ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΗΣΟ ΧΑΛΚΗ ( Ω ΕΚΑΝΗΣΑ )

ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΗΣΟ ΧΑΛΚΗ ( Ω ΕΚΑΝΗΣΑ ) Χαµπίκ Μαρουκιάν 1, Κοσµάς Παυλόπουλος 2, Ερρίκος Φωκάς 3 1 Πανεπιστήµιο Αθηνών, Τµήµα Γεωλογίας, Τοµέας Γεωγραφίας-Κλιµατολογίας. 2 Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο, Τµήµα Γεωγραφίας. 3 Γενική Γραµµατεία Έρευνας και Τεχνολογίας. Περίληψη Στη µελέτη αυτή χαρτογραφείτε το νησί γεωµορφολογικά, παρουσιάζοντας τις σηµαντικότερες γεωµορφές και απεικονίζεται η παλαιογεωγραφική της εξέλιξη από το Πλειόκαινο µέχρι σήµερα. Η Χάλκη µπορεί να χωριστεί σε δύο µεγάλες γεωµορφολογικές ενότητες. Στην παράκτια ζώνη που χαρακτηρίζεται από απότοµες κλιτείς οι οποίες συχνά φτάνουν µέχρι τη θάλασσα και την εσωτερική ζώνη που εκτείνεται από ανατολικά προς τα δυτικά και χαρακτηρίζεται από µικρότερες κλίσεις. Ολες οι ακτές του νησιού είναι βραχώδεις και η δηµιουργία τους οφείλεται κύρια σε πρόσφατα τεκτονικά αίτια (Τεταρτογενές). Τα βάθη της θάλασσας σε µικρή απόσταση από το νησί ξεπερνούν τα 100-200m. Εντοπίστηκαν ακόµη 13 παραλίες από µερικά µέτρα µέχρι και εκατό µέτρα µήκος, που αποτελούνται από χάλικες και κροκάλες και οι περισσότερες από αυτές αναπτύσσονται στις εκβολές ρηξιγενών κοιλάδων. Το µεγαλύτερο τµήµα του νησιού χαρακτηρίζεται από σχετικά µεσαίες τιµές κλίσεων. Οι πολύ χαµηλές τιµές απουσιάζουν εντελώς ενώ οι πολύ υψηλές είναι συχνότερες. Σ ένα νησί του µεγέθους της Χάλκης δεν θα αναµενόταν να έχουµε προχωρηµένη καρστικοποίηση. Όµως µια αρκετά µεγάλη περιοχή στο κεντρικό τµήµα του νησιού είναι καρστικοποιηµένη εµφανίζοντας χαρακτηριστικές καρστικές γεωµορφές. Στο Ανώτερο Πλειόκαινο και το Κατώτερο Πλειστόκαινο επικρατεί έντονος ρηγµατογόνος τεκτονισµός ο οποίος συνεχίζεται µέχρι σήµερα. Στο Μέσο Ανώτερο Πλειστόκαινο και στο Ολόκαινο επικρατούν οι έντονες κλιµατικές µεταβολές σε παγκόσµια κλίµακα των παγετωδών και µεσοπαγετωδών περιόδων που συνοδεύονται από την εξάπλωση και υποχώρηση των παγετώνων και τις σηµαντικές αυξοµοιώσεις της στάθµης της θάλασσας. Ακολουθεί µια ταχεία ανύψωση της θάλασσας που ολοκληρώνεται πριν από 6000 χρόνια περίπου και κατακλύζει τη χέρσο δηµιουργόντας περίπου τη σηµερινή Χάλκη µε τα γύρω νησιά. Πολλές κοιλάδες µετά την επίκληση συνεχίζονται υποθαλάσσια (βυθισµένες κοιλάδες) και τα χερσαία τµήµατά τους είναι ανενεργά. GEOMORPHOLOGICAL OBSERVATIONS IN HALKI ISLAND, DODECANESE Hampik Maroukian 1, Kosmas Pavlopoulos 2, Errikos Fokas 3 1 University of Athens, Department of Geology, Division of Geography-Climatology. 2 Harokopio University, Department of Geography. 3 General Secretary of Research and Technology Abstract The island of Halki is located west of Rhodes at a distance of nine kilometers west of Cape Armenistis. It occupies an area of 27.24 km 2 and has an orthogonal paralellogram shape. The predominant lithology is carbonate rocks with some flysch. In this study, the island is geomorphologically mapped by presenting the most important landforms and recording its palaeogeographic evolution from the Pliocece till today. Halki may be divided into two major geomorphic entities. The coastal zone, characterized by steep slopes which generally reach down to the sea and an inner zone which extends from east to west and exhibits gentler relief. Almost all the island s coasts are rocky and their configuration is owed mainly on recent tectonic activity (Quaternary). Sea depths surpass the

