«Γεωπολιτική Ανάλυση του Γεωπολιτικού Συμπλόκου Τουρκία-Ελλάδα-Ισραήλ στα πλαίσια του συστήματος της ευρύτερης Μέσης Ανατολής»

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΣΧΟΛΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Ατομική Μεταπτυχιακή Εργασία Του Αστυνόμου Α ΤΣΙΑΒΑ Δημητρίου «Γεωπολιτική Ανάλυση του Γεωπολιτικού Συμπλόκου Τουρκία-Ελλάδα-Ισραήλ στα πλαίσια του συστήματος της ευρύτερης Μέσης Ανατολής» Επιβλέπων Καθηγητής: Ιωάννης Θ. Μάζης Αχαρνές, Μάρτιος 2009

2 Συντομογραφίες AKP BOTAŞ BSEC CFE Adalet ve Kalkınma Partisi (Κόμμα της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης) Boru Hatlari İle Petrol Taşima A.Ş. (Οργανισμός Πετρελαιαγωγών Α.Ε.) Black Sea Economic Cooperation (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας Ευξείνου Πόντου [ΟΟΣΕΠ]) Treaty on Conventional Armed Forces in Europe (Συμφωνία για τις Συμβατικές Ένοπλες Δυνάμεις στην Ευρώπη) DECA Defense Economic Cooperation Agreement (Συμφωνία Αμυντικής και Οικονομικής Συνεργασίας) ESDP EU FIR FOB GAP GKB GKK HP ΙΑΕΑ ICAO ICJ JGK JIT JITEM KFOR LNG mfa MGK MIT MoU MSB MTA NATO OPEC OSCE European Security and Defense Policy (Ευρωπαϊκή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας-ΕΠΑΑ) European Union Flight Information Region (Περιοχή [Τομέας] Πληροφόρησης Πτήσης) Free [Freight] on Board (με ευθύνη του πωλητή μέχρι την έδρα του αγοραστή) Güneydoğu Anadolu Projesi (Σχέδιο Νοτιοανατολικής Ανατολίας) GenelKurmay Baskanligi (Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας [Τουρκία]) Geçici Köy Koruculuğu (Σύστημα Πρόσκαιρης Φύλαξης των Χωριών) Herfah Partisi (Κόμμα της Ευημερίας) International Atomic Energy Agency (Διεθνής Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας) International Civil Aviation Organization (Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας International Criminal Justice (Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης [Χάγης]) Jandarma Cenel Komuntaliği (Γενική Διοίκηση Χωροφυλακής) Jandarma Istihbarat Teskilati (Οργανισμός Πληροφοριών Χωροφυλακής) Jandarma Istihbarat ve Terörle Mücadele (Οργανισμός Πληροφοριών και Αντιτρομοκρατίας Χωροφυλακής) Kossovo Force [NATO] (Νατοϊκή Δύναμη Κοσσόβου) Liquid Natural Gas (Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο-ΥΦΑ) Ministry of Foreign Affairs (Υπουργείο Εξωτερικών-ΥΠ. ΕΞ.) Milli Güvelik Kurulu (Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας) Milli Istihbarat Teskilati (Εθνικός Οργανισμός Πληροφοριών) Memorandum of Understanding (Μνημόνιο Κατανοήσεως) Milli Savunma Bakanligi (Υπουργείο Εθνικής Άμυνας) Million Tons per Annum (εκατομμύρια τόνοι ανά έτος) North Atlantic Treaty Organization Organization of the Petroleum Exporting Countries (ΟΠΕΚ-Οργανισμός Πετρελαιοπαραγωγών και Εξαγωγικών Κρατών) Organization for Security and Co-operation in Europe (Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη [ΟΑΣΕ])

3 PDF PERMIS PKK PLO RAND Corp. SAR SECI SETAV SGK TBMM TDK Project Development Fund-BSEC (Ταμείο Ανάπτυξης Προγραμμάτων-ΟΣΕΠ) Permanent International Secretariat [BSEC] (Μόνιμη Διεθνής Γραμματεία-ΜΔΓ [ΟΣΕΠ]) Partiya Karkerên Kurdistan (Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν) Palestinian Liberation Organization Research ANd Development Corporation (Οργανισμός Έρευνας και Ανάπτυξης) Search and Rescue (Έρευνα και Διάσωση) South Eastern Cooperation Initiative SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Arastirmalari Vakfi (Ίδρυμα Πολιτικής Οικονομικής και Κοινωνικής Έρευνας-Τουρκία) Sahil Güvenlik Komuntaliği (Διοίκηση Ακτοφυλακής) Türkiye Büyük Millet Meclisi (Τουρκική Μείζων Εθνοσυνέλευση) Türk Deniz Kuvvetleri (Τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό) TEIAŞ TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM A.Ş. (Τουρκική Εταιρία Διακίνησης Ηλεκτρικής Ενέργειας Α.Ε. TGI Turkey-Greece-Italy THK Türk Hava Kuvvetleri (Τουρκική Πολεμική Αεροπορία) THKP-C Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi (Τουρκικό Λαϊκό Κόμμα-Μέτωπο) TMT Turk Mukavemet Teskilati (Τουρκική Αντιστασιακή Οργάνωση-Κατεχόμενα) TNK-BP Tyumenskaya Neftyanaya Kompaniya (Εταιρία Πετρελαιοειδών του Τιουμέν- Ρωσσία)-British Petroleum (Βρετανικά Πετρέλαια) TPAO Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (Τουρκικός Οργανισμός Πετρελαίων Α.Ε.) TSK Türk Silahli Kuvvetleri (Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις) UN United Nations Organization WEC World Energy Council (Παγκόσμιο Συμβούλιο Ενέργειας) YAŞ Yüskek Askeri Şura (Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο [ΚΥΣΕΑ]) ΑΕΠ Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν ΑΚΕΛ Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού (Κύπρος) ΑΟΖ Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (Exclusive Economic Zone-EEZ) ΑΤΑ Αρχηγείο Τακτικής Αεροπορίας ΓΓ Γενικός Γραμματέας/Γενική Γραμματεία ΓΕΕΘΑ Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας ΓΣ Γενική Συνέλευση ΔΕΗ Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού Α.Ε. ΔΕΠΑ Δημόσια Επιχείρηση Αερίου Α.Ε. ΔΕΣΦΑ Διαχειριστής Συστήματος Φυσικού Αερίου Α.Ε. ΕΔΑΔ Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης ΕΕ (Ε.Ε.) Ευρωπαϊκή Ένωση και Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΕΛΔΥΚ Ελληνική Δύναμη Κύπρου

4 ΕΛΙΑΜΕΠ ΕΟΚΑ ΕΣΔΑ ΕΣΣΔ ΗΠΑ Κ.τ.Ε. ΚΔΝΔ ΚΕΠΠΑ Κ-Μ (κ-μ) ΚΣΕΔ ν.μ. ό.π.π. ΟΗΕ ΟΟΣΑ ΠΑ πγδμ Σ.τ.Κ. Σ.τ.Σ ΣΑ ΣΕ (ΣτΕ) ΥΕΘΑ ΥΦΑ ΦΕΚ Ελληνικό Ινστιτούτο Αμυντικής και Εξωτερικής Πολιτικής Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών ( και ΕΟΚΑ Β ) Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (Συμβούλιο της Ευρώπης) Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής Κοινωνία των Εθνών Κώδιξ Δημοσίου Ναυτικού Δικαίου Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΕΕ) Κράτος/η-Μέλος/η Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης ναυτικό μίλι =1.853,42 μέτρα όπου παραπάνω Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD-Organization for Economic Co-operation and Development) Παλαιστινιακή Αρχή πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας Σύνταγμα της Κύπρου Σημείωση του/των Συντάκτη/κτών Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ (UN SC-United Nations Security Council) Συμβούλιο της Ευρώπης Υπουργείο/Υπουργός Εθνικής Άμυνας Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο (LNG) Φύλλο Εφημερίδος της Κυβερνήσεως

5 Κεφάλαιο I 1.- Εισαγωγή H παρούσα διατριβή αποτελεί το αποτέλεσμα της εργασίας του σπουδαστή της 12 ης εκπαιδευτικής σειράς της Σχολής Εθνικής Ασφάλειας Αστυνόμου Α ΤΣΙΑΒΑ Δημητρίου, υπό την επίβλεψη και καθοδήγηση του κ. Ιωάννη Θ. Μάζη, καθηγητού της Οικονομικής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, αποσκοπεί δε αρχικά στο να περιγράψει το πώς είναι διαρθρωμένο, λειτουργεί και εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια το Γεωπολιτικό Σύμπλοκο Τουρκία-Ελλάδα-Ισραήλ, στα πλαίσια του συστήματος της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Αναλυτικότερα, η παρούσα μελέτη αποσκοπεί στο να περιγράψει πως εξελίσσεται η ισορροπία δυνάμεων στις προαναφερόμενες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου με σημείο αναφοράς την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής στο πλαίσιο της πολιτικής, της οικονομικής και της αμυντικής ισχύος και από την άλλη πως η μορφή αυτών των σχέσεων συνδυάζεται με τα γενικότερα διδάγματα της Γεωπολιτικής, αλλά και τις επιμέρους θεωρίες των κλασσικών και σύγχρονων γεωπολιτικών στοχαστών. Λόγω του περιορισμένου πλαισίου μιας τέτοιας μελέτης, δεν μπορούν να εξετασθούν εκτενώς όλοι οι παράγοντες, που διαμορφώνουν τη σύνθετη έννοια της Γεωπολιτικής, ως επιστήμης, αλλά θα χρησιμοποιηθούν οι γενικές αρχές της και τα διδάγματα των βασικών γεωπολιτικών θεωριών και των υποδειγμάτων (μοντέλων), που ήδη έχουν εφαρμοστεί ή εξυφαίνονται στην υπό έρευνα γεωγραφική περιοχή. Συνεπώς το μεθοδολογικό εργαλείο της Γεωπολιτικής εδώ χρησιμοποιείται, όχι ως επιστήμης, αλλά ως της αναλυτικής μεθόδου, που μελετά εξετάζει και περιγράφει την ανακατανομή ισχύος στον πλανήτη γενικώτερα, όπως αυτή διαγράφεται μέσα από τους τέσσερις πυλώνες της ισχύος (Άμυνα [Πολιτική Ασφάλειας], Οικονομία, Πολιτική και Πολιτισμός/Πληροφορία).

