ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΙΓΕ ΣΤΗΝ ΑΙΓΟΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ (IMPACT ANALYSIS)

ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΙΓΕ ΣΤΗΝ ΑΙΓΟΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ (IMPACT ANALYSIS) Μ. Μάρκου ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η ανάλυση επιπτώσεων παρέχει τη δυνατότητα στους ερευνητές να αξιολογήσουν το βαθµό διάδοσης και εφαρµογής στην πράξη των ερευνητικών τους αποτελεσµάτων και να βελτιώσουν τυχόν προβλήµατα στη διάδοση των αποτελεσµάτων αυτών. Η παρούσα µελέτη είναι η πρώτη του είδους της που διεξάγεται στην Κύπρο και αφορά τον τοµέα της Αιγοπροβατοτροφίας, ένα τοµέα που συνεισφέρει το 23% της Ζωικής Παραγωγής ή το 8.3% της Ακαθάριστης Αξίας της κυπριακής γεωργίας και παρουσιάζει συρρίκνωση τα τελευταία χρόνια. Από τη µελέτη προκύπτει ότι ορισµένα από τα ερευνητικά αποτελέσµατα του ΙΓΕ στον τοµέα της Αιγοπροβατοτροφίας είναι γνωστά και εφαρµόζονται από τους κτηνοτρόφους, ενώ ορισµένα είναι γνωστά αλλά για διάφορους λόγους δεν εφαρµόζονται. Ο βαθµός διάδοσης και εφαρµογής των ερευνητικών αποτελεσµάτων διαφέρει ανάλογα µε την ηλικία των κτηνοτρόφων και την περιοχή στην οποία δραστηριοποιούνται. Γενικά, οι νεαρότεροι κτηνοτρόφοι και εκείνοι που βρίσκονται στην περιοχή Λάρνακας εφαρµόζουν σε µεγαλύτερο βαθµό τα ερευνητικά αποτελέσµατα του ΙΓΕ. SUMMARY The impact analysis provides an opportunity to researchers to estimate the transmission and the implementation level of their research output and to improve any weaknesses in output transmission. The current study is the first in this respect and refers to the sheep and goat sector, which forms the 23% of the livestock production or the 8.3% of the Gross Output of Cyprus agriculture and exhibits a declining trend during the last years. The conclusion of the study is that some research results are well known and are applied by farmers while some others are known but for various reasons are not applied. The level of transmission is related to the age and the area where farmers are activated. Generally speaking, younger farmers and those activated in Larnaca area apply in higher levels the research results in the sheep and goat sector. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ανάλυση επιπτώσεων αποτελεί ισχυρό εργαλείο στα χέρια των ερευνητών για τη διακρίβωση του βαθµού διάδοσης και εφαρµογής των ερευνητικών αποτελεσµάτων στο

2 επίπεδο του παραγωγού. Για την παραγωγή ερευνητικού αποτελέσµατος επενδύεται κεφάλαιο, τόσο υπό την άµεση µορφή του (νέα τεχνολογία, σύγχρονες εγκαταστάσεις, πρωτοποριακές µέθοδοι παραγωγής) όσο και υπό την έµµεση µορφή (εργατικά, επιστηµονική γνώση). Για να γίνεται κατορθωτή η απόσβεση του επενδυµένου στην έρευνα κεφαλαίου θα πρέπει τα αποτελέσµατα της έρευνας να υιοθετούνται και να εφαρµόζονται από το όσο το δυνατό µεγαλύτερο τµήµα των παραγωγών. Παράλληλα, ο βαθµός διάδοσης των ερευνητικών αποτελεσµάτων στους παραγωγούς κρίνει και την αποτελεσµατικότητα µε την οποία λειτουργεί ο αρµόδιος τοµέας του Υπουργείου που είναι υπεύθυνος για τη διάδοση των πληροφοριών στους γεωργούς (Γεωργικές Εφαρµογές). Στην Κύπρο, παρόλο που το ΙΓΕ έχει να παρουσιάσει µία αξιόλογη ερευνητική δραστηριότητα στη διάρκεια της µακρόχρονης λειτουργίας του, εντούτοις είναι η πρώτη φορά που γίνεται ανάλυση επιπτώσεων των ερευνητικών του αποτελεσµάτων. Σκοπός της παρούσας µελέτης είναι να αξιολογήσει το βαθµό διάδοσης των ερευνητικών αποτελεσµάτων του ΙΓΕ στον τοµέα της Αιγοπροβατοτροφίας και να διαπιστώσει κατά πόσον τα αποτελέσµατα της έρευνας στον εν λόγω τοµέα είναι γνωστά και εφαρµόζονται από τους κτηνοτρόφους. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Η µελέτη για την αξιολόγηση του βαθµού διάδοσης των ερευνητικών αποτελεσµάτων του ΙΓΕ στον τοµέα της Αιγοπροβατοτροφίας διεξήχθη από τον Οκτώβρη του 1998 µέχρι τον Φεβρουάριο του 1999. Στη µελέτη πήραν µέρος 187 κτηνοτρόφοι οι οποίοι συµµετείχαν σε προηγούµενη έρευνα του ΙΓΕ αναφορικά µε την οικονοµικότητα των Αιγοπροβατοτροφικών εκµεταλλεύσεων (Χρ. Παπαγιάννης, 1998). Από αυτούς 56% βρίσκονται στη Ζώνη 1 (επαρχία Λάρνακας), 26% στη Ζώνη 2 (περιοχή Κοκκινοχωριών) και 18% στη Ζώνη 3 (επαρχία Λευκωσίας). Η µελέτη διεξήχθη µε τη µέθοδο του ερωτηµατολογίου και τα στοιχεία συλλέγονταν µε προσωπική συνέντευξη.

