ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ Χριστίνα Μπάνου (cbanou@ionio.gr) & Μάριος Πούλος (mpoulos@ionio.gr) Α εξάμηνο, Ακαδ. έτος 2015-2016 4 Ο ΜΑΘΗΜΑ
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 10-2
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons
Η Διαχείριση της Πληροφορίας: Το έργο Επεξεργασία του υλικού Η έννοια Σύνολο των διαδικασιών και της διανοητικής επεξεργασίας των δηµοσιευµάτων, η οποία έχει ως γενικό στόχο να κάνει τα δηµοσιεύµατα αυτά, αλλά και τις εµπεριεχόµενες σ αυτά πληροφορίες, προσιτές στον ενδιαφερόµενο χρήστη Περιλαμβάνει γενικά: Την βιβλιογραφική περιγραφή Την θεµατική περιγραφή, την περιγραφή δηλ. του θεµατικού περιεχοµένου του δηµοσιεύµατος Προδεδομένα Δεδομένα Μεταδεδομένα 4
Ο στόχος Η Βιβλιογραφική Περιγραφή Η περιγραφή του δημοσιεύματος τόσο ως βιβλιογραφικής µονάδας, όσο και ως φυσικού αντικειμένου Εντοπισµός και καταγραφή των στοιχείων ταυτότητας ενός δηµοσιεύµατος Τα στοιχεία ταυτότητας του δημοσιεύματος αποτελούν ένα ενιαίο λογικό σύνολο, το οποίο ονοµάζεται βιβλιογραφική εγγραφή Η Βιβλιογραφική εγγραφή Η λειτουργική μονάδα του κύριου εργαλείου αναζήτησης και ανάκτησης πληροφοριών, του καταλόγου 5
Ο «Κατάλογος» Η έννοια του καταλόγου ως εργαλείου Η ιστορία του καταλόγου Κατάστιχο Βιβλίο Σύνολα Δελτίων Ψηφιακά αρχεία Τα βασικά είδη καταλόγων σήμερα Δελτιοκατάλογος (προς εξαφάνιση) Αυτοματοποιημένος κατάλογος (OPAC) «Κατάλογοι» διαθέσιμοι στο Διαδίκτυο Κατάλογος Βιβλιοθηκών και Διαδίκτυο Κατάλογος και «Καταλογογράφηση» Καταλογογράφηση Περιγραφική Θεματική 6
Περιγραφική Καταλογογράφηση Πρότυπα και εργαλεία Εθνικοί & Διεθνείς κώδικες καταλογογράφησης Διεθνή πρότυπα βιβλιογραφικής περιγραφής Ειδικά εργαλεία περιγραφής ψηφιακών δημοσιευμάτων 7
Η Ιστορία Κώδικες Καταλογογράφησης 1839, Κανόνες για τη σύνταξη του αλφαβητικού καταλόγου, του Τµήµατος Εντύπων Βιβλίων του Βρετανικού Μουσείου, έργο του Sir Anthony Panizzi (Ελληνική μετάφραση από το Νικία Βέρτη το 1934) Τέλη του 19 ου αι. κανόνες των C. C. Jewett, C. A. Cutter, 1878, ALA και LA. Η συνεργασία τους οδηγεί στην πρώτη μορφή του Αγγλοαμερικάνικου Κώδικα Giuseppe Fumagalli, Cataloghi di Bibliotheche e Indici bibliografici, 1887 1918-9, Δημιουργία νέου ιταλικού κώδικα, μετάφραση και προσαρµογή του αγγλοαµερικάνικου κειµένου δηµοσιεύθηκε µε τον τίτλο Regole per la compilazione del catalogo alfabetico (μετάφραση στα ελληνικά: 1932). 8
Ο Αγγλοαμερικάνικος Κώδικας AACR (1) Αποτέλεσμα παράλληλων εξελίξεων σε ΗΠΑ και Βρεταννία και σχετικής συνεργασίας. Η ιστορία ΗΠΑ 1883: Η ALA δημοσιεύει συνοπτικό κείμενο κανόνων στο Library Journal Αναθεώρηση του 1900 για σύγκλιση με τους κανόνες της Library of Congress 1902: Δημοσίευση από τη Library of Congress ανεπτυγμένης μορφής των κανόνων αυτών 9
Βρετανία Ο Αγγλοαμερικάνικος Κώδικας AACR (2) 1893: Δημοσίευση των κανόνων της LA 1902: Αποφασίζεται η αναθεώρηση των κανόνων, στη βάση των κανόνων του Βρεταννικού Μουσείου (1897) και του αναθεωρημένου αμερικανικού κειμένου του 1902 Υπόδειξη του Melvil Dewey για συνεργασία Επίσημη απόφαση συνεργασίας των δύο ενώσεων το 1904 Αποτέλεσμα: Ο πρώτος διεθνής κώδικας κανόνων καταλογογράφησης Δημοσιεύεται το 1908 σε δύο εκδοχές: α) Την αμερικανική και β) τη βρετανική Και οι δύο περιέχουν 174 κανόνες Καλύπτουν: α) Στοιχείο αναγραφής, και β) Περιγραφή του δημοσιεύματος 10