6 Η Γεωπολιτική προσφέρει την πλατφόρμα, πάνω στην οποία επιχειρείται να προσαρμοστούν οι παρουσιαζόμενες πληροφορίες αποκτώντας σχήμα και υπόσταση συγκροτημένης εργασίας, λειτουργώντας έτσι, ως σύνολο ενιαίας γνώσης και όχι ως απλή παράθεση του πληροφοριακού και ιστορικού υλικού, που προέκυψε από την έρευνα. 2.- Η μεθοδολογία της μελέτης σε σχέση με τις γενικές αρχές της Γεωπολιτικής Η Γεωπολιτική ως αναλυτική μέθοδος, πάνω στην οποία δομείται και αποκτά μορφή με αξίωση ελάχιστου επιστημονικού λόγου η παρούσα μελέτη, στηρίζεται κατά βάση στο ερευνητικό και επιστημονικό έργο του Καθηγητή Ιωάννη Μάζη, τις γενικές αρχές της Γεωπολιτικής ως επιστήμης, τα διδάγματά της, τις θεωρίες των κλασσικών και σύγχρονων γεωπολιτικών στοχαστών και τα κλασσικά υποδείγματα (μοντέλα) της εφαρμοσμένης Γεωπολιτικής σε συνδυασμό το Γεωπολιτικό Σύμπλοκο Τουρκία-Ελλάδα-Ισραήλ στα πλαίσια του συστήματος της ευρύτερης Μέσης Ανατολής και την ισορροπία ισχύος, που έχει διαμορφωθεί, διαμορφώνεται και θα διαμορφωθεί στην ευρύτερη αυτή περιοχή σε σχέση πάντα με τα Ελληνικά συμφέροντα. Βασικά εργαλεία της μεθοδολογίας αποτελούν η σύνθεση των γενικών αρχών της Γεωπολιτικής ως επιστήμης, όπως αυτή μορφοποιήθηκε μέσα από τις θεωρίες των κλασσικών (Ratzel, Kjiellen και Haushofer) και τα υποδείγματα των σύγχρονων (Spykman, Mackinder), οι περιφερειακές πολιτικές των μεγάλων δυνάμεων, καθώς και οι πολιτικές και συμμαχίες των κυβερνήσεων των κρατών, που περιλαμβάνονται σε αυτό Γεωπολιτικό Σύμπλοκο. Έτσι κατ αυτό τον τρόπο η επιστήμη και η μέθοδος βαίνουν ως αλληλοσυμπληρούμενα μεγέθη συγκροτώντας την παρούσα εργασία. 2.1.-Γενικές αρχές της Γεωπολιτικής Σύμφωνα με τον Ι. Μάζη «γεωπολιτική ανάλυση ενός γεωγραφικού συστήματος ανισόρροπου κατανομής ισχύος καλείται εκείνη η γεωγραφική μέθοδος, η οποία μελετά, περιγράφει και προβλέπει τις συμπεριφορές και τις επιπτώσεις των σχέσεων, των αντιτιθέμενων και διακριτών πολιτικών δράσεων

7 ανακατανομής ισχύος και των ιδεολογικών μεταφυσικών που τις καλύπτουν, στο πλαίσιο των γεωγραφικών ζωνών, που οι πολιτικές αυτές εφαρμόζονται». 1 Ο Γερμανός γεωγράφος Friedrich Ratzel (1844-1904) θεωρείται ο θεμελιωτής της Γεωπολιτικής, ο οποίος συνθέτοντας τις έννοιες της Γεωγραφίας, της Ανθρωπολογίας, της Εθνολογίας και της Πολιτικής δημιούργησε το όρο της Ανθρωπογεωγραφίας. Ο όρος Πολιτική Γεωγραφία (Politische Geographie) εισάγεται από τον Ratzel στο ομώνυμο έργο του το 1897 και είναι «η χωρική τεχνολογία στη διάθεση του κράτους..». Πατέρας όμως του όρου «Γεωπολιτική» είναι ο μαθητής του Ratzel, Σουηδός γεωγράφος Rudolf Kjellen (1864-1922), σύμφωνα με τον οποίο «Γεωπολιτική είναι η επιστήμη του Κράτους, νοουμένου ως γεωγραφικού οργανισμού, όπως αυτός λειτουργεί στο χώρο» (Το Κράτος ως Μορφή Ζωής/1916). Ο έτερος των μεγάλων της Γερμανικής Σχολής της Γεωπολιτικής είναι ο Karl Haushofer (1869-1946), καθηγητής στο Τεχνικό Ινστιτούτο του Μονάχου και ανώτατος αξιωματικός του Γερμανικού στρατού, ο οποίος κατηγορήθηκε για τις σχέσεις του με την ηγεσία της Φασιστικής Γερμανίας, αναφέρει, ότι «τα σύνορα δεν αποτελούν κατά κανένα τρόπο νομικής φύσεως χαράξεις (schneidende Recthtsnorm), αλλά τουναντίον στρατηγικούς στόχους ύπαρξης σε ένα πλανήτη περιορισμένης έκτασης» (Τα Σύνορα και η Πολιτική τους Σημασία/1927). Σε ένα ορισμό της Γεωπολιτικής, που κατέθεσε το 1920, αναφέρει: «Η Γεωπολιτική θα είναι και πρέπει να είναι η γεωγραφική συνείδηση του Κράτους» (Geographisches Gewissen des Staates). 2 1 ΜΑΖΗΣ, Ι., Γεωπολιτική, η Θεωρία και η Πράξη, Παπαζήσης, Αθήνα, 2002, σ. 30 2 ό.π.π., σ. 16, 17, 18

8 Σχήμα 1: Εξάπλωση του Ζωτικού Χώρου προς το Νότο κατά τον Haushofer, (πηγή: www.wikipedia.org) Ο Βρετανός Γεωγράφος Sir Halford John Mackinder σε ένα άρθρο του, που δημοσιεύεται το 1904 στην επιθεώρηση Geographical Journal με τίτλο «The Geographical Pivot of History» (Ο Γεωγραφικός Άξονας της Ιστορίας), παρουσιάζει τις αντιλήψεις του για τη σχέση Ιστορίας και Γεωγραφίας και τη θεώρησή του για τη Διεθνή Τάξη στις αρχές του 20 ου αιώνα. Ο Mackinder στο θεμελιώδες έργο του Democratic deals and Reality/1919, καθώς και σε ένα άρθρο με τίτλο «The Round World and the Winning of the Peace», που δημοσίευσε το 1943 στην επιθεώρηση Foreign Affairs, υποστηρίζει, ότι η κεντρική γεωγραφική θέση ενός κράτους αποτελεί το πλέον αποφασιστικό πλεονέκτημά του στο πλαίσιο του διεθνούς ανταγωνισμού ισχύος. Έτσι, το κράτος που ελέγχει την Heartland (κεντρικό άξονα/ζώνη ή ζωτική ενδοχώρα) της παγκόσμιας νήσου (Ευρώπη, Ασία και Αφρική), κυριαρχεί σε όλη την παγκόσμια νήσο (World Island). Σαν Heartland δε, καθορίζει την Ευρασία (Ανατολική Ευρώπη και κεντρική Ασία), περιοχή η οποία περικλείεται από τον Εσωτερικό ή Περιφερειακό Ημιδακτύλιο (Inner or Marginal Crescent), ο οποίος αντιστοιχεί στο

9 γεωγραφικό υποσύστημα Δυτική Ευρώπη-Υποσαχάρια Αφρική-Μέση και Εγγύς Ανατολή- Νότια και Ανατολική Ασία. Ο Ημιδακτύλιος αυτός περιορίζεται με τη σειρά του από τα δυο νησιωτικά υποσυστήματα της Μ. Βρετανίας και της Ιαπωνίας. Τα υποσυστήματα αυτά αποτελούν τα άκρα ενός δευτέρου δακτυλίου, ο οποίος ονομάζεται Εξωτερικός ή Νησιωτικός Δακτύλιος (Outer or Insular Crescent) και που σε αυτόν ανήκουν η Αμερικανική ήπειρος, τα υποσυστήματα των νήσων του Νότιου Ειρηνικού Ωκεανού και το Αυστραλιανό νησιωτικό σύμπλεγμα. Λειτουργώντας το σύστημα των δύο δακτυλίων (εσωτερικού και εξωτερικού) και με δεδομένη την παγκόσμια ναυτική ισχύ της Μ. Βρετανίας, αλλά και την κυριαρχία της στην Νότια και Νοτιοανατολική Ασία εξασφαλιζόταν ο περιορισμός του κυρίαρχου της Heartland και η αδυναμία εξόδου του προς τις θερμές θάλασσες. Σχήμα 2 : Η Pivot Area και οι Δακτύλιοι του Mackinder, (πηγή: www.wikipedia.org)

