ΔΟΜΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΠΘ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΣΩΦΡΟΝΙΣΜΟΥ» Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΣΤΟ Ν. 4139/2013 Μαρία Μ. Μηλαπίδου ΔρΝ, Δικηγόρος ΒΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Ν. 1729/1987 «καταπολέμηση της διάδοσης των ναρκωτικών, προστασία των νέων και άλλες διατάξεις» (αλλεπάλληλες τροποποιήσεις νομοθέτημα-βάση για τον σημερινό νόμο) Ν. 2161/1993 (αυστηρότερες ρυθμίσεις για την καταστολή της διακίνησης) Ν. 2408/1996 (διακρίσεις στο αξιόποινο της διακίνησης από εξαρτημένους) Ν.4139/2013 (όπως τροποποιήθηκε με τον Ν. 4322/2015) 1
ΔΟΜΗ Ν.4139/2013 1ο κεφάλαιο αφορά ναρκωτικά και πρόδρομες ουσίες 2ο κεφάλαιο αφορά τον έλεγχο και τους όρους διάδοσης των ναρκωτικών φαρμάκων 3ο κεφάλαιο αφορά τα ναρκωτικά του κρατικού μονοπωλίου 4ο κεφάλαιο αφορά τις ποινικές διατάξεις, τα θεραπευτικά και ασφαλιστικά μέτρα 5ο κεφάλαιο αφορά δικονομικές διατάξεις 6ο κεφάλαιο αφορά έσοδα από ποινές και διάθεση ναρκωτικών ουσιών για εκπαιδευτικούς σκοπούς 7ο κεφάλαιο αφορά τους οργανισμούς, τα όργανα και τα προγράμματα αντιμετώπισης της εξάρτησης από ναρκωτικές ουσίες ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ Αυστηρή καταστολή των βαρύτερων και οργανωμένων μορφών διακίνησης και διαχωρισμό τους από τις ελαφρύτερες περιπτώσεις. Διάκριση και διαβάθμιση των σχετικών εγκλημάτων, ώστε να αποφεύγονται οι δυσανάλογα βαριές ή ευνοϊκές μεταχειρίσεις. Διευκόλυνση της ουσιαστικής εφαρμογής μέτρων απεξάρτησης (σωματικής και ψυχολογικής) αντί του εγκλεισμού στις κοινές συνθήκες της φυλακής. Διατήρηση της ποινικοποίησης τόσο της χρήσης ναρκωτικών ουσιών όσο και των υποστηρικτικών αυτής πράξεων (κατοχή και με οποιονδήποτε τρόπο προμήθεια προς ίδια χρήση). 2
Άρθρο 1 1: ορισμός ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ: ουσίες με διαφορετική χημική δομή και διαφορετική δράση στο κεντρικό νευρικό σύστημα και με κοινά χαρακτηριστικά γνωρίσματα τη μεταβολή της θυμικής κατάστασης του χρήστη και την πρόκληση εξάρτησης διαφορετικής φύσης, ψυχικής ή και σωματικής και ποικίλου βαθμού, καθώς και την ανακούφιση των χρονίως πασχόντων από τα συμπτώματα συγκεκριμένης νόσου, για την οποία αυτές κρίνονται ιατρικά επιβεβλημένες. Άρθρο 7 παρ 1 Σ : σαφής περιγραφή αξιόποινων πράξεων Λύση παρερμηνειών μεταξύ συγγενικών όρων (ναρκωτικά ψυχότροπα - εξαρτησιογόνες ουσίες τοξικές ουσίες κ.λπ.) Αντίστοιχος ορισμός και στο άρθρο 1 της Σύμβασης του ΟΗΕ του 1988 «Κατά της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών φαρμάκων και ψυχότροπων ουσιών» 3