Ο Αγγλοαμερικάνικος Κώδικας AACR (3) 1941: Η ALA δημοσιεύει μια πρώτη αναθεώρηση του κώδικα με 324 κανόνες σε δύο μέρη: Ι Αναγραφή & Επικεφαλίδες ΙΙ Περιγραφή του βιβλίου 1949: Δημοσίευση από την ALA των Cataloging Rules for Author & Title Entries. Τον ίδιο χρόνο η Library of Congress δημοσιεύει τους Rules for Descriptive cataloging in the Library of Congress, κείμενο που υιοθετεί η ALA 1953: Ο S. Lubetzky αναλύει τον κώδικα του 1949 και προτείνει ανάπτυξη κανόνων στη βάση αρχών και όχι περιπτώσεων 1961: Συνέρχεται στο Παρίσι διεθνές συνέδριο για τις αρχές της καταλογογράφησης. Ανάπτυξη και δημοσίευση των Αρχών του Παρισιού 11
Ο Αγγλοαμερικάνικος Κώδικας AACR (4) Τις «Αρχές του Παρισιού» υλοποιούν οι νεώτεροι εθνικοί κώδικες και τα διεθνή πρότυπα βιβλιογραφικής περιγραφής Στις αρχές αυτές στηρίζεται και η πρώτη μεταπολεμική έκδοση της νέας μορφής του Αγγλοαμερικανικού Κώδικα το 1967, επίσης σε δύο εκδοχές 1978: 2 η έκδοση του κώδικα, γνωστή ως AACR2, σε ενιαίο αγγλαομερικανικό κείμενο 1988: Αναθεωρημένη μορφή της 2 ης έκδοσης, γνωστή ως AACR2 revised 1998: Νέα αναθεώρηση της 2 ης έκδοσης, με ενσωμάτωση αλλαγών & προσθηκών των ετών 1992-1996. Δημοσιεύεται σε μορφή βιβλίου και CD-ROM 2002: second revised edition, Νέα αναθεώρηση με ενσωμάτωση προσθηκών, διορθώσεων και συμπληρώσεων των ετών 1999 και 2001. 2005: second revised edition with updated pages 12
Ο Αγγλοαμερικάνικος Κώδικας AACR2 Ελληνική έκδοση 13
RDA: Resource Description and Access Το διάδοχο πρότυπο για χρήση στο ψηφιακό περιβάλλον Η εργασία για το νέο πρότυπο άρχισε το 2004 Η αρχική σκέψη για ένα AACR3 άλλαξε γρήγορα σε ένα νέο σε τίτλο και δομή πρότυπο, το RDA Η εργασία ολοκληρώθηκε και δημοσιεύθηκε διαδικτυακά το 2010 ως RDA ToolKit (http://access.rdatoolkit.org/) 14
Πρότυπα Βιβλιογραφικής Περιγραφής (ISBDs) Ο Λόγος:Η ανάγκη για την εξασφάλιση της τυποποίησης, σε διεθνή κλίμακα, της βιβλιογραφικής περιγραφής Η απόφαση: Σε μια διεθνή συνάντηση ειδικών της καταλογογράφησης που οργάνωσε η Επιτροπή Καταλογογράφησης της IFLA το 1969 στην Κοπεγχάγη Η μορφή: Σειρά αυτόνομων προτύπων για την περιγραφή επιμέρους κατηγοριών και τύπων υλικού Την αρχική έκδοση ορισμένων προτύπων ακολούθησαν νεώτερες αναθεωρημένες εκδόσεις 15
Τα ISBDs ISBD (M): International Standard Bibliographic Description for Monographic Publications. Rev. ed. London : IFLA UBCIM, 1987 [Πρότυπο για τη βιβλιογραφική περιγραφή των μονογραφιών]. ISBD (S): International Standard Bibliographic Description for Serials. Rev. ed. London : IFLA UBCIM, 1988 [Πρότυπο για τη βιβλιογραφική περιγραφή των περιοδικών δημοσιευμάτων]. ISBD (CM): International Standard Bibliographic Description for Cartographic Materials. Rev. ed. London : IFLA UBCIM, 1987 [Πρότυπο για τη βιβλιογραφική περιγραφή του χαρτογραφικού υλικού]. ISBD (A): International Standard Bibliographic Description for Older Monographic Publications (Antiquarian). 2nd rev. ed. München : Saur, 1991 [Πρότυπο για τη βιβλιογραφική περιγραφή των παλαιών μονογραφιών]. 16