10 Σχήμα 3 : Η κατά Mackinder εξέλιξη από το 1904 στο 1919, (πηγή: www.wikipedia.org) Ο Nicolas John Spykman, Ολλανδικής καταγωγής Αμερικανός καθηγητής του πανεπιστημίου Yale, γνωστός και ως ο νονός της «Ανάσχεσης» (Containment), μιας πολιτικής των ΗΠΑ για την αποτροπή της επιρροής της ΕΣΣΔ στην Ευρώπη και αλλού, στο βιβλίο του «Geography of the Peace» (Γεωγραφία της Ειρήνης), το οποίο εκδόθηκε ένα χρόνο μετά το θάνατό του, το 1944, ασκεί κριτική στον Haushofer, χαρακτηρίζοντας την Geopolitik ως «ψευδοεπιστημονική αιτιολόγηση της πολιτικής της εδαφικής επέκτασης». Αν και σημειώνει τη θετική συμβολή του Mackinder, παρουσιάζεται κριτικός στην άποψη του τελευταίου περί νομοτελειακής αντίθεσης των ναυτικών και των χερσαίων δυνάμεων. Κατά τον Spykman η Heartland περιορίζεται στην Ανατολική Ευρώπη και τη Σοβιετική Ένωση, ο δε δακτύλιος Rimland ορίζεται από τη Δυτική Ευρώπη, την Τουρκία, τη Αραβική χερσόνησο, το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, την Ινδία την Νοτιοανατολική Ασία και την Ιαπωνία. Το κράτος που ελέγχει τη Rimland, κυριαρχεί τελικά επί της Ευρασίας. 3 Κατά τον Spykman «Το πεδίο δράσεως της Γεωπολιτικής είναι αυτό της εξωτερικής πολιτικής των 3 ΜΑΖΗΣ, Ι., Γεωπολιτική, η Θεωρία και η Πράξη, Παπαζήσης, Αθήνα, 2002, σ. 19, 20, 21

11 κρατών. Με τις ιδιαίτερες αναλυτικές της μεθόδους κάνει χρήση των Γεωγραφικών δεδομένων-της Γεωγραφίας νοουμένης με την ευρεία σημασία του όρου-για να καταλήξει στην επιλογή πολιτικής συμπεριφοράς, η οποία θα επιτρέπει την επίτευξη δικαίων στόχων». Κατά τον Διευθυντή του Ινστιτούτου Διεθνών Σπουδών του Yale, Καθηγητή Frederic Sherwood Dunn (The Geography of the Peace, Prologue by Dr. F. S. Dunn): α)το έργο του Spykman απαντούσε «στην αναγκαιότητα δημιουργίας ενός συγκροτημένου αναλυτικού εργαλείου για την εξέταση της αμερικανικής εθνικής ασφάλειας στο νέο-αναδυόμενο διεθνές περιβάλλον» και β) επίσης συνεχίζει γράφοντας «Υπάρχουν[ ] πολλοί λόγοι για τους οποίους πρέπει να επιδιώξουμε με κάθε δυνατό τρόπο να βελτιώσουμε τα αναλυτικά μας εργαλεία και τον τρόπο προσέγγισης αυτού του δυσκολότερου όλων των προβλημάτων». Εννοεί την υπόθεση της εθνικής ασφάλειας και τονίζει τη σημασία της γεωπολιτικής ανάλυσης του Spykman. 4 Σχήμα 4: Η σπουδαιότητα του θαλάσσιου δακτυλίου κατά τον Spykman, (πηγή: www.wikipedia.org) 4 ΜΑΖΗΣ, Ι., Παραδόσεις στη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας, Αχαρνές, 2008-2009

12 Σχήμα 5: Η μετεξέλιξη των γεωπολιτικών δακτυλίων κατανομής ισχύος του 80, (πηγή: www.wikipedia.org) Εκπρόσωποι της Γαλλικής Σχολής της Γεωπολιτικής είναι οι Vidal de La Blache (1845-1918). Δέχθηκε σοβαρή επιρροή από τον Ratzel και θεωρείται ο Θεμελιωτής της Γαλλικής Σχολής της Γεωγραφίας, Ο Albert Demangeon (1872-1940) φανατικός εχθρός της Γερμανικής Χαουσχοφεριανής Geopolitik, αλλά υποστηρικτής της Ρατσελιανής Politische Geographie, ο Jaques Ansel (1879-1943), μαθητής και συνεχιστής της σκέψης του Vidal de la Blache, ο κατά κοινή ομολογία θεμελιωτής της Γαλλικής Σχολής της Γεωπολιτικής, με αποστάσεις από την γερμανική Geopolitik και ο Yves Lacoste (1929-), ο οποίος θεωρείται ο θεμελιωτής της Σύγχρονης Σχολής της Γεωπολιτικής. Μαρξιστής και ιδρυτής της πλέον έγκυρης διεθνούς Γεωπολιτικής και Γεωγραφικής Επιθεωρήσεως «Hérodote», έδωσε και αυτός τον ορισμό του για τη Γεωπολιτική: «Πρόκειται για μια τεχνογνωσία ανάλυσης του γήινου χώρου και των αντιπαραθέσεων που λαμβάνουν χώρα στην επιφάνειά

13 του, που σκοπό έχει την καλύτερη εμβάθυνση στο μυστήριο των συμβαινόντων, ώστε να είμαστε σε θέση να αντιδρούμε ή να δρούμε αποτελεσματικότερα ως προς αυτά». 5 Από το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου και μετά, το ζητούμενο για τις ισχυρές κρατικές υποστάσεις μετουσιώθηκε από την στρατιωτική/πολεμική ισχύ στην οικονομική ισχύ, μέσω της οποίας θα ρύθμιζαν εξωγενώς ένα σωρό παράγοντες, που είχαν να κάνουν με την ανάπτυξη, τους φυσικούς πόρους, την ενέργεια και άλλα. Με τη λήξη του πολέμου οι νικητές άρχισαν να αναπτύσσουν σφαίρες επιρροής μέσω των οποίων θα ήλεγχαν την παγκόσμια παραγωγή, τα κοιτάσματα πετρελαίου, τις πλουτοπαραγωγικές πηγές, με τις οποίες θα γίνονταν ακόμη ισχυρότεροι. Ο Ψυχρός Πόλεμος χώρισε τον πλανήτη σε δυο σφαίρες επιρροής με όλα τα χαρακτηριστικά, που είχαν περιγράψει οι Mackinder και Spykman (Heartland, Inner και Outer Rimlands). Οι πολιτικές των δύο μεγάλων δυνάμεων (ΗΠΑ και ΕΣΣΔ) ακολουθούσαν σταθερά τα υποδείγματα των κλασσικών της Γεωπολιτικής και τρανά παραδείγματα ήταν οι στρατιωτικές συγκρούσεις στην Κορέα, το Βιετνάμ και το Αφγανιστάν. Η Γεωπολιτική σαν επιστήμη παρείχε πάντα τα φώτα της στη διαμόρφωση των πολιτικών των μεγάλων δυνάμεων, χωρίς ωστόσο τα υποδείγματά της να αποτελούν και θέσφατα για τους ηγέτες των μεγάλων δυνάμεων, οι οποίοι κατά τη λήψη των αποφάσεών τους και την εκτέλεση των γεωστρατηγικών δεν λάμβαναν συνολικά υπόψη τους τις σχετικές προτάσεις, παρά μόνο σε όσα σημεία αυτές βόλευαν ή αποτελούσαν τη δικαιολογητική βάση για τις συγκεκριμένες αποφάσεις. Η πετρελαϊκή κρίση, οι συμβατικοί και πυρηνικοί εξοπλισμοί, τα διαστημικά προγράμματα, η προσπάθεια για τον έλεγχο των κρατών του τρίτου κόσμου έδωσαν στη Γεωπολιτική νέα ώθηση. Στα πλαίσια της λειτουργίας των think tanks σε όλο τον πλανήτη εμφανίστηκαν νέες επιστημονικές προσεγγίσεις στο θέμα με δεδομένο βέβαια, ότι το διπολικό σύστημα της παγκόσμιας ισχύος κατέρρευσε, το μονοπολικό σύστημα δεν διατηρήθηκε για μεγάλο διάστημα, νέες μορφές απειλών 5 ΜΑΖΗΣ, Ι., Παραδόσεις στη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας, Αχαρνές, 2008-2009

