Περιβαλλοντική επιστήμη ορίζεται ως η αλληλεπίδραση του ανθρώπου με το περιβάλλον. Αρχές επιστήμης περιβάλλοντος Μια επανάληψη Το περιβάλλον περιλαμβάνει όλες τις συνθήκες που περιβάλλουν ζώντες οργανισμούς : Κλίμα Ποιότητα αέρα και νερού Εδάφη και διαμόρφωση τοπίου Παρουσία άλλων ζωντανών οργανισμών 2 Η Περιβαλλοντική επιστήμη και τα ζητήματα που μελετά είναι σύνθετα και πολυδιάστατα. Περιλαμβάνει έννοιες και ιδέες από πολλά πεδία της μελέτης. Βασική ιστορία του ανθρώπου και του περιβάλλοντος Κυνηγοί - Συλλέκτες (10,000 B.C.).) Αγροτική επανάσταση (6000-7000 B.C.).) Βιομηχανική επανάσταση (1800s) Στροφή στην πηγή της ενέργειας από τα ορυκτά καύσιμα α Επιπτώσεις στο περιβάλλον: Πιο αποδοτική καλλιέργεια Ταχύτερη αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού Αυξημένη καύση των ορυκτών καυσίμων. Εισαγωγή συνθετικών πλαστικών, λιπάσματα, παρασιτοκτόνα. Μεγαλύτερες ποσότητες της ρύπανσης. 3. 4 1
Διαστημόπλοιο ΓΗ Η Γη είναι ένα κλειστό σύστημα. Το μόνο πράγμα που εισέρχεται ή εξέρχεται από τη Γη σε μεγάλες ποσότητες είναι η θερμότητα. Οι πόροι είναι περιορισμένοι, αλλά ο πληθυσμός συνεχίζει να αυξάνεται. Τα απόβλητα δεν πηγαίνουν μακριά. Μείζονα περιβαλλοντικά προβλήματα Η εξάντληση των πόρων Οι πόροι μπορούν να είναι ανανεώσιμοι (νερό) ή μη ανανεώσιμοι (πετρέλαιο). Η παροχή μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως τα ορυκτά καύσιμα και ορυκτά τελικά θα τελειώσουν. Η παροχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δεν χρησιμοποιείται τόσο γρήγορα έτσι ώστε να αναπληρώνονται οι μη ανανεώσιμες πηγές. 5 6 Μείζονα περιβαλλοντικά προβλήματα Ρύπανση Η ανεπιθύμητη αλλαγή στον αέρα, το νερό, ή το έδαφος που επηρεάζει την υγεία των έμβιων όντων. Η Βιοδιασπώμενη ρύπανση θα καταρρεύσει με φυσικό τρόπο στην πάροδο του χρόνου. Μη αποικοδομήσιμη ρύπανση δεν διασπάται. Μείζονα περιβαλλοντικά προβλήματα Απώλεια της Βιοποικιλότητας Η βιοποικιλότητα είναι ο αριθμός των διαφορετικών ειδών που υπάρχουν σε ένα οικοσύστημα. Εξαφάνιση, ή η πλήρης απώλεια του είδους, είναι ένα φυσικό γεγονός που μπορεί να επιταχυνθεί με ανθρώπινες ενέργειες. Η τίγρη της Τασμανίας είναι το μόνο γνωστό θηλαστικό που έχει εξαφανιστεί τα τελευταία 200 χρόνια στο νησί της Τασμανίας. Κατά την ίδια χρονική περίοδο, στην κοντινή Αυστραλία, 23 πουλιά, 4 αμφιβίων και 27 είδη θηλαστικών έχουν εξαφανιστεί. 7 8 2