3 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η µέση ηλικία των αιγοπροβατοτρόφων ήταν 50.9 χρόνια µε µικρές διαφορές µεταξύ των τριών Ζωνών (49.8 στην επαρχία Λάρνακας, 53.7 στην περιοχή Κοκκινοχωριών, και 50.3 στην επαρχία Λευκωσίας). Το µέσο µέγεθος κοπαδιού στις τρεις Ζώνες ήταν 183 ζώα. Στην επαρχία Λάρνακας το µέσο µέγεθος κοπαδιού ήταν 199 ζώα, στην περιοχή Κοκκινοχωριών 152 ζώα και στην επαρχία Λευκωσίας 175 ζώα. Το 63.1% των κοπαδιών αποτελούνταν από 51 µέχρι 200 ζώα, ενώ σηµαντικό ποσοστό των µονάδων (14.4%) είχαν περισσότερα από 300 ζώα (πίνακας 2). Το µεγαλύτερο ποσοστό των εκµεταλλεύσεων (50%) αποτελούσαν τα µικτά κοπάδια (Πίνακας 1 και Γράφηµα 1). Ποσοστό 35% αποτελούσαν τα κοπάδια µε µόνο πρόβατα και 15% τα κοπάδια µε µόνο αίγες. Η πλειοψηφία των κοπαδιών αποτελείτο από ηµιβελτιωµένα ζώα. Μόνο δύο κοπάδια βρέθηκαν µε ντόπιες αίγες και ένα µε ντόπια πρόβατα. Από την άλλη ο αριθµός των κοπαδιών αιγών µε βελτιωµένα ζώα ήταν διπλάσιος από τον αντίστοιχο των προβάτων. Ποσοστό 86% των κοπαδιών που έχουν πρόβατα χρησιµοποιούν διασταυρωµένους κριούς. Αναπαραγωγή Κατά µέσο όρο αναλογούν 14 αίγες ανά αρσενικό ζώο ενώ υπάρχουν σηµαντικές διαφορές µεταξύ των τριών Ζωνών. Στην επαρχία Λευκωσίας αναλογούν 19 θηλυκά ανά αρσενικό ζώο, στην επαρχία Λάρνακας δεκατέσσερα και στην περιοχή Κοκκινοχωριών δέκα. Στα πρόβατα, αναλογούν κατά µέσο όρο 23 θηλυκά ανά αρσενικό ζώο. Ο µεγαλύτερος αριθµός θηλυκών ζώων ανά αρσενικό βρίσκεται στην επαρχία Λάρνακας (26 ζώα). Ακολουθούν περιοχή Κοκκινοχωριών (21 ζώα) και η επαρχία Λευκωσίας (19 ζώα). Η πλειοψηφία των παραγωγών χρησιµοποιούν τα ίδια αρσενικά στο κοπάδι τους για περίοδο 2-3 χρόνων, ενώ πολλοί από αυτούς τα χρησιµοποιούν για περισσότερο από 3 χρόνια. Τα αρσενικά χρησιµοποιούνται για πρώτη φορά για αναπαραγωγή στην ηλικία των 9.5 µηνών. Στο 48.6% των µονάδων το βάτεµα των αιγών γίνεται το µήνα Μάιο. Ακολουθούν οι µήνες Απρίλης (29%), Ιούνης (10.8%), Μάρτης (8.1%) και µε µικρότερα ποσοστά ο Ιούλης, ο Αύγουστος και ο Οκτώβρης. Το βάτεµα των προβατίνων γίνεται κυρίως τον Απρίλιο (46%). Ακολουθούν µε µικρότερα ποσοστά οι µήνες Μάης, Μάρτης και Ιούνης.