14 εμφανίσθηκαν (φονταμενταλιστική τρομοκρατία, ενεργειακή κρίση, περιβαλλοντικοί κίνδυνοι κ.α.) και ο πλανήτης οδεύει ταχύτατα σε νέα ανακατανομή ισχύος. Νεώτεροι Γεωπολιτικοί επιστήμονες προσεγγίζουν τον ορισμό της Γεωπολιτικής με τους παρακάτω ορισμούς, που φαίνεται ότι περιλαμβάνουν και τα νεώτερα δεδομένα. Έτσι κατά τον Ladis K. D. Kristof (The Origins and Evolution of Geopolitics, 1960): «Ο σύγχρονος γεωπολιτικός δεν επισκοπεί τον παγκόσμιο χάρτη για να διακρίνει τι μας υπαγορεύει η φύση να κάνουμε, αλλά τι μας συμβουλεύει η φύση να κάνουμε δεδομένων των προτιμήσεών μας». Κατά τον Saul Kohen (Geography and Politics in a World Divided, 1963): «η πεμπτουσία της Γεωπολιτικής είναι η μελέτη της υφισταμένης σχέσεως μεταξύ της διεθνούς πολιτικής της ισχύος και των αντιστοίχων γεωγραφικών χαρακτηριστικών, κυρίως δε αυτών των γεωγραφικών χαρακτηριστικών που αναπτύσσονται στις πηγές ισχύος». Κατά τον Colin Gray (The Geopolitics of Nuclear Era: Heartland, Rimlands and the Technological Revolution, 1977): «Η πρώτιστη αρετή της γενικής Γεωπολιτικής θεωρίας [ ] βρίσκεται στο ότι εστιάζει την προσοχή μας σε διαρκείς και σταθερούς παράγοντες. Εκείνοι οι οποίοι θέλουν να κατανοήσουν τις πολιτικές διαστάσεις της Διεθνούς ασφαλείας πρέπει να αφομοιώσουν τις ουσιώδεις έννοιες της Γεωπολιτικής», εφόσον «οι πολιτικές ερμηνείες μιας παγκόσμιας, κοινής γεωγραφικής πραγματικότητας, διαδραματίζουν ένα σημαντικότατο, ενίοτε και ασύλληπτο ρόλο αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο ορίζουμε τα πολιτικά προβλήματα». 6 Με ιατρικούς όρους θα μπορούσε κάποιος να παρομοιάσει την Γεωπολιτική, ως την ακτινογραφία της υπάρχουσας κατάστασης της κατανομής ισχύος (χωρίς άλλες παραμέτρους), ενώ ως γεωστρατηγική θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η θεραπεία για την ειδική κατάσταση, που διαγνώστηκε από τη γεωπολιτική (ακτινογραφία), με λίγα λόγια η άσκηση πολιτικής με εθνική οπτική γωνία και ουσιαστικότερα η πολιτική χρήση του προϊόντος της γεωπολιτικής. 7 6 ΜΑΖΗΣ, Ι., Παραδόσεις στη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας, Αχαρνές, 2008-2009 7 ό.π.π.

15 Μετά τις εισαγωγικές παρατηρήσεις επιχειρείται μια πρώτη προσέγγιση του θέματος με βάση τη γεωγραφική θέση του συγκεκριμένου Γεωπολιτικού Συμπλόκου και τα γενικά χαρακτηριστικά των κρατικών υποστάσεων, που υφίστανται και δρουν στην περιοχή. 3.-Το Γεωπολιτικό Σύμπλοκο ισορροπιών ισχύος: Τουρκία-Ελλάδα-Ισραήλ Το υπό εξέταση Γεωπολιτικό Σύμπλοκο (Geopolitical Complex) αποτελείται από τρεις κρατικές οντότητες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, πάρα πολλές διαφορές, αλλά και κοινά μεταξύ τους σημεία. Είναι μια γεωγραφική περιοχή, που δεν ορίζεται ως ενιαίο και συνεχές σύνολο, αλλά το συνδετικό στοιχείο της Ελλάδας και της Τουρκίας, που είναι, έτσι και αλλιώς συνορεύουσες περιοχές, με το Ισραήλ είναι κατά βάση το σύστημα της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, αλλά και το θαλάσσιο σύστημα της Ανατολικής Μεσογείου. Στο σύστημα της ευρύτερης Μέσης Ανατολής θα πρέπει να επιλεγεί το υποσύστημα της υπό στενή έννοια Μέσης Ανατολής, που περιλαμβάνει τα Αραβικά κράτη από την Αίγυπτο και ανατολικά και νότια μέχρι και το Ιράν. Το Αφγανιστάν, αν και αδιάφορο κατά τα άλλα για τα Ελληνικά συμφέροντα, περιλαμβάνεται υποχρεωτικά, λόγω της παρουσίας εκεί Ελληνικής στρατιωτικής δύναμης στα πλαίσια των διεθνών υποχρεώσεων της χώρας. Στο θαλάσσιο σύστημα της Ανατολικής Μεσογείου περιλαμβάνονται η Κύπρος και τα Ασιατικά κράτη, που βρέχονται από την Ανατολική Μεσόγειο (Συρία, Λίβανος και Παλαιστίνη [Λωρίδα της Γάζα]). Ουσιαστικά η γεωγραφική περιοχή, που εξετάζεται, ορίζεται διαγωνίως βορειοδυτικά προς νοτιοανατολικά από τις συντεταγμένες 42º, 10 Β/19º, 21 Α και 09º, 50Β/70º, 24 Α. 8 Το Γεωπολιτικό αυτό Σύμπλοκο (Τουρκία-Ελλάδα-Ισραήλ), καθώς και το σύστημα της ευρύτερης Μέσης Ανατολής μαζί με το θαλάσσιο σύστημα της Ανατολικής Μεσογείου αποτελούν ένα συμπαγή χώρο, ο οποίος μετράει μερικές χιλιετίες σχέσεων και ανακατανομής ισορροπιών ισχύος. Αυτή η γωνία του πλανήτη γέννησε τις πρώτες 8 www.google.com (satellite earth map application)

16 οργανωμένες πόλεις, τα πρώτα νομοθετήματα, το αλφάβητο, την αστρονομία, την ιατρική, τη φιλοσοφία, τις δύο μεγαλύτερες θρησκείες του πλανήτη (Χριστιανισμό και Ισλάμ), το εμπόριο, τα σημαντικότερα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, μεγάλες αυτοκρατορίες, αλλά και συνεχείς πολέμους. Η ισορροπία των δυνάμεων δεν ήταν πάντα σταθερή. Η ισχύς άλλαζε χέρια και η περιοχή έγινε ένα πολυεθνικό χωνευτήρι πολιτισμών. Χαμουραμπί και Ναβουχοδονόσορ Β ο Μέγας στη Μεσοποταμία, Φαραώ στην Αίγυπτο, Αγαμέμνων στην προκλασσική Ελληνική περίοδο, Μιλτιάδης και Θεμιστοκλής στην αρχαία Αθήνα, Πέρσες Βασιλείς, Αλέξανδρος ο Μέγας, Κωνσταντίνος ο Μέγας, Μωάμεθ Β ο Πορθητής και Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής ήταν μερικοί από τους επιφανείς ηγέτες, που οδήγησαν τους λαούς τους σε κατακτητικούς ή και αμυντικούς νικηφόρους πολέμους, ευημερία και ανάπτυξη. Και βέβαια οι εκστρατείες δεν γίνονταν για τα μάτια κάποιας «Ωραίας Ελένης», αλλά για την εξεύρεση περισσότερου «ζωτικού χώρου». Στις ειρηνικές περιόδους οι λαοί συνεργάζονται ασχολούμενοι με το εμπόριο και τις μορφωτικές ανταλλαγές. Μέσα από πολεμικές διεργασίες και μακραίωνες κατακτήσεις το σημερινό περιβάλλον, όπως έχει διαμορφωθεί στην ευρύτερη περιοχή, απέχει πολύ ακόμη από το να χαρακτηρίζεται σχετικά ασφαλές. Μια σειρά παράγοντες, που είτε προϋπήρχαν είτε αναφύονται, ορίζουν τη μοίρα των λαών της περιοχής, οι οποίοι είναι αναγκασμένοι να διαγκωνίζονται συνεχώς είτε για λόγους θρησκευτικούς είτε για λόγους εθνικούς ή φυλετικούς είτε για οικονομικούς λόγους είτε ακόμη και για λόγους επιβίωσης. Οι προϋπάρχοντες λόγοι, σωρευτικά με την παγκόσμιας σημασίας γεωπολιτική θέση του συμπλόκου και του συνδετικού συστήματος της ευρύτερης Μέσης Ανατολής στην υδρόγειο, τις πηγές των ενεργειακών κοιτασμάτων, την αλλαγή του παγκόσμιου κλίματος, τη ρύπανση του περιβάλλοντος και την παγκόσμια φτώχεια, δημιουργούν βεβαίως τις προϋποθέσεις, ώστε η υπό εξέταση περιοχή να χαρακτηρισθεί ιδιάζον Γεωπολιτικό Σύμπλοκο. Υπό το πρίσμα αυτό θα εξετασθεί η ανακατανομή των ισορροπιών ισχύος μέσα στο σύμπλοκο, εστιάζοντας

17 στο ρόλο της Ελλάδας μέσα σε αυτό και τη σχέση του Συμπλόκου με το γεωπολιτικό σύστημα της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, με την επισκόπηση της Εξωτερικής Πολιτικής, της Πολιτικής Ασφάλειας (Άμυνας), της Οικονομικής και Ενεργειακής Πολιτικής και γενικώτερα των πολιτικών, που προωθούν τη θέση της στο περιφερειακό, Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο γίγνεσθαι. Σχήμα 6: Η απεικόνιση του υπό εξέταση Γεωπολιτικού Συμπλόκου και του συστήματος της ευρύτερης Μέσης Ανατολής (πηγή: Google Maps, UK) Προσεγγίζοντας το θέμα η μελέτη αποπειράται την επισκόπηση κάθε κρατικής οντότητας χωριστά, που έχει ή που διαφαίνεται, ότι θα έχει ιδιαίτερη σχέση με τη θέση της Ελλάδας μέσα στο σύμπλοκο και το σύστημα. 4.-Παρουσίαση των κυρίαρχων Γεωπολιτικών στοιχείων του Συμπλόκου Το Γεωπολιτικό Σύμπλοκο Τουρκία-Ελλάδα-Ισραήλ, όπως προαναφέρθηκε, δεν αποτελεί ενιαίο και συμπαγές γεωγραφικό σύνολο, όμως προσλαμβάνει την ιδιότητα του γεωπολιτικού συμπλόκου, λόγω της γεωγραφικής και εθνολογικής κατάταξης του Ισραήλ στο σύστημα της