100 and 200 meter isobaths very close to the shoreline. Thirteen small pocket beaches were identified having lengths from a few meters up to 100 meters composed of gravels and shingle and located mostly at the mouths of fault controlled torrent valleys. The largest part of the island is characterized by relatively medium slopes. Lower values are absent while the higher ones are frequent. On an island of the size of Halki, one would not expect to find advanced karstification. However, a rather extensive area in the central part of the island is karstified presenting characteristic karst landforms. In Late Pliocene and Early Pleistocene, intense fault tectonism prevailed in the Aegean area which continues at slower rates until today. During the Middle and Late Pleistocene, profound climatic variations occur with global glacial and interglacial periods and significant sea level changes. There followed a rapid sea level rise until 6.000 years ago when Halki takes its present shape. Several valleys continue today underwater following the marine transgression. At present, the island of Halki is in an interglacial stage and its landscape is evolving very slowly in almost semi - arid climatic conditions and the coasts are slowly retreating under the influence of marine processes. Λέξεις κλειδιά: Γεωµορφολογία, Γεωµορφολογική χαρτογράφηση, Χάλκη, ωδεκάνησα Key words: Geomorphology, geomorphological mapping, Halki, Dodecanese. 1. Εισαγωγή Η Χάλκη βρίσκεται δυτικά της Ρόδου σε απόσταση 9km από το ακρωτήριο Αρµενιστής. Σχήµα. 1. Γεωγραφική θέση της νήσου Χάλκης Εχει έκταση 27.24 km 2 και µορφή ορθογώνιου παραλληλογράµου. Η γεωγραφική τοποθέτηση της υψηλότερης κορυφής του νησιού (601m) είναι 27 35 ανατολικά και 36 14 βόρεια (Σχ.1.) Η Χάλκη έχει χαρακτήρα ορεινού νησιού µε κύριους ορεινούς όγκους το Μαϊστρο (601m), τον Προφήτη Ηλία (583m ) και Βουνά (441m), που αναπτύσσονται στο κεντρικό τµήµα του νησιού. Το ανάγλυφο του νησιού είναι οµαλότερο στο ανατολικό τµήµα όπου βρίσκεται και το µοναδικό λιµάνι της Χάλκης. Ανατολικά του νησιού υπάρχουν 13 µικρότερα νησιά µε µεγαλύτερο την Αλιµιά Α.ΒΑ της Χάλκης. 2. εδοµένα και µεθοδολογία Για την πραγµατοποίηση της µελέτης αυτής χρησιµοποίηθηκαν τοπογραφικοί χάρτες της ΓΥΣ κλίµακας 1:50000 και 1:5000, πάνω στους οποίους αποτυπώθηκαν οι γεωµορφές και τα γεωµορφολογικά χαρακτηριστικά του νησιού µετά από γεωµορφολογική χαρτογράφηση. Πραγµατοποιήθηκε παράκτια έρευνα κατά µήκος των ακτών του νησιού της Χάλκης καθώς

και της Αλιµιάς για την ακριβέστερη αποτύπωση των παράκτιων γεωµορφών και της κατάστασης των ακτών. 3.1 Κλιµατικά στοιχεία Το κλίµα της Χάλκης χαρακτηρίζεται ως Μεσογειακό µε κύριο χαρακτηριστικό τη µεγάλη ένταση και συχνότητα των «ετησίων» ανέµων οι οποίοι πνέουν κατά τη θερµή περίοδο του έτους (Απρίλιος-Σεπτέµβριος). Στην Χάλκη δεν υπάρχει εγκατεστηµένος µετεωρολογικός σταθµός και τα µετεωρολογικά δεδοµένα για το νησί εκτιµώνται από τα αντίστοιχα της νήσου Ρόδου. Η µέση µέγιστη ετήσια θερµοκρασία είναι 23.3 C, η µέση ελάχιστη 14.1 C και µε ετήσια ηλιοφάνεια σε 3043.2 h. Το µέσο ετήσιο ύψος βροχής ανέρχεται σε 787.5mm µε µέγιστο το εκέµβριο 181.6mm και ελάχιστο τον Αύγουστο 0.1mm. Η βροχερή περίοδος του έτους ξεκινά από τον Οκτώβριο και τελειώνει τον Μάρτιο. 