Περιβαλλοντική Ηθική Περιβαλλοντική ηθική είναι η επιστήμη που μελετά την ηθική σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον. Ποια είναι η αξία του περιβάλλοντος; Τι ηθική ευθύνη έχουμε; ; Σε ποιες ανάγκες θα πρέπει να δοθεί απόλυτη προτεραιότητα στη λήψη των αποφάσεων μας; Διαφορετικοί τύποι της ηθικής έχουν προκύψει στον ανθρώπινο πολιτισμό στη σύγχρονη ιστορία. Τύποι Περιβαλλοντικής Ηθικής Υπάρχουν πέντε κύρια ιστορικά στάδια της περιβαλλοντικής ηθικής. Ανθρωποκεντρική Ρεαλιστική Διατήρηση πόρων Ηθική και Αισθητική Διατήρηση της Φύσης Σύγχρονη οικολογία Παγκόσμια Περιβαλλοντική Ιθαγένεια 9 10 Ανθρωποκεντρική Anthropocentrism literally means humancentered. Αυτό το σύνολο της ηθικής προστατεύει και προωθεί τα ανθρώπινα συμφέροντα ή την ευημερία σε βάρος όλων των άλλων παραγόντων. Συχνά δίνει έμφαση σε βραχυπρόθεσμα οφέλη, αγνοώντας τις μακροπρόθεσμες συνέπειες. Ρεαλιστική Διατήρηση πόρων Υποστηρίχθηκε αρχικά από τον Πρόεδρο Θεόδωρο Ρούσβελτ. Οι περιβαλλοντολόγοι - οικολόγοι πιστεύουν ότι το περιβάλλον θα πρέπει να χρησιμοποιείται με προγραμματισμένο τρόπο προς όφελος όλων. Η σωστή πολιτική θα δημιουργήσει το μεγαλύτερο καλό για τον μεγαλύτερο αριθμό, για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. 11 12 3
Ηθική και Αισθητική Διατήρηση της Φύσης Διατηρητές (Preservationists) πιστεύουν ότι η φύση αξίζει να υπάρχουν για τους δικούς του λόγους ανεξάρτητα από το βαθμό της χρησιμότητας η για τον άνθρωπο. Σύγχρονοι Περιβαντολλόγοι Η Rachel Carson έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο «Σιωπηλή Άνοιξη» σχετικά με τις επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων στα πτηνά. Ευαισθητοποίησε το κοινό για τις απειλές της ρύπανσης και τις τοξικές χημικές ουσίες για τον άνθρωπο, καθώς και άλλα είδη. 13 14 Παγκόσμιος Περιβαλλοντισμός Η αύξηση των ταξιδιών και η επικοινωνία επιτρέπει στους ανθρώπους να γνωρίζουν για τις καθημερινές εκδηλώσεις σε μέρη άγνωστα σε προηγούμενες γενιές. Τα ζητήματα και τα προβλήματα διερευνώνται πια σε παγκόσμια κλίμακα, αντί μιας τοπικής. Η τραγωδία των κοινών Ένας οικολόγος Garrett Hardin έγραψε ένα δοκίμιο που περιγράφει την πηγή των περιβαλλοντικών προβλημάτων ως μια σύγκρουση: Βραχυπρόθεσμα συμφέροντα των ιδιωτών έναντι... Τα μακροχρόνια συμφέροντα του πολιτισμού και η ίδια η Γη 15 16 4
