σε βαθύτερα νερά και τα μεγάλα είδη περιλαμβάνουν τα Barbus macedonicus, Chondrostoma vardarense και Squalius vardarense. Η παρουσία ξενικών ειδών είναι σχετικά χαμηλή, με την εξαίρεση του είδους Pseudorasbora parva. Η ηλεκτραλιεία δεν ήταν εφικτό να πραγματοποιηθεί ακριβώς στην τοποθεσία του σημείου διέλευσης, αλλά έγινε ακριβώς ανάντη, κάτω από το φράγμα Ελεούσας. Η τοποθεσία αξιολογείται ως «καλή» με χρήση του προκαταρκτικού δείκτη ιχθύων. Τα στοιχεία των μετρήσεων που είναι χαμηλά, περιλαμβάνουν αριθμούς μόνο για τα είδη που παρουσιάζονται και το ποσοστό των ειδών αυτών. Ωστόσο, η τοποθεσία βρίσκεται ακριβώς κάτω από το φράγμα, το οποίο μπορεί να κατακερματίζει τους πληθυσμούς των ιχθύων (αυτό δεν είναι έκδηλο μέσω της εφαρμογής των συγκεκριμένων μετρήσεων αυτού του δείκτη). Άλλα στοιχεία της πανίδας: Αφθονία σε ιχθυοβόρα πτηνά και άλλα παρυδάτια πουλιά, συμπεριλαμβανομένων των παρακάτω: Egretta garzetta (περισσότερα από 5 άτομα: 5+), Nycticorax nycticorax (5 άτομα), Ardea purpurea (x), Phalacrocorax carbo (5+), Sterna hirundo (x+), Charadrius dubius (x), Buteo sp. (x). Αφθονία σε Pelophylax sp. (είδος βαλτοβάτραχου) Δεν υπήρξε καμία ένδειξη παρουσίας βίδρας (Lutra lutra). Ερευνήθηκε ένα πολύ μικρό τμήμα της κοίτης (200 μέτρα) και οι συνθήκες δεν ήταν ιδανικές για εντοπισμό-παρατήρηση τοποθεσίας, ιχνών ή ενδείξεων βίδρας (παχιά παραποτάμια βλάστηση, χωρίς γέφυρες, κλπ.). Επομένως, το είδος ενδέχεται να υπάρχει και να παρατηρηθεί εδώ καθώς υπάρχει άφθονη κάλυψη και τροφή.

Σελίδα 16 από 52 ΒΑΡΔΑΡΟΒΑΣΗΣ (Vr1) Όνομα Vr1 Συντεταγμένες X: 385464 Y: 4509308 τοποθεσίας: Ποταμός: Βαρδαρόβασης Λεπτομέρειες δειγματοληψίας Ημερομηνία: 19/6/2011 Ώρα: 13:00 Λεκάνη Αξιός ποταμού: Ποιότητα υδάτων Βενθικά μακροασπόνδυλα: Κακή Υψόμετρο 12 μέτρα από Ιχθύες Κακή (EFI: επιφάνεια Χαμηλή) θάλασσας Γεωλογία: Αλλούβια Παρόχθια ποιότητα QBR: 25 / 100 Μορφή Συμμετρική Πλάτος υδάτων: 20 μέτρα κοιλάδας: Απορροή: 0,1 m 3 /s Μέγιστο βάθος: 0.25 μέτρα

Σελίδα 17 από 52 Θερμοκρασία νερού: Αλατότητα: 27,4 oc 0,30 Διαλυμένο οξυγόνο: 6,66mg/l Κορεσμός οξυγόνου: 84,1% BOD5: 5,48mg/l ph: 7,9 Θολερότητα: 7,99NTU Αγωγιμότητα: 0,621 ms/cm Ολικά διαλυμένα στερεά: 302,0mg/l P-PO 4 : 3,10 mg/l N-NH 4 : 2,40 mg/l N-NO 2 : 0,063 mg/l N-NO 3 : 0,11 mg/l Ιχθυοπανίδα: Τοποθεσία φτωχή σε ιχθυοπανίδα (συλλέχθηκαν μόνο 3 είδη). Οι πληθυσμοί ιχθύων είναι πολύ αραιοί. Παρουσία μόνο ξενικών ειδών (Gambusia holbrooki, Pseudorasbora parva, Carassius gibelio). Η τοποθεσία αξιολογείται ως «κακή» με χρήση του προκαταρκτικού δείκτη ιχθύων, καθώς όλες σχεδόν οι μετρήσεις είναι χαμηλές και η κυριαρχία μικρής πυκνότητας ξενικών ειδών ιχθύων είναι ενδεικτικά στοιχεία των υποβαθμισμένων συνθηκών. Ωστόσο, η πρόσβαση στην τοποθεσία ήταν πολύ περιορισμένη και αντίστοιχα, η δειγματοληψία της περιοχής ήταν περιορισμένη. Άλλα στοιχεία της πανίδας: Η τοποθεσία μπορεί να διαθέτει κοινότητες με ελόβια πτηνά, ωστόσο δεν εντοπίστηκαν πολλά είδη κατά την επίσκεψη: Tachybaptus rufficolis (2), Cucculus canorus (1). Δεν υπήρξε καμία ένδειξη παρουσίας βίδρας (Lutra lutra). Ερευνήθηκε ένα πολύ μικρό τμήμα της κοίτης (200 μέτρα) και οι συνθήκες δεν ήταν ιδανικές για εντοπισμό-παρατήρηση τοποθεσίας, ιχνών ή ενδείξεων βίδρας (παχιά παραποτάμια βλάστηση, χωρίς γέφυρες, κλπ.). Επομένως, το είδος ενδέχεται να υπάρχει και να παρατηρηθεί εδώ καθώς υπάρχει άφθονη κάλυψη και τροφή. Γενικά η τοποθεσία ήταν ρυπασμένη με πολύ φτωχή υδάτινη ζωή.