18 ευρύτερης Μέσης Ανατολής, καθώς και της γειτονίας της ομόρου της Ελλάδας, Τουρκίας με το σύστημα αυτό. Κατ άλλους δε, η ευρύτερη ή «Νέα Μέση Ανατολή» περιλαμβάνει και την Τουρκία. 9 Ακόμα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως Γεωπολιτικό Σύμπλοκο λόγω της γεωγραφικής θέσης, που κατέχει η κάθε χώρα ξεχωριστά, θέσεις οι οποίες συνδεόμενες, ενώνουν σε ένα τρίγωνο μεταξύ Αθήνας-Άγκυρας και Tel Aviv τρείς ηπείρους (Ευρώπη, Ασία και όρια βορειοανατολικής Αφρικής) και τρία μεγάλα θαλάσσια συστήματα (Εύξεινο Πόντο-Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειο-Ερυθρά Θάλασσα και Ινδικό Ωκεανό). Από την άλλη ιστορικά ο συγκεκριμένος χώρος τόσο στα γεωγραφικά όρια του συγκεκριμένου συμπλόκου όσο και στα γεωγραφικά όρια του συστήματος της ευρύτερης Μέσης Ανατολής (μέχρι και το Tabriz του Ιράν) από το 1520 μ.χ. μέχρι και το 1923 μ.χ., οπότε πέρασε στους δυτικούς αποικιοκράτες, 10 ήταν υπό Οθωμανική κατοχή, οπότε μπορεί να θεωρηθεί ενιαίος χώρος, γεγονός, το οποίο είχε συμβεί και κατά την Ελληνιστική περίοδο, αλλά και την περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Αναζητώντας τα εργαλεία, που θα επιτρέψουν τη γεωπολιτική ανάλυση του συμπλόκου, αναγκαστικά θα πρέπει να φωτιστούν εκείνα τα στοιχεία, που αναδεικνύουν το κάθε κράτος του συμπλόκου, ως γεωπολιτικό παράγοντα (δρώντα) της περιοχής σε στενή και σε ευρύτερη έννοια. 9 NAZEMROAYA, M., D., Plans for Redrawing the Middle East: The Project for a New Middle East, Global Research, 18-11-2006, www.globalrechearch.ca 10 BROWN, L.,C., International Politics and the Middle East-Old Rules, Dangerous Game, Princeton University Press, Princeton, NJ, USA, 1984, p.79

19 Κεφάλαιο II Η Ελλάδα ως γεωπολιτικός δρών στην περιοχή 1.-Γενικά στοιχεία Η Ελλάδα, ανεξάρτητο κράτος από το 1830 11, άρχισε να διευρύνεται εδαφικά τόσο με ίδιες δυνάμεις όσο και εκμεταλλευόμενη την ανοχή των μεγάλων δυνάμεων του 19ου και 20 ου αιώνα, τις συμμαχίες που συνήπτε κατά καιρούς, αλλά και την φθορά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η Ελλάδα καταλαμβάνει το νοτιότερο χώρο της Χερσονήσου του Αίμου, ως απόληξή της στη Μεσόγειο Θάλασσα, δυτικά βρέχεται από την Αδριατική Θάλασσα και το Ιόνιο Πέλαγος, νότια από το Λιβυκό Πέλαγος, ενώ ανατολικά βρέχεται από το Αιγαίο Πέλαγος, του οποίου η συντριπτική πλειονότητα των νησιών, είναι ελληνικό έδαφος. Βόρεια συνορεύει με την Αλβανία, την πγδμ και τη Βουλγαρία, ενώ βορειοανατολικά με την Τουρκία, έχοντας σα φυσικό σύνορο την κοίτη του ποταμού Έβρου. Η έκτασή της από την 28-10-1947 με την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου 12 ανέρχεται σε 131.940 τετραγωνικά χιλιόμετρα, τα χερσαία σύνορά της σε 1.935 χιλιόμετρα, ενώ η ακτογραμμή της φτάνει τα 15.021 χιλιόμετρα. Ο εκτιμώμενος πληθυσμός για το 2005 φτάνει τους 11.120.000 κατοίκους περίπου, το 2015 εκτιμάται ότι θα είναι 11.233.000 περίπου, ενώ το 2050 εκτιμάται, ότι θα μειωθεί στους 10.742.000 κατοίκους περίπου. 13 Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) ανέρχεται σε 360 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ το Ετήσιο κατά Κεφαλή Εισόδημα ανέρχεται σε 29.630 δολάρια ΗΠΑ. 14 11 Σ.τ.Σ. Πρωτόκολλο του Λονδίνου 03-02-1830, σχετικό με την ανεξαρτησία του Ελληνικού Κράτους 12 Ν. 518/09-01-1948 (ΦΕΚ-Α 7) «Περί Προσαρτήσεως της Δωδεκανήσου εις την Ελλάδα» («Αι νήσοι της Δωδεκανήσου Ρόδος, Κάλυμνος, Κάρπαθος, Αστυπάλαια, Νίσυρος, Πάτμος, Χάλκη, Κάσος, Σύμη, Κως, Λέρος, Τήλος και Καστελλόριζον, ως και αι παρακείμεναι νησίδες, προσαρτώνται εις το Ελληνικόν Κράτος από της 28ης Οκτωβρίου 1947»). 13 United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division, World Population Prospects, The 2004 Revision, Volume III, Analytical Report, Wall Chart, 2005, www.unpopulation.org 14 The World Bank, Data and Statistics, 2007, Greece, www.web.worldbank.org

20 2.-Πολιτική κατάσταση Το πολίτευμα της Ελλάδας, υπό την επίσημη ονομασία Ελληνική Δημοκρατία, είναι Προεδρευομένη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. 15 Από το καλοκαίρι του 1974, με την πτώση της δικτατορίας, που κυβερνούσε πραξικοπηματικά τη χώρα από την 21-04-1967, μέχρι και σήμερα η περίοδος αυτή, η λεγόμενη και μεταπολίτευση, είναι η μακροβιότερη περίοδος πολιτικής ηρεμίας, όπου οι κυβερνήσεις διαδέχονται η μία την άλλη μετά από αδιάβλητες εκλογές. Ανώτατος πολιτειακός άρχοντας και ρυθμιστής του Πολιτεύματος είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, αλλά η διακυβέρνηση της χώρας ασκείται από την Κυβέρνηση, της οποίας ο πρόεδρος (Πρωθυπουργός) έχει αυξημένες εξουσίες και ουσιαστικά είναι ο ισχυρότερος πόλος άσκησης της εκτελεστικής εξουσίας. Το Υπουργικό Συμβούλιο συγκροτούμενο από τον Πρωθυπουργό, τους Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης, τους Υπουργούς και τους Υπουργούς Αναπληρωτές, μεταξύ άλλων, καθορίζει και κατευθύνει την γενική πολιτική της χώρας και αποφασίζει για πολιτικά θέματα γενικότερης σημασίας. Προβλέπεται η λειτουργία και άλλων οργάνων (κυβερνητικών), όπως η Κυβερνητική Επιτροπή, το Κυβερνητικό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής και Εθνικής Άμυνας (ΚΥΣΕΑ) και η Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής. Με αυτά τα τρία όργανα, στα οποία μετέχουν οι αρμόδιοι κατά λόγο Υπουργοί, ασκείται η Κυβερνητική πολιτική. 16 Η νομοθετική εξουσία ασκείται από τη Βουλή και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ενώ η δικαστική εξουσία ασκείται από το δικαστικό σώμα. Στα πλαίσια της Βουλής λειτουργούν τα πολιτικά κόμματα, κυβερνητικό και αντιπολίτευσης, που εκτός από την νομοθετική εξουσία 15 Αρ. 1 του Συντάγματος της Ελλάδος 1975/1986/2001/2008 16 Π.Δ. 63/2005 (ΦΕΚ-Α 98) «Κωδικοποίηση της Νομοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα Κυβερνητικά Όργανα»

21 ασκούν και τον κοινοβουλευτικό έλεγχο. Η κυβέρνηση ασκεί τις διευρυμένες εξουσίες της, εφόσον χαίρει της εμπιστοσύνης της Βουλής (αρχή της δεδηλωμένης). 17 Γενικά η ομαλή πολιτική ζωή της χώρας και οι επιλογές της πολιτικής ηγεσίας της αμέσως μετά την επάνοδο της δημοκρατίας, οδήγησαν την 01-01-1081 την Ελλάδα στην ομάδα των οικονομικά ισχυρών της Ευρώπης, την τότε ΕΟΚ. Χάρη στη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση η Ελλάδα αναπτύχθηκε με γοργούς ρυθμούς απορροφώντας σημαντικούς κοινοτικούς πόρους, που σκοπό είχαν την τυπική και ουσιαστική οικονομική σύγκλιση των κρατών μελών της ΕΕ. Κατόρθωσε να διεκδικήσει και να διοργανώσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, το μεγαλύτερο, παγκόσμια, αθλητικό και πολιτιστικό γεγονός, όπως επίσης στα πλαίσια της διοργάνωσης αυτού του γεγονότος κατόρθωσε να αναπτύξει υποδομές σε ένα σωρό άλλους τομείς, οι οποίοι ώθησαν τη χώρα ακόμη πιο μπροστά. Στα πλαίσια της οικονομικής σύγκλισης της ΕΕ, η Ελλάδα από 01-01-2001 έγινε δεκτή στη ζώνη του Ευρώ. Με τη συμμετοχή της σε όλα τα όργανα και τις διαδικασίες της ΕΕ η Ελλάδα ανήκει στο σκληρό πυρήνα της Ένωσης. Με την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού και την κατάρρευση των πολιτικών συστημάτων στα βόρεια σύνορα, η χώρα βρέθηκε προ της δυσάρεστης έκπληξης να δεχτεί σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα μεγάλο αριθμό οικονομικών μεταναστών κυρίως από την Αλβανία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και τις πρώην δημοκρατίες της ΕΣΣΔ. Η επιλογή της Ελλάδας, ως χώρας προορισμού, καταδεικνύει, ότι η χώρα ήταν το μόνο κράτος στη νοτιοανατολική Ευρώπη, το οποίο μπορούσε να υποδεχτεί αυτό το μεταναστευτικό ρεύμα, που ενώ, αρχικά, ανέκοψε το ρυθμό ανάπτυξης της χώρας, στη συνέχεια συνέτεινε τα μέγιστα στην ανάπτυξη του τόπου. Στην Ελλάδα το 2001 ζούσαν 761.813 αλλοδαποί, εκ των οποίων 438.036 17 ΣΠΗΛΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, Ε., Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου, Αντ. Σάκκουλας, Αθήνα 2007, σ. 279-292

