Ένα πρόβλημα που απασχολεί συχνά τους γονείς, ιδιαίτερα την εποχή της ανθοφορίας, είναι το κοκκίνισμα στα μάτια των παιδιών. Συνήθως, αποτελεί μία αθώα κατάσταση, εύκολη στην αντιμετώπιση, ωστόσο η αναφορά στον ειδικό είναι απαραίτητη, καθώς δεν μπορεί να αποκλειστεί η περίπτωση σοβαρότερης κατάστασης ή επιπλοκών που θα απαιτήσει ειδική θεραπεία. υγεία 24 womanity
Δρ. Αναστάσιος Ι. Κανελλόπουλος Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, ειδικός εξωτερικών οφθαλμικών παθήσεων και μεταμοσχεύσεων κερατοειδή, Επιστημονικός Διευθυντής: Οφθαλμολογικό Ινστιτούτο Laservision.gr, Αθήνα, Καθηγητής Οφθαλμολογίας New York University School of Medicine Department of Ophthalmology, Manhattan Eye, Ear and Throat Hospital, New York, NY, USA Αγγελική Άνδρου Ειδικευόμενη Οφθαλμολογίας, Γενικό Νοσοκομείο Κομοτηνής Οφθαλμική ερυθρότητα στα παιδιά Aντιμετώπιση και ενδείξεις παραπομπής στον ειδικό Συχνές αιτίες για την ερυθρότητα στα μάτια των παιδιών Στα παιδιά η συχνότερη αιτία του κόκκινου ματιού είναι η αλλεργική επιπεφυκίτιδα. Βασικό σύμπτωμα της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας αποτελεί ο κνησμός, δηλαδή η φαγούρα. Δεν είναι υπερβολή ο κανόνας που λέει ότι αν δεν υπάρχει κνησμός, δεν πρόκειται για αλλεργία. Στα μικρότερα σε ηλικία παιδιά, το κοκκίνισμα του ματιού, σε συνδυασμό με το συχνό τρίψιμό τους, θα πρέπει να μας βάλει σε υποψία για πιθανή αλλεργία. Η αντιμετώπισή της από ειδικό είναι επιτακτικής σημασίας καθώς ενδέχεται το συνεχές τρίψιμο του ματιού να προκαλέσει σοβαρότερα προβλήματα. Άλλη συχνή αιτία κόκκινου ματιού είναι η λεγόμενη ατοπική κερατοεπιπεφυκίτιδα. Πρόκειται για ένα νόσημα συνυφασμένο με το έκζεμα και είναι πολύ συχνό σε παιδιά που πάσχουν από ατοπική δερματίτιδα. Εκτός από το κοκκίνισμα του ματιού, τα βλέφαρα πολλές φορές φαίνονται πρησμένα και κάποιες φορές παρατηρούνται μικρές πληγές ή σκασίματα στην επιφάνειά τους. Συνήθως, η κατάσταση αυτή παρουσιάζεται σε αγόρια και σε πολλές περιπτώσεις σχετίζεται με μία πάθηση του ματιού, δυστυχώς πολύ συχνή στην Ελλάδα, που ονομάζεται κερατόκωνος. Για το λόγο αυτό, μεταξύ άλλων, είναι πολύ σημαντικό, σε περίπτωση που οι γονείς διαπιστώσουν τέτοια συμπτώματα στο παιδί τους, να το πηγαίνουν στον ειδικό οφθαλμίατρο, ο οποίος θα θέσει με σιγουριά τη διάγνωση και θα τους κατευθύνει σχετικά με την αντιμετώπιση. Σε μερικές περιπτώσεις τα μάτια των παιδιών κοκκινίζουν εξαιτίας της λεγόμενης εαρινής κερατοεπιπεφυκίτιδας, μιας μορφής επιπεφυκίτιδας που συνήθως είναι αυστηρά εποχιακή, ξεκινάει την άνοιξη με την πρώτη γύρη και μπορεί να διαρκέσει μέχρι και το φθινόπωρο, παρουσιάζεται συνήθως σε αγόρια, ξεκινάει στην ηλικία των τριών - τεσσάρων ετών και τις περισσότερες φορές Στα μικρότερα σε ηλικία παιδιά, το κοκκίνισμα του ματιού, σε συνδυασμό με το συχνό τρίψιμό τους, θα πρέπει να μας βάλει σε υποψία για πιθανή αλλεργία. Η αντιμετώπισή της από ειδικό είναι επιτακτικής σημασίας καθώς ενδέχεται το συνεχές τρίψιμο του ματιού να προκαλέσει σοβαρότερα προβλήματα the female side of humanity 25