Σελίδα 18 από 52 ΠΟΤΑΜΟΣ ΛΟΥΔΙΑΣ (Lu1) 1 Όνομα Lu1 Συντεταγμένες X: 365463 Y: 4509518 τοποθεσίας: Ποταμός: Λουδίας Λεπτομέρειες δειγματοληψίας Ημερομηνία: 19/6/2011 Ώρα: 10:00 Λεκάνη Λουδίας ποταμού: Ποιότητα υδάτων Βενθικά μακροασπόνδυλα: Χαμηλή Υψόμετρο 7 μέτρα από Ιχθύες Καλή (αλλά το EFI: επιφάνεια δεν είναι Γεωλογία: θάλασσας εφαρμόσιμο ) Αλλούβια Παρόχθια ποιότητα QBR: 15 / 100 Μορφή Συμμετρική Πλάτος υδάτων: 57 μέτρα κοιλάδας: Απορροή: 2,85 m 3 /s Μέγιστο βάθος: 2 μέτρα 1 Λόγω των επιπρόσθετων εργασιών βελτιστοποίησης της όδευσης που πραγματοποιήθηκαν μετά τις βασικές δραστηριότητες έρευνας πεδίου του Ιουνίου / Ιουλίου 2011, η όδευση του αγωγού δεν διέρχεται άμεσα από τον ποταμό Λουδία. Ωστόσο, τα αποτελέσματα πεδίου για τον ποταμό Λουδία έχουν διατηρηθεί σε αυτή την έκθεση, καθώς η περιοχή δειγματοληψίας είναι κοντά στα νέα σημεία διέλευσης των παραπόταμων του Λουδία και, επομένως, είναι σχετικά.

Σελίδα 19 από 52 Θερμοκρασία νερού: 23,0 o C Αλατότητα: 0,29 Διαλυμένο οξυγόνο: 3,85mg/l Κορεσμός οξυγόνου: 44,0% BOD 5 : 5,15mg/l ph: 7,65 Θολερότητα: 7,5 NTU Αγωγιμότητα: 0,595 ms/cm Ολικά διαλυμένα στερεά: 289,0 mg/l P-PO 4 : 0,24 mg/l N-NH 4 : 0,152 mg/l N-NO 2 : 0,072 mg/l N-NO 3 : 0,75 mg/l Ιχθυοπανίδα: Τοποθεσία με αφθονία ιχθυοπανίδας (συλλέχθηκαν 10 είδη σε μια πολύ περιορισμένη περιοχή που ήταν προσβάσιμη για δειγματοληψία). Οι πληθυσμοί ιχθύων ήταν πυκνοί. Λόγω της δυσκολίας πρόσβασης, τα είδη μικρής κατηγορίας μεγέθους κυριαρχούν στο δείγμα (υπάρχουν μεγαλύτερα είδη, όπως επιβεβαιώθηκε από τις συνεντεύξεις με τους ντόπιους ψαράδες). Οι βιότοποι στην κοίτη κυριαρχούνται από Rhodeus meridionalis και Rutilus rutilus, που είναι τυπικά είδη βιοτόπων με τρεχούμενα νερά και αφθονία μακρόφυτων. Η δειγματοληψία για είδη βαθύτερων υδάτων και για μεγαλύτερα είδη ιχθύων δεν ήταν επαρκής, αλλά είναι σίγουρη η παρουσία ποικιλίας τέτοιων ειδών. Η παρουσία ξενικών ειδών είναι σχετικά χαμηλή, καθώς εντοπίστηκαν μόνο τα είδη Gambusia holbrooki και Carassius gibelio. Η τοποθεσία αξιολογείται ως «καλή» με χρήση του προκαταρκτικού δείκτη ιχθύων. Τα στοιχεία των μετρήσεων που είναι χαμηλά, περιλαμβάνουν αριθμούς μόνο για τα είδη που παρουσιάζονται και το ποσοστό των ειδών αυτών. Ωστόσο η δειγματοληψία στην περιοχή ήταν ιδιαίτερα δύσκολη και, στην πραγματικότητα, η κοινότητα είναι παρόμοια με μια λιμναία κοινότητα το τεχνητό κανάλι προφανώς ανήκει σε έναν εντελώς διαφορετικό τύπο οικοσυστήματος και η εφαρμογή των επιλεγμένων απλών μετρήσεων μπορεί απλώς να δώσει μία γενική εικόνα της ακεραιότητας της βιολογικής κοινότητας ή των περιβαλλοντικών συνθηκών. Παρά την αδυναμία αξιολόγησης των συνθηκών, οι παρατηρήσεις ιχθύων υποδηλώνουν μία άφθονη και υγιή κοινότητα ιχθύων (δηλ., πυκνοί πληθυσμοί, αναπαραγωγή πολλών ειδών, μη κυριαρχία ξενικών ειδών, μεγάλη αφθονία ειδών, αρκετές κατηγορίες μεγέθους και κατηγορίες ηλικίας, κλπ.). Άλλα στοιχεία της πανίδας: Πτηνά που καταγράφηκαν να κάνουν χρήση της παραποτάμιας ζώνης και του διαδρόμου του καναλιού είναι τα: Gallinula chloropus (5+), Falco naumanni (3). Αφθονία του βαλκανικού βατράχου Pelophylax kurtmuelleri (20+). Natrix tesselata (1).

Σελίδα 20 από 52 Δεν υπήρξε καμία ένδειξη παρουσίας βίδρας (Lutra lutra). Ερευνήθηκε ένα πολύ μικρό τμήμα της κοίτης (200 μέτρα) και οι συνθήκες δεν ήταν ιδανικές για εντοπισμό-παρατήρηση τοποθεσίας, ιχνών ή ενδείξεων βίδρας (παχιά παραποτάμια βλάστηση, χωρίς γέφυρες, κλπ.). Επομένως, το είδος ενδέχεται να υπάρχει και να παρατηρηθεί εδώ καθώς υπάρχει επάρκεια πόρων τροφής. Ποικιλόμορφη κοινότητα υδρόβιων φυτών, συμπεριλαμβανομένου του τοπικά σπάνιου είδους Trapa natans.