22 Αλβανικής υπηκοότητας. 18 Μια εικοσαετία μετά, η πληθυσμιακή σύνθεση των κατοίκων της Ελλάδας φαίνεται πως δεν είναι η ίδια, με το 1/10 του συνολικού πληθυσμού να είναι αλλοδαποί μετανάστες 1 ης και 2 ης γενιάς. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού αυτού, που ήλθε για εγκατάσταση και εργασία, νομιμοποιήθηκε και παρέμεινε, διαφαίνεται, ότι έχει γίνει σε γενικές γραμμές αποδεκτό από το σύνολο του ντόπιου πληθυσμού. 3.-Εθνική Πολιτική Η πολιτική της χώρας χαράσσεται και εκτελείται από την εκλεγμένη από το λαό κυβέρνηση. Η ουσιαστικότερη όμως πολιτική είναι η Εθνική Πολιτική ή Εθνική Στρατηγική ή Υψηλή Στρατηγική 19, που περιλαμβάνει τους τομείς της άσκησης της εξωτερικής πολιτικής της χώρας, της εθνικής άμυνας και της εσωτερικής ασφάλειας. Αυτοί οι τρεις τομείς μαζί με την εθνική οικονομία, ως οι πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίζεται η εθνική πολιτική δέον να βαίνουν αλληλοεξαρτώμενοι και να υποστηρίζουν με τις δράσεις του ο ένας τους άλλους κ.ο.κ.. Δεν νοείται άσκηση σοβαρής εξωτερικής πολιτικής, χωρίς την ύπαρξη ισχυρής αποτρεπτικής ισχύος και αυτή χωρίς την υποστήριξη της εθνικής οικονομίας, η οποία με τη σειρά της είναι ανθηρή και μπορεί να προσφέρει, όταν έχει εξασφαλιστεί εσωτερική ηρεμία, σταθερότητα και ασφάλεια. 3.1.-Εξωτερική Πολιτική Και πάλι όμως η Εθνική Πολιτική, επειδή είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση, ζωτικής σημασίας βεβαίως, δεν είναι ζήτημα που αντιμετωπίζεται από μια κυβέρνηση μόνη, πολλώ δε μάλλον, από μια ανίσχυρη κυβέρνηση. Η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας ανέκαθεν ήταν μια «πονεμένη ιστορία», γεμάτη «ηρωισμούς», αυτοσχεδιασμούς, λυκοφιλίες, κοντόφθαλμες πρακτικές, μεγαλοϊδεατισμούς και άλλους τοιούτους χαρακτηρισμούς. Αναπόδραστα η εξωτερική πολιτική της χώρας θα ήταν τέτοια, γιατί από την αρχή της ιστορίας του 18 ΕΣΥΕ, Απογραφή Πληθυσμού 2001, Πίνακας 3, www.statistics.gr 19 ΣΚΑΡΒΕΛΗΣ, Δ., Εθνική Στρατηγική (Απόψεις για την αναγκαιότητά της), Ε.Λ.Ε.Σ.ΜΕ., Πληροφοριακός Οδηγός επί Θεμάτων Στρατιωτικού Ενδιαφέροντος, Αθήνα 2008, σ. 11

23 σύγχρονου Ελληνικού κράτους, οι πολιτικοί άνδρες δρούσαν υπό τις οδηγίες και τη στήριξη, οικονομική και ηθική των τριών μεγάλων δυνάμεων της εποχής εξ ου και τα πρώτα κόμματα με τους χαρακτηριστικούς τίτλους Αγγλικό, Γαλλικό και Ρωσσικό. 20 Η πάροδος του χρόνου μετέστρεψε κάπως τα πράγματα, δηλαδή ουσιαστικά τα πολιτικά κόμματα αφαίρεσαν από τους τίτλους τους μόνο τους επιθετικούς προσδιορισμούς, που παρέπεμπαν στις μεγάλες δυνάμεις. Μετά τη Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή το 1922 η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας είδε για πρώτη φορά θετικό αποτέλεσμα το 1947 με την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου. Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα στην Κύπρο με κάποιες κινήσεις, αλλά λάθος επιλογές, προσπάθησε να στηρίξει τον αγώνα για ανεξαρτησία και στη συνέχεια για Ένωση. Η Κύπρος ανακηρύσσεται ανεξάρτητο κράτος την 16-08-1960 στη βάση των Συμφωνιών της Ζυρίχης (11-02-1959) και του Λονδίνου (19-02-1959) μεταξύ της Μεγάλης Βρετανίας, της Ελλάδας, της Τουρκίας, της Ελληνοκυπριακής και της Τουρκοκυπριακής κοινότητας. Στις συμφωνίες περιλαμβανόταν «Συνθήκη Εγγυήσεων» μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας, Βρετανίας και Κύπρου με την οποία, σε περίπτωση διασάλευσης της συνταγματικής τάξης, μια από τις τρεις πρώτες «εγγυήτριες δυνάμεις» θα μπορούσε να προβεί σε μονομερή δράση, αφού προηγουμένως είχαν εξαντληθεί τα περιθώρια διαπραγματεύσεων με τις άλλες δυο. 21 Μετά την ανεξαρτητοποίηση της Κύπρου, η Ελλάδα αφανώς υποστηρίζει την Ένωση, ενώ αποτυγχάνει ουσιαστικά να αποτρέψει την πολιτική του Μακαρίου για την ένταξη της Κύπρου στο Κίνημα των Αδεσμεύτων (1961). Το 1963 που ξεσπούν τα επεισόδια μεταξύ των δύο κοινοτήτων ουσιαστικά δεν προβαίνει σε διπλωματικές κινήσεις, αλλά το 1964 αποστέλλει μυστικά στην Κύπρο τον Στρατηγό Γρίβα με δύναμη 5.000 ανδρών (Ελληνική Μεραρχία). Η στρατιωτική κυβέρνηση στην Αθήνα το Νοέμβριο του 1967 αποσύρει την Ελληνική Μεραρχία μετά από εκβιαστικό δίλλημα της τουρκικής 20 ΜΗΛΙΟΣ, Ι., Τα πολιτικά κόμματα κατά την Επανάσταση του 1821, http://users.ntua.gr/jmilios 21 www.wikipedia.org

24 κυβέρνησης και το καλοκαίρι του 1974 με το χουντοκίνητο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου ανοίγει το πεδίο της τουρκικής επιθετικής στρατιωτικής και εξωτερικής πολιτικής. Έκτοτε το Κυπριακό και οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις καθίστανται οι σαφείς προτεραιότητες της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και ο κίνδυνος εξ ανατολών προβάλλει, ως το νέο δόγμα της εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Ο κίνδυνος από το βορρά φαίνεται να υποβαθμίζεται λόγω των επαφών που ανέπτυξε από το 1975 ο τότε Πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής με τον Βούλγαρο Πρόεδρο Todor Shivkov. 22 Ο Αλβανικός αλυτρωτισμός δεν ελήφθη ποτέ σοβαρά υπόψη, λόγω της διεθνούς απομόνωσης της Αλβανίας, γεγονός που πέρασε ανεκμετάλλευτο, με αποτέλεσμα τη δυναμική, που ασκεί η Αλβανία στο χώρο των Βαλκανίων σήμερα. Όσον αφορά το θέμα των Σκοπίων, η Αθήνα εκοιμάτο τον «ύπνο του δικαίου» από το 1945 τουλάχιστον μέχρι το 1990. Η αργή αφύπνιση και οι «ατυχείς χειρισμοί» του 1992 οδήγησαν στην Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995 και τελικά στις Ελληνικές αντιδράσεις του Βουκουρεστίου κατά τη σύνοδο του NATO (Απρίλιος 2008), με τις όποιες συνέπειες είχε ή θα έχει αυτή η πολιτική. Από την άλλη, χωρίς την εξασφάλιση λύσης στα Ελληνοτουρκικά και στο Κυπριακό η Ελλάδα από τη σύνοδο Κορυφής στο Helsinki το 1999 αλλάζει πολιτική απέναντι στην Τουρκία στηρίζοντας την ενταξιακή της πορεία στην ΕΕ με μόνο κριτήριο την καλή γειτνίαση. Μια ακόμη απρόβλεπτη, για τον εξωτερικό παράγοντα, αντίδραση της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής είναι η στροφή προς βορρά, με κύριο άξονα την ενεργειακή συνεργασία και μάλιστα στον τομέα μεταφοράς της ενέργειας. Και αυτή η πολιτική, που παρόλο φαίνεται, ότι μακροπρόθεσμα θα εξασφαλίσει την ενεργειακή επάρκεια της χώρας, ελλοχεύει τους κινδύνους της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσσία από τη μια και της απομόνωσης από την πλευρά των στρατηγικών συμμάχων του NATO από την άλλη. 22 RADIO FREE EUROPE, Bulgaria and the Balkan Conference in Athens, RAD Background Report/41, 12 February 1976, http://files.osa.ceu.hu/holdings/300/8/3/pdf/8-4-162.pdf