Εθιστικές ψυχότροπες ουσίες (= οι ουσίες εκείνες που χρησιμοποιούμενες μέσω οποιασδήποτε οδού μεταβάλλουν το συναίσθημα, το επίπεδο αντιληπτικότητας ή την εγκεφαλική λειτουργία του χρήστη) Ταξινόμηση σε 4 πίνακες χωρίς συγκεκριμένα κριτήρια ταξινόμησης Ταξινόμηση με βάση τη θεραπευτική προσέγγιση: Κατασταλτικές ουσίες κεντρικού νευρικού συστήματος (π.χ. οινόπνευμα, βαρβιτουρικά) Συμπαθητικομιμητικές ή διεγερτικές ουσίες (αμφεταμίνη, κοκαϊνη) Οπιοειδείς ουσίες (μορφίνη, ηρωίνη) Προϊόντα κάνναβης (χασίς, μαριχουάνα) Ψευδαισθησιογόνες ουσίες (LSD) Εισπνεόμενες πτητικές ουσίες (κόλλες, αεροζόλ) Λοιπά (ατροπινούχα) 4
Άρθρο 1 4: Πρόσθεση/Αφαίρεση ουσιών Με κοινή απόφαση των Υπουργών Υγείας και Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που εκδίδεται ύστερα από γνώμη της Επιτροπής Ναρκωτικών μπορεί να προστίθενται ή να αφαιρούνται ουσίες στις κατηγορίες του άρθρου αυτού ή να μεταφέρονται από τη μία κατηγορία στην άλλη ή να μεταβάλλονται οι όροι και οι προϋποθέσεις της διάθεσής τους, ιδίως σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις. Απαρίθμηση & περιγραφή ενδεικτική ή περιοριστική; - «ιδίως» - πρόσθεση αφαίρεση από τους πίνακες Περιοριστική η απαρίθμηση Ευχέρεια κίνησης και τροποποίησης των πινάκων έχει μόνο η εκτελεστική εξουσία Αμφισβήτηση ένταξης μιας ουσίας στις ναρκωτικές διενέργεια ειδικής πραγματογνωμοσύνης από τα εργαστήρια ιατρικής και τοξικολογίας των Πανεπιστημίων ή από το Γενικό Χημείο του Κράτους (άρθρο 41 ν. 4139/2013) 5
Διαρκής εμφάνιση νέων ναρκωτικών Υπουργική απόφαση για τον προσδιορισμό των ναρκωτικών Μια ουσία θα πρέπει να είναι ήδη χαρακτηρισμένη ως ναρκωτική κατά το χρόνο τέλεσης της πράξης Ατιμώρητη η πράξη για την οποία κατηγορείται κανείς σπόροι ινδικής κάνναβης (ΕφΑθ 432/1998, ΤρΕφΚακΘεσ 112/1998) κλωστική κάνναβη (ΠλημΑθ 4802/1999, ΣυμβΠλημΡόδου 128/2003) 6
Άρθρο 1 3: εξαίρεση Στις παραπάνω ουσίες (= ναρκωτικά) δεν περιλαμβάνονται τα ακατέργαστα συγκομιζόμενα προϊόντα που προκύπτουν από την καλλιέργεια ποικιλιών κάνναβης του είδους Cannabis Sativa L χαμηλής περιεκτικότητας σε τετραϋδροκανναβινόλη (THC) και συγκεκριμένα μέχρι 0,2%, σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ορίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις καλλιέργειας των ποικιλιών κάνναβης του είδους Cannabis Sativa L, οι έλεγχοι τήρησης των όρων και προϋποθέσεων και κάθε σχετικό θέμα. Άρθρο 3: Πρόδρομες ουσίες 1. 2. 