ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΜΣ) «ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΠΟΥΔΕΣ» Καθηγητής Π.Κ. ΙΩΑΚΕΙΜΙΔΗΣ Μάθημα: ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΣΜΟΙ ΤΗΣ Ε.Ε. - Περιεχόμενο Μαθήματος - Επιλογή Βιβλιογραφίας Αθήνα, 2012-2013

(α) Στόχος του μαθήματος Πρωταρχικός στόχος του μαθήματος αυτού είναι να εμβαθύνει στην ανάλυση και να προσφέρει κριτική αξιολόγηση του θεσμικού συστήματος και προτύπου λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Η κύρια έμφαση θα δοθεί στις διαδικασίες διαμόρφωσης πολιτικής και λήψης αποφάσεων τυπικές και άτυπες και στις προοπτικές που διαμορφώνονται για τη θεσμική ανάπτυξη της ΕΕ. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας και τα προβλήματα εφαρμογής της, η συζήτηση για το Μέλλον της Ευρώπης, οι προοπτικές της Ευρωπαϊκής ομοσπονδίας, οι θεσμικές συνέπειες της ΟΝΕ και της οικονομικής κρίσης στην ευρωζώνη καθώς και της νέας διεύρυνσης θα αποτελέσουν κεντρικό αντικείμενο εξέτασης για το ακαδημαϊκό έτος 2011-2012. Η διεξαγωγή των μαθημάτων θα έχει σεμιναριακό χαρακτήρα, επιτρέποντας την υψηλότερη δυνατή συμμετοχή φοιτητών, με την παρουσίαση σύντομων εργασιών (papers) σε επιλεγμένα θέματα και την πραγματοποίηση ασκήσεων simulation. Στο πλαίσιο του μαθήματος πραγματοποιείται κύκλος συζητήσεων (debates) στην αγγλική γλώσσα, σε κεντρικά θέματα θεσμικού χαρακτήρα της ΕΕ. Οι συζητήσεις διεξάγονται σε μορφή προσομοιώσεων (simulations) των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και διαδικασιών λήψης αποφάσεων. Απαραίτητη Βιβλιογραφία Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η Συνθήκη της Λισσαβώνας. Παρουσίαση, Ανάλυση, Αξιολόγηση, β έκδοση συμπληρωμένη, Αθήνα, Θεμέλιο, 2010. S. Hix and B. Hoyland, The Political System of European Union, London, Palgrave Macmillan, 2011. H. Wallace, M.A. Pollack and A.R. Young, Policy-Making in the European Union, 6 th edition, Oxford, Oxford University Press, 2010. 2

Νέες εκδόσεις P. Anderson, The New Old World, London, Verso 2010. Th. Christiansen and Ch. Reh, Constitutionalizing the European Union, London, Palgrave, 2009. M. Egan, N. Nugent and W.E. Paterson (eds), Research Agendas in EU Studies. Stalking the Elephant, London, Palgrave, 2010. J. Habermas, The Crisis of the European Union. A Response, London, Polity, 2012. R. Ladrech, Europeanization and National Politics, London, Palgrave 2010. C. Leconte, Understanding Euroskepticism, London, Palgrave, 2010. D. Naurin and H. Wallace (eds), Unveiling the Council of the European Union: Games Governments Play in Brussels, London, Palgrave, 2010. J.-C. Piris, The Future of Europe, Cambridge, Cambridge University Press, 2012. J.-C. Piris, The Lisbon Treaty: A Legal and Political Analysis, Cambridge, Cambridge University Press, 2010. Σ. Ντάλης (επιμ.), Από την Ένταξη στην Κρίση. Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση 1981 2011, Αθήνα, Παπαζήσης, 2012. Γ. Χάμπερμας, Για ένα Σύνταγμα της Ευρώπης, Αθήνα, Πατάκης, 2012. Περιοδικά Journal of Common Market Studies Διεθνής Ευρωπαϊκή Πολιτική Ενημερωτικό Δελτίο «Ευρωπαϊκές Εξελίξεις» Βασική βιβλιογραφία Ξ. Γιαταγάνας, Η μακρά πορεία της συνταγματοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2003. Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «Συνθήκη της Λισσαβώνας για την τροποποίηση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και της Συνθήκης 3

περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, υπογράφηκε στη Λισσαβώνα στις 13 Δεκεμβρίου 2007», 2007/C 306/01, Βρυξέλλες, 17 Δεκεμβρίου 2007. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (Γραφείο για την Ελλάδα) Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών (ΕΚΕΜ), Το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 2003. Ευρωπαϊκό Σύνταγμα: Ρόλος, Σημασία, Περιεχόμενο, Αθήνα-Κομοτηνή, ΕΚΕΜ Αντ. Ν. Σάκκουλας, 2002. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η θέση της Ελλάδας στο διεθνές, ευρωπαϊκό και περιφερειακό σύστημα, Αθήνα, Θεμέλιο, 2007. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα και η Ευρωπαϊκή Ενοποίηση- Συμβολή στην κατανόηση και ερμηνεία της Συνταγματικής Συνθήκης, Θεμέλιο, Αθήνα, 2005. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η Ελληνική Προβληματική για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Η κρίση συνταγματοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών (ΕΚΕΜ) Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 2004. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Tο Μέλλον της Ευρώπης και η Ελλάδα, Αθήνα, ΕΚΕΜ-Αντ. Ν. Σάκκουλας, 2002. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η Συνθήκη της Νίκαιας και το Μέλλον της Ευρώπης, Αθήνα, ΕΚΕΜ-Θεμέλιο, 2001. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Το Μέλλον της Ευρώπης. Οι προοπτικές της ευρωπαϊκής ομοσπονδίας και η Ελλάδα, Αθήνα, Ι. Σιδέρης, 2000. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Περιεχόμενο και αξιολόγηση της Συνθήκης της Νίκαιας, στο Σ. Ντάλης, Από το Άμστερνταμ στη Νίκαια. Η Ευρώπη και η Ελλάδα στη νέα εποχή, Αθήνα, Κριτική, 2000. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η Συνθήκη του Άμστερνταμ, Αθήνα, Θεμέλιο, 1998. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Ευρωπαϊκή Πολιτική Ένωση. Θεωρία, Διαπραγμάτευση, Θεσμοί και Πολιτικές, Αθήνα, Θεμέλιο, 1993. Αντ. Μανιτάκης και Λ. Παπαδοπούλου (επιμ.), Η προοπτική ενός Συντάγματος για την Ευρώπη, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2003. Γ. Παπαδημητρίου, Η συνταγματοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Παπαζήσης, Αθήνα, 2002. Συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης, OJ 16.12.2004 C310 at http://europa.eu.int/eur-lex/lex/johtml.do?uri=oj:c:2004:310:som:el:html. 4