Τα ISBDs (2) ISBD (PM): International Standard Bibliographic Description for Printed Music. 2nd rev. ed. München : Saur, 1991 [ Πρότυπο για τη βιβλιογραφική περιγραφή της έντυπης μουσικής]. ISBD (NBM): International Standard Bibliographic Description for Non-Book Materials. Rev. ed. London : IFLA UBCIM, 1987 [Πρότυπο για τη βιβλιογραφική περιγραφή υλικού που δεν ανήκει στον τύπο του βιβλίου] ISBD (ER): International Standard Bibliographic Description for Electronic Resources. - Revised from the ISBD(CF) International Standard Bibliographic Description for Computer Files. - München : Saur, 1997 [ Πρότυπο για τη βιβλιογραφική περιγραφή των ηλεκτρονικών τεκμηρίων]. Guidelines for the Application of the ISBDs to the Description of Component Parts. Approved by the Standing Committees of the IFLA Section on Cataloguing and the IFLA Section on Serial Publications, 1988. 17
18
ISBD consolidated edition Συγχώνευση των κειμένων των επτά ειδικών ISBDs 19
Περιεχόμενο της Βιβλιογραφικής Εγγραφής Η έννοια: Σύνολο δεδομένων που ταυτίζουν και διακρίνουν ένα δημοσίευμα Περιεχόμενο: Πυρήνας στοιχείων κοινών για κάθε είδος δημοσιεύματος (π.χ. ο τίτλος ενός έργου) πολλά στοιχεία διαφορετικά ανά τύπο δημοσιεύματος Δόμηση των στοιχείων κατά ISBD Τα δεδομένα βιβλιογραφικής περιγραφής οργανώνονται σε επιμέρους και συγκεκριμένες περιοχές Η ομαδοποίηση των δεδομένων σε περιοχές, αλλά και η διαδοχή των περιοχών στην εγγραφή προκύπτουν: Από τη λογική που διέπει τα δεδομένα αυτά Από τις μεταξύ τους σχέσεις 20
Περιοχές του ISBD(G) Ισχύουν για κάθε τύπο δημοσιεύματος: Περιοχή Τίτλου και Δήλωσης της Πνευματικής Ευθύνης για την παραγωγή του έργου Περιοχή της Έκδοσης Περιοχή Ειδική για κάθε συγκεκριμένη κατηγορία υλικού Περιοχή Δημοσίευσης, Διάθεσης κλπ. Περιοχή Φυσικής Περιγραφής Περιοχή Σειράς Περιοχή Σημειώσεων Περιοχή Πρότυπου Αριθμού και Όρων Διαθεσιμότητας του δημοσιεύματος 21
Οι περιοχές Περιοχή Τίτλου και Δήλωσης πνευματικής ευθύνης Κύριος Τίτλος Γενικός προσδιορισμός του υλικού Παράλληλος τίτλος Άλλες πληροφορίες για τον τίτλο Δηλώσεις πνευματικής ευθύνης Περιοχή έκδοσης Δήλωση έκδοσης Παράλληλη δήλωση έκδοσης Δηλώσεις πνευματικής ευθύνης σχετικές με την έκδοση 22
Οι περιοχές (2) Περιοχή δημοσίευσης, διάθεσης κλπ. Τόπος δημοσίευσης, διάθεσης κλπ. Όνομα εκδότη, διαθέτη κλπ. Δήλωση λειτουργίας του εκδότη, διαθέτη κλπ. Χρόνος δημοσίευσης, διάθεσης κλπ. Τόπος κατασκευής (π.χ. εκτύπωσης) Όνομα κατασκευαστή (π.χ. τυπογράφου) Χρόνος κατασκευής Περιοχή φυσικής περιγραφής Ειδικός προσδιορισμός του υλικού και έκταση του δημοσιεύματος (π.χ. αριθμός των σελίδων) Άλλες φυσικές λεπτομέρειες Διαστάσεις του δημοσιεύματος Δήλωση συνοδευτικού υλικού 23