25 Αυτό που φαίνεται, ότι θα πριμοδοτήσει την Ελληνική εξωτερική πολιτική είναι η προεδρία της Ελλάδας για το έτος 2009 στον ΟΑΣΕ, ένα διεθνή οργανισμό, χωρίς όμως νομική προσωπικότητα (πολιτικές μη δεσμευτικές αποφάσεις) με τρεις διαστάσεις. Η πρώτη διάσταση στοχεύει στην ενίσχυση της ασφάλειας, με την προώθηση της συνεργασίας και της διαφάνειας μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών, προσέγγιση η οποία επιχειρείται μέσω του forum για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία, της Συνθήκης CFE (Treaty on Conventional Armed Forces in Europe) και της Συνθήκης Ανοικτών Ουρανών, που περιλαμβάνει καθεστώς πτήσεων παρατήρησης από ειδικά αεροσκάφη, εφοδιασμένα με εξειδικευμένα συστήματα παρατήρησης. Η δεύτερη διάσταση, η οικονομική-περιβαλλοντική διάσταση του ΟΑΣΕ, έχει πρόσφατα αναπτυχθεί και έχει ως στόχο της να διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν στον ΟΑΣΕ, αλλά και των πλέον ειδικευμένων Διεθνών Οργανισμών σε συγκεκριμένα θέματα. Με γνώμονα πάντα την Ασφάλεια στην Ευρώπη, προσδιορίζονται οι οικονομικές και περιβαλλοντικές πραγματικότητες που θα μπορούσαν να την επηρεάσουν και προτείνονται σχετικές λύσεις. Η ανθρώπινη διάσταση απορροφά μεγάλο μέρος της ενέργειας και των πόρων του Οργανισμού. Με τη δημιουργία των θεσμών του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Office of Democratic Institutions and Human Rights-ODIHR), του Ύπατου Αρμοστή για τις Εθνικές Μειονότητες (High Commissioner for National Minorities-HCNM) και του Αντιπροσώπου για την Ελευθερία των ΜΜΕ (Representative for the Freedom of the Media), ο ΟΑΣΕ προσπαθεί να βοηθήσει τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης στην πορεία τους για εδραίωση πραγματικής δημοκρατίας και κράτους δικαίου, ιδίως μέσω της ανάπτυξης Αποστολών στις εν λόγω περιοχές. Η προεδρία του ΟΑΣΕ για το 2009 θα δώσει στην Ελληνική πλευρά την ευκαιρία να θέτει την ατζέντα των συζητήσεων σε ένα

26 πολιτικό forum, όπως είναι ο ΟΑΣΕ και κατ αυτό τον τρόπο θα μπορεί να εκμεταλλευτεί αυτή τη θέση για να προωθήσει τα ελληνικά θέματα. 23 3.2.- Αμυντική Πολιτική Η αμυντική πολιτική της Ελλάδας και η προοπτική της μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου καθορίστηκαν με μαθηματική ακρίβεια τόσο από τη διαλυμένη κρατική υπόσταση και την ανύπαρκτη οικονομία όσο και από τον εμφύλιο πόλεμο, που ακολούθησε. Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου το 1947, καθώς και η συνέχιση του Εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα σηματοδοτούν για τις ΗΠΑ τον επερχόμενο Σοβιετικό κίνδυνο στην Ανατολική Μεσόγειο με συγκεκριμένους στόχους την Ελλάδα και την Τουρκία. Προ αυτής της κατάστασης ο Αμερικανός Πρόεδρος Truman την 12-02-1947 δήλωσε ενώπιον του Αμερικανικού Κογκρέσου, ότι οι ΗΠΑ θα στήριζαν την Ελλάδα και την Τουρκία με οικονομική και στρατιωτική βοήθεια, προκειμένου να αποτρέψουν την περιαγωγή των δύο χωρών υπό τον έλεγχο της Σοβιετικής Ένωσης. Με την ομιλία του αυτή παρουσίασε το γνωστό «Δόγμα Truman», το οποίο έθεσε σε πλαίσια αυτή τη σύγκρουση ως τον «ανταγωνισμό μεταξύ των ελεύθερων λαών και των ολοκληρωτικών καθεστώτων». 24 Τον Ιούνιο του ίδιου έτους, το δόγμα Truman συμπληρώθηκε από το «Σχέδιο Marshall», 25 26 μια οικονομική βοήθεια, που στόχευε στην ανοικοδόμηση του δυτικού πολιτικού-οικονομικού συστήματος και την αντιμετώπιση των άμεσα διαφαινόμενων απειλών στην ισορροπία της Ευρώπης. Συνολικά από το 1948 μέχρι και το 1952 η Ελλάδα έλαβε ως βοήθεια 366 εκατομμύρια δολάρια, ενώ η Τουρκία 137 εκατομμύρια δολάρια. 23 www.mfa.gr (επίσημος ιστότοπος του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών) 24 www.trumanlibrary.org 25 ό.π.π. 26 MARSHALL, G., Ομιλία, 15-06-1947, Πανεπιστήμιο Harvard, www.cnn.com

27 Στα πλαίσια της πολιτικής της «ανάσχεσης» του Σοβιετικού επεκτατισμού, την 04-04-1949 ιδρύεται με τη Συνθήκη της Washington, ο Οργανισμός της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας (NATO). Η Τουρκία και η Ελλάδα, ως αναχώματα στην κάθοδο των Σοβιετικών στη Μεσόγειο, κρίθηκε απαραίτητο να εισέλθουν στο NATO. Έτσι το 1952 και οι δυο χώρες γίνονται ταυτόχρονα μέλη του Οργανισμού και η πορεία τους από εκεί και πέρα θα είναι κοινή και αλληλοεξαρτώμενη. Για τη συμμετοχή της Ελλάδας στο εκστρατευτικό σώμα της Κορέας το 1950, δύο χρόνια πριν γίνει μέλος του NATO, παρατίθενται τα ακόλουθα: «Στην στρατιωτική επέμβαση του ΟΗΕ στην Κορέα πήραν μέρος 21 χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα. Την αρχική απόφαση για συμμετοχή της χώρας μας πήραν οι κυβερνήσεις του Κέντρου, αρχικά με πρωθυπουργό τον Νικόλαο Πλαστήρα και στη συνέχεια τον Σοφοκλή Βενιζέλο, το έργο των οποίων συνέχισε η κυβέρνηση υπό τον Αλέξανδρο Παπάγο. Στο διάστημα 1950-1955 που διαρκεί η ελληνική παρουσία στην Κορέα, παρά το ότι ο πόλεμος τελείωσε τον Ιούλιο του 1953, με την υπογραφή του Συμφώνου ανακωχής, στάλθηκαν εκεί 669 αξιωματικοί και υπαξιωματικοί και 9.586 οπλίτες του Ελληνικού Στρατού, σύνολο, δηλαδή, ανδρών 10.225. Στάλθηκαν, επίσης, 7 αεροσκάφη και στη συνέχεια άλλα 2 για αναπλήρωση απωλειών. Οι απώλειες του στρατού, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, ήταν 183 νεκροί και 610 τραυματίες και οι απώλειες της αεροπορίας 12 νεκροί και 4 αεροσκάφη...» (Τα στοιχεία αντλούνται από την έκδοση Διευθύνσεως Ιστορίας Στρατού: «Το Εκστρατευτικό Σώμα Ελλάδος εις Κορέαν, 1950-1955», Αθήναι 1977). 27 Κατά την περίοδο του ψυχρού πολέμου οι Ελληνικές ένοπλες δυνάμεις ήταν ενταγμένες στην επιχείρηση «Κόκκινη Προβιά», το Ελληνικό σκέλος της Αμερικανονατοϊκής επιχείρησης «GLADIO», που σκοπό είχε να αποτρέψει τον κομμουνιστικό κίνδυνο. 28 Από την εμπλοκή του στρατιωτικού καθεστώτος των Αθηνών στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου την 15-07-1974, άλλαξαν και οι αμυντικές προτεραιότητες της χώρας. Ο 27 ΚΡΗΤΙΚΟΣ, Σ., Ο πόλεμος στην Κορέα και το Σύμφωνο Ανακωχής, Εφημερίδα «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ», 25-07-2004, σ. 11 28 ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ, Δ., Το παρακράτος της Τσιλλέρ, Εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής», 01-06-1997