L. Tsoukalis and J.A. Emmanouilidis (eds), The Delphic Oracle on Europe. Is There a Future for the European Union, Oxford, Oxford University Press, 2011. E. Athanassopoulou, (ed.), United in diversity? European integration and political cultures, London, I.B. Tauris, 2008. G. Benedetto και B. Hoyland, The EU Annual Budgetary Procedure: The Existing Rules and Proposed Reforms of the Convention and Intergovernmental Conference 2002-04, JCMS 2007, vol. 45, no. 3, pp. 565-87. S. Bulmer, Ch. Leguesne (eds), The Member States of the European Union, Oxford, Oxford University Press, 2005. Th. Christiansen και Ch. Reh, Constitutionalizing the European Union, London, Palgrave, 2009. D. Chrussochοou, M. Tsinisizelis, S. Stavridis & K. Ifantis, Theory and reform in the European Union, 2 nd edition, Manchester University Press, May 2003. C. Closa, Improving EU Constitutional Politics? A Preliminary Assessment of the Convention, Universidad de Zaragoza, Departamento de Derecho Público, paper number 1, University of Manchester, 2003. E.O. Eriksen, J.E. Fossum and A.J. Menendez, Developing a Constitution for Europe, London, Routledge, 2004. J. Erk, Real Constitution, Formal Constitution and Democracy in the European Union, JCMS 2007, vol. 45, no. 3, pp. 633-52. K. Featherstone και D. Papadimitriou, The Limits of Europeanization, Reform Capacity and Policy Conflict in Greece, London, Palgrave, 2008. D. Galloway, The Treaty of Nice and Beyond. Realities and Illusions of Power in the EU, Sheffield, Sheffield Academic Press, 2001. P. Graziano and M.P. Vink (ed.), Europeanization - New Research Agendas, London, Palgrave Macmillan, 2008. M. Gray and Al. Stubb, Keynote Article: The Treaty of Nice Negotiating a poisoned chalice, στο G. Edwards, G. Wiessala (eds), The European Union, Annual Review of the EU 2000/2001, Oxford, Blackwell, 2001. S. Hix, What s wrong with the European Union and how to fix it, London, Polity, 2008. S. Hix, The Political System of the European Union, London, Palgrave Macmillan, 1999. 5

K. Hughes, A Dynamic and Democratic EU or Muddling through Again? Assessing the EU s Draft Constitution, The Centre for European Policy Studies, August 2003. P.C. Ioakimidis, The Europeanization of Greece: An overall assessment στο K. Featherstone and G. Kazamias (eds), Europeanization and the Southern Periphery, London, Frank Cass, 2001. D. Judge and D. Earnshaw, The European Parliament, London, Palgrave, 2009. B. Kohler-Koch and B. Rittberger (eds.), Debating the Democratic Legitimacy of the European Union, London, Rowman & Littlefield Publishers, 2007. B. Laffan and J. O'Mahony, Ireland and the European Union, London, Palgrave, 2009. P. Magnette et K. Nicolaidis, Petits et grands Etats dans l'union européenne : reinventez l'équilibre, Notre Europe, May 2003. A. Menon, Europe: The State of the Union, London, Atlantic Books, 2008. St. McGuire and M. Smith, The European Union and the United States, London, Palgrave Macmillan, 2008. A. Moravcsik, The choice of Europe, London, UCL Press, 1999. P. Norman, An Accidental Constitution. The Story of the European Convention, Brussels, EuroComment, 2004. J. Peterson and E. Bomberg, Decision-making in the European Union, London, Macmillan, 1999. D. Sidjanski, The federal approach to the European Union or the quest for an unprecedented european federalism, Paris, Notre Europe, 2001. St.C. Sieberson, Dividing Lines Between the European Union and Its Member States: The Impact of the Treaty of Lisbon, The Hague, Asser Press, 2008. L. Tsoukalis, What kind of Europe?, Oxford, Oxford University Press, May 2003. St. Wall, A Stranger in Europe: Britain and the EU from Thatcher to Blair, Oxford, Oxford University Press, 2008. W. Wessels, Nice:Results: The Millenium IGC in the EU s Evolution, στο Journal of Common Market Studies, vol. 39, no. 2, June 2001. 6

(β) Διάρθρωση του μαθήματος 1. Η θεσμική οργάνωση της μεταπολεμικής Ευρώπης Περιγραφή: Η δημιουργία των βασικών ευρωπαϊκών οργανισμών (Συμβούλιο της Ευρώπης, ΔΕΕ, κλπ) και η εξέλιξή τους. Ενδεικτική βιβλιογραφία: M. Holland, European Integration. From Community to Union, London, Pinter, 1993. T. Bainbridge and A. Teasdale, The Penguin Companion to European Union, London, Penguin, 1995. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Ευρωπαϊκή Πολιτική Ένωση. Θεωρία, Διαπραγμάτευση, Θεσμοί και Πολιτικές, Αθήνα, Θεμέλιο, 1993. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η Συνθήκη του Άμστερνταμ, Αθήνα, Θεμέλιο, 1998. Κων/νος Στεφάνου, Ευρωπαίκή Ολοκλήρωση, 4 η έκδοση, τομ.α, Αθήνα, Σάκκουλας, 1999. 2. Η δημιουργία, θεσμική συγκρότηση και εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.Ένωσης Περιγραφή: Οι ιδρυτικές Συνθήκες, η ανάπτυξη και εξέλιξη του θεσμικού συστήματος, η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, κλπ. Οι κύριες θεωρίες για την Ευρωπαϊκή ενοποίηση. Ενδεικτική βιβλιογραφία: D. Beetham and C. Lord, Legitimacy and the European Union, London, Longman, 1998. R. Bieber, J. Jacque, H.H. Weiler, An ever closer Union, Brussels, Commission, 1985. T.A. Borzel and Th. Risse, Who s afraid of a European federation, στο http://www.law.harvard.edu. M. Burgess, Federalism and European Union: The building of Europe, 1950-2000, London, Routledge, 2000. J. Delors, The need to move beyond Amsterdam, Agence Europe, 4 Ιανουαρίου και 29 Απριλίου 2000. K.W. Deutch, Political community and the North Atlantic area, Princeton NJ, Princeton University Press, 1957. 7

J. Fischer, From Confederation to Federation-Thoughts on the finality of European integration (μτφ.) στην Ευρωπαϊκή Έκφραση, τ. 37, Απρίλιος-Μάιος-Ιούνιος 2000. V.-G. d Estaing and H. Smidt, Time to slow down and consolidate around Euro-Europe, International Herald Tribune, 10 Απριλίου 2000. E.B. Haas, The uniting of Europe, Stanford, Stanford University Press, 2 nd ed., 1968. R.O. Keohane and S. Hoffman (eds), The new European Community, Oxford, Westview Press, 1992. B. Laffan, R. o Donnel, M. Smith, Europe s experimental Union. Rethinking integration, London, Routledge 2000. G. Marks, L. Hooghe, K. Blank, European integration from the 1980s: state-centric v. multilevel government, Journal of Common Market Studies, Vol. 34, No. 3, September 1996. Reinventing federalism στο D. Marquand, The new reckoning, capitalism, states and citizens, Polity Press, 1997, pp. 125-127. A. Moravcsik, Preferences and Power in the European Community: A liberal intergovernmental approach, Journal of Common Market Studies, Vol. 31, No. 4, December 1993. A. Moravcsik (ed.), Centralization or fragmentation?, New York, Council of Foreign Relations, 1999. S.J. Nuttal, European political cooperation, Oxford, Claredon Press, 1991. A. Teasdale, The life and death of the Luxembourg compromise, Journal of Common Market Studies, Vol. 35, No. 2, June 1997. R. Pryce (ed.), The dynamics of European Union, London, Groam Helm, 1987. Ph.C. Scmitter, How to democratize the European Union and why bother?, Oxford, Rowman and Littlefield, 2000. 3. Οι Συνθήκες του Maastricht, Amsterdam και Λισσαβώνας για την εγκαθίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης Περιγραφή: Τα κύρια θεσμικά χαρακτηριστικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μεταβολές/ανακατανομή ισχύος στο ευρωπαϊκο θεσμικό σύστημα. Το 8