3. Πρόδρομες ουσίες παρασκευής ναρκωτικών αποτελούν οι ουσίες που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι κατηγορίες 1, 2, 3 του Κανονισμού (ΕΚ) 273/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (L 47) και στο Παράρτημα κατηγορίες 1, 2, 3 του Κανονισμού (ΕΚ) 111/2005 του Συμβουλίου (L 22). Η εισαγωγή, εξαγωγή, διαμετακόμιση, παραγωγή, παρασκευή, προμήθεια, αποθήκευση, κατοχή, πώληση, διάθεση και διανομή των πρόδρομων ουσιών, καθώς και τα απασχολούμενα με αυτές πρόσωπα ή επιχειρήσεις, υπόκεινται στον έλεγχο του Κράτους. Ως αρμόδια αρχή θεωρείται για το σκοπό αυτόν η τελωνειακή υπηρεσία με τη συνδρομή συναρμόδιων αρχών κατά περίπτωση. Για τις ουσίες της κατηγορίας 1 συναρμόδια αρχή είναι ο Ε.Ο.Φ. και για τις ουσίες των κατηγοριών 2 και 3 το Γενικό Χημείο του Κράτους. Επί παραβάσεων επιβάλλονται οι ποινές που προβλέπονται από τον Τελωνειακό Κώδικα. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Υγείας μπορεί να προστίθενται, αφαιρούνται ή μεταφέρονται ουσίες από τη μία κατηγορία στην άλλη σε συμμόρφωση με τις διατάξεις του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να ρυθμίζονται οι διαδικασίες διακίνησης και ελέγχου των πρόδρομων ουσιών, καθώς επίσης να καθορίζονται ειδικότερα θέματα των αρμοδιοτήτων των υπηρεσιών του Ε.Ο.Φ. για την κατηγορία 1 και του Γενικού Χημείου του Κράτους για τις κατηγορίες 2 και 3. 7
Ένταξη ουσίας στις ναρκωτικές oεπίδραση στο κεντρικό νευρικό σύστημα oμεταβολή της θυμικής κατάστασης του χρήστη oπρόκληση εξάρτησης διαφορετικής φύσης oεξάρτηση ψυχική ή και σωματική και ποικίλου βαθμού oανακούφιση των χρονίως πασχόντων από τα συμπτώματα συγκεκριμένης νόσου, για την οποία αυτές κρίνονται ιατρικά επιβεβλημένες Εξάρτηση Σωματική Ψυχική Ακόμα κι αν δε διαπιστωθεί η σωματική εξάρτηση (π.χ. ποικιλία κάνναβης), αρκεί η δημιουργία ψυχικής έξης Εφόσον συντρέχουν και οι λοιπές ιδιότητες: - Επίδραση στο κεντρικό νευρικό σύστημα - Επίδραση στο θυμικό 8
Άρθρο 30 1: έξη χρήσης ναρκωτικών ουσιών και αδυναμία αποβολής με ίδιες δυνάμεις Νομολογία: Εξάρτηση είναι η έντονη επιθυμία για χρήση τοξικών ή ναρκωτικών ουσιών που εξελίσσεται σε συνήθεια και αναπόφευκτα οδηγεί σε προοδευτική αύξηση των δόσεων Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας: Η εξάρτηση είναι μια κατάσταση ψυχική και μερικές φορές επίσης σωματική, που προκύπτει ως αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης μεταξύ ενός ζώντος οργανισμού και ενός ναρκωτικού, η οποία χαρακτηρίζεται από επιδράσεις στη συμπεριφορά ή άλλες που περιλαμβάνουν πάντοτε μια εσωτερική ώθηση για λήψη ναρκωτικού σε περιοδική ή διαρκή βάση με σκοπό τη βίωση ψυχικών εμπειριών και σε ορισμένες περιπτώσεις την αποφυγή των ενοχλήσεων που προκαλούνται από την έλλειψή της. Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρία (3 από τα παρακάτω): -Χρήση ουσίας σε μεγάλες ποσότητες ή για μεγάλες χρονικές περιόδους -Ανεπιτυχείς προσπάθειες ελέγχου ή διακοπής της χρήσης -Μεγάλη δαπάνη χρόνου σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την απόκτηση της ουσίας -Συχνές καταστάσεις μέθης από χρήση της ουσίας ή εμφάνιση στερητικών συμπτωμάτων που παρεμποδίζουν το άτομο να ανταποκριθεί στον εργασιακό, οικογενειακό ή κοινωνικό του χώρο -Συνεχής χρήση της ουσίας παρά τη διαπίστωση των προβλημάτων που προκαλεί αυτή -Ανάπτυξη ανοχής και ανάγκη για χρήση συνεχώς μεγαλύτερων ποσοτήτων της ουσίας -Ανάπτυξη χαρακτηριστικών στερητικών συμπτωμάτων στην περίπτωση απότομης μείωσης ή διακοπής της ουσίας -Συχνή χρήση της ουσίας με σκοπό της αποφυγή ή την ανακούφιση των στερητικών συμπτωμάτων 9
«εξαρτημένοι» «τοξικομανείς» (αποφυγή στιγματισμού επανένταξη / Ν. 1729/1987) Σωματική εξάρτηση (ανάπτυξη δυσμενών σωματικών συμπτωμάτων επί παύσης ή μείωσης της χρήσης διαφορετικών ανάλογα με την ουσία) Ψυχολογική εξάρτηση (συντρέχει σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις εξάρτησης και είναι πιο επίμονη και διαρκής ψυχολογική επιβάρυνση που επηρεάζει τη βούληση, τις δυνατότητες επιλογών και το συναισθηματικό κόσμο των εξαρτημένων) Κοινωνική εξάρτηση (δυσλειτουργία στις κοινωνικές σχέσεις των εξαρτημένων, π.χ. οικογένεια, εργασία, σχολείο) Άρθρο 2: Νόμιμη Διακίνηση ναρκωτικών Η διακίνηση ναρκωτικών δηλ. η παραγωγή, κατοχή, μεταφορά, αποθήκευση, επεξεργασία, κυκλοφορία και μεσολάβηση στη διακίνηση γίνεται : από το κράτος μέσω του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (Ε.Ο.Φ.) ή από νομικά και φυσικά πρόσωπα μέσω του Κρατικού μονοπωλίου Ναρκωτικών ύστερα από γνωμοδότηση της Επιτροπής Ναρκωτικών 10
Άρθρα 4 9: Έλεγχος και όροι διάθεσης ναρκωτικών φαρμάκων Άρθρο 4: Έλεγχος από του Υπουργείο Υγείας Άρθρο 5: Επιτροπή Ναρκωτικών (γνωμοδοτεί & υπολογίζει ανάγκες) Άρθρο 6: Αμοιβή μελών & γραμματεία Άρθρο 7: Προϋποθέσεις διάθεσης σκευασμάτων και ιδιοσκευασμάτων Άρθρο 8: Συνταγές χορήγησης ναρκωτικών και παραβάτες Άρθρο 9: Χορήγηση ναρκωτικών από φαρμακοποιούς Άρθρα 10 19: ναρκωτικά κρατικού μονοπωλίου Άρθρο 10: Προμήθεια ναρκωτικών από το Υπουργείο Υγείας Άρθρο 11: Κατεργασία ναρκωτικών Άρθρο 12: Φαρμακευτικά σκευάσματα οπίου Άρθρο 13: Πώληση ναρκωτικών Άρθρο 14: Υποχρεώσεις φαρμακοποιών Άρθρο 15: Έλεγχος διάθεσης ναρκωτικών και επιβολή προστίμων Άρθρο 16: Καθορισμός τιμής ναρκωτικών Άρθρο 17:Τελωνειακή φύλαξη ναρκωτικών Άρθρο 18: Εξαγωγή ναρκωτικών Άρθρο 19: Αποστολή ναρκωτικών δια μέσου της Ελλάδας και εισαγωγή τους με δέματα και επιστολές 11