υγεία υποχωρεί στην εφηβεία. Το παιδί παραπονιέται συχνά για έντονη φαγούρα, δακρύρροια και δυσανεξία στο φως. Τα βλέφαρα μπορεί να είναι πολύ πρησμένα, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ανοίξει τα μάτια του. Πρόκειται για μια κατάσταση με πολλές επιπλοκές από το μάτι και για το λόγο αυτό, τα παραπάνω συμπτώματα δεν θα πρέπει να παραβλέπονται από τους γονείς. Μια άλλη μορφή αλλεργίας των ματιών που πάλι σχετίζεται με ερεθισμό, δάκρυα και κοκκίνισμα είναι η λεγόμενη γιγαντιαία θηλώδης επιπεφυκίτιδα, που σχετίζεται με τη χρήση φακών επαφής. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα νεαρά άτομα είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στη γιγαντιαία θηλώδη επιπεφυκίτιδα, σε σχέση με άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και για το λόγο αυτό πρέπει να αποφεύγεται η χρήση φακών επαφής για παραπάνω από μία ημέρα σε παιδιά ή νεαρούς εφήβους. Στις περιπτώσεις αυτές προτιμούμε φακούς γρήγορης αντικατάστασης, όπως είναι οι ημερήσιοι, για να μειωθεί η πιθανότητα γιγαντιαίας θηλώδους επιπεφυκίτιδας, καθώς σε αυτές τις περιπτώσεις, αν διακοπεί η χρήση των φακών επαφής λόγω της επιπεφυκίτιδας, δεν υπάρχει εναλλακτική, όπως η διόρθωση της μυωπίας ή του αστιγματισμού με laser, μέχρι την ηλικία των 18 ετών. Άλλοι παράγοντες που μπορεί να αποτελέσουν αιτία για την ερυθρότητα στα μάτια Πολλοί άλλοι παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα επιπεφυκίτιδας, όπως είναι καπνός, αλλεργιογόνα στο περιβάλλον, υλικά από γυψοσανίδα σε περιοχές του σπιτιού ή του σχολείου όπου γίνονται επισκευές, έκθεση σε μονωτικά υλικά όπως είναι ο υαλοβάμβακας, πολλές φορές ακόμα και καλλυντικά που μπορεί να χρησιμοποιούνται στο σπίτι του παιδιού, μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμό στα βλέφαρα. Η πιο επικίνδυνη μορφή επιπεφυκίτιδας, η οποία μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές στα μάτια είναι η βακτηριακή επιπεφυκίτιδα, δηλαδή η επιπεφυκίτιδα που οφείλεται σε μόλυνση από κάποιο βακτήριο. Ευτυχώς, είναι εξαιρετικά σπάνια και πολλές φορές αυτοϊάται. Είναι εξαιρετικά μεταδοτική, παρουσιάζεται με έντονο κοκκίνισμα του ματιού, πόνο και ίσως και πρήξιμο των βλεφάρων και συνήθως διαρκεί λιγότερο από μία εβδομάδα. Οι επιπεφυκίτιδες που οφείλονται σε ιό και όχι σε βακτήριο, οι λεγόμενες ιογενείς επιπεφυκίτιδες, είναι σχετικά σπάνιες στα παιδιά, καθώς συνήθως αυτοί οι αδενοϊοί τους προκαλούν μικρά κρυολογήματα με τυπικά συμπτώματα ίωσης από το αναπνευστικό σύστημα. Αποτελούν όμως φορείς μετάδοσης ιογενούς επιπεφυκίτιδας στους ενήλικες, στους οποίους προσβάλλεται αρχικά το ένα μάτι, με σημαντικό πρήξιμο των βλεφάρων που μπορεί να επεκταθεί έως και στο μισό του προσώπου, διόγκωση λεμφαδένων και πόνο, ενώ μετά από τέσσερις-πέντε ημέρες προσβάλλεται και το άλλο μάτι. Η προσβολή του άλλου ματιού είναι συνήθως μικρότερης βαρύτητας. Δεν υπάρχει ουσιαστικά φαρμακευτική αντιμετώπιση της ιογενούς επιπεφυκίτιδας. Συνήθως χορηγείται κορτιζόνη για υποχώρηση της φλεγμονής, αλλά δυστυχώς η χρήση κορτιζόνης μπορεί να προκαλέσει, αφότου διακοπεί, αντίδραση και μόνιμες θολερότητες στον κερατοειδή, οπότε υπάρχει και η θεωρία του να αποφεύγεται η χρήση κορτιζόνης στην ιογενή επιπεφυκίτιδα. Το κύριο μέλημα στην ιογενή επιπεφυκίτιδα είναι η πρόληψη, καθώς είναι εξαιρετικά μεταδοτική, όπως χαρακτηριστικά φαίνεται από το γεγονός ότι μπορεί να καλλιεργηθεί αδενοϊός που μπορεί να προκαλέσει ιογενή επιπεφυκίτιδα από ένα πόμολο πόρτας, ακόμα κι ένα 26 womanity
