Εγκεκριμένο διακρατικό πρόγραμμα

CENTRO DE LAS REGIONES EUROMEDITERRANEAS PARA EL MEDIO AMBIENTE (C.R.E.M.A.) Εγκεκριμένο διακρατικό πρόγραμμα στο πλαίσιο του Interreg III B Archimed PROJECT TITLE: «Nέες μορφές χωρικής διακυβέρνησης για την προώθηση των πολιτικών Τοπίου στις περιοχές νερού» Νew forms of territorial governance for the promotion of landscape policies in the field of water resources management at water territories PROJECT ACRONYM: NetWet 3 Project Thrassyvoulou 13 15, Plaka, 105 55 Athens, Greece tel. +30-210-32 59 301,303, fax +30-210-32 39 120

-2-1. Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες μια μεγαλύτερη ευαισθησία σχετικά με την ποιότητα του τοπίου και την προστασία του. Αυτό το ανανεωμένο ενδιαφέρον προκλήθηκε, από το επισταμένο ενδιαφέρον που έδειξαν, κυρίως ορισμένοι φορείς του δημοσίου, του ιδιωτικού τομέα και ιδιαίτερα τα πανεπιστήμια, ως προς την διερεύνηση των αξιών και της ιδιαιτερότητας του τοπίου στις επιμέρους περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το γεγονός αυτό έδωσε τελικά, το έναυσμα στο να αρχίσουν μια σειρά από επιστημονικές έρευνές και μεθοδολογίες ανάγνωσης και αξιοποίησης του τοπίου, πάντα σύμφωνα με την έννοια που αποδίδεται και που ορίζεται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (Φλωρεντία 2000). Στο άρθρο 1 της Σύμβασης η έννοια του τοπίου διατυπώνεται ως έξής: «Τοπίο είναι μια περιοχή, όπως προσλαμβάνεται από τον άνθρωπο, ο χαρακτήρας της οποίας είναι αποτέλεσμα της δράσης και της αλληλεπίδρασης φυσικών ή /και ανθρώπινων παραγόντων» Η έννοια και η αξία του τοπίου έχουν πλέον διερευνηθεί και μέσα από ένα διαχρονικό (ιστορικό κοινωνικό) πρίσμα σε σχέση με το παρελθόν. Σήμερα, μπορούμε, σε γενικές γραμμές, να ισχυριστούμε ότι: το τοπίο μπορεί να κατανοηθεί ως αποτέλεσμα της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση, εντός του οποίου φυσικά και πολιτιστικά στοιχεία συνυπάρχουν ταυτόχρονα, το τοπίο είναι ένας ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται, μεταλλάσσεται, υποβαθμίζεται ή διασώζεται μέσα από μια συνεχή σχέση αλληλεξάρτησης με την τοπική κοινωνία, το τοπίο είναι ο διαχρονικός μάρτυρας του κάθε τόπου, δημιούργημα της αλληλεπίδρασης διαφόρων περιόδων του παρελθόντος και του σήμερα,