4 Τα αρσενικά µένουν µαζί µε τα θηλυκά ζώα κατά µέσο όρο για περίοδο 6 µηνών, ενώ τα θηλυκά ζώα µπαίνουν στο αρσενικό στην ηλικία των 8.5 µηνών. Για αντικατάσταση οι κτηνοτρόφοι αφήνουν κατά µέσο όρο 47 θηλυκά ζώα (26%). Στην επαρχία Λάρνακας αφήνονται 47.6 ζώα (23.9%), στην περιοχή Κοκκινοχωριών 43.5 ζώα (28.6%) και στην επαρχία Λευκωσίας 49.8 ζώα (28.5%). ιαχείριση Όσον αφορά τις περιποιήσεις που παρέχονται στα νεογέννητα ζώα βρέθηκαν τα εξής αποτελέσµατα: 61.5% σκουπίζουν, 81% εµβολιάζουν, ενώ αντίθετα, πολύ µικρό ποσοστό (4%) ζυγίζουν και 6% τοποθετούν νούµερα στα ζώα τους κατά τον τοκετό. Σχετικά µικρό είναι και το ποσοστό όσων εφαρµόζουν τεχνητό θηλασµό στα ζώα τους (11%). Γενικά, η επαρχία Λάρνακας υπερτερεί έναντι των άλλων περιοχών ως προς τις φροντίδες που γίνονται στο τοκετό, αλλά και τη γενικότερη διαχείριση των µονάδων. Στην ερώτηση αν γνωρίζουν ότι το Υ.Γ.Φ.Π.&Π. συστήνει απογαλακτισµό των ζώων στις 50 µέρες, ποσοστό 92% των κτηνοτρόφων απάντησε καταφατικά. Ωστόσο, η µέση ηλικία απογαλακτισµού είναι για τα αρνιά 62 µέρες (72 µέρες στην επαρχία Λάρνακας, 49 µέρες στην περιοχή Κοκκινοχωριών και 52 µέρες στην επαρχία Λευκωσίας) και για τα ρίφια 56 µέρες (72 µέρες στην επαρχία Λευκωσίας, 54 µέρες στην επαρχία Λάρνακας και 49 µέρες στην περιοχή Κοκκινοχωριών). Το µεγαλύτερο ποσοστό των κτηνοτρόφων (81.3%) απογαλακτίζουν σταδιακά τα ζώα τους. ηλαδή, για λίγη ώρα και µετά από κάθε άρµεγµα, αφήνονται τα µικρά να θηλάσουν, µέχρι τον πλήρη απογαλακτισµό. Ο µέσος όρος ζώων που αφήνονται να θηλάσουν σε κάθε αίγα-προβατίνα είναι 2.2 αρνιά και 2.4 ρίφια. Αρκετοί κτηνοτρόφοι (38%) αφήνουν να θηλάσουν όσα ζώα γεννήσουν οι αίγεςπροβατίνες. Η πλειοψηφία των κτηνοτρόφων (66%) δηλώνουν ότι αφήνουν να θηλάσουν στα πρωτόγεννες προβατίνες όσα αρνιά γεννήσουν, ενώ σηµαντικό ποσοστό (32%) αφήνουν λιγότερα νεογέννητα στις πρωτόγεννες. Οι περισσότεροι κτηνοτρόφοι (97%) διαχωρίζουν τα ζώα τους σε οµάδες. Οι περισσότεροι επίσης κτηνοτρόφοι (53%) χρησιµοποιούν σαν υποστατικά καλές κατασκευές, 22% µέτριες, 20% κατασκευές µε σχέδιο του ΥΓ.ΦΠ.&Π και 5% πρόχειρες κατασκευές. Μόνο το 35% των αιγοπροβατοτρόφων χρησιµοποιούν µηχανικό σύστηµα αρµέγµατος.

5 Τα αρνιά σφάζονται σε ηλικία 3.2 µηνών (96 µέρες) και σε βάρος 29 κιλά, ενώ τα ρίφια σφάζονται στην ίδια ηλικία και σε βάρος 22 κιλά. Η πλειοψηφία των κτηνοτρόφων (80%) ετοιµάζουν µόνοι τους τη συµπυκνωµένη τροφή, ενώ 48% ταΐζουν σωστό κριθάρι στα ζώα τους. Ποσοστό 70% όσων ταΐζουν µε σπόρους δηµητριακών τα ζώα τους χορηγούν σωστούς τους σπόρους και οι υπόλοιποι (30%) σπασµένους. Εξήντα δύο τοις εκατόν αλλάζουν το συµπυκνωµένο µείγµα στα διάφορα παραγωγικά στάδια. Κατά µέσο όρο οι κτηνοτρόφοι χορηγούν δύο φορές την ηµέρα συµπυκνωµένο µείγµα στα ζώα τους. Ογδόντα οκτώ τοις εκατό των κτηνοτρόφων παράγουν µόνοι τους τις χονδροειδείς τροφές που χρησιµοποιούν στις µονάδες τους. Περισσότεροι από τους µισούς (52%), επιπρόσθετα µε τις δικές τους αγοράζουν κάποιες ποσότητες χονδροειδών τροφών, ενώ 11% βόσκουν τα ζώα τους σε βοσκότοπους. Η πλειοψηφία των κτηνοτρόφων βόσκουν τα ζώα τους µε ποκαλάµη, φαρρά, βίκο και σιφωνάρι, ενώ το ένα τρίτο περίπου βόσκουν τα ζώα τους µε φυσική βλάστηση. Το µεγαλύτερο ποσοστό εξάλλου των αιγοπροβατοτρόφων (74%) δηλώνουν ότι βόσκουν τα ζώα τους από 2-5 ώρες την ηµέρα. Μόνο το 6% των αιγοπροβατοτρόφων ταΐζουν υποπροϊόντα στα ζώα τους. Η πλειοψηφία των κτηνοτρόφων (89%) εµπορεύονται το γάλα που παράγουν οι εκµεταλλεύσεις τους µέσω ιδιωτών εµπόρων. Ποσοστό 20% επεξεργάζονται µέρος του γάλακτος µόνοι τους, ενώ µόνο ένας παραγωγός εµπορεύεται το γάλα του µέσω του Οργανισµού Γαλακτοκοµικής Βιοµηχανίας. Ο αριθµός των ζώων στην διάρκεια των 3 τελευταίων χρόνων παρέµεινε σταθερός στο 54% των εκµεταλλεύσεων, αυξήθηκε στο 10%, και µειώθηκε στο υπόλοιπο 36% των εκµεταλλεύσεων (Γράφηµα 2). Για τη µείωση του αριθµού των ζώων προβάλλονται οικονοµικοί λόγοι, η ασθένεια της τροµώδους νόσου και το προχωρηµένο της ηλικίας των κτηνοτρόφων. Κάθε χρόνο µένουν άτροφα σε κάθε µονάδα πέντε ενήλικα (2.7%) και πέντε νεαρά (2.7%) ζώα. Ως προς τις απώλειες ζώων στον τοκετό αυτές είναι 4% για τα αρνιά και 3% για τα ρίφια. Από τη γέννα µέχρι τον απογαλακτισµό οι απώλειες ανέρχονται σε 12% για τα ρίφια και 12.6% για τα αρνιά.