Σελίδα 21 από 52 ΚΑΝΑΛΙ 66 (C66) Όνομα C66 Συντεταγμένες X: 345879 Y: 4510579 τοποθεσίας: Ποταμός: Κανάλι 66 Λεπτομέρειες δειγματοληψίας Ημερομηνία: 18/6/2011 Ώρα: 16:00 Λεκάνη Αλιάκμονας ποταμού: Ποιότητα υδάτων Βενθικά μακροασπόνδυλα: Χαμηλή Υψόμετρο 35 μέτρα από επιφάνεια θάλασσας Ιχθύες Γεωλογία: Αλλούβια Παρόχθια ποιότητα QBR: 10 / x00 Καλή (αλλά το EFI δεν είναι εφαρμόσιμο) Μορφή Συμμετρική Πλάτος υδάτων: 30 μέτρα κοιλάδας: Απορροή: 6,98 m 3 /s Μέγιστο βάθος: 0,7 μέτρα

Σελίδα 22 από 52 Θερμοκρασία νερού: 26,6 o C Αλατότητα: 0,24 Διαλυμένο οξυγόνο: 8,7 mg/l Κορεσμός οξυγόνου: 110,6 % BOD 5 : 2,650 mg/l ph: 8,49 Θολερότητα: 9,26 NTU Αγωγιμότητα: 0,507 ms/cm Ολικά διαλυμένα στερεά: 245,0 mg/l P-PO 4 : 0,19 mg/l N-NH 4 : 0,187 mg/l N-NO 2 : 0,045 mg/l N-NO 3 : 0,90 mg/l Ιχθυοπανίδα: Τοποθεσία με πλούσια ιχθυοπανίδα (συλλέχθηκαν 6 είδη, ενώ άλλα 3 είδη πιάστηκαν από ντόπιους ερασιτέχνες ψαράδες σε απόσταση 500 μέτρα κατάντη). Οι πληθυσμοί ιχθύων είναι αξιοσημείωτα αραιοί και παρουσιάζουν χαρακτηριστικά χαμηλής πυκνότητας. Τα άτομα με μεγάλο σώμα ή μεγάλης κατηγορίας μεγέθους είναι απόντα ή σπάνια. Η κατάσταση είναι ασυνήθιστη και πιθανότατα οφείλεται στην εποχιακή ρύπανσης (η ρύπανση αυξάνεται κατά την καλοκαιρινή περίοδο όταν ο υδάτινος όγκος μολύνεται σημαντικά από ένα εργοστάσιο φρουτοχυμών και άλλες γεωργικές πηγές ρύπανσης). Οι βιότοποι της κοίτης κυριαρχούνται από Rhodeus meridionalis και Cobitis vardarensis. Η τοποθεσία αξιολογείται ως «καλή» με χρήση του προκαταρκτικού δείκτη ιχθύων. Η μόνη μέτρηση που είναι σχετικά χαμηλή είναι η «εγγενής αφθονία». Ωστόσο, η δειγματοληψία στην περιοχή είναι αρκετά δύσκολη, και στην πραγματικότητα η κοινότητα ήταν φανερά αποδυναμωμένη για το συγκεκριμένο τύπο πεδινού ποτάμιου οικοσυστήματος. Παρόλο που η τοποθεσία είναι ένα τροποποιημένο τεχνητό κανάλι, σήμερα δεν έχουμε γνώση των συνθηκών αναφοράς του, αλλά υπάρχουν υποψίες για μία τοποθεσία με μεγαλύτερη αφθονία ιχθύων (πλουσιότερη πυκνότητα πληθυσμού ιχθύων, αφθονία ειδών, κατηγοριών μεγέθους, αναπαραγωγή περισσότερων ειδών, κλπ.). Εδώ, η εφαρμογή των επιλεγμένων απλών μετρήσεων μπορεί απλώς να προσφέρει μία γενική εικόνα της ακεραιότητας της βιολογικής κοινότητας και, σε αυτή την περίπτωση, έχουν μεγαλοποιήσει τις θετικές πλευρές του δείγματος. Σε αυτή την περίπτωση, η αδυναμία των επιλεγμένων μετρήσεων (συμπεριλαμβανομένου του προβλήματος της «επισκίασης» που αντιμετωπίζουν κάποιες παρόμοιες απλές μετρήσεις, δηλ. της απουσίας ξενικών ειδών) υποδεικνύει την ανάγκη για καλύτερη επιλογή μετρήσεων και βαθμονόμηση του προκαταρκτικού δείκτη ιχθύων. Άλλα στοιχεία της πανίδας: Πτηνά που καταγράφηκαν να κάνουν χρήση της παραποτάμιας ζώνης και του διαδρόμου του καναλιού είναι τα: Oriolus oriolus(x).

Σελίδα 23 από 52 Δεν καταγράφηκε κανένα αμφίβιο. Δεν υπήρξε καμία ένδειξη παρουσίας βίδρας (Lutra lutra). Ερευνήθηκε ένα πολύ μικρό τμήμα της κοίτης (100 μέτρα) και οι συνθήκες δεν ήταν ιδανικές για εντοπισμό-παρατήρηση τοποθεσίας, ιχνών ή ενδείξεων βίδρας (παχιά παραποτάμια βλάστηση, χωρίς γέφυρες, κλπ.). Οι πηγές τροφής είναι ιδιαίτερα φτωχές. Παρόχθιο δάσος με αφθονία ειδών, αλλά κατά τόπους διαταραγμένο: Salix alba (κυρίαρχο είδος), Salix sp., Populus hybrid, Ulmus campestris, Rubus sp., Tamarix sp.. Ξενικά είδη: Robinia pseudoacacia, Salix babylonica.

Σελίδα 24 από 52 ΡΕΜΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ (GR1) Όνομα GR1 Συντεταγμένες X: 316501 Y: 4506113 τοποθεσίας: Ποταμός: Γραμματικό Λεπτομέρειες δειγματοληψίας Ημερομηνία: x8/6/20xx Λεκάνη Αλιάκμονας ποταμού: Ποιότητα υδάτων Βενθικά μακροασπόνδυλα: Μέτρια Υψόμετρο 6x0 μέτρα από Ιχθύες Κακή (EFI: επιφάνεια Κακή) θάλασσας Γεωλογία: Τραβερτίνη Παρόχθια ποιότητα QBR: 85 / 00 Μορφή Βαθιά κοιλάδα Πλάτος υδάτων: 6,3 μέτρα κοιλάδας: Απορροή: 0,22 m 3 /s Μέγιστο βάθος: 0,2 μέτρα