περιεχόμενο και η διάρθρψση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η θεσμική εμπλαισιωση και η διαδικασία λήψης αποφάσεων. Ενδεικτική βιβλιογραφία: J.L. da Cruz Vilaca, F. Herman, et. al., Does Europe need a Constitution?, Brussels, 1996. G. de Bursa and J. Scott (eds), Constitutional change in the EU, Oxford, Oxford University Press, 2000. A.W. Cartung, G. Rosenthal (eds), The state of the European Community. The Maastricht debates and beyond, London, Longman, 1993. H.C. Church, D. Phinnemore, European Union and European Community. A handbook and commentary on the post-maastricht Treaties, London Harvester, 1994. Commission, A basic Treaty for the European Union, Commission Communication, Brussels, COM(2000) 434 final, 12.7.2000. A. Duff, The Treaty of Amsterdam. Text and commentary, London, Federal Trust, 1997. K. Dyson and K. Featherstone, The road to Maastricht. Negotiating Economic and Monetary Union, Oxford, Oxford University Press, 2000. C. Engel and W. Wessels (eds), From Luxembourg to Maastricht. Institutional change in the European Community after the Single European Act, Bonn, European Union Verlag, 1992. B. Kohle-Koch, A Constitution for Europe?, Working Paper No. 8, Mannheimer Zentrum fur Europaische Sozialfurschung, 1999. F. Laursen and S. Vanhoonaker (eds), The Intergovernmental Conference on Political Union. Institutional reforms, new policies and international identity of the European Community, Maastricht, European Institute of Public Administration, n.c.. J. Lodge (ed.), The European Community and the challenge of the future, London, Pinter, 2 nd ed., 1993. G.F. Mancini, Constitutionalism and democracy in the European Union, Oxford, Oxford University Press, 2000. 9

A. Moravcsik and K. Nikolaidis, Federal ideas and constitutional realities in the Amsterdam Treaty, Journal of Common Market Studies, Vol. 36, Annual Review, September 1998. A. Moravcsik and K. Nikolaidis, Explaining the Treaty of Amsterdam: Interests, influences, institutions, Journal of Common Market Studies, Vol. 37, No. 1, March 1999. J. Peterson, H. Sjursen (eds), A Common Foreign Policy for Europe?, London, Routledge, 1998. J.-Cl. Piris, Does the European Union have a Constitution? Does it need one?, European Law Review, Vol. 24, No. 6, Δεκέμβριος 1999. J.H.H. Weiler, The Constitution of Europe, Cambridge, Cambridge University Press, 1999. K.C. Wheare, Federal Government, Oxford, Oxford University Press, 4 th ed. 1967. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Ευρωπαίκή Πολιτική Ένωση. Θεωρία, διαπραγμάτευση, θεσμοί και πολιτικές, Αθήνα, Θεμέλιο, 1993. Π.Κ. Ιωακειμίδης, η αναθεώρηση της Συνθήκης του Maastricht, Αθήνα, Θεμέλιο, 1995. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η Συνθήκη του Amsterdam, Αθήνα, Θεμέλιο, 1998. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η Συνθήκη της Λισσαβώνας. Παρουσίαση, Ανάλυση, Αξιολόγηση, β έκδοση συμπληρωμένη, Αθήνα, Θεμέλιο, 2010. Π. Καζάκος, Π. Λιαργκόβας, Ε. Φωκά (επιμ.), Η αναθεώρηση της Συνθήκης του Μάαστριχτ και η σημασία της για το μέλλον της ΕΕ, Αθήνα, ΕΛΙΑΜΕΠ-Ι. Σιδέρης, 1997. Ν. Μαραβέγιας, Μ. Τσινισιζέλης (επιμ.), Η ολοκλήρωση της Ευρωπαίκής Ένωσης, Αθήνα, Θεμέλιο, 1995. Ν. Μούσης, Ευρωπαϊκή Ένωση. Δίκαιο, οικονομία, πολιτική, Αθήνα, Παπαζήσης, 1998. Σ. Ντάλης, Από το Μάαστριχτ στο Άμστερνταμ, Αθήνα, Ι. Σιδέρης, 1998. ΥΠΕΞ, Η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, Αθήνα, Αντ.Ν. Σάκκουλας, 1994. 10

4. Συγκρότηση και λειτουργία των βασικών θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης Περιγραφή: Η λειτουργία των κύριων και επικουρικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά από τη Συνθήκη του Άμστερνταμ. Το ζήτημα ενίσχυσης ή μείωσης της θέσης του υπερεθνικού έναντι του διακυβερνητικού στοιχείου στη θεσμική συγκρότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ενδεικτική βιβλιογραφία: E. Best, M. Cray, A. Stubb (eds), Rethinking the European Union: IGC 2000 and beyond, Maastricht, EIPA, 2000. Y. Deust, The Community after Amsterdam, Journal of Common Market Studies, Vol. 37, No. 1, March 1999. D. Dinan, N. Nugent (eds), Developments in the European Union, London, MacMillan, 1999. A. Duff, The Treaty of Amsterdam: Text and commentary, London, Federal Trust, 1997. T. Henkels, N. Blokker, M. Brus (eds), The European Union after Amsterdam. A legal analysis, The Hague, K. Yawuer, 1999. S. Hix, The study of the European Union II: new governance agenda and its rival, Journal of European Public Policy, Vol. 5, No. 1, 1998. A. Moravcsik, The choice for Europe, Lonodn, UCL Press, 1999. E. Phillipart, G. Edwards, The Provisions of closer cooperation in the Treaty of Amsterdam, Journal of Common Market Studies, Vol. 37, No. 1, March 1999. M. Westlake (ed.), The European Union beyond Amsterdam. New concepts of European integration, London, Routledge, 1998. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η Συνθήκη του Άμστερνταμ, Αθήνα, Θεμέλιο, 1998. Α. Φατούρος, ΕΥΕΛΙΞΙΑ, Διευκόλυνση ή Παράκαμψη της ενοποίησης, Ευρωπαϊκή Έκφραση, τ. 27, 4 ο τρίμην0 1997. 5. Διαδικασίες διαμόρφωσης πολιτικής και λήψης αποφάσεων στην ΕΕ Περιγραφή: Τυπικές και άτυπες διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Στρατηγική προώθησης θέσεων και σχηματισμός συνασπισμών. Σχηματισμός πολιτικής για τη διατύπωση και παρουσίαση θέσεων. Οι σχέσεις Κοινοβουλίου, 11