εικοσιτετράωρο μετά την έκθεσή του σε κάποιον που πάσχει. Τέλος, η επιπεφυκίτιδα που οφείλεται σε ένα νόσημα που ονομάζεται ροδόχρους ακμή είναι εξαιρετικά επιθετική σε νεαρά άτομα, αν και είναι πιο σπάνια σε αυτά και πιο συχνή σε ενήλικες που ζουν στη νότιο Μεσόγειο. Η μορφή αυτή εκδηλώνεται με πρήξιμο των βλεφάρων, δυσκολία των σμηγματογόνων αδένων των βλεφάρων να παροχετεύσουν τις εκκρίσεις τους οι οποίες αποτελούν σημαντικό μέρος της σύστασης των δακρύων και με προσβολή του κερατοειδούς του ματιού, κάτι που μπορεί να είναι επικίνδυνο και να προκαλέσει ακόμη και απώλεια όρασης. υγεία Η επιπεφυκίτιδα που οφείλεται σε ένα νόσημα που ονομάζεται ροδόχρους ακμή είναι εξαιρετικά επιθετική σε νεαρά άτομα, αν και είναι πιο σπάνια σε αυτά και πιο συχνή σε ενήλικες που ζουν στη νότιο Μεσόγειο Φαρμακευτική αντιμετώπιση της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία φαρμακευτικών σκευασμάτων για την αντιμετώπιση της επιπεφυκίτιδας κάθε αιτίας, πολλά από τα οποία είναι ειδικά σχεδιασμένα για τις ιδιαιτερότητες του παιδικού ματιού. Σημαντική θέση ειδικά στη θεραπεία της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας έχουν επίσης οι κρύες κομπρέσες και ίσως τα κρύα συνθετικά δάκρυα, που ανακουφίζουν από τα συμπτώματα της φαγούρας και του πρηξίματος των βλεφάρων. Για παιδιατρική χρήση συνήθως προτιμώνται φάρμακα με τη μορφή αμπούλας μιας χρήσης καθώς δεν περιέχουν συντηρητικά. Στις περιπτώσεις σοβαρών αλλεργικών επιπεφυκίτιδων είναι σημαντικό να υπάρχει μια στενή συνεργασία μεταξύ του οφθαλμιάτρου και του αλλεργιολόγου για την καλύτερη αντιμετώπιση της συνολικής κατάστασης. Όπως και με τα περισσότερα προβλήματα, η σωστή διάγνωση και η γρήγορη αντιμετώπιση μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των παιδιών, αλλά και να αποφευχθούν σημαντικές επιπλοκές των αλλεργικών φαινομένων στα μάτια. Βέβαια το πιο σημαντικό, πάνω απ όλα, είναι η συμβολή του οικογενειακού περιβάλλοντος και η στενή συνεργασία του με τον ειδικό, αφού για παράδειγμα το τρίψιμο των ματιών εξαιτίας του κνησμού μπορεί να επιφέρει σημαντικές επιπλοκές στην εξέλιξη μιας απλής αλλεργικής επιπεφυκίτιδας. Έτσι, η κλινική εικόνα του «κόκκινου ματιού» στα παιδιά, αν και συχνά αποδίδεται σε αλλεργική επιπεφυκίτιδα, έγινε αντιληπτό ότι ενδέχεται να οφείλεται σε μια ποικιλία άλλων μορφών επιπεφυκίτιδας. Αν και υπάρχει μια γενικότερη αντίληψη ότι η επιπεφυκίτιδα αποτελεί μια εν πολλοίς αθώα και αυτόϊώμενη 28 womanity
νόσο, οι επιπλοκές που περιγράφησαν προηγούμενα και που σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να έχουν σαν αποτέλεσμα απώλεια οπτικής οξύτητας και να απαιτήσουν ακόμη και μεταμόσχευση κερατοειδούς για την αποκατάστασή τους, καθιστούν σαφές ότι κάθε επιπεφυκίτιδα και ειδικά στα παιδιά θα πρέπει να εξετάζεται και να παρακολουθείται από οφθαλμίατρο. Ο οφθαλμίατρος είναι ο μόνος υπεύθυνος για τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, εάν λάβουμε υπόψη ότι ορισμένες μορφές επιπεφυκίτιδας δεν απαιτούν κάποια ιδιαίτερη θεραπεία ενώ κάποιες άλλες απαιτούν εξειδικευμένη θεραπεία, καθώς επίσης και το γεγονός ότι ακόμη και εντελώς αθώα και ευρέως χρησιμοποιούμενα κολλύρια, σε χρόνια ή αλόγιστη χρήση, παρουσιάζουν τοξικότητα για τον οφθαλμό. Επιπλέον, ο οφθαλμίατρος σε συνεργασία με τον παιδίατρο είναι οι υπεύθυνοι για την παροχή συμβουλών στην οικογένεια του παιδιού σχετικά με τη διαχείριση της νόσου και το χρόνο επιστροφής του παιδιού στο σχολείο και τις συνήθεις δραστηριότητές του, καθώς ορισμένες μορφές επιπεφυκίτιδας είναι εξαιρετικά μεταδοτικές. Βιβλιογραφία Davis H, Mant D, Scott C, Lasserson D, Rose PW. Relative impact of clinical evidence and over-the-counter prescribing on topical antibiotic use for acute infective conjunctivitis.br J Gen Pract. 