28 «κίνδυνος εξ Ανατολών» αναβαθμίστηκε ουσιαστικά σε πρώτη προτεραιότητα για την άμυνα της χώρας μετά από μια σειρά διαχρονικών γεγονότων και προκλήσεων από την Τουρκική πλευρά, τα οποία θα εξεταστούν διεξοδικότερα παρακάτω. H αμφισβήτηση της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο Η αιγιαλίτιδα ζώνη Οι γκρίζες ζώνες Το Κυπριακό Η ελληνική μειονότητα Το Οικουμενικό Πατριαρχείο Οι απειλές και οι προκλήσεις αυτές με δεδομένη τη ρευστότητα και αστάθεια στην περιοχή οδήγησαν την Ελλάδα, παρόλο που είναι μέλος του NATO και της ΕΕ, στο μονόδρομο των υπερβολικών εξοπλισμών σε σχέση με άλλες χώρες της συμμαχίας και της Ένωσης. Στις αρχές του 21ου αιώνα οι σχέσεις με την Τουρκία συνεχίζουν να κυριαρχούν στην ατζέντα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Η Αθήνα δεν έχει καμία επιθυμία να συνεχίσει να συνορεύει με μια πολιτικά απομονωμένη και άρα «ανεξέλεγκτη» Τουρκία. Η σύνδεση της Τουρκίας με τη Δύση μαζί με την συνεχιζόμενη διαδικασία πολιτικού, κοινωνικού και οικονομικού εκσυγχρονισμού της γειτονικής χώρας, είναι συμφέρουσα για την Ελλάδα. Ανεξάρτητα από τις τρέχουσες εξελίξεις, εκτιμάται ότι οι σχέσεις με την Τουρκία θα παραμείνουν κορυφαία προτεραιότητα και πηγή ανησυχίας για την ελληνική εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της χώρας για τα αμέσως επόμενα χρόνια. Θα πρέπει, παράλληλα, να σημειωθεί ότι η «αυτοπεποίθηση» της Ελλάδας αυξάνει σταθερά ως αποτέλεσμα της συμμετοχής της στην ΕΕ και της γενικότερης πολιτικο-οικονομικής της εξέλιξης και η χώρα απομακρύνεται

29 σταδιακά από τη μονοδιάστατη «Τουρκοκεντρική» εξωτερική πολιτική των περασμένων δεκαετιών, εφαρμόζοντας μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική. 29 Το ύψος των αμυντικών δαπανών της Ελλάδας υπαγορεύεται κυρίως από την αντίστοιχη συμπεριφορά της Τουρκίας. Κάθε αναβάθμιση ή σχεδιασμός αναβάθμισης του αμυντικού εξοπλισμού της γείτονος αποτελεί «πονοκέφαλο» για τα ελληνικά στρατιωτικά και οικονομικά δεδομένα. Η στρατιωτική ισχύς της Ελλάδας έχει να κάνει βεβαίως με την αποτρεπτική της ικανότητα των Ελληνικών ενόπλων δυνάμεων και όχι με αναθεωρητικές απειλές κατ άλλων κρατών. Και για να παράγει αποτέλεσμα η στρατιωτική ισχύς της Ελλάδας, θα πρέπει να είναι τουλάχιστον εφάμιλλη με αυτή που διαθέτει η Τουρκία στα βόρεια, δυτικά και νότια παράλια της. Δεν αρκεί η ποσοτική ισχύς, αλλά απαραίτητη είναι και η ποιοτική. Έτσι η Ελλάδα είναι αναγκασμένη να διαθέτει τεράστια ποσά για τις αμυντικές της δαπάνες, τα οποία υπολογιζόμενα επί της εκατό του ΑΕΠ παλαιότερα προσέγγιζαν και το 5%. Σχήμα 7: Ευρωπαϊκές Αμυντικές Δαπάνες του 2006 (πηγή:www.ellinikos-stratos.com) 29 ΕΛΙΑΜΕΠ, Κείμενο Πολιτικής 9, Η Ελληνική Πολιτική Εθνικής Ασφάλειας στον 21 ο αιώνα, (επιμ.) Ντόκος, Θ., Αθήνα 2007, σ. 6

30 Οι αμυντικές δαπάνες της Ελλάδας για το έτος 2002 ανήλθαν στο 4,91% του ΑΕΠ, ένα ποσοστό - ρεκόρ που ανέβασε την χώρα στην πρώτη θέση του σχετικού πίνακα ξεπερνώντας ακόμη και την Τουρκία (κατέλαβε την 2η θέση με ποσοστό 3,27%). Αντίθετα, τα τελευταία χρόνια οι αμυντικές δαπάνες έχουν υποδιπλασιαστεί φθάνοντας το 2,75% και 2,6% επί του ΑΕΠ για τα έτη 2006 και 2007 αντίστοιχα, όταν ο μέσος όρος της τετραετίας 1999-2003 ήταν 4,1%. 30 Τα οικονομικά μεγέθη που προαναφέρονται, καταδεικνύουν με σαφήνεια, ότι στόχος της πολιτικής αλλά και της φυσικής ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων είναι να μειωθούν οι αμυντικές δαπάνες τουλάχιστον στο μέσο ευρωπαϊκό επίπεδο. Με τη σημερινή κατάσταση των ενόπλων δυνάμεων στη χώρα, ποσοτική και ποιοτική, τόσο από πλευράς ανθρώπινου δυναμικού όσο και από πλευράς υλικών πόρων, η Ελλάδα έχει την ικανότητα να αποτρέψει αναθεωρητικές σε βάρος της πράξεις απ όπου και αν προέρχονται. 31 3.3.- Εσωτερική ασφάλεια Η εσωτερική ασφάλεια ενός κράτους είναι συστατικός παράγοντας για την ανάπτυξη και ευημερία. Δεν νοείται κράτος με εσωτερική αστάθεια, αυξημένη εγκληματικότητα και κατά συνέπεια φοβία των πολιτών να αναπτύσσεται οικονομικά και να ασκεί περιφερειακή οικονομική πολιτική. Τα τελευταία χρόνια η οικονομική ανάπτυξη της χώρας καταδεικνύεται τόσο από την αύξηση του κατά κεφαλή εισοδήματος όσο και από την αύξηση του ΑΕΠ. Έτσι ενώ το 1999 η αγοραστική δύναμη, ανά κάτοικο ανήρχετο κατά μέσο όρο στα 14.700, το 2007 έφτασε τα 23.600 με προοπτικές το 2010 να φτάσει τα 27.200. 32 Σύμφωνα με την Κυβέρνηση ο ρυθμός ανάπτυξης για το 2008 έκλεισε τα 3,2%, ενώ ο μέσος όρος 30 ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ, Γ., Αμυντικές δαπάνες, 14-03-2006, www.ellinikos-stratos.com 31 Σ.τ.Σ. Διαβεβαίωση του Στρατηγού της 1 ης Στρατιάς και του Υπαρχηγού του ΑΤΑ κατά την επίσκεψη των σπουδαστών της ΣΕΑ στις μονάδες αυτές, την 13-11-2008. Διαβεβαίωση του Αρχηγού του Στόλου κατά την επίσκεψη των σπουδαστών της ΣΕΑ στο Αρχηγείο Στόλου την 27-11-2008 32 http://epp.eurostat.ec.europa.eu

31 ανάπτυξης της Ευρωζώνης έκλεισε στο 1,2%. 33 Με βάση αυτά τα στοιχεία, ακόμα και αν υπάρχει μια σχετική απόκλιση γίνεται φανερό, ότι το κράτος και οι πολίτες του βρίσκονται σε μια πορεία ανάπτυξης, η οποία είναι βέβαιο ότι επιβραδύνεται και θα επιβραδυνθεί ακόμη περισσότερο με δεδομένη την παγκόσμια οικονομική κρίση. Η πορεία ανάπτυξης που παρατηρήθηκε τα τελευταία χρόνια προϋποθέτει μια εσωτερική ηρεμία. Και σε αυτό τον τομέα η χώρα πορεύτηκε με επιτυχία. Τα πλήγματα κατά της εσωτερικής τρομοκρατίας το 2002 με την εξάρθρωση των τρομοκρατικών οργανώσεων 17 Νοέμβρη και ΕΛΑ, καθώς και η με απόλυτη ασφάλεια διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων το 2004 ανέδειξαν μια μακροχρόνια και ορθά προσανατολισμένη επένδυση που είχε γίνει στον τομέα της εσωτερικής ασφάλειας. Η προστιθέμενη αξία ήταν η βελτίωση της εικόνας της χώρας στο διεθνές περιβάλλον ασφάλειας και η αναβάθμιση της ως ισάξιου συνομιλητή και εταίρου στα θέματα ασφάλειας. Η προβληματική στον τομέα της ασφάλειας αναπτύσσεται γύρω από την οργανωμένη διακίνηση λαθρομεταναστών. Θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της χώρας, που όμως ουσιαστικά δεν αποτελεί αποκλειστικά δικό της πρόβλημα. Η διακίνηση των λαθρομεταναστών αφορά όλο το περιβάλλον της ΕΕ κα τη Βόρειο Αμερική. Η παράνομη μετανάστευση αλλοιώνει τη σύνθεση του εθνικού ιστού κάθε κράτους με δεδομένο το γεγονός, ότι οι μετανάστες προέρχονται από την Ασία και την Αφρική, είναι εσωστρεφείς και λειτουργούν μέσα από τις εθνοτικές τους κοινότητες, χωρίς να έχουν καμία απολύτως διάθεση, πολλές φορές μάλιστα είναι αρνητικοί, να ενταχθούν στις κοινωνίες, όπου εγκαταστάθηκαν. Η χώρα θεωρείται τόσο ως τελικός προορισμός των λαθρομεταναστών, αλλά και ως χώρα διέλευσης. Κυρίως, ως χώρα διέλευσης, η Ελλάδα αντιμετωπίζει προβλήματα με τους λαθρομετανάστες σε δύο φάσεις. Στη φάση εισόδου από τα ανατολικά 33 Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, Φάκελος Ελληνική Οικονομία 2004-2008, Αθήνα, Δεκέμβριος 2008, σ. 8