Συμβουλίου, Επιτροπής στη διαδικασία διαμόρφωσης πολιτικής και λήψης αποφάσεων μετά τη Συνθήκη του Άμστερνταμ. Ο ρόλος του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Ενδεικτική βιβλιογραφία: T. Bancoff, M.P. Smith (eds), Legitimacy and the European Union. The contested polity, London, Routledge, 1999. S. Hix, The political system of the European Union, London, MacMillan, 1999. E.J. Kirchner, Decision-making in the European Community, Manchester, Manchester University Press, 1999. A. Moravcsik, Preferences and Power in the European Community: A liberal intergovernmental approach, Journal of Common Market Studies, Vol. 31, No. 4, December 1993. J. Peterson, E. Bonberg, Decision-making in the European Union, London, 1999. F. Renshaw-Hayes, H. Wallace, The Council of Ministers, London, Macmillan, 1997. J. Richardson (ed.), European Union. Power and policy-making, London, Routledge, 1995. L. Siedentop, Democracy in Europe, London, Allen Lane-The Penguin Press, 2000. Flexibility and the Treaty of Amsterdam: Europe s new Byzantium, Occasional Papers, No.3, University of Cambridge-Centre for European Legal Studies (CELS). H. Wallace, W. Wallace (eds), Policy-making in the European Union, Oxford, Oxford University Press, 4 th ed., 2000. J.H.H. Weiler, Journey to an unknown destination: A retrospective and prospective of the European Court of Justice in the arena of political integration, Journal of Common Market Studies, Vol. 31, No. 4, December 1993. M. Westlake, The Council of the European Union, London, Catermill, 1995. Ξ. Γιαταγάνας, Η αρχή της επικουρικότητας, Επιθεώρηση Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 1992, σσ. 14-15. 12

Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η αναθεώρηση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο ρόλος και η συμβολή της Ομάδας Προβληματισμού. Θεωρητικά συμπεράσματα και ιδεολογικές διαπιστώσεις, Σύγχρονα Θέματα, τ. 60-61, Ιούλιος-Δεκέμβριος 1995. Π. Καζάκος, Θεσμικές μεταρρυθμίσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Αθήνα, Ι. Σιδέρης-ΕΛΙΑΜΕΠ, 1997. 6. Θεσμική συγκρότηση και διαδικασίες διαμόρφωσης πολιτικής σε επιμέρους θέματα Περιγραφή: Η διαδικασία διαμόρφωσης του προϋπολογισμού και ο ρόλος των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Η διαρθρωτική πολιτική και η σημασία των υπερεθνικών οργάνων. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η θέση της στην ΟΝΕ. Η ΚΑΠ και άλλες επιμέρους πολιτικές της ΕΕ. Ενδεικτική βιβλιογραφία: R. Dornbucsh, C. Favero and F. Giavazzi, Immediate challenges for the ECB: Issues in formulating a single monetary policy, Economic Policy, April, 1998. L. Hooghe (ed.), Cohesion Policy and European Integration, Oxford, Oxford University Press, 1996. A.A. Pappas, National Administrative Procedures for the preparation and implementation of Community decisions, Maastricht, EJPA, 1995. 7. Ο ρόλος των εθνικών κυβερνήσεων, κοινοβουλίων και ομάδων συμφερόντων στο θεσμικό σύστημα της ΕΕ Περιγραφή: Εθνικά κοινοβούλια και κόμματα στη διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και διαμόρφωσης/λήψης αποφάσεων στην ΕΕ. Ο ρόλος και ισχύς των δημοσίων ή ιδιωτικών φορέων και των θέσεών τους στην ΕΕ. Ενδεικτική βιβλιογραφία: M. Green Cowles, Setting agenda for a new Europe: The ERT and EC 1992, Journal of Common Market Studies, Vol. 33, No. 4, December 1995. 13

A.A. Pappas, National Administrative Procedures for the preparation and implementation of Community decisions, Maastricht, EIPA, 1995. P. Schmitter and W. Streeck, Organized interests and the Europe of 1992, in B. Nelsen, A.C.-G. Stubb (eds), The European Union: Readings on the theory and practice of European integration, Boulder Co-Lynne Rienne, 1994. 8. Η παρουσίαση και πρόωθηση εθνικών απόψεων και αιτημάτων στην ΕΕ Περιγραφή: Πρακτικό θέμα για τους τρόπους, τις μορφές και τις στρατηγικές με τις οποίες, δημόσιοι ή ιδιωτικοί φορείς, μπορούν να προωθήσουν αιτήματα στην ΕΕ. Πρακιτκή άσκηση και μελέτη επιμέρους ειδικών περιπτώσεων (case studies). 9. Η Ελλάδα στο θεσμικό σύστημα και τις διαδικασίες διαμόρφωσης πολιτικής στην ΕΕ Περιγραφή: Ειδικά προβλήματα και ευκαιρίες από τη συμμετοχή μας στη διαδικασία της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η διαμόρφωση θέσεων, η διαπραγματευρική στρατηγική και παρουσίασή τους και η αποτίμηση της ελληνική πολτικής στο πλαίσιο της ΕΕ. Ενδεικτική βιβλιογραφία: K. Featherstone, K. Ifantis (eds), Greece in a changing Europe, Manchester, Manchester University Press, 1996. P.C. Ioakimidis, St. Stavridis, A. Mitsos, The Greek Presidency of the European Union, 1994, Bristol, Centre for Mediterranean Studies, University of Bristol, 1995. P.C. Ioakimidis and P. Kazakos (eds), Greece and EC membership evaluated, London, Pinter 1994. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Ευρωπαϊκή Ένωση και το ελληνικό κράτος. Οι επιπτώσεις από τη συμμετοχή στην ενοποιτική διαδικασία, Αθήνα, Θεμέλιο, 1998. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η νέα διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωση και η Ελλάδα, Αθήνα, Σιδέρης-ΕΛΙΑΜΕΠ, 1996. Λ. Τσούκαλης, Ευρωπαϊκά Ανορθόδοξα, Αθήνα, Παπαζήση 1995. 14

10. Η νέα διεύρυνση της ΕΕ και οι προοπτικές της Ευρωπαϊκήςομοσπονδίας Περιγραφή: Οι πολιτικές και θεσμικές συνέπειες της διεύρυνσης για την ΕΕ. Οι προοπτικές της Ευρωπαϊκή ομοσπονδίας. Τα διλήμματα του θεσμικού ανασχηματισμού της ΕΕ και η πιθανή ανακατανομή στη διακυβένηση της ΕΕ. Ενδεικτική βιβλιογραφία: L. Friis, A. Murphy, The European Union and Central and Eastern Europe: Governance and Boundaries, Journal of Common Market Studies, Vol. 37, No. 3, June 1999. P.-H. Laurent, M. Maresceau (eds), The state of the European Union, Vol. 4: Deepening and Widening, Boulder Co.- Lynne Rienne, 1998. D. Rometsch, W. Wessels (eds), The European Union and memberstates. Towards institutional fusion?, Manchester, Manchester University Press, 1996. S. Stavridis, E. Mossialos et. al., New challenges of the European Union : Policies and policy-making, London, Dartmouth, 1997. Επιτροπή, Για μια ισχυρότερη και ευρύτερη Ευρώπη, COM (92) 2000 τελικό, Πρόγραμμα Δράσης 2000 (Agenda 2000). Ε. Ανδρικοπούλου, Γρ. Καυκαλάς (επιμ.), Ο νέος ευρωπαϊκός χώρος. Η διεύρυνση και η γεωγραφία της ευρωπαϊκής ανάπτυξης, Αθήνα, Θεμέλιο, 2000. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η έκταση και τα σύνορα του ευρωπαϊκού χώρου: Νέες πραγματικότητες και νέες προσεγγίσεις, στο Ε. Ανδρικοπούλου, Γρ. Καυκαλάς (επιμ.), Ο νέος ευρωπαϊκός χώρος. Η διεύρυνση και η γεωγραφία της ευρωπαϊκής ανάπτυξης, Αθήνα, Θεμέλιο, 2000. 15

ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ [Συγγράμματα με * είναι ιδιαίτερα σημαντικά για το μάθημα] (α) Ελληνόγλωσση Ι.Δ. Αναστασόπουλος, Δομές και Λειτουργία της Εθνικής Διοίκησης στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου, 1986. Ε. Ανδρικοπούλου, Γρ. Καυκαλάς (επιμ.), Ο νέος ευρωπαϊκός χώρος. Η διεύρυνση και η γεωγραφία της ευρωπαϊκής ανάπτυξης, Αθήνα, Θεμέλιο, 2000. Ι. Αφεντούλη (επιμ.), Ποια Ευρώπη θέλουμε;, Αθήνα, Ι. Σιδέρης, 1997. Γ. Βαληνάκης, Ευρωπαϊκή και αμυντική συνεργασία, Αθήνα, Παπαζήσης, 1991. Ξ. Γιαταγάνας, Η αρχή της επικουρικότητας, Επιθεώρηση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 1992, σσ. 14-15. Α. Διαμαντοπούλου, Το Μέλλον της Ευρώπης. Μια συζήτηση για όλους, μια υπόθεση συμμετοχής, Αθήνα, Σεπτέμβριος 2002 στο http://www.diamantopoulou.gr. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Επιθεώρηση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Αφιέρωμα, τ. 4, 1989. Επιτροπή, Για μια ισχυρότερη και ευρύτερη Ευρώπη, COM(92) 2000 τελικό, Πρόγραμμα Δράσης 2000 (Agenda 2000). Ευρωπαϊκή Κίνηση, Η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Απολογισμός της πρώτης δεκαπενταετίας, Προοπτικές, Αθήνα, Παπαζήσης, 1996. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Έκθεση σχετικά με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, PE 223.314, τελικό, 5 Νοεμβρίου 1997. Π. Ήφαιστος, Υπερεθνικότητα πριν και μετά το Μάαστριχτ, Επιθεώρηση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 1993, σελ. 16. 16

Π.Κ. Ιωακειμίδης (επιμ.), Το Μέλλον της Ευρώπης και η Ελλάδα, ΕΚΕΜ Αντ. Ν. Σάκκουλας, 2002. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η Συνθήκη της Νίκαιας και το Μέλλον της Ευρώπης, Αθήνα, ΕΚΕΜ-Θεμέλιο, 2001. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Το Μέλλον της Ευρώπης. Οι προοπτικές της ευρωπαϊκής ομοσπονδίας και η Ελλάδα, Αθήνα, Ι. Σιδέρης, 2000. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Περιεχόμενο και αξιολόγηση της Συνθήκης της Νίκαιας στο Σ. Ντάλης (επιμ.), Από το Άμστερτναμ στη Νίκαια. Η Ευρώπη και η Ελλάδα στη νέα εποχή, Κριτική, 2000. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η έκταση και τα σύνορα του ευρωπαϊκού χώρου: Νέες πραγματικότητες και νέες προσεγγίσεις στο Ε. Ανδρικοπούλου, Γρ. Καυκαλάς (επιμ.), Ο νέος ευρωπααϊκός χώρος. Η διεύρυνση και η γεωγραφία της ευρωπαϊκής ανάπτυξης, Αθήνα, Θεμέλιο, 2000. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η Συνθήκη του Άμστερνταμ: Νέο πρότυπο ολοκλήρωσης ή σύμπτωμα απο-ολοκλήρωσης, Αθήνα, Θεμέλιο 1998. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Ευρωπαϊκή Ένωση και ελληνικό κράτος. Οι επιπτώσεις από τη συμμετοχή στην ενοποιητική διαδικασία, Αθήνα, Θεμέλιο, 1998. *Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση 1981-1996. Επιλογή βιβλιογραφίας, Αθήνα, Θεμέλιο, 1997. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Περιεχόμενο και αξιολόγηση της νέας Συνθήκης, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 26 Ιουνίου 1997. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Μήπως το Άμστερνταμ διασώζει την ομοσπονδιακή ΕΕ;, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 4 Σεπτεμβρίου 1997. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Αντζέντα 2000: Οι κίνδυνοι και τα προβλήματα για την Ελλάδα, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 2 Οκτωβρίου 1997. 17

Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η νέα διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η Ελλάδα, Αθήνα, Σιδέρης-ΕΛΙΑΜΕΠ, 1996. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Το Μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η Ελλάδα. Η αναθεώρηση της Συνθήκης του Maastricht, Αθήνα, ΙΟΒΕ, 1995. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η αναθεώρηση της Συνθήκης του Maastricht, Αθήνα, Θεμέλιο, 1995. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Πρόσφατη συμβολή των μεσαίων και μικρών κρατών-μελών στην πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Στ. Περράκης (επιμ.), Η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά τη Διακυβερνητική Διάσκεψη του 1996: Θέση και ρόλος των μεσαίων και μικρών πληθυσμιακά κρατών-μελών, Αθήνα, Α. Λιβάνης-ΕΚΕΜ, 1995. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η αναθεώρηση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο ρόλος και συμβολή της Ομάδας Προβληματισμού. Θεωρητικά συμπεράσματα και ιδεολογικές διαπιστώσεις, Σύγχρονα Θέματα, τ. 60-61, Ιούλιος-Δεκέμβριος 1995. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η πόλη και η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, Αθήνα, Θεμέλιο, 1994. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η σημασία και ο ρόλος του νέου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Αντί, 27 Μαϊου 1994. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Ευρωπαϊκή Πολιτική Ένωση: Θεωρία, διαπραγμάτευση, θεσμοί και πολιτικές, Αθήνα, Θεμέλιο, 1993. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η Ευρώπη σε αναζήτηση νέας αρχιτεκτινικής, Αθήνα, Θεμέλιο, 1992. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η Συνθήκη του Μάαστριχτ: Γραφειοκρατικό και ατελές κείμενο Συνθήκης, Επιθεώρηση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 1992, σσ. 14-15. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η Ευρώπη σε μεταλλαγή, Αθήνα, Θεμέλιο, 1990. Π.Κ. Ιωακειμίδης, Η άτυπη διάρθρωση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, Επιθεώρηση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 1990, σσ. 10-11. 18