Η τραγωδία των κοινών Κάθε χωρικός έχει ένα μικρό κοπάδι των προβάτων. Το μόνο μέρος για τα πρόβατα να βοσκήσουν είναι στο κέντρο του χωριού. Τι θα συμβεί αν η κοινή αντ 'αυτού χωρίζεται σε ενότητες που ανήκουν σε κάθε χωρικό; Επειδή η γη ανήκει σε κάποιον, τα άτομα είναι πολύ πιο πιθανό να σχεδιάσουν και να τη χρησιμοποιήσουν σε πιο μακροπρόθεσμη βάση. Μια κοινή περιοχή που ανήκει σε ένα ολόκληρο χωριό. Πιθανό αποτέλεσμα: Χωρικοί θα έχουν τόσα πρόβατα όσο το δυνατόν, επιτρέπεται να βόσκουν στην κοινή περιοχή. Στην ιστορία του κόσμου, κανείς δεν έχει πλύνει ένα ενοικιαζόμενο αμάξι» 17 18 Οικονομία και Περιβάλλον Προσφορά και Ζήτηση - Όσο μεγαλύτερη είναι η ζήτηση για περιορισμένο πόρο, τόσο υψηλότερη είναι η τιμή. Οικονομία και Περιβάλλον Ανάλυση Κόστους/Ωφέλειας Είναι το κόστος να κάνεις κάτι αντάξιο της τιμής; Waukegan λιμάνι 19 Ετήσια δειγματοληψία ψαριών 20 Εκβάθυνση 5
Οικονομία και Περιβάλλον Ανάλυση ρίσκου Η πιθανότητα κάτι να προκαλέσει τραυματισμό ή θάνατο Π.χ.: Πυρηνική ενέργεια Bhopal and Dow Chemical Τον Δεκέμβριο του 1984, ένα εργοστάσιο φυτοφαρμάκων που βρίσκεται κοντά στην πόλη Μποπάλ στην Ινδία διέρρευσε μεγάλη ποσότητα τοξικών χημικών ουσιών στον αέρα. Οι χημικές ουσίες που οδήγησε σε άμεσο θάνατο περίπου 3.000 ανθρώπους, ενώ 8.000 πεθαίνουν αργότερα από μακροχρονιες ασθένειες. Συνολικά 558.125 τραυματισμοί αναφέρθηκαν στην ινδική κυβέρνηση. Δεν επιτεύχθηκε δικαστικός συμβιβασμός με την Union Carbide, που τώρα ανήκει στην Dow Chemical. 21 22 Ηθική και οικονομικά Για να αντισταθμίσει σωστά και να θεραπεύσει όλα τα άτομα που επηρεάστηκαν από αυτή την καταστροφή, η Dow Chemical θα πρέπει να πληρώσει πολλά δισεκατομμύρια δολάρια σε οικισμούς. Ο δημογραφικός διαχωρισμός: Αναπτυγμένα vs Αναπτυσσόμενα κράτη Η Dow Chemical έχει ένα ετήσιο εισόδημα πάνω από 2 δισεκατομμύρια δολάρια, με συνολικά περιουσιακά στοιχεία αξίας περίπου 70 δισεκατομμύρια δολάρια 23 24 6
Αναπτυγμένα vs Αναπτυσσόμενα κράτη Τα περιβαλλοντικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι διάφορες χώρες ποικίλλει ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση. ΑΝΑΠΤΥΓΜΕΝΕΣ - υψηλότερα εισοδήματα, μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, χαμηλότερο ρυθμό ανάπτυξης. Αναπτυγμένα vs Αναπτυσσόμενα κράτη Αναπτυσσόμενα - έχουν χαμηλότερα εισοδήματα, μικρότερη διάρκεια ζωής, η ταχεία αύξηση του πληθυσμού. πχ: Ινδία, το Αφγανιστάν, οι περισσότερες χώρες από την Υποσαχάρια Αφρική 25 26 Πληθυσμός και κατανάλωση Αναπτυγμένα vs Αναπτυσσόμενα κράτη Οι αναπτυσσόμενες χώρες τείνουν να έχουν σοβαρό υπερπληθυσμό. Αυτό οδηγεί σε: Αποψίλωση των δασών Γυμνό έδαφος Αυτόχθονα ζώα που οδηγούνται σε εξαφάνιση Υποσιτισμός, πείνα, και νοσήματα Περίπου το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού ανήκει σε αυτή την κατηγορία Χρησιμοποιεί μόνο το 25% των πόρων του πλανήτη Source: Holt Environmental Science, Arms, 2007 27 28 7