Σελίδα 25 από 52 Θερμοκρασία νερού: 14,8 o C Αλατότητα: 0,19 Διαλυμένο οξυγόνο: 9,67 mg/l Κορεσμός οξυγόνου: 95,7 % BOD 5 : 1,115 mg/l ph: 8,56 Θολερότητα: 13,35 NTU Αγωγιμότητα: 0,398 ms/cm Ολικά διαλυμένα στερεά: 193,4 mg/l P-PO 4 : 0,33 mg/l N-NH 4 : 0,02 mg/l N-NO 2 : 0,04 mg/l N-NO 3 : 1,93 mg/l Ιχθυοπανίδα: Δεν καταγράφηκε κανένα είδος ιχθύος. Η κάλυψη και οι συνθήκες είναι κατάλληλες για είδη ιχθύων, ενώ οι ντόπιοι αναφέρουν ότι τα ψάρια (κυρίως Rutilus sp ή άλλα είδη κυπρίνων) ήταν σε αφθονία πριν από 30 χρόνια. Αναφέρουν ότι μετά την κατασκευή έργων άντλησης υδάτων για γεωργική εκμετάλλευση, τα περισσότερα τμήματα του υδάτινου ρεύματος ξεραίνονται κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και ότι η ιχθείς εξαφανίστηκαν (αυτό συνέβη στις αρχές της δεκαετίας του 1990). Αυτό το ρεύμα επικοινωνεί με τη λίμνη Βεγορίτιδα, αλλά δεν διατηρεί πλέον σύνδεση μαζί της και είναι τεχνητά διακοπτόμενο. Υπάρχουν αναφορές ότι κάποιο είδος καραβίδων κατοικούσε σε αυτό το ρεύμα, αλλά εξαφανίστηκε μαζί με τα άλλα είδη. Βασιζόμενοι σε συνεντεύξεις με τους κατοίκους, η τοποθεσία μπορεί να αξιολογηθεί ως «κακή» βάσει του προκαταρκτικού δείκτη ιχθύων. Άλλα στοιχεία της πανίδας: Πτηνά που καταγράφηκαν να κάνουν χρήση της παραποτάμιας ζώνης και του διαδρόμου του καναλιού είναι τα: Buteo buteo (2). Αφθονία σε αμφίβια: Pelophylax kurtmuelleri (4 ενήλικα. 100 αμφίβια σε στάδιο κάμπιας), Bombina variegata (35 ενήλικα, 100 αμφίβια σε στάδιο κάμπιας). Δεν υπήρξε καμία ένδειξη παρουσίας βίδρας (Lutra lutra). Ερευνήθηκε ένα τμήμα 300 μέτρων της κοίτης. Οι πηγές τροφής είναι ιδιαίτερα φτωχές (απουσία ιχθύων). Παρθένο παραποτάμιο δάσος. Platanus orientalis (dominant), Ulmus campestris, Rubus sp., Corylus sp., Prunus sp. Καθόλου ξένα είδη.

Σελίδα 26 από 52 Ρεύμα ΚΟΙΛΑΔΑ (Ki 2) Όνομα Ki2 Συντεταγμένες X: 308118 Y: 4499715 τοποθεσίας: Ποταμός: Κοιλάδα Λεπτομέρειες δειγματοληψίας Ημερομηνία: 18/6/2 Ώρα: 08:30 Λεκάνη Αξιός ποταμού: Ποιότητα υδάτων Βενθικά μακροασπόνδυλα: Χαμηλή Υψόμετρο 550 μέτρα Ιχθύες Κακή (EFI: από επιφάνεια Κακή) θάλασσας Γεωλογία: Αλλούβια Παρόχθια ποιότητα QBR: 30 / 100 Μορφή Συμμετρική Πλάτος υδάτων: 8 μέτρα κοιλάδας: Απορροή: 1,20 m 3 /s Μέγιστο βάθος: 1\1,5 μέτρα

Σελίδα 27 από 52 Θερμοκρασία νερού: 18,0 o C Αλατότητα: 0,37 Διαλυμένο οξυγόνο: 4,98 mg/l Κορεσμός οξυγόνου: 53,0% BOD 5 : 1,250 mg/l ph: 7,43 Θολερότητα: 6,22 NTU Αγωγιμότητα: 0,751 ms/cm Ολικά διαλυμένα στερεά: 567,0 mg/l P-PO 4 : 0,52 mg/l N-NH 4 : 0,013 mg/l N-NO 2 : 0,094 mg/l N-NO 3 : 1,69 mg/l Ιχθυοπανίδα: Δεν καταγράφηκε κανένα είδος ιχθύος. Ιδιαίτερα ρυπασμένη τοποθεσία. Οι πληθυσμοί ιχθύων έχουν προφανώς εξαφανιστεί λόγω της ρύπανσης. Σύμφωνα με τις συνεντεύξεις με τους κατοίκους, η τοποθεσία μπορεί να αξιολογηθεί ως «κακή» βάσει του προκαταρκτικού δείκτη ιχθύων, καθώς είναι γνωστό ότι διάφορα είδη ιχθύων κατοικούσαν εδώ στο παρελθόν. Άλλα στοιχεία της πανίδας: Πτηνά που καταγράφηκαν να κάνουν χρήση της παραποτάμιας ζώνης και του διαδρόμου του καναλιού είναι τα: Buteo buteo (2). Μικρή ποικιλία σε αμφίβια: Pelophylax kurtmuelleri (3 ενηλ.), Rana dalmatina (3 ενηλ). Δεν υπήρξε καμία ένδειξη παρουσίας βίδρας (Lutra lutra). Ερευνήθηκε ένα τμήμα 100 μέτρων της κοίτης. Οι πηγές τροφής είναι σχεδόν εξαφανισμένες (απουσία ιχθύων). Φτωχό παρόχθιο δάσος στην ακτογραμμή. Salix alba (κυρίαρχο είδος), Rubus sp., Ulmus campestris, Sambucus sp., Prunus sp.. Ξενικά είδη: Populus hybrid.