6 Το σύνολο των αιγοπροβατοτρόφων χρησιµοποιούν για τις ανάγκες των µονάδων τους δικά τους εργατικά. Ωστόσο, ποσοστό 6% χρησιµοποιούν επιπρόσθετα µε τα δικά τους, ξένα εργατικά. Σύµφωνα µε τις απαντήσεις των κτηνοτρόφων σε σχετική ερώτηση (ερ. 30.β), οι συνηθέστερες ασθένειες που αντιµετωπίζουν οι εκµεταλλεύσεις τους είναι η µαστίτιδα, οι διάρροιες, η πνευµονία, τα παράσιτα, η εντεροτοξιναιµία και οι αποβολές. Σοβαρό πρόβληµα επίσης σε ορισµένες περιοχές αποτελεί η τροµώδης νόσος των αιγοπροβάτων. Πρόβληµα φαίνεται ότι υπάρχει και στην απόρριψη των νεκρών ζώων, τα οποία ρίχνονται σε ακατάλληλους λάκκους. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Από την προηγηθείσα ανάλυση προκύπτουν σηµαντικά στοιχεία τα οποία µε κατάλληλη αξιοποίηση µπορούν να συνεισφέρουν στις προσπάθειες που καταβάλλονται από διάφορους φορείς για την επίλυση των προβληµάτων που αντιµετωπίζει ο τοµέας της αιγοπροβατοτροφίας. Φαίνεται ότι τα κοπάδια µε αµιγείς πληθυσµούς ντόπιων ζώων τείνουν να εκλείψουν και τη θέση τους έχουν πάρει κοπάδια µε βελτιωµένα ή ηµιβελτιωµένα ζώα. Η βελτίωση που γίνεται στον τοµέα αυτό είναι εντατικότερη στις αίγες όπου ο µεγαλύτερος αριθµός κοπαδιών που επισκοπήθηκαν αποτελείται από βελτιωµένα ζώα. Η βελτίωση των ζώων θεωρείται βασική προϋπόθεση για την αύξηση της παραγωγικότητας των µονάδων. Ωστόσο, θα πρέπει να καταβάλλεται ιδιαίτερη προσπάθεια µαζί µε τα βελτιωµένα ζώα να συνυπάρχει ο γονότυπος του ντόπιου ζώου ο οποίος θα βοηθήσει τα βελτιωµένα ζώα να εγκλιµατιστούν ευκολότερα στο περιβάλλον της Κύπρου. Ο αριθµός αιγών που αναλογούν σε κάθε αρσενικό (14) είναι µικρός δεδοµένου ότι ο συνιστώµενος αριθµός µε βάση διεθνή δεδοµένα είναι γύρω στις 20. Θα πρέπει συνεπώς να περιοριστεί ο αριθµός των αρσενικών ζώων σε κάθε κοπάδι. Στα πρόβατα όπου αντιστοιχούν 23 θηλυκά σε κάθε αρσενικό ο αριθµός κρίνεται ικανοποιητικός. Οι παραγωγοί χρησιµοποιούν τα ίδια αρσενικά για διάστηµα 2-3 χρόνια ή και µεγαλύτερο, µια πρακτική που αυξάνει τον κίνδυνο συγγενικής αναπαραγωγής και περιορίζει την

7 πρόοδο στη γενετική βελτίωση των ζώων. Στο ΙΓΕ τα αρσενικά χρησιµοποιούνται για δύο περιόδους οχείας (Σεπτέµβρη και Μάη) και αντικαθίστανται στην ηλικία των 18 µηνών περίπου. Τα αρσενικά εξάλλου µένουν µαζί µε τα θηλυκά για µεγάλη περίοδο (6 µήνες) µε αποτέλεσµα να υπάρχουν τοκετοί για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Στο ΙΓΕ ο χρόνος παραµονής των αρσενικών µε τα θηλυκά περιορίζεται στις 6 εβδοµάδες. Μεγάλος είναι και ο αριθµός των ζώων που αφήνονται να θηλάσουν σε κάθε αίγα ή προβατίνα, γεγονός που δυνατόν να συνεπάγεται ελλιπή διατροφή, χαµηλούς ρυθµούς ανάπτυξης και αυξηµένη θνησιµότητα. Στο ΙΓΕ πέραν των δύο αµνοερηφίων ανά µητέρα µεταφέρονται στο lamb bar (χώρος µε τεχνητά θήλαστρα) ή τους δίδεται επιπρόσθετο γάλα από άλλες µητέρες (Hadjipanayitou, 1988, 1990). Το ποσοστό αντικατάστασης (26%) κρίνεται ικανοποιητικό δεδοµένου ότι το αντίστοιχο ποσοστό στο ΙΓΕ είναι 30%. Η ηλικία απογαλακτισµού στα αρνιά (62 µέρες) είναι αρκετά µεγάλη ενώ εκείνη των ριφιών (56 µέρες) θεωρείται ικανοποιητική. Στο ΙΓΕ εφαρµόζεται µε επιτυχία απογαλακτισµός των αρνιών στις 35 και στα ρίφια στις 49 µέρες. Στο µεγαλύτερο ποσοστό τους εξάλλου οι αιγοπροβατοτρόφοι (65%) εφαρµόζουν σταδιακό απογαλακτισµό. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα οι προβατίνες να κατακρατούν το παχύ γάλα για τα νεογέννητα τους και να µη δίνουν όλο τους το γάλα κατά το άρµεγµα. Το µηχανικό άρµεγµα από την άλλη εφαρµόζεται µόνο στο ένα τρίτο των µονάδων (35%). Το βάρος σφαγής των ριφιών (22 κιλά) είναι µικρό και υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω αύξησης του. Οι απώλειες κατά τον τοκετό (3-4%) είναι κανονικές ενώ οι απώλειες αρνιών από τη γέννα µέχρι τον απογαλακτισµό (12.6%) είναι διπλάσιες από τις αντίστοιχες του ΙΓΕ (6-7%). Αυτό πιθανόν να οφείλεται στις κακές συνθήκες υγιεινής που επικρατούν στις µονάδες και στο ότι η περίοδος τοκετού διαρκεί αρκετούς µήνες µε αποτέλεσµα να υπάρχει συνεχής αύξηση του µικροβιακού φόρτου παθογόνων µικροοργανισµών µέσα στα υποστατικά. Ένα πρόβληµα που προκύπτει από τη µελέτη είναι εκείνο της απουσίας σήµανσης στα αιγοπρόβατα. Το γεγονός ότι τα ζώα δεν σηµαίνονται έχει σαν επακόλουθο την εύκολη και ανεξέλεγκτη είσοδο ζώων από τα κατεχόµενα η οποία επηρεάζει αρνητικά τις τιµές κυρίως του κρέατος αιγοπροβάτων. Με τη σήµανση των ζώων θα καταστεί δυνατός ο έλεγχος του αριθµού των σφαζόµενων ζώων ενώ παράλληλα θα προστατευθούν τα ζώα από τυχόν µεταδοτικές ασθένειες που υπάρχουν στα κατεχόµενα.

8 Τέλος, σοβαρό πρόβληµα φαίνεται ότι αποτελεί η απουσία οργανωµένων χώρων καταστροφής των νεκρών ζώων. Τα νεκρά ζώα αποτελούν εστία µόλυνσης για τα υπόλοιπα ζώα, µολύνουν το περιβάλλον και εµπεριέχουν κινδύνους για τη δηµόσια υγεία, γι αυτό θα πρέπει να καίγονται σε κατάλληλους προς τούτο κλιβάνους (καµίνια). ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ Από την Ανάλυση Επιπτώσεων και µέσα από σχετική ερώτηση προς τους κτηνοτρόφους (ερ. 31), εντοπίζονται κάποιες αδυναµίες και πιο κάτω γίνονται εισηγήσεις για βελτίωση της κατάστασης και γενικά της ευρύτερης Κυβερνητικής Πολιτικής στον τοµέα της Αιγοπροβατοτροφίας: ηµιουργία Οµάδας Παραγωγών. Γίνεται αντιληπτό ότι η αιγοπροβατοτροφία αντιµετωπίζει σοβαρά προβλήµατα ιδιαίτερα σε θέµατα που σχετίζονται µε την εµπορία των προϊόντων. Η δηµιουργία οργάνωσης των αιγοπροβατοτρόφων στα πρότυπα των Οµάδων Παραγωγών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η ανάληψη από τους ίδιους τους κτηνοτρόφους σηµαντικών δραστηριοτήτων ιδιαίτερα σε ότι έχει σχέση µε τη µεταποίηση (συνεταιριστικά γαλακτοκοµεία), τυποποίηση και εµπορία των προϊόντων τους θα έχει θετικές επιπτώσεις τόσο στην αύξηση του εισοδήµατος όσο και στη βελτίωση του παραγόµενου προϊόντος. Ενίσχυση του δικτύου των κτηνιάτρων. Σε µερικές περιοχές είναι έντονη η έλλειψη κτηνιάτρων. Αυτό αντικατοπτρίζεται και από τους αυξηµένους θανάτους ζώων από τον τοκετό µέχρι τον απογαλακτισµό. Η αύξηση του αριθµού των κτηνιάτρων θα περιορίσει τα προβλήµατα ασθενειών και υγιεινής που αντιµετωπίζουν οι αιγοπροβατοτροφικές εκµεταλλεύσεις και θα βελτιώσει την ποιότητα των παραγόµενων προϊόντων. Συνεχής ενηµέρωση των αιγοπροβατοτρόφων. Από τη µελέτη προκύπτει ότι οι αιγοπροβατοτρόφοι είναι ελλιπώς ενηµερωµένοι σε βασικά θέµατα τα οποία θα έπρεπε να γνωρίζουν. Η συνεχής ενηµέρωση τους για τις νέες τεχνικές στη διαχείριση των ζώων και τις τεχνολογικές εξελίξεις αλλά και σε θέµατα Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αποβεί προς όφελος τόσο των ιδίων όσο και της Εθνικής Οικονοµίας γενικότερα. Από τη µελέτη προκύπτουν επίσης έµµεσα κάποια άλλα συµπεράσµατα και γίνονται εισηγήσεις οι οποίες µπορούν να συµβάλουν στην απάµβλυνση των προβληµάτων που αντιµετωπίζει ο τοµέας της αιγοπροβατοτροφίας: α) κατοχύρωση του επαγγέλµατος του