Οικολογικό αποτύπωμα Οικολογικό αποτύπωμα Το οικολογικό αποτύπωμα είναι η μέτρηση της χρήσης των πόρων ενός ατόμου. Περιλαμβάνει το ποσό του χώρου που απαιτείται για την υποστήριξη κάθε πρόσωπο που σε μια χώρα, συμπεριλαμβανομένων των δασών, αγροκτήματα, τις πόλεις, κλπ. 29 30 Ο στόχος: Ένας αειφορικός κόσμος Βιωσιμότητα Οι ανθρώπινες ανάγκες ικανοποιούνται, έτσι ώστε ο πληθυσμός μπορεί να επιβιώσει επ 'αόριστον. " Αειφόρος ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη που καλύπτει τις ανάγκες του σήμερα χωρίς να μειώνει τη δυνατότητα των επόμενων γενεών να καλύψουν τις ανάγκες τους. " Επιτροπή Brundtland, 1987 Κατανοώντας την αειφορία: Η έννοια της αειφορίας Η αναφορά Brundtland καταγράφει τέσσερα αλληλένδετες στρατηγικές που απαιτούνται για την αειφορία 1. Διαχείριση των εππτώσεων των πληθυσμών στα οικοσυστήματα 2. Εξασφάλιση της διατροφικής επάρκειας σε όλο τον πλανήτη 3. Διαχείριση των φυσικών πόρων 4. Δημιουργία αειφόρων οικονομιών 31 8
Η αειφόρος ανάπτυξη έχει τρεις συγγενείς έννοιες, που επιχειρούν να καταστίσουν πιο επιχειρησιακά συγκεκριμένα μέρη της : 1. Περιβάλλοντική Πολιτική Ενσωμάτωση. Η έννοια της σύνδεσης όλων των πολιτικών που διαπραγματεύονται τον χώρο και τους φυσικούς πόρους έτσι ώστε από κοινού να αξιολογούνται και να στοχοθετούν πάνω στα ζητήματα διαχείρισης των φυσικών πόρων και των επιπτώσεων στο περιβάλλον. 2. Πράσινη ανάπτυξη/οικονομία. Η προσέγγιση μίας οικονομίας που θα βασίζεται στην αξιοποίηση των αναεώσιμων πόρων, και μέσω αυτής θα καλύπτει όλα τα πεδία ενδιαφέροντος της κοινωνίας: Τους ανθρώπους, τον πλανήτη και τα κέρδη. 3. Οικοσυστημικές υπηρεσίες. Αφορά την αναγνώριση και ποσοτικοποίηση των υπηρεσιών που παρέχουν τα οικοσυστήματα, με βασικό στόχο τη συγκρισιμότητα με τα άμεσα οικονομικά οφέλη. Εισαγωγή στην Επιστήμη Περιβάλλοντος ΑΣΚΗΣΗ ΠΡΟΟΔΟΣ 1 Ποια είναι η διαφορά της ρύπανσης από τη μόλυνση; ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ 2012 2013 ΠΡΟΟΔΟΣ 1 Δρ. K. Ποϊραζίδης Με βάση τις ενότητες ΕΔΑΦΗ (http://www.lifesos.eu/) ΝΕΡΑ (http://www.watersave.gr/site/images/stories/pdfs/11ekp.pdf, watersave pdf http://planetearth.pblogs.gr/2008/10/352887.html) ΘΑΛΑΣΣΑ (http://www.earthsos.gr/2007/02/blog-post_22.html, http://www.env-edu.gr/chapters.aspx?id=115) ΔΑΣΗ (http://www.unep.org/vitalforest/report/vfg-19-forestssuffer-from-air-pollution.pdf) Περιγράψτε για κάθε ενότητα Που αναφέρεται π.χ. η ρύπανση των εδαφών Κυριότερες πηγές ρύπανσης Επιπτώσεις στα οικοσυστήματα και στους ανθρώπους 9
ΑΣΚΗΣΗ ΠΡΟΟΔΟΣ 1 10