Π.Κ. Ιωακειμίδης, Ο μετασχηματισμός της ΕΟΚ, Αθήνα, Παπζήσης, 1988. Κ.Μ. Ιωάννου, Κοινή εξωτερική πολιτική-ευρωπαϊκή ιθαγένεια, Αθήνα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1993. Κ.Μ. Ιωάννου, Γ. Κουμουτσάκος, Η Δυτικοευρωπαίκή Ένωση, Αθήνα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1992. Π. Καζάκος, Κων/νος Στεφάνου, Η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Η πρώτη πενταετία. Τάσεις, προβλήματα, προοπτικές, Αθήνα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, χ.χ.. Π. Καζάκος, Θεσμικές μεταρρυθμίσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Αθήνα, Ι. Σιδέρης- ΕΛΙΑΜΕΠ, 1996. Π. Καζάκος, Η Ελλάδα στη μεταβαλλόμενη Ευρώπη, Αθήνα, Παπαζήσης, 1994. Χ. Καραμπαρμπούνης, Δομή και λειτουργία της Επιτροπής Μονίμων Αντιπροσώπων (COREPER) στα παλίσια των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Επιθεώρηση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 1991, σσ. 10-11. Γ.Ν. Κρανιδιώτης, Η εξέλιξη της ελληνική πολιτικής στη δεύτερη ελληνική προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Αθήνα, Αντ. Ν. Σάκκουλας. Γ.Δ. Κρεμλής, Π.Ε. Κωνσταντόπουλος, Η Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Αθήνα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1994. Ν. Μαραβέγιας, Μ. Τσινισιζέλης (επιμ.), Η ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Αθήνα, Θεμέλιο, 1995. Α. Μητσός, κ.ά., Η προσχώρηση στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, Αθήνα, Σύγχρονα Θέματα, χ.χ.. Ν.Σ. Μούσης, Ευρωπαϊκή Ένωση. Δίκαιο, οικονομία, πολιτική, Αθήνα, Παπαζήσης, 1998. Σ. Ντάλης (επιμ.), Από το Άμστερνταμ στη Νίκαια. Η Ευρώπη και η Ελλάδα στη νέα εποχή, Αθήνα, Κριτική, 2001. 19

Σ. Ντάλης (επιμ.), Από το Μάαστριχτ στο Άμστερνταμ, Αθήνα, Ι. Σιδέρης, 1998. Ζ. Ντελόρ, Η Ευρωπαϊκή πρόκληση, Αθήνα, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη, 1992. Γ. Παπαδημητρίου, Γ. Καριψιάδης, Κ. Παπανικολάου, Η Συνέλευση για το Μέλλον της Ευρωπαϊκής, Παπαζήσης, 2002. Γ. Παπαδημητρίου, Η συνταγματοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Παπαζήσης, Αθήνα, 2002. Γ. Παπαδημητρίου, Ο κανονισμός της Βουλής και ο κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Αθήνα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1993. Σ. Περράκης (επιμ.), Η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά τη Διακυβερνητική Διάσκεψη του 1996. θέση και ρόλος των μεσαίων και μικρών πληθυσμιακά κρατών-μελών, Αθήνα, Α. Λιβάνης-ΕΚΕΜ, 1996. Σ. Περράκης, Το δίκαιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, Αθήνα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1995. Δ. Σταμπόγλης, 2003, Η Ελληνική Προεδρί και το Μέλλον της Ευρώπης, Α.Α. Λιβάνης, Αθήνα, 2002. Κ. Στεφάνου, Η Συνθήκη του Μάαστριχτ και οι προοπτικές της ενοποίησης, Επιθεώρηση ρων Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 1992, σσ. 14-15. Κ. Στεφάνου, Ομοσπονδιακή Ευρώπη, Επιθεώρηση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 1988, σσ. 8-9. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ειδικό αφιέρωμα), Κοινοβουλευτική Επιθεώρηση, τ. 17-18. J. Trumph, Το θεσμικό οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά την έναρξη της ΟΝΕ. Μεταβολές στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, Δελτίο Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών, χ.χ.. 20

Λ. Τσούκαλης, Η νέα ευρωπαϊκή οικονομία στο κατώφλι του 21 ου αιώνα, Αθήνα, Παπαζήσης, 1997. Υπουργείο Εξωτερικών, Η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, Αθήνα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1994 (Η έκδοση αυτή περιέχει και μια σειρά από άλλα χρήσιμα κείμενα). Α. Φατούρος, ΕΥΕΛΙΞΙΑ. Διευκόλυνση ή παράκαμψη της ενοποίησης, Ευρωπαϊκή Έκφραση, τ. 27, 4 ο τρίμηνο 1997. Ν. Φραγκάκης κ.ά. (επιμ.), Εθνική διοίκηση και κοινοτικό δίκαιο, Αθήνα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1993. Ν. Φραγκάκης, Α.Δ. Παπαγιαννίδης, Ρ. Αποστολίδου (επιμ.), Η Τρίτη εεληνική προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Αθήνα, Εστία, 1994. Θ. Χριστοδουλίδης, Κ. Στεφάνου (επιμ.), Η Συνθήκη του Μάαστριχτ. Συνθετική θεώρηση, Αθήνα, Ι. Σιδέρης, 1993. Μ. Χρυσομάλης, Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και οι κοινοτικές διαθεσμικές σχέσεις μετά την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1991. (β) Ξενόγλωσση M. Anderson, E. Bort, Frontiers of the European Union, Macmillan, March 2001. M. Aspinwall, G. Schneider, The rules of integration: The institutionalist approach to European studies, Manchester, Manchester University Press, February 2001, *T. Brainbridge, A. Teasdale, The Penguin companion to European Union, London, Penguin, 1995. T. Bancoff, M.P. Smith (eds), Legitimacy and the European Union. The contested polity, London, Routledge, 1999. 21

D. Beetham, C. Lord, Legitimacy and the European Union, London, Longman, 1998. E. Best, M. Cray, A. Stubb (eds), Rethinking the European Union: IGC 2000 and beyond, Maastricht, EIPA, 2000. R. Bieber, J.-P. Jacque, H.H. Weiler, An ever closer Union, Brussels, Commission, 1985. T.A. Boerzel and M.O. Hosli, Brussels between Bern and Berlin: Comparative Federalism meets the European Union, ConWeb, No. 2/2002. T. Borjel and Th. Risse, The Post-Nice Agenda of the European Union: What s the problem, how to deal with it, and what to avoid, European University Institute, Working Paper, Revised draft 03.05.01. M. Burgess, Federalism and European Union: The building of Europe, 1950-2000, London, Routledge, 2000. B. Burrows, G. Denton, G. Edwards, Federal solutions to European issues, London, Macmillan, 1978. A.W. Cartung, G. Rosenthal (eds), The state of the European Community. The Maastricht debates and beyond, London, Longman, 1993. W. Cash, Against a federal Europe, London, Duckworth, 1991. D.N. Chrysochoou, Europe in the Republican Imagination, University of Exeter, ConWeb No. 3/2002. D. Chryssochoou, Democratising the Political Constitution of Europe, Policy Paper, EKEM. September 2001. H.C. Church, D. Phinnemore, European Union and European Community. A Handbbook and commentary on the post-maastricht Treaties, London, Harvester, 1994. 22