Σελίδα 28 από 52 ΚΑΝΑΛΙ ΓΚΙΟΛΗ (LK1) Όνομα LK1 Συντεταγμένες X: 272574 Y: 4481407 τοποθεσίας: Ποταμός: Κανάλι Γκιόλη Λεπτομέρειες δειγματοληψίας Ημερομηνία: 17/6/2011 Ώρα: 17:30 Λεκάνη Αλιάκμονας ποταμού: Ποιότητα υδάτων Βενθικά μακροασπόνδυλα: Χαμηλή Υψόμετρο 620 μέτρα Ιχθύες Κακή (EFI: από επιφάνεια Καλή) θάλασσας Γεωλογία: Αλλούβια Παρόχθια ποιότητα QBR: 20 / 100 Μορφή Ασύμμετρη Πλάτος υδάτων: 6,1 μέτρα κοιλάδας: Απορροή: 0,37 m 3 /s Μέγιστο βάθος: 0,3 μέτρα

Σελίδα 29 από 52 Θερμοκρασία νερού: 23,4 o C Αλατότητα: 0,39 Διαλυμένο οξυγόνο: 11,56 mg/l Κορεσμός οξυγόνου: 130,0% BOD 5 : 5,560 mg/l ph: 8,25 Θολερότητα: 5,28 NTU Αγωγιμότητα: 0,793 ms/cm Ολικά διαλυμένα στερεά: 388,0 mg/l P-PO 4 : 0,28 mg/l N-NH 4 : 7,32 mg/l N-NO 2 : 0,133 mg/l N-NO 3 : 1,59 mg/l Ιχθυοπανίδα: Συλλέχθηκε μόνο ένα άτομο, από ένα είδος (Barbus balcanicus). Ιδιαίτερα ρυπασμένη τοποθεσία. Οι πληθυσμοί ιχθύων έχουν σχεδόν εξαφανιστεί λόγω της ρύπανσης. Οι ντόπιοι αγρότες αναφέρουν ότι η τοποθεσία ήταν πλούσια σε χέλια κατά το τέλος της δεκαετίας του 1960. Επίσης, υπάρχουν αναφορές ότι μέχρι προσφάτως υπήρχε παρουσία Barbus, Squalius, Esox, Chondrostoma, Tinca. Μετά τη ρύπανση του καναλιού, από μια υποτιθέμενη δυσλειτουργία ενός εργοστασίου επεξεργασίας λυμάτων, οι ιχθείς εξαφανίσθηκαν. Σύμφωνα με τις συνεντεύξεις με τους κατοίκους, η τοποθεσία μπορεί να αξιολογηθεί ως «κακή» βάσει του προκαταρκτικού δείκτη ιχθύων. Άλλα στοιχεία της πανίδας: Δεν καταγράφηκε κανένα πτηνό που να κάνει χρήση της παραποτάμιας ζώνης και του διαδρόμου του καναλιού. Μικρή ποικιλία σε αμφίβια και υδρόβια ερπετά: Pelophylax kurtmuelleri (8 ενηλ., κανένα σε στάδιο γυρίνου). Υπάρχει παρουσία Emys orbicularis (παρατηρήθηκαν 3 άτομα σε 300 μέτρα του καναλιού), Ωστόσο οι πληθυσμοί είναι πολύ αραιοί και με μικρή πυκνότητα (παρόλο που τα χαρακτηριστικά του βιοτόπου είναι επαρκή). Δεν υπήρξε καμία ένδειξη παρουσίας βίδρας (Lutra lutra). Ερευνήθηκε ένα τμήμα 300 m της κοίτης. Οι πηγές τροφής είναι σχεδόν εξαφανισμένες (καθόλου ή εξαιρετικά λίγοι ιχθείς). Οι ντόπιοι αγρότες που ερωτήθηκαν ανέφεραν ότι υπήρχε παρουσία πληθυσμών βίδρας «πριν πολύ καιρό», όταν ακόμη υπήρχαν πληθυσμοί ιχθύων στο υδάτινο σώμα. Διάφοροι βιότοποι εντός του ρέματος και παραποτάμια. Φτωχό παρόχθιο δάσος στην κοίτη. Είδη δέντρων και θάμνων στην παρόχθια ζώνη: Rubus sp. (κυρίαρχο είδος), Salix alba, Sambucus sp., Ulmus campestris, Prunus sp., Fraxinus angustifolia. Ξενικά είδη: Populus hybrid.

Σελίδα 30 από 52 Ποταμός Αλιάκμονας 1 (AL1) Όνομα AL1 Συντεταγμένες X: 265543 Y: 4484548 τοποθεσίας: Ποταμός: Αλιάκμονας Λεπτομέρειες δειγματοληψίας Ημερομηνία: 17/6/20xx Ώρα: 16:00 Λεκάνη Αλιάκμονας ποταμού: Ποιότητα υδάτων Βενθικά μακροασπόνδυλα: Μέτρια Υψόμετρο 635 μέτρα Ιχθύες: Υψηλή (EFI: από επιφάνεια Καλή) θάλασσας Γεωλογία: Κροκαλοπαγή Παρόχθια ποιότητα QBR: 65 / 100 Μορφή Βαθιά κοιλάδα Πλάτος υδάτων: 18 μέτρα κοιλάδας: Απορροή: 9,64 m 3 /s Μέγιστο βάθος: 0,6 μέτρα

Σελίδα 31 από 52 Θερμοκρασία νερού: 19,3 o C Αλατότητα: 0,16 Διαλυμένο οξυγόνο: 9,65 mg/l Κορεσμός οξυγόνου: 105,4% BOD 5 : 1,645 mg/l ph: 7,80 Θολερότητα: 15,9 NTU Αγωγιμότητα: 0,340 ms/cm Ολικά διαλυμένα στερεά: 164,7 mg/l P-PO 4 : <0,05 mg/l N-NH 4 : <0,01 mg/l N-NO 2 : 0,041 mg/l N-NO 3 : 0,38 mg/l Ιχθυοπανίδα: Τοποθεσία με πλούσια ιχθυοπανίδα (συλλέχθηκαν 7 είδη). Οι πληθυσμοί ιχθύων είναι αραιοί, αλλά η δειγματοληψία στην περιοχή ήταν δύσκολη εξαιτίας τμημάτων με μεγάλο βάθος. Τα ρηχότερα τμήματα κυριαρχούνται από Barbus balcanicus, Gobio bulgaricus, Alburnoides bipunctatus, Squalius vardarensis. Εντοπίστηκαν μόνο είδη που συναθροίζονται στη ροή υδάτων. Συνθήκες με υπερβολική ιλύ στις κοίτες του ποταμού και στα εμπόδια, τα νερά είναι πολύ θολά. Η δειγματοληψία της περιοχής με μια τυποποιημένη διαδικασία είναι πολύ δύσκολη (ενώ η δειγματοληψία εμποδίστηκε περαιτέρω από τη βροχόπτωση). Παρόλα αυτά, τα χαρακτηριστικά από τη δειγματοληψία παρέχουν αρκετά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η ποιότητα της τοποθεσίας χαρακτηρίζεται ως «υψηλή» σύμφωνα με τον προκαταρκτικό δείκτη ιχθύων. Αυτή η αξιολόγηση θα πρέπει να δοθεί με προσοχή, καθώς δεν έχει γίνει επαρκής δειγματοληψία στην περιοχή αναφορικά με την έκταση και την περιοχή κάλυψης. Άλλα στοιχεία της πανίδας: Δεν καταγράφηκε κανένα είδος πτηνών να χρησιμοποιεί την παραποτάμια ζώνη και το διάδρομο του καναλιού (η βροχόπτωση που επικρατούσε κατά τη δειγματοληψία, περιόρισε το διαθέσιμο χρόνο για αναζήτηση και εντοπισμό πτηνών). Δεν καταγράφηκε κανένα αμφίβιο (η βροχόπτωση που επικρατούσε κατά τη δειγματοληψία, περιόρισε τον διαθέσιμο χρόνο για αναζήτηση και εντοπισμό αμφιβίων). Βρέθηκαν ίχνη βίδρας (Lutra lutra) (ένα άτομο). Βρέθηκαν ίχνη αρκούδας (Ursus arctos) (ένα άτομο). Επίσης, βρέθηκαν ίχνη από κυνίδα (όχι αλεπούς). Διάφοροι βιότοποι εντός του ρέματος και παρόχθια. Ετερογενή χαρακτηριστικά βιοτόπου ενισχυμένα από την εξαγωγή άμμου-χάλικα στο παρελθόν. Παρόχθια δάσος με αφθονία