2009 Dec;59(569):897-900. Smith G. Differential diagnosis of red eye. PediatrNurs. 2010 Jul-Aug;36(4):213-5. Pichichero ME. Bacterial Conjunctivitis in Children: Antibacterial Treatment Options in an Era of Increasing Drug Resistance. ClinPediatr (Phila). 2011 Jan;50(1):7-13. Epub 2010 Aug 19. Meyer P, Messerli J. Inflammation of the conjunctiva. TherUmsch. 2009 Mar;66(3):153-61. Chamaillard M, Mortemousque B, Boralevi F, Marques da Costa C, Aitali F, Taïeb A, Léauté-Labrèze C. Cutaneous and ocular signs of childhood rosacea. Arch Dermatol. 2008 Feb;144(2):167-71. Jones SM, Weinstein JM, Cumberland P, Klein N, Nischal KK.Visual outcome and corneal changes in children with chronic blepharokeratoconjunctivitis. Ophthalmology. 2007 Dec;114(12):2271-80. Renard G. Adenoviral keratoconjunctivitis. J Fr Ophtalmol. 2010 Oct;33(8):586-92. Epub 2010 Aug 17. Cronau H, Kankanala RR, Mauger T. Diagnosis and management of red eye in primary care. Am Fam Physician. 2010 Jan. Visscher KL, Hutnik CM, Thomas M. Evidence-based treatment of acute infective conjunctivitis: Breaking the cycle of antibiotic prescribing. Can Fam Physician. 2009 Nov;55(11):1071-5. Irani AM, Butrus SI, Tabbara KF, Schwartz LB. Human conjunctival mast cells: distribution of MCT and MCTC in vernal conjunctivitis and giant papillary conjunctivitis. J AllergyClinImmunol. 1990 Jul;86(1):34-40. Forte R, Cennamo G, Del Prete S, Napolitano N, Farese E, Del Prete A. Allergic conjunctivitis and latent infections. Cornea. 2009 Sep; 28(8):839-842. Bellini L, Bulla M, Brum G S.Topical cyclosporin A in severe allergic conjunctivitis. Cornea. 2008 Jun; 27(5):625. Fukagawa K, Saito H, Azuma N, Tsubota K, Iikura Y, Oguchi Y. Histamine and tryptase levels in allergic conjunctivitis and vernal keratoconjunctivitis. Cornea. 1994 Jul; 13(4):345-348. Ozcan A, Ersoz R, Dulger E. Management of severe allergic conjunctivitis with topical cyclosporin A 0.05% eyedrops. Cornea. 2007 Oct. 26(9):1035-1038. Dogru M, Okada N, Asano-Kato N, Tanaka M, Igarashi A, Takano Y, Fukagawa K, Shimazaki J, Tsubota K, Fujishima H. Atopic ocular surface disease: implications on tear function and ocular surface mucins. Cornea. 2005 Nov; 24(8):S18-S23. Baum J, Barza M. The evolution of antibiotic therapy for bacterial conjunctivitis and keratitis: 1970-2000.Cornea. 2000 Sep;19(5):659-672. Everett S, Kowalski R, Karenchak L, Landsittel D, Day R, Gordon YJ. An in vitro comparison of the susceptibilities of bacterial isolates from patients with conjunctivitis and blepharitis to newer and established topical antibiotics. Cornea. 1995 Jul; 14(4):382-387. Singh K, Axelrod S, Bielory L. The epidemiology of ocular and nasal allergy in the United States, 1988-1994. J Allergy ClinImmunol. 2010 Oct; 126(4):778-783. Bielory BP, Perez VL, BieloryL. Treatment of seasonal allergic conjunctivitis with ophthalmic corticosteroids: in search of the perfect ocular corticosteroids in the treatment of allergic conjunctivitis. CurrOpin Allergy ClinImmunol. 2010 Oct; 10(5):469-77. Matsuda A, Ebihara N, Yokoi N, Maruyama K, Hamuro J, Kinoshita S, Murakami A. Lymphoid neogenesis in the giant papillae of patients with chronic allergic conjunctivitis. J Allergy ClinImmunol. 2010 Dec; 126(6):1310-1312. the female side of humanity 29