M. Cini, The European Commission, Manchester, Manchester University Press, 1996. Commisssion, A basic Treaty for the European Union, Commission Communication, COM(2000) 434 final, 12.7.2000. Conference of the Representatives of the governments of the member-states, Summary of the draft of Amsterdam, CONF/4003/97, Secretariat, 3 July 1997. C. Crouch, D. Marquand (eds), The politics of 1992. Beyond the single Market, London, Basil Blackwell, 1990. P. Crowley (ed.), Before and Beyond EMU. Historical Lessons and Future Prospects, Routledge, July 2002. J.L. da Cruz Vilaca, F. Herman et.all., Does Europe need a Constitution?, Brussels, 1996. G. de Bursa, J. Scott (eds), Constitutional change in the EU, Oxford, Oxford University Press, 2000. J. Delors, The need to move beyond Amsterdam, Agence Europe, 4 January and 29 April 2000. K.W. Deutch, Nationalism and social communication, New York, Wiley, 1953. K.W. Deutch, Political Community and the North Atlantic area, Princeton N.J., Princeton University Press, 1957. Y. Deuyst, The Community after Amsterdam, Journal of Common Market Studies, Vol. 37, No. 1, March 1999. *D. Dinan, N. Nugent (eds), Developments in the European Union, London, Macmillan, 1999. D. Dinan (ed.), Encyclopedia of the European Union, London, Macmillan, 2000. 23

A. Duff, The Treaty of Amsterdam. Text and Commentary, London, Federal Trust, 1998. D. Dunkerley, L. Hodgson, St. Konopacki, T. Spybey, A. Thompson, Changing Europe. Identities, Nations and Citizens, Routledge, September 2002. K. Dyson, K. Feathersotne, The road to Maastricht. Negotiating Economic and Monetary Union, Oxford, Oxford University Press, 2000. G. Edwards, A. Pijpers (eds), The politics of European Treaty reform, London, Pinter, 1997. G. Edwards, D. Spence (eds), The European Commission, London, Longman, 1994. C. Engel, W. Wessels (eds), From Luxembourg to Maastricht. Institutional change in the European Community after the Single European Act, Bonn, Eeuropa Union Verlag, 1992. V.G. d Estaing, Speech at the College of Europe Bruges, 2 October 2002. V.-G. d Estaing, H. Smidt, Time to slow down and consolidate around Euro- Europe, International Herald Tribune, 10 April 2000. European Commission, Treaty of Nice and Seville Declarations 2002 (Information Guide), downloaded from http://europa.eu.int. European Convention, Εναρκτήριοι Λόγοι, CONV 4/02. European Institute of Public Administration, Subsidiarity: The challenge of change, Maastricht, 1991. K. Featherstone, Jean Monnet and the democratic deficit in the European Union, Journal of Common Market Studies, Vol. 32, No. 2, June 1994. J. Fischer, From confederation to federation-thoughts on the finality of European integration (μτφ.) στην Ευρωπαϊκή Έκφραση, τ. 37, Απρίλιος, Μάιος, Ιούνιος 2000. 24

*Flexibility and the Treaty of Amsterdam: Europe new Byzantium, Centre for European Legal Studies (CELS) Occasional Papers No. 3, University of Cambridge, n.c.. L. Friis, A. Murphy, The European Union and Central and Eastern Europe: Governance and boundaries, Journal of Common Market Studies, Vol. 37, No. 2, June 1999. A. Follesdal, Drafting a European Constitution Challenges and Opportunities, University of Oslo, ConWeb, No. 3/2002. *D. Galloway, The Treaty of Nice and beyond. Realities and illusions of power in the EU, Sheffield, Sheffield Academic Press, 2001. L. Gram, D. Dinan, N. Nugent (eds), Developments in the European Union, London, Macmillan, 1999. Ch. Grant, Delors inside the house that Jacques built, London, Nicholas Brealy, 1994. *M. Gray, Al. Stubb, Keynote article: The Treaty of Nice. Negotiating a poisoned chalice, στο G. Edwards, G. Wiessala (eds), The European Union. Annual Review of the EU 2000/2001, Oxford, Blackwell, 2001. E.B. Haas, The uniting of Europe, Stanford, Stanford Univesity Press, 2 nd ed., 1968. E.B. Haas, Beyond the nation state, Stanford, Stanford Univesity Press, 1964. L. Hansen, M.C. Williams, The myths of Europe: Legitimacy, Community and the crisis of the EU, Journal of Common Market Studies, Vol. 37, No. 2, June 1999. R.J. Harrison, N. Blocker, M. Brus (eds), The European Union after Amsterdam. A legal analysis, The Hague, Kluwer, 1998. S. Hix, The political system of the European Union, London, Macmillan, 1999. 25

S. Hix., The study of the European Union II: new governance agenda and its rival, Journal of European Public Policy, Vol. 5, No. 1, 1998. M. Hodges (ed.), European Integration. London, Penguin Books, 1972. M. Holland, European Integration. From Community to Union, London, Pinter 1993. L. Hooghe (ed.), Cohesion policy and European integration, Oxford, Oxford University Press, 1996. K. Hughes, The Future of Europe Convention: Travelling Hopefully?, EPIN Working Paper, June 2002. P.C. Ioakimidis, The Europeanization of Greece : An overall assessment στο K. Featherstone ang G. Kazamias (eds), Europeanization and the Southern periphery, London, Frank Cass, 2001. P.C. Ioakimidis, Contradiction between policy and performance στο K. Featherstine, K. Ifantis (eds), Greece in a changing Europe, Manchester, Manchester University Press, 1996. P.C. Ioakimidis, The role of Greece in the development of E.C. Mediterranea policy, στο P. Gillespie (ed.), Mediterranean Politics, Vol. 2, London, Pinter, 1996. P.C. Ioakimidis, EU Cohesion policy in Greece : The tension between bureaucratic centralism and regionalism, στο L. Hooghe (ed.), Cohesion policy and European integration, Oxford, Oxford University Press, 1995. P.C. Ioakimidis, The evolution of the third Greek presidency in the European Union, στο P.C. Ioakimidis, S. Stavridis, A. Mitsos, The Greek presidency of the European Union, Bristol, Centre for Mediterranean Studies, University of Bristol, 1995. F. Jacobs, R. Corbett, M. Shackleton, The European Parliament, London, Longman, 2 nd ed., 1992. 26

*P. Kazakos, P.C. Ioakimidis (eds), Greece in the EC. Membership evaluated, London, Pinter, 1994. P. Keatinge (ed.), Political Union, Dublin, IEA, 1991. *R.O. Keohane, S. Hoffmann (eds), The new European Community, Oxford- Westview Press, 1991. K. van Kersbergen, B. Verbeek, The politics of subsidiarity in the European Union, Journal of Common Market Studies, Vol. 32, No. 2, June 1994. *E.J. Kirchner, Decision making in the European Community, Manchester University Press, 1992. B. Kohle-Koch, A Constitution for Europe?, Working Paper No. 8, Manheimmer Zentrum fur Europaische Sozialfurschung, 1999. D. Kostakopoulou, Citizenship, identity and immigration in the European Union: Between past and future, Manchester, Manchester University Press, May 2001. B. Laffan, Integration and cooperation in Europe, London, Routledge, 1992. B. Laffan, R. o Donnel, M. Smith, Europe s experimental Union. Rethinking integration, London, Routledge 2000. *P.-H. Laurent, M. Maresceau (ed.), The state of the European Union, Vol. 4. Deepening and widening, London, Lyune Rienner Pub., 1998. F. Laursen, S. Vanhoonaker (eds), The Intergovernmental Conference on Political Union. Institutional reforms. New policies and international identity of the European Community, Maastricht, European Institute of Public Administration, 1992. L. Lindberg, The political dynamics of European economic integration, Stanford, Stanford University Press, 1963. L. Lindberg, Europe s would be polity, Englewwod Cliffs, Prentice Hall, 1970. 27