Σελίδα 32 από 52 ειδών, αλλά κατά τόπους διαταραγμένο. Είδη δέντρων και θάμνων στην παρόχθια ζώνη: Salix alba (κυρίαρχο είδος), Alnus glutinosa, Populus alba, Corylus sp., Rubus sp., Tamarix sp.. Ξενικά είδη: Populus hybrid.

Σελίδα 33 από 52 Ποταμός Αλιάκμονας (AL2) Όνομα AL2 Συντεταγμένες X: 259804 Y: 4485847 τοποθεσίας: Ποταμός: Αλιάκμονας Λεπτομέρειες δειγματοληψίας Ημερομηνία: 17/6/2011 Ώρα: 12:30 Λεκάνη Αλιάκμονας ποταμού: Ποιότητα υδάτων Βενθικά μακροασπόνδυλα: Μέτρια Υψόμετρο 680 μέτρα Ιχθύες: Υψηλή από επιφάνεια (EFI: Υψηλή) θάλασσας Γεωλογία: Κροκαλοπαγή Παρόχθια ποιότητα QBR: 80 / 100 Μορφή Συμμετρική Πλάτος υδάτων: 16,7 μέτρα κοιλάδας: Απορροή: 4,60 m 3 /s Μέγιστο βάθος: 0,6 μέτρα

Σελίδα 34 από 52 Θερμοκρασία νερού: 18,8 o C Αλατότητα: 0,16 Διαλυμένο οξυγόνο: 9,71 mg/l Κορεσμός οξυγόνου: 104,6% BOD 5 : 1,650 mg/l ph: 8,50 Θολερότητα: 30,4 NTU Αγωγιμότητα: 0,335 ms/cm Ολικά διαλυμένα στερεά: 160,9 mg/l P-PO 4 : 0,09 mg/l N-NH 4 : <0,01 mg/l N-NO 2 : 0,041 mg/l N-NO 3 : <0,10 mg/l Ιχθυοπανίδα: Τοποθεσία με πλούσια ιχθυοπανίδα (συλλέχθηκαν 6 είδη). Οι πληθυσμοί ιχθύων είναι αρκετά πυκνοί, αλλά η δειγματοληψία στην περιοχή ήταν δύσκολο εξαιτίας των τμημάτων με μεγάλο βάθος. Τα ρηχότερα τμήματα κυριαρχούνται από Barbus balcanicus, Alburnoides bipunctatus, Squalius vardarensis και από έναν ιδιαίτερα σημαντικό μεγάλο πληθυσμό Chondrostoma vardarense. Εντοπίστηκαν μόνο είδη που συναθροίζονται στη ροή υδάτων. Συνθήκες με υπερβολική ιλύ στις κοίτες του ποταμού και στα εμπόδια, τα νερά είναι πολύ θολά. Η δειγματοληψία της περιοχής με μια τυποποιημένη μέθοδο ήταν πολύ δύσκολη, ωστόσο καλύφθηκαν περίπου 380 μέτρα κοίτης κατά τη δειγματοληψία, προσφέροντας μία επαρκή εικόνα των ρηχότερων τμημάτων του συμπλέγματος καναλιών. Παρά τη δυσκολία δειγματοληψίας μιας τέτοιας τοποθεσίας, τα χαρακτηριστικά από τη δειγματοληψία παρέχουν αρκετά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η ποιότητα της τοποθεσίας χαρακτηρίζεται ως «υψηλή» σύμφωνα με τον προκαταρκτικό δείκτη ιχθύων. Στην πραγματικότητα, αυτή η τοποθεσία έχει τη μεγαλύτερη βαθμολογία δείκτη από όλες τις τοποθεσίες που ερευνήθηκαν κατά τη διάρκεια της μελέτης. Άλλα στοιχεία της πανίδας: Δεν καταγράφηκε κανένα είδος πτηνών να χρησιμοποιεί την παρόχθια ζώνη και το διάδρομο του καναλιού (επίσκεψη κατά το μέσο της ημέρας, μικρή προσπάθεια λόγω άλλων προτεραιοτήτων στις εργασίες δειγματοληψίας). Αφθονία σε αμφίβια: Pelophylax kurtmuelleri (10+ ενηλ., παρουσία ατόμων σε στάδιο κάμπιας), Bufo sp. (μόνο άτομα σε στάδιο κάμπιας), Rana graeca (5+ ενηλ.). Βρέθηκαν ίχνη και περιττώματα βίδρας (Lutra lutra) (τουλάχιστον ένα άτομο). Τοποθεσία με αφθονία θηλαστικών: Βρέθηκαν ίχνη αρκούδας (Ursus arctos) (σίγουρα δύο άτομα). Πολύ φρέσκα ίχνη (εντός 24 ωρών). Επίσης, στην παραποτάμια ζώνη βρέθηκαν