-3- και τέλος, το τοπίο είναι ένα σύστημα πολιτιστικών, ορατών, δομικών, οικολογικών και λειτουργικών σχέσεων μεταξύ στοιχείων και υποκειμένων (εμάς και των προγόνων μας, εμάς και των μελλοντικών γενεών). Ο χωρικός σχεδιασμός και η χωρική οργάνωση του τοπίου, σε διάφορες χώρες και ειδικά στις χώρες της Μεσογείου, σε διάφορες διοικητικές βαθμίδες (Περιφερειακές, Νομαρχιακές, Τοπικές), ακολουθούν μεθοδολογίες εμπεριστατωμένης ανάγνωσης του τοπίου, οι οποίες εισήχθησαν με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου, που αποτελεί πλέον σταθερό σημείο αναφοράς, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Οι πρώτες προσεγγίσεις της εμπεριστατωμένης ανάγνωσης του τοπίου αφορούσαν τους Άτλαντες τοπίου και την κατηγοριοποίηση των τοπίων. Την περίοδο 60 70, η προσέγγιση αφορά πλέον στην εμπεριστατωμένη ανάγνωση των χαρακτηριστικών και των προβλημάτων της φύσης και του περιβάλλοντος. Σε άλλες χώρες, η προσέγγιση της ανάλυσης του τοπίου αφορά στην γνωστική του ανάλυση, μέσω της οπτικής αντίληψης των τόπων, με βάση τα ιστορικά και πολιτιστικά αποθέματα, με βάση την ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά, με βάση τις ιστορικές περιόδους (ιστορικά συστήματα), με βάση τα τοπικά σύμβόλα και με βάση τα τοπικά άϋλα και υλικά χαρακτηριστικά των περιοχών. Από μια πιο λεπτομερή ανάλυση της ίδιας της Ευρωπαϊκής Σύμβασης του τοπίου και των ορισμών της, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το τοπίο μπορεί να ληφθεί υπόψη: α) ως ένα δυναμικό φαινόμενο στο χώρο και στο χρόνο β) ως ένα φαινόμενο κατ εξοχήν κοινωνικό, και κυρίως τοπικό, μέσω των τρόπων αντίληψης, των καθημερινών πρακτικών και των σχετικών συμπεριφορών που συνδέουν την τοπική κοινωνία με την αξιοποίηση του τοπίου της.

-4- Το τοπίο και το νερό, το νερό σαν βασικό στοιχείο του τοπίου που το μεταλλάσσει και που το διαμορφώνει στον χρόνο. Το νερό σαν προϋπόθεση για κάθε τύπου εκμετάλλευση, αστική, αγροτική, βιομηχανική, κλπ, αποτελεί ένα μοναδικό δικό του τύπο τοπίου, προσαρμοσμένο σε κάθε αντίληψη, τόσο αισθητική και κοινωνική. 2. Ευρωπαϊκό κοινοτικό υπόβαθρο Το project NetWet 3 αναπτύσσεται σύμφωνα με το πλαίσιο: του Σχεδίου ανάπτυξης του κοινοτικού χώρου (ΣΑΚΧ) (Ευρωπαϊκή Ένωση, Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής, 1999) της Οδηγίας πλαίσιο 2000/60 της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την διαχείριση των νερών, της Ευρωπαϊκής Σύμβασης του Τοπίου (Συμβούλιο της Ευρώπης, Φλωρεντία του 2000).

-5-3. Κεντρικός στόχος Προστασία, αξιοποίηση και διαχείριση του τοπίου με την προώθηση ολοκληρωμένων εργαλείων διαχείρισης και μέσω νέων μορφών χωρικής διακυβέρνησης για τον συντονισμό των πολιτικών του τοπίου, στις περιοχές νερού. 4. Άξονες εγκεκριμένου προγράμματος α). Χωρική διακυβέρνηση του τοπίου συμβάσεις των τοπίων νερού Δημιουργία μιας μορφής εταιρικής σχέσης, «από κάτω προς τα πάνω», όλων των εμπλεκόμενων δομών και φορέων που ασχολούνται γενικά με το χωρικό σχεδιασμό και την διαχείριση του και με το τοπίο ιδιαίτερα για την προστασία των φυσικών και πολιτιστικών πόρων (περιοχές και τοπία νερού). Ο άξονας αυτός αποτελεί συνέχεια των συμμετοχικών δράσεων και εργαλείων που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του διακρατικού προγράμματος NetWet 1 (1998 2001) και του διακρατικού προγράμματος NetWet 2 (2001 2006). Καθορισμός των «συμβάσεων των τοπίων νερού», σαν μια νέα μορφή χωρικής διακυβέρνησης τοπίου «από κάτω προς τα πάνω», με επίκεντρο νησιωτικές περιοχές. Ο άξονας αυτός αποτελεί συνέχεια των «Συμβάσεων ποταμού» που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος NetWet 2 (2001 2006)