3.2 Γεωλογία -Τεκτονική Η Χάλκη αποτελεί τµήµα του εξωτερικού νησιωτικού τόξου των Ελληνίδων µαζί µε τη Κρήτη, τη Κάρπαθο, τη Κάσο και τη Ρόδο. Ανήκει στη γεωτεκτονική ενότητα της Τρίπολης όπου επικρατεί νηριτική ιζηµατογένεση µε ασβεστολίθους και δολοµίτες συνεχώς από το Τριαδικό µέχρι και το Ηώκαινο (Σχ. 2). Τα πετρώµατα που επικρατούν στο νησί είναι οι ασβεστόλιθοι των οποίων οι κατώτεροι ορίζοντες είναι Λιασίου ηλικίας (Μαυρίδης A.,1984) και αποτελούνται από απλιθωµατοφόρους ασβεστολίθους (βιολιθίτες φυκών Dasycla-Dasae). Ακολουθεί ορίζοντας που αποτελείται από ενδο-βιοσπαρίτες µε θραύσµατα ελασµατοβραγχίων και εχινοδέρµων ηλικίας ογγερίου. Ο επόµενος ορίζοντας αποτελείται από απολιθωµατοφόρους ασβεστολίθους ηλικίας ογγερίου-μαλµίου και ένας ορίζοντας βιο-µικροσπαρίτη ηλικίας Μαλµίου-Κατώτερου Κρητιδικού. Ο ορίζοντας που ακολουθεί του Κατώτερου Κρητιδικού εµφανίζει µικροφασικούς ιζηµατολογικούς χαρακτήρες που δηλώνουν τεκτονική αναταραχή της λεκάνης ιζηµατογένεσης µε τάση ρήχευσης. Σχήµα 2. Γεωλογικός χάρτης της νήσου Χάλκης

Ενδιάµεσοι ορίζοντες από το Κατώτερο Κρητιδικό µέχρι την ανώτερη κλαστική ακολουθία δεν παρατηρήθηκαν γεγονός που πιθανά αποδεικνύει την ανάδυση της περιοχής κατά το διάστηµα αυτό.τα νεώτερα µεταβατικά ιζήµατα του Φλύσχη, αποτελούν µια σειρά κλαστικών ιζηµάτων µε παρεµβολές κόκκινων βιοµικριτικών ασβεστολίθων µε πλαγκτονικά τρηµατοφόρα. Οι κλαστικοί ορίζοντες της σειράς αυτής είναι χρώµατος λευκού και περιέχουν Ανωκρητιδική πανίδα που χαρακτηρίζουν το Μαιστρίχτιο. Ακολουθεί η δεύτερη σειρά κλαστικών ιζηµάτων µε παρεµβολές κόκκινων βιοµικριτικών ασβεστολίθων ηλικίας Μαιστριχτίου-Μέσου Ηωκαίνου. Κατά θέσεις εµφανίζονται και νεώτερες αποθέσεις Νεογενούς και Τεταρτογενούς ηλικίας. Ερυθρογαίες συναντώνται µέσα σε δολίνες στο κεντρικό τµήµα του νησιού σε περιορισµένη έκταση. Στο νοτιοανατολικό τµήµα του νησιού εµφανίζονται πλευρικά κορήµατα και ποταµοχειµάρριες αποθέσεις. Μέσα στις ποταµοχειµάρριες αποθέσεις παρατηρήθηκε και στρώση φαιοκίτρινου χρώµατος πάχους περίπου 1m που αποτελείται από ηφαιστειακά υλικά (πιθανή δευτερογενής απόθεση κίσσηρης). Σε γενικές γραµµές διακρίνονται δυο τεκτονικές φάσεις στη περιοχή της Χάλκης, η πτυχωσιγενής φάση των αλπικών πτυχώσεων και η ρηγµατογόνος φάση στο τέλος του Νεογενούς αρχές του Τεταρτογενούς. Η τελευταία αυτή φάση του ρηγµατογόνου τεκτονισµού σε συνδυασµό µε την ανύψωση της θαλάσσιας στάθµης στο Ανώτερο Τεταρτογενές έδωσε τη σηµερινή µορφή των ακτών της Χάλκης. Στο νησί παρατηρούνται δυο κύριες διευθύνσεις ρηγµάτων. Η κύρια και επικρατούσα διεύθυνση και νεότερη, είναι από ανατολικά προς τα δυτικά που έχει διαµορφώσει και το σηµερινό επίµηκες σχήµα του νησιού. Η δεύτερη και παλαιότερη είναι από βορά προς νότο και έχει συντελέσει στη διαµόρφωση των µικρών κοιλάδων στο βόρειο τµήµα του νησιού. Η χερσόνησος της Τραχειάς στο νότιο τµήµα του νησιού είναι σχεδόν αποκοµµένη από ένα σύστηµα ρηγµάτων διεύθυνσης Α- που δηµιουργούν και ένα βύθισµα. Οι γενικές κλίσεις των πτυχωµένων