Σελίδα 35 από 52 επίσης ίχνη κυνίδων (όχι αλεπού), αλεπούς (Vulpes vulpes), αγριογούρουνου (Sus scrofa), ζαρκαδιού (Capreolus capreolus), κουναβιού (Martes foina) και ασβού (Meles meles). Αξιοσημείωτη ποικιλία παρόχθιων οικοτόπων. Το σύμπλεγμα οικοτόπων εντός του ρεύματος καλύπτει μια πολύ μεγάλη ενεργή περιοχή του καναλιού. Παρόχθιο δάσος με αφθονία ειδών. Είδη δέντρων και θάμνων στην παραποτάμια ζώνη: Populus nigra (κυρίαρχο είδος), Rubus sp., Carpinus sp., Pyracanthus sp., Salix eleagnus, Salix aplexicaulis, Populus alba, Corylus sp., Quercus sp.. Ξενικά είδη: Populus hybrid, Robinia pseudoacacia.

Σελίδα 36 από 52 Αλιάκμονας (Βραχοπόταμος) (AL 3) Όνομα AL3 Συντεταγμένες X: 256479 Y: 4488036 τοποθεσίας: Ποταμός: Βραχοπόταμος Λεπτομέρειες δειγματοληψίας Ημερομηνία: 17/6/2011 Ώρα: 10:00 Λεκάνη Αλιάκμονας ποταμού: Ποιότητα υδάτων Βενθικά μακροασπόνδυλα: Καλή Υψόμετρο 690 μέτρα από Ιχθύες: Υψηλή επιφάνεια (EFI: Καλή) θάλασσας Γεωλογία: Κροκαλοπαγή Παρόχθια ποιότητα QBR: 90 / x00 Μορφή Βαθιά κοιλάδα Πλάτος υδάτων: 6,4 μέτρα κοιλάδας: Απορροή: 0,28 m 3 /s Μέγιστο βάθος: 0,6 μέτρα

Σελίδα 37 από 52 Θερμοκρασία νερού: 15,0 o C Αλατότητα: 0,26 Διαλυμένο οξυγόνο: 10,97 mg/l Κορεσμός οξυγόνου: 109,9% BOD 5 : 3,02 mg/l ph: 8,11 Θολερότητα: 6,08 NTU Αγωγιμότητα: 0,530 ms/cm Ολικά διαλυμένα στερεά: 257,0 mg/l P-PO 4 : <0,05 mg/l N-NH 4 : <0,0x mg/l N-NO 2 : 0,036 mg/l N-NO 3 : 0,41 mg/l Ιχθυοπανίδα: Τοποθεσία αρκετά φτωχή σε ιχθυοπανίδα (συλλέχθηκαν μόνο 4 είδη), αλλά δεν βρέθηκε κανένα ξενικό είδος. Ο πληθυσμός ιχθύων είναι μεγάλος και υπάρχουν πολύ καλές συνθήκες για αναπαραγωγή. Τα νερά κυριαρχούνται από Barbus balcanicus, Squalius vardarensis, Alburnoides bipunctatus, ενώ υπάρχει μια αρκετά σημαντική παρουσία Gobio bulgaricus. Συνθήκες με υπερβολική ιλύ στις κοίτες του ποταμού και στα εμπόδια, αλλά τα νερά δεν είναι θολά. Η τοποθεσία αξιολογείται ως «καλή» με χρήση του προκαταρκτικού δείκτη ιχθύων. Καμία μέτρηση δεν είναι χαμηλή καθώς τα ειδικά χαρακτηριστικά εκπροσωπούνται επαρκώς σε αυτό το άφθονο σε είδη ιχθύων τμήμα. Άλλα στοιχεία της πανίδας: Πτηνά που καταγράφηκαν στην ευρύτερη περιοχή και στην παραποτάμια ζώνη/διαδρόμο καναλιού: Dendrocopus sp. (2), Luscinia megarhynchos (3), Sturnus vulgaris (50), Circus pygargus (x στις περιβάλλουσες καλλιέργειες δημητριακών). Αμφίβια: Παρατηρήθηκαν άτομα του είδους Bombina variegata (5+) σε έναν μικρό συμβάλλον στο κανάλι ρέμα. Βρέθηκαν ίχνη βίδρας (Lutra lutra) (τουλάχιστον ένα άτομο). Βρέθηκαν περιττώματα κουναβιού (Martes foina). Αρκετά μεγάλη ποικιλία παραποτάμιων οικοτόπων. Οι οικότοποι εντός του ρέματος είναι αρκετά πλούσιοι. Παρόχθιο δάσος με αφθονία ειδών. Είδη δέντρων και θάμνων στην παραποτάμια ζώνη: Alnus glutinosa (κυρίαρχο είδος), Rubus sp., Populus alba, Salix alba, Sambucus sp., Cerasus sp., Populus nigra, Corylus sp.. Ξενικά είδη (απομονωμένα άτομα): Populus hybrid, Juglans regia.