-6- β). Καθορισμός της μεθοδολογίας και οργάνωση των Workshops για τις πολιτικές του τοπίου και της χωρικής διακυβέρνησης των τοπίων(του νερού) Θεματικά Workshop, πχ, τοπία του νερού στις περιοχές: τις φυσικές, τις αγροτικές, αστικές, νησιωτικά τοπίαπαράκτια ορεινά ή πεδινά, κλπ. Μέθοδοι της γνωστικής ανάλυσης των τοπίων του νερού Κοινωνική αντίληψη των τοπίων του νερού: δραστηριότητες βασιζόμενες σε μεθοδολογίες της έρευνας/ δράσης η οποία εισάγει την εμπεριστατωμένη γνώση σχετικά με την κοινωνική διάσταση του τοπίου και προωθεί διαδικασίες κοινωνικού προβληματισμού και συλλογικής δράσης για μια ισόρροπη και αειφόρο αντιμετώπιση των σχέσεων μεταξύ ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, τοπίων και νερού. Σχήματα συντονισμού (συμμετοχή, διαβούλευση, διακυβέρνηση) των δημοσίων πολιτικών που έχουν χωρικές επιπτώσεις στο τοπίο. Μέθοδοι ανάγνωσης του τοπίου μέσω GIS γ). Τοπικά Atelier τοπίου Εκτίμηση των προϋποθέσεων για την δημιουργία δικτύωσης με το ΚΕΠΕΜΕΠ των «τοπικών ατελιέ» του τοπίου στην περιοχή του κάθε συμμετέχοντα τοπικού εταίρου στο πρόγραμμα NetWet 3 (προϋποθέσεις, πόροι χρηματοδότησης, κλπ). Οι δομές αυτές αποτελούν χώρο πληροφόρησης και συνεχούς αμοιβαίας σχέσης μεταξύ ΟΤΑ και τοπικής κοινωνίας.

-7-5. Αναμενόμενα αποτελέσματα Μεταφορά και διάδοση σε διεθνικό επίπεδο μιας νέας κουλτούρας για τους υδάτινους πόρους και για τα τοπία νερού, δημιουργώντας μια ευκαιρία διαλόγου για όσους εδώ και χρόνια δραστηριοποιούνται με διαφορετικές αρμοδιότητες πάνω σε αυτά τα θέματα. Ανάδειξη της ιδιαιτερότητας του τοπίων ανά συμμετέχουσα περιοχή. Ανάδειξη της μοναδικότητας του τοπίου και της σχέσης τοπικής κοινωνίας και τοπίου, ως εργαλείο χωρικού σχεδιασμού και διακυβέρνησης για την αειφόρο διαχείριση και διάσωση του τοπίου. 6. Συμμετέχουσες χώρες: Περιφερειακές και τοπικές Αυτοδιοικήσεις, πανεπιστήμια Ελλάδα Ιταλία Κύπρος Αίγυπτος Συρία Ισραήλ Τουρκία

-8- (συμμετέχουν συνολικά 30 διακρατικοί εταίροι) 7. Εγκεκριμένος προϋπολογισμός για την περιοχή Κορινθίας : 65.500,00 ευρώ (δεν αποκλείεται ενδεχόμενη αύξηση του ποσού μέσω νέας ανακατανομής του συνολικού προϋπολογισμού των εταίρων ) (25% εθνική χρηματοδότηση και 75% κοινοτική χρηματοδότηση) Χρονοδιάγραμμα: 01.06.2006 31.12.2007 (18 μήνες)