J. Lodge (ed.), The European Community and the challenge of the future, London, Pinter, 2 nd ed., 1993. P. Mair, J. Zielonka, The enlarged European Union, London, Frank Cass Publishers, May 2002. *Making sense of the Amsterdam Treaty, European Policy Centre, Brussels, 1997. Making sense of subsidiarity: How much centralization of Europe?, London, CEPR, 1994. G.F. Mancini, Constitutionalism and democracy in the European Union, Oxford, Oxford University Press, 2000. I. Manners, R. Whitman, The foreign policies of European Union member states, Manchester, Manchester University Press, n.c.. G. Marks, L. Hooghe, K. Blank, European integration from the 1980s: Statecentric v. multilevel governance, Journal of Common Market Studies, Vol. 34, No. 3, September 1996. D. Marquand, The new reckoning, capitalism, states and citizens, Polity Press, 1997, pp. 125-137. J. McCormick, Understanding the European Union. A Concise Introduction, Macmillan, March 2002. D. McKay, Designing Europe - Comparative Lessons from the Federal Experience, Oxford University Press, February 2001. A.A. Michalski, H. Wallace, The European Community : The challenge of enlargement, London, RIIA, 1992. A. Moravcsik, K. Nikolaidis, Explaining the Treaty of Amsterdam: Interests, influences, institutions, Journal of Common Market Studies, Vol. 37, No. 1, March 1999. 28

A. Moravcsik, The choice of Europe, London, UCL Press, 1999. A. Moravscik, Preferences and power in the European Community. A liberal intergovernmental approach, Journal of Common Market Studies, Vol. 31, No. 4, December 1993. W. Nicoll, C.T. Salmon, Understanding the new European Community, London, Harvester, 1994. K. Nicolaidis R. Howse, The Federal Vision - Legitimacy and Levels of Governance in the United States and the European Union, Oxford University Press, November 2001. E. Noel, Working together. The institutions of the European Community, Brussels, European Documentation, 1993. N. Nugent, The government and politics of the European Community, London, Macmillan, 3 rd ed. 1994. N. Nugent, The deepening and widening of the European Community: Recent evolutions. Maastricht and beyond, Journal of Common Market Studies, Vol. 30, No. 3, September 1992. S.J. Nuttal, European political cooperation, Oxford, Claredon Press, 1991. A.A. Pappas, National administrative procedures and implementation of Community decisions, Maastricht, EIPA, 1995. I. Pernice et Vl. Constantinesco, La question des competences communautaires: Vues d Allemagne et de France, Groupement d Etudes et de Recherches Notre Europe, Juillet 2002. J. Peterson, E. Bonberg, Decision making in the European Union, London 1999. E. Phillipart, G. Edwards, The provisions of closer cooperation in the Treaty of Amsterdam, Journal of Common Market Studies, Vol. 37, No. 1, March 1999. 29

J.-Cl. Piris, Doeas the European Union have a Constitution? Does it need one?, European Law Review, Vol. 24, No. 6, December 1999. R. Pryce, The politics of the European Community, London, Butterworths, 1973. R.Pryce (ed.), The dynamics of European Union, London, Groam Helm, 1987. *E. Regelsberger, Ph. De Schoutheete, W. Wessels (eds), Foreign Policy of the European Union. From EPC to CFSP and beyond, London, Rienner, 1997. *F. Renshaw-Hayes, H. Wallace, The Council of Ministers, London, Macmillan, 1997. C. Rhodes, S. Mazey (eds), The state of the European Union-Vol. 3. Building a european polity?, London, Routledge, 1996. *D. Rometsch, W. Wessels (eds), The European Union and member states: Towards institutional fusion?, Manchester, Manchester University Press, 1996. *B. Rosamond, Theories of European integration, London, Macmillan, 2000. Ph. de Schoutheete and H. Wallace, The European Council, Groupement d Etudes et de recherches Notre Europe, September 2002. Ph.C. Scmitter, How to democratize the European Union and why bother?, Oxford, Rowman and Littlefield, 2000. *D. Sidjanski, The Federal approach to the European Union or the quest for an unprecedented European federalism, Paris, Notre Europe, 2001. L. Siedentop, Democracy in Europe, London, Allen Lane-The Penguin Press, 2000. A. Smith, Why European Commissioners Matter, Working Paper, Institut d Etudes de Bordeaux, January 2002. *S. Stavridis, E. Mossialos et. al., New challenges of the European Union : Policies and policy-making. London, Dartmouth, 1997. 30

*G.A. Stubb, A categorization of differentiated integration, Journal of Common Market Studies, Vol. 34, No. 2, June 1996. *G.A. Stubb, The Amsterdam Treaty of differentiated integration, Journal of Common Market Studies, Vol. 34, No. 2, June 1996. *G.A. Stubb, The Amsterdam Treaty and flexible integration, ECSA Review, Vol. XI, No. 2, Spring 1998. A. Teasdale, The life and death of the Luxembourg Compromise, Journal of Common Market Studies, Vol. 31, No. 4, December 1993. The European Policy Centre, The Europe We Need: Constitution of the European Union, 17 September 2002. The European Policy Centre, Convention on the Future of Europe: End of term report, 10 September 2002. H. Wallace, The Future of Europe Debate: Opportunities for British Policy, Policy Paper 05/01, Sussex University. *H. Wallace, W. Wallace (eds), Policy-making in the European Union, Oxford, Oxford University Press, 4 th ed., 2000. *H. Wallace, A. Youth (eds), Participation and policy-making in the European Union, Oxford, Claredon Press, 1997. *H. Wallace, European governance in turbulent times, Journal of Common Market Studies, Vol. 31, No. 3, September 1993. W. Wallace, The transformation of Western Europe, London, Pinter-RIIA, 1990. W. Wallace (ed.), The dynamics of European integration, London, Pinter-RIIA, 1990. 31

J.H.H. Weiler, Journey to an unknown destination: a retrospective and prospective of the European Court of Justice in the arena of political integration, Journal of Common Market Studies, Vol. 31, No. 4, December 1994. J.H.H. Weiler, The consolidation of Europe, Cambridge, Cambridge University Press, 1999. *W. Wessels, Nice results: The millennium IGC in the EU s evolution, Journal of Common Market Studies, Vol. 39, No. 2, June, 2001. W. Wessels, An even closer fusion? A dynamic macropolitical view on integration processes, Journal of Common Market Studies, Vol. 35, No. 2, June 1997. W. Wessels, C. Engel (eds), The European Union in the 1990s : Ever closer and larger?, Bruges, Institut for Europaische Politik and the College of Europe, n.c.. *M. Westlake (ed.), The European Union beyond Amsterdam. New concepts of European integration, London, Routledge, 1998. *M. Westlake, The Council of the European Union, London, Catermill, 1995. M. Westlake, A modern guide to the European Parliament, London, Pinter, n.c.. K.C. Wheare, Federal government, London, Oxford University Press, 4 th ed., 1967. M. Wilke, H. Wallace, Subsidiarity approaches to power-sharing in the European Community, RIIA Discussion Papers, No. 27, London, 1990. M. Wind, Sovereignty and European Integration. Towards a Post-Hobbesian Order, Macmillan, November 2001. 32