Οι περιοχές (3) Περιοχή σειράς Κύριος τίτλος της σειράς Παράλληλος τίτλος της σειράς Άλλες πληροφορίες για τον τίτλο της σειράς Δηλώσεις πνευματικής ευθύνης σχετικές με τη σειρά Διεθνής πρότυπος αριθμός της σειράς Αρίθμηση στο εσωτερικό της σειράς Αρίθμηση και/ή τίτλος της υποσειράς Παράλληλος τίτλος της υποσειράς Δηλώσεις πνευματικής ευθύνης σχετικές με την υποσειρά Διεθνής πρότυπος αριθμός της υποσειράς Αρίθμηση στο εσωτερικό της υποσειράς 24
Οι περιοχές (4) Περιοχή πρότυπου αριθμού και όρων διαθεσιμότητας Πρότυπος αριθμός Τίτλος-κλειδί Όροι διαθεσιμότητας και/ή τιμή Επιπλέον προσδιορισμός του δημοσιεύματος (π.χ. πανόδετο, αριθμημένα αντίτυπα κλπ.) 25
Η εγγραφή σε μορφή ISBD Dewey, Melvil Συνοπτική Δεκαδική Ταξινόμηση Dewey και Ευρετήριο σχετικών όρων / Melvil Dewey. - Αθήνα : Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, 2001. 682σ., 22 εκ. Δεκαδική Ταξινόμηση Dewey Βιβλίο ως σύνολο 26
Παραδείγματα Συγγραφέας: SCHIFFRIN, Andre, 1935- Τίτλος: The business of books : how international conglomerates took over publishing and changed the way we read / Andre Schiffrin Δημοσίευση/Διάθεση: London : Verso, 2000 Φυσική Περιγραφή: 178 σ. ; 20 εκ. ISBN: 1-85984-362-X Γλώσσα κειμένου: Αγγλική Aριθμός DEWEY: 070.509495, 22η έκδ. Θέματα: ΕΚΔΟΤΕΣ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ -- ΙΣΤΟΡΙΑ -- ΗΠΑ -- 20ός αιώνας Βιβλία -- Βιομηχανία και εμπόριο Θέση: ΙΟΝΙΟΝ, ΤΑΒΒΙΒ Ταξ. αρ.: 070.509495 SCH Κατάσταση: ΣΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
Παραδείγματα Συγγραφέας: EPSTEIN, Jason, (Συγγραφέας) Τίτλος: Book business : publishing past, present and future / by Jason Epstein Δημοσίευση/Διάθεση: New York : Norton, 2002 Φυσική Περιγραφή: 204 σ. ; 21 εκ. ISBN: 0-393-32234-3 Γλώσσα κειμένου: ΑγγλικήΣημειώσεις:Περιέχει ευρετήριο Aριθμός DEWEY: 070.509, 22η έκδ. Θέματα: ΕΚΔΟΤΕΣ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ -- ΙΣΤΟΡΙΑ -- 20ός αιώνας
Παραδείγματα Συγγραφέας: Chartier, Roger, 1945-, (Συγγραφέας) Σχετικοί Συντελεστές Cochrane, Lydia G., (Μεταφραστής) Τίτλος: The order of books : readers, authors, and libraries in Europe between the Fourteenth and Eighteenth Centuries / Roger Chartier ; translated by Lydia G. Cochrane Δημοσίευση/Διάθεση: Cambridge : Polity Press, 1994 Φυσική Περιγραφή: 126 p. ; 21 cm. ISBN: 0-7456-1272-5 Γλώσσα κειμένου: Αγγλική Γλώσσα πρωτότυπου έργου: Γαλλική Μετάφραση του: L' ordre des livres Aριθμός DEWEY: 028.9094, 21η εκδ.θέματα: Βιβλία και ανάγνωση -- Ευρώπη -- Ιστορία ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ -- ΕΥΡΩΠΗ -- ΙΣΤΟΡΙΑ Βιβλιοθήκες -- Ευρώπη -- Ιστορία
Παραδείγματα Συγγραφέας: OLSON, David R., (Συγγραφέας) Σχετικοί Συντελεστές Βαρνάβα-Σκούρα, Τζέλα, (Επιμελητής Έκδοσης) Βλαχόπουλος, Ι. Φ., (Μεταφραστής) Τίτλος: Ο κόσμος πάνω στο χαρτί : οι εννοιακές και νοητικές επιπτώσεις της γραφής και της ανάγνωσης / David R. Olson ; επιστημονική επιμέλεια: Τζέλα Βαρνάβα-Σκούρα ; μετάφραση: Ι. Φ. Βλαχόπουλος Δημοσίευση/Διάθεση: Αθήνα : Παπαζήση, 2003 Φυσική Περιγραφή: xix, 335 σ. : εικ. ; 24 εκ. ISBN: 960-02-1651-7 (pbk.) Γλώσσα κειμένου: Ελληνική Μετάφραση του: The world on paper, the conceptual and cognitive implications of writing and reading Aριθμός DEWEY: 302.2244, 22η έκδ. Θέματα: Γραπτή επικοινωνία ΝΟΗΣΗ