-9- P14 8. Δράσεις προγράμματος για την περιοχή Κορινθίας: Korinthia 1 1 1 2 1 3 2 5 3 1 3 3 3 4 Δράσεις Comparative Study: methods of comparative approach for temporal, geographical, territorial, hydrological and meteorological data collection and processing at the urban Mediterranean landscapes of principal urban area (located at coastal zone) Monitoring study: organisation and management of temporal (geographical, territorial, hydrological, meteorological data) on Mediterranean urban landscape of principal urban area (located at coastal zone) archive inventory. Implementation of temporal model (at geographical, territorial, hydrological and meteorological level), through the application of GIS mapping, on Mediterranean urban landscape of principal urban area (located at coastal zone) Guidelines for best practices for the co ordination of public policies in the field of integrated interventions at modern urban irrigation system compatible to the methods of protection of urban landscape of principal urban area (located at coastal zone) Participation at the workshop in Calabria or Basilicata [& Paper (of intervention) or Monograph on the thematic of the workshop in relation with action 6.4.] Participation at the workshop in Campania [& Paper (of intervention) or Monograph on the thematic of the workshop in relation with action 6.4.] Participation at the workshop in the Island of Kefalonia [& Paper (of intervention) or Monograph on the thematic of the workshop in relation with action 6.4.] / Participation at the Ceremony of the Official Signing of the Landscape Contract in the Island of Kefalonia [& Paper (of intervention) or Monograph on the thematic of Landscape Contract, in relation with act. 6.4.] / Participation at the Project International Working Meeting in the Island of Kefalonia [& synthesis of the project partners activity reports]. 10/2006 12/2007 7.990 10/2006 12/2007 6.940 10/2006 12/2007 15.040 10/2006 12/2007 4.500 10/2006 11/2006 1.500 02/2007 03/2007 1.500 05/2007 06/2007 1.000

-10-3 5 Report on contribution to the dictionary [in relation with act. 4.2. and 5.3.] 06/2006 12/2007 500 5 2 Pilot action for the creation of networked structures of local atelier of landscape through the Laboratory of Landscape policies (as prerequisite of the implementation of action 4.2 and act. 5.3., aiming to the reinforcement of the creation of a proposal for the Legislative framework of Landscape Contracts at the water territories) according to the orientations, specifications and best practices guidelines of P1, P3, P4, P6 and P22 [according to orientations of P1, P3, P4, P6, and P22 elements 10/2006 12/2007 20.030 using and developing according to orientations and specifications and deliverables of P3 and P4. in the framework of act. 4.1. and 5.1.]/ Creation of archive inventory according to the orientations and specifications of P1, P6, P10, P12, P15, P21 and P22 5 3 Reinforcement of the networking with the laboratory of Landscape policies: Elaboration & harmonisation of data (from activities 1.1.,1.2 1.3, 3.5, 5.4 & 6.4) with the specifications 10/2006 12/2007 2.500 of the NetWet 3 database / Data entry to the NetWet 3 database / Working meetings with P1 5 4 Scientific report of didactic material [in relation with act. 5.3.] 01/2006 12/2007 500 6 2 Participation at the project pre Conference in Zakynthos island [& Paper (of intervention) or Monograph on the thematic of the pre conference, in relation with action 6.4] / at the project Kick off Meeting in Kalamata [& Paper (of intervention) or Monograph on the thematic of River Contract, in relation with act. 6.4.] / at the International Project Working Meeting in Lefkada Island [& synthesis 06/2006 10/2007 1.200 of the project partners activity reports] / and at the Final International Conference in Zakynthos island [& Paper (of intervention) or Monograph on the thematic of the final Conference, in relation with action 6.4.] 6 4 Papers (of interventions) or monographs on the Pre Conference (Zakynthos island), on the Ceremony for f the Official Signing of the River Contract (in the framework the project Kick off Meeting in Kalamata) on the thematic of the 3 workshops (Calabria or Basilicata, Campania, Kefalonia island), 06/2006 12/2007 2.000 on the Ceremony of the Official Signing of the Landscape Contract (Kefalonia island), on the Final International Conference (Zakynthos island) 6 5 Final Report by each partner 01/2007 12/2007 300 total 65.500