Σελίδα 38 από 52 3.2 Σύνοψη αποτελεσμάτων για την υδατική οικολογία 3.2.1 Βενθικά μακροασπόνδυλα Βρέθηκαν 13,783 βενθικά μακροασπόνδυλα στα δείγματα και αναγνωρίστηκαν σε επίπεδο οικογένειας, με εξαίρεση τα Oligochaeta. Τα δείγματα που μελετήθηκαν άνηκαν σε 50 οικογένειες ασπόνδυλων. Η αφθονία κάθε είδους κυμαίνεται από 7,345 (Vr1) έως 214 (Lu1), ενώ η ποικιλότητα κυμαίνεται από 4 οικογένειες (Vr1) έως 21 (AL3). Εκτός από τα Oligochaeta, τα υπόλοιπα είδη της ταξινομικής ομάδας Annelida περιλαμβάνουν είδη των Erpobdellidae, Glossiphoniidae, Hirudinidae και Piscicolidae. Τα μαλάκια περιλαμβάνουν είδη των Ancylidae, Bithyniidae, Lymnaeidae, Physidae, Planorbidae, Unionidae και Valvatidae. Τα αρθρόποδα περιλαμβάνουν τα αραχνοειδή των Argyronetidae, τα οστρακόδερμα τωμ Gammaridae και Asselidae, τα ημίπτερα των Aphelocheiridae και Corixidae, τα πλεκόπτερα των Leuctridae και των Perlidae, τα τριχόπτερα των Glossosomatidae, Hydropsychidae, Hydroptilidae, Lepidostomatidae, Leptoceridae, Limnephilidae, Polycentropodidae και Rhyacophilidae, τα εφημερόπτερα των Baetidae, Caenidae, Ephemerellidae, Heptageniidae και Oligoneuriidae,τα δίπτερα των Athericidae, Ceratopogonidae, Chironomidae, Limoniidae, Simuliidae, Stratiomyidae, Tabanidae και Tipulidae, τα οδοντόγναθα των Calopterygidae, Coenagrionidae, Gomphidae και Platycnemididae, και τα σκαθάρια του νερού των Dytiscidae, Elminthidae, Haliplidae, Hydraenidae, Hydrophilidae και Scirtidae. Σύμφωνα με το HES, η ποιότητα των υδάτων κυμαίνεται από καλή έως κακή (Σχήμα 3-1). Τα βιολογικά δείγματα των βενθικών μακροασπόνδυλων που αντικατοπτρίζουν την προηγούμενη κατάσταση ενός ποταμού, για μια περίοδο αρκετών μηνών (Calow & Petts, 1992), έδειξαν ότι οι τοποθεσίες Ax1 και AL3 ήταν σε καλή κατάσταση. Από την άλλη πλευρά, η τοποθεσία Vr1 είχε κακή ποιότητα, ενώ οι τοποθεσίες Lu1, C66, Ki2 και LK1 είχαν φτωχή ποιότητα.

Σελίδα 39 από 52 Σχήμα 3-1 Αποτελέσματα δείκτη ποιότητας υδάτων για μακροασπόνδυλα γλυκών υδάτων στα σημεία διέλευσης κατά μήκος της όδευσης του αγωγού TAP Πηγή: Δεδομένα μελέτης πεδίου, Ιούνιος 2011 ` 3.2.2 Παρόχθιοι Οικότοποι Η κατάσταση της παρόχθιας βλάστησης, σύμφωνα με το δείκτη QBR, ήταν καλύτερη στους ορεινούς ποταμούς (Αλιάκμονας, Γραμματικό), ενώ στους τεχνητούς ποταμούς, στα κανάλια και στους ποταμούς των πεδινών περιοχών, εξαιτίας της έλλειψης παρόχθιας κάλυψης, δηλαδή ενός ορίου γεωγραφικού πλάτους για την παρόχθια ζώνη, υπήρχαν υποβαθμισμένα παρόχθια δάση. Πίνακας 3-1 Αποτελέσματα δείκτη ποιότητας παρόχθιας βλάστησης στα σημεία διέλευσης κατά μήκος του αγωγού TAP Ποιότητα Τροποποίηση Ολική Περιοχή Παρόχθια κάλυψη Δομή κάλυψης κάλυψης καναλιού βαθμολογία QBR Ax1 0 10 20 10 40 Vr1 0 20 5 0 25 Lu1 0 10 5 0 15 GR1 20 15 25 25 85 Ki2 0 20 10 0 30 C66 0 10 0 0 10 LK1 0 5 5 10 20 AL1 0 15 25 25 65 AL2 15 15 25 25 80 AL3 15 25 25 25 90 Πηγή: Δεδομένα μελέτης πεδίου ERM (Ιούνιος 2011)

Σελίδα 40 από 52 3.2.3 Ιχθυοπανίδα Συλλέχθηκαν περίπου δύο χιλιάδες οκτακόσια (2,877) είδη ιχθύων κατά τη δειγματοληψία στις τοποθεσίες της περιοχής μελέτης. Αυτά αποτελούνταν από 17 γηγενή και 3 ξενικά είδη ιχθύων από τις παρακάτω μεγάλες οικογένειες: Cyprinidae, Cobitidae, Nemacheilidae, Poeciliidae, Percidae και Gobiidae. Αυτά αντιπροσωπεύουν περίπου το 60% όλων των βασικών γηγενών ειδών γλυκών υδάτων που καταγράφηκαν στις λεκάνες των τεσσάρων ποταμών (σύνολο από 28 είδη, με εξαίρεση τα χέλια και άλλα ευρύαλα υδρόβια είδη (Οικονόμου κ.α. 2007). Μόνο τρία ξενικά είδη παρατηρήθηκαν και επιβεβαιώθηκαν ως τέτοια για τις περιοχές της λεκάνης υδάτων (Carassius gibelio, Gambusia holbrooki, Pseudorasbora parva). Παρόλα αυτά, ένα από τα λεγόμενα γηγενή είδη, έχει προσφάτως θεωρηθεί ως είδος που έχει μεταφερθεί (Oxynoemacheilus bureschi). Η σύνθεση των ειδών ιχθύων εντός των σημείων διέλευσης κυμαίνεται από 11 έως κανένα είδος ιχθύων. Τρεις από τις τοποθεσίες που έχουν επηρεαστεί σημαντικά από ρύπανση ή/και από άλλες ανθρωπογενείς παρεμβάσεις είχαν παρουσία 1 ή κανενός είδους ιχθύων. Στα μικρότερα ορεινά τμήματα ποταμών, έγινε προσπάθεια δειγματοληψίας μέσω ηλεκτραλιείας και συλλέχθηκαν σχεδόν όλα τα είδη ιχθύων που βρίσκονται στο υπό μελέτη τμήμα του ποταμού. Στα τέσσερα πεδινά τμήματα, συλλέχθηκε ένα μεγάλο ποσοστό των ειδών ιχθύων που υπάρχουν, αλλά όχι όλα, εξαιτίας των δυσκολιών κατά τη δειγματοληψία με χρήση του διαθέσιμου εξοπλισμού. Προφανώς, τα μεταναστευτικά είδη ιχθύων μπορεί να μην έχουν εντοπιστεί ή να μην έχουν παρατηρηθεί εξαιτίας των προτιμήσεων οικοτόπου που εκδηλώνουν. Επίσης, ο φορητός εξοπλισμός ηλεκτραλιείας που χρησιμοποιήθηκε ευνοεί το πιάσιμο μεγάλου αριθμού μικρότερων ψαριών σε σχέση με τις μεγάλες κατηγορίες μεγέθους (όπως απεικονίζεται στο Σχήμα 3-2).