9 αιγοπροβατοτρόφου, β) παραχώρηση κινήτρων για είσοδο νέων στο επάγγελµα και για βελτίωση των υφιστάµενων εγκαταστάσεων, γ) ποιοτικός έλεγχος ζωοτροφών και σιτηρών, δ) συνέχιση και αύξηση της παρεχόµενης επιχορήγησης η οποία πρέπει να δίνεται µόνο στους κτηνοτρόφους και όχι στους εµπόρους, και ε) βελτίωση του οδικού δικτύου και παροχή ρεύµατος στις αιγοπροβατοτροφικές µονάδες. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Το τελικό συµπέρασµα που προκύπτει από τη µελέτη είναι ότι οι αιγοπροβατοτρόφοι είναι εν µέρει ενηµερωµένοι για τα ερευνητικά αποτελέσµατα του ΙΓΕ, τα οποία πολλές φορές για διάφορους λόγους δεν εφαρµόζουν. Η ελλιπής ενηµέρωση των κτηνοτρόφων, οι αντιλήψεις τους για ορισµένα θέµατα αλλά και πρακτικοί λόγοι αποτελούν εµπόδια για την εφαρµογή των ερευνητικών αποτελεσµάτων του ΙΓΕ από τους κτηνοτρόφους. Θα πρέπει συνεπώς να ενταθεί η ενηµέρωση των παραγωγών µε κάθε δυνατό τρόπο, όπως διαλέξεις, σεµινάρια, επί τόπου επισκέψεις στη µονάδα του ΙΓΕ, κ.λ.π. Από την άλλη, το σύστηµα των επιδοτήσεων φαίνεται ότι βοηθά στη συντήρηση των µονάδων αλλά δεν επιλύει σοβαρά προβλήµατα που αντιµετωπίζει ο τοµέας της αιγοπροβατοτροφίας. Θα πρέπει να επισπευσθεί η σήµανση των ζώων, να ενισχυθεί το δίκτυο Κτηνιάτρων και να παραχωρηθούν από το κράτος τέτοια κίνητρα που να επιτρέπουν τόσο την τεχνολογική αναβάθµιση των µονάδων όσο και την ανανέωση τους σε γενετικό δυναµικό υψηλής στάθµης. Τέλος, η ίδρυση Οµάδας Παραγωγών στα πλαίσια της εναρµόνισης µε την Ευρωπαϊκή Ένωση θα στηρίξει το εισόδηµα των αιγοπροβατοτρόφων και µακροπρόθεσµα θα αποβεί προς όφελος της Εθνικής Οικονοµίας.

10 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Εκφράζονται θερµές ευχαριστίες στους κτηνοτρόφους για τη θετική ανταπόκριση που είχαν στη µελέτη καθώς επίσης και στους κ. Σ. Αντωνίου και Π. Σίσκο για τη συλλογή των στοιχείων, Ε. Φωτίου για την ανάλυση των δεδοµένων και Φ. Πέγκερου, για την επεξεργασία του κειµένου. Θερµές ευχαριστίες επίσης εκφράζονται στον Κλάδο Ζωοτεχνίας του ΙΓΕ για την πολύτιµη συνεργασία και την παραχώρηση των τεχνικών πληροφοριών που αφορούν τον τοµέα αιγοπροβατοτροφίας. Βιβλιογραφία 1. Χρ. Παπαγιάννης, 1998. Οικονοµικότητα Αιγοπροβατοτροφικών Εκµεταλλεύσεων. Agricultural Economics Report 35, Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών, σελ. 13. 2. Χρ. Παπαγιάννης και Μ. Μάρκου, 1998.Τυπικές εισροές εκροές για τις κύριες φυτικές και ζωοκοµικές επιχειρήσεις της Κύπρου. Agricultural Economics Report 36, σελ. 247 3. Panayiotou, G.S. 1989. The economics of sheep and goat enterprises in Cyprus. Agricultural Economics Report 23, 28 p. 4. Hadjipanayiotou, M. 1988. Feeding system largely based on concentrates. I. Sheep, Wld Rev. of Anim. Prod. Vol. XXIV, No. 1, pp 75-85. 5. Hadjipanayiotou, M. 1990. Feeding system largely based on concentrates. II. Goats, Wld Rev. of Anim. Prod. Vol. XXV, No. 4, pp 25-32. 6. Hadjipanayiotou, M. and Economides, S. 1986. The effect of rearing type on the preand post-weaning lactation performance of Chios sheep and the growth rate of the lambs. Technical Bulletin 78. Agr. Res. Instit., Nicosia, 7 p.

11 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΤΗΤΑ 1- Γενετική - Αναπαραγωγή 1. α) Ποιο το µέγεθος του κοπαδιού (ώριµα ζώα); β) Το κοπάδι αποτελείτα από: Μόνο πρόβατα Μόνο αίγες Μικτό γ) Το κοπάδι αποτελείται από: Πρόβατα (αριθµός) Βελτιωµένα Ηµιβελτιωµένα Ντόπια Αίγες (αριθµός) Βελτιωµένες Ηµιβελτιωµένες Ντόπιες 2. Ποια φυλή αρσενικών χρησιµοποιείς στο κοπάδι σου; Χίου ιασταυρωµένα αµασκού ιασταυρωµένα Ντόπια 3. Σε κάθε πόσα θηλυκά ζώα ώριµα αναλογεί ένα αρσενικό ζώο για επίβαση (βάτεµα): Πρόβατα Αίγες 4. Πόσο καιρό χρησιµοποιείς τα ίδια αρσενικά για βάτεµα και σε ποιά ηλικία χρησιµοποιούνται για πρώτη φορά; Ενα χρόνο υο χρόνια Τρία χρόνια Τρία και άνω Ηλικία... 5. Πότε αρχίζει το βάτεµα (Μήνας) 6. Για πόσο καιρό µένουν τα αρσενικά µαζί µε τα θηλυκά; 7. Σε ποιά ηλικία και ποιό µήνα βάζεις τα νεαρά (αρνάδες/ριφάδες) στον αρσενικό; 8. Πόσα νεαρά θηλυκά αφήνεις κάθε χρόνο για αντικατάσταση; ( Ατροφα, θάνατοι, µαστίτιδες κλπ) ΕΝΟΤΗΤΑ 2 - ιαχείριση 9. Τί είδους φροντίδες κάνεις στα νεογέννητα; Στέγνωµα (σκούπισµα), Θήλασµα (πρωτόγαλα), Ζύγισµα Νούµερα, Εµβολιασµός 10. Εφαρµόζεις τεχνητό θηλασµό; 11. α) Γνωρίζεις ότι το Υπουργείο Γεωργίας συστήνει απογαλακτισµό στις 50 µέρες; β) Σε ποια ηλικία απογαλακτίζεις τα ζώα σου; Αρνιά Ρίφια 12. Πώς γίνεται ο απογαλακτισµός; Απότοµα Σταδιακά 13. Πόσα ζώα αφήνεις να θηλάσουν σε κάθε αίγα/προβατίνα; Αρνιά/προβατίνα Ρίφια/αίγα 14. Αφήνεις περισσότερα ή λιγότερα αρνιά/ρίφια στις πρωτάρες απ ότι στα ενήλικα θηλυκά; Περισσότερα Λιγότερα 15. α) Εχεις όλα τα ζώα σε µια µάντρα ή τα χωρίζεις σε οµάδες; Εάν ΝΑΙ, σε πόσες οµάδες χωρίζεις το κοπάδι; Στεγνά Έγκυα Σε γαλακτοπαραγωγή Για πάχυνση β) Τί υποστατικά διαθέτεις; Πρόχειρη Με σχέδιο του Μέτρια Καλή κατασκευή Υπουργείου κατασκευή κατασκευή 16. Χρησιµοποιείς µηχανικό σύστηµα αρµέγµατος; (Κινητές µονάδες ή µεγάλο γαλευτήρι µε γιάλες) 17. Σε ποια ηλικία και σε ποιο βάρος σφάζεις ή πωλείς για σφαγή τα ζώα σου; α) Ηλικία Αρνιά Ρίφια β) Βάρος Αρνιά Ρίφια

12 ΕΝΟΤΗΤΑ 3 - ιατροφή 18. α) Αγοράζεις τη συµπυκνωµένη τροφή ή την κάµνεις µόνος σου; β) Εκτός από τη συµπυκνωµένη τροφή αγοράζεις σωστό κριθάρι; γ) Πώς αναµειγνύεις τους σπόρους µε τα άλλα υλικά; δ. Πώς ταΐζεις τους σπόρους δηµητριακών στα ζώα σου; Κυλινδριστούς Αλευροποιηµένους Σπασµένους Σωστούς (pellets) ε) Ποια είναι η σύνθεση του συµπυκνωµένου µείγµατος που ταΐζεις; Σόγια Κριθάρι Αλατα/βιταµίνες Hλιανθόπιττα Αλλο πρωτεϊνούχο παρασκεύασµα (Kg/t.) Αραβόσιτος Πύτιρα 19 α) Αλλάζεις το συµπυκνωµένο µείγµα στα διάφορα παραγωγικά στάδια; β) Πόση ποσότητα δίνεις κατά κεφαλή ηµερησίως; Στεγνά Εγκυα (6 τελευταίες εβδοµάδες Μετά τη γέννα Γαλακτοπαραγωγή µέχρι να στεγνώσει 20. Πόσες φορές την ηµέρα ταΐζεις τα ζώα σου µε συµπυκνωµένη τροφή; 21. α) Ποιο είδος χονδροειδούς τροφής (σανός, άχυρο) ταΐζεις στα ζώα σου; β) Από που εξασφαλίζεις τις χονδροειδείς τροφές σου; Ιδιόκτητες Αγορά Βοσκότοπος γ) Συνολική ποσότητα χρονδροειδούς τροφής ηµερησίως Κατά κεφαλή Κατά οµάδα ζώων 22. Βόσκεις συνήθως τα ζώα σου µε: Ποκαλάµη Φυσική βλάστηση Φαρρά, βίκο, σιφουνάρι 23. α) Πόσες ώρες την ηµέρα βόσκεις τα ζώα σου; 1-2 ώρες 2-5 ώρες 5-8 ώρες β) Ποιούς µήνες;... 24. Χρησιµοποιείς αγροτικά υποπροϊόντα στη διατροφή των ζώων σου; Εάν ΝΑΙ, ποια: 25. Επεξεργάζεσαι µόνος σου το γάλα, το διακινείς µέσω ιδιώτη, ή του ΟΚΓΒ; ΕΝΟΤΗΤΑ 4 ιάφορα 26. Ο αριθµός των ζώων σου στη διάρκεια των 3 τελευταίων χρόνων έχει: Αυξηθεί Μειωθεί Παραµένει ο ίδιος Εάν ο αριθµός των ζώων σου έχει µειωθεί πού οφείλεται... 27. Πόσα ζώα µένουν άτροφα κάθε χρόνο; Μεγάλα Νεαρά 28. Πόσες απώλειες αρνιών/ριφιών έχει στο κοπάδι σου (ποσοστό %); α) Γενιούνται νεκρά β) Από τη γέννα ως τον απογαλακτισµό 29. Πώς ικανοποιείς τις ανάγκες σου σε εργατικά; (Ανάλογα µε το µέγεθος του κοπαδιού) Εργασία ιδίου και οικογένειας Μίσθωση εποχιακών εργατών Απασχόληση ξένων εργατών ιαφορετικά (καθορίστε) 30. α) Πόσο συχνά χρησιµοποιείς τις υπηρεσίες κυβερνητικού ή ιδιώτη Κτηνιάτρου; Π Προληπτικά Ανάλογα µε τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν τα ζώα µου Καθόλου β) Ποιές οι συνηθέστερες ασθένειες και προβλήµατα υγείας 31. Τί νοµίζεις ότι πρέπει να αλλάξει στην κυβερνητική πολιτική στον Τοµέα της Αιγοπροβατοτροφίας;

13 Π ίν α κ α ς 1. Σ η µ α ν τ ικ ό τ ε ρ α α π ο τ ε λ έ σ µ α τ α τ η ς α ν ά λ υ σ η ς ε π ιπ τ ώ σ ε ω ν Ό λ ε ς ο ι Π ε ρ ιο χ έ ς Ε π α ρ χ ία Π ε ρ ιο χ ή Ε π α ρ χ ία Λ ά ρ ν α κ α ς Κ ο κ κ ιν ο χ ω ρ ιώ ν Λ ε υ κ ω σ ία ς 1. Μ έ γ ε θ ο ς κ ο π α δ ιο ύ 1 8 3 1 9 9 1 5 2 1 7 5 2. Α ν α λ ο γ ία θ η λ υ κ ώ ν /α ρ σ ε ν ικ ό (α ρ.) Π ρ ό β α τ α 2 3 2 6 2 1 1 9 Α ίγ ε ς 1 4 1 4 1 0 1 9 3. Ν ε κ ρ ά ζ ώ α σ τ η γ έ ν ν α ( % ) Α ρ ν ιά 4 5.3 4 1.9 Ρ ίφ ια 3 3.8 3.1 2.2 4. Ν ε κ ρ ά ζ ώ α α π ό τ η γ έ ν ν α Α ρ ν ιά 1 2.6 1 4 1 2.1 9 µ έ χ ρ ι τ ο ν α π ο γ α λ α κ τ ισ µ ό ( % ) Ρ ίφ ια 1 2 1 2.7 9 1 3.8 5. Α π ο γ α λ α κ τ ισ µ ό ς (µ έ ρ ε ς ) Α ρ ν ιά 6 2 7 2 4 9 5 2 Ρ ίφ ια 5 6 5 4 4 9 7 2 6. Α π ο γ α λ α κ τ ισ µ ό ς ( % ) Σ τ α δ ια κ ό ς 8 1.3 4 5.3 1 8.0 1 8.0 Α π ό τ ο µ ο ς 1 8.7 1 2.0 6.0 0.7 7. Ζ ώ α γ ια α ν τ ικ α τ ά σ τ α σ η (α ρ.) 4 7 4 8 4 3 5 0 8. Ά τ ρ ο φ α ζ ώ α (α ρ.) Ν ε α ρ ά 5 4.8 4 4.6 Μ ε γ ά λ α 5 5.6 3.4 5.1 9. Η λ ικ ία σ φ α γ ή ς (µ ή ν ε ς ) Α ρ ν ιά 3.2 3.8 2.9 2.4 Ρ ίφ ια 3.2 3.2 2.7 3.8 1 0. Β ά ρ ο ς σ φ α γ ή ς (κ ιλ ά ) Α ρ ν ιά 2 9 3 2.6 2 6.1 2 1.8 Ρ ίφ ια 2 2 2 2.1 2 0 2 5.4 1 1. Μ η χ α ν ικ ό σ ύ σ τ η µ α α ρ µ έ γ µ α τ ο ς ( % ) Ν α ι 3 5.0 2 1.0 8.0 6.0 Ό χ ι 6 5.0 3 6.5 1 6.2 1 2.2 Πίνακας 2. Κατανοµή κοπαδιών µε βάση τον αριθµό των ζώων Αριθµός ζώων Αριθµός µονάδων Ποσοστό (%) 1-50 11 5.9 51-100 41 21.9 101-150 45 24.1 151-200 32 17.1 201-250 17 9.1 251-300 14 7.5 >300 27 14.4 ΣΥΝΟΛΟ 187 100.0

14 Γράφηµα 1. Κατανοµή των εκµεταλλεύσεων σύµφωνα µε τη σύσταση του κοπαδιού 34.76% 49.73% Μόνο πρόβατα Μόνο αίγες Μικτό 15.51% Γράφηµα 2. Κατανοµή των αιγοπροβατοτροφικών µονάδων ανάλογα µε την τάση στον αριθµό των ζώων 10.16% 54.01% 35.83% Αύξηση Μείωση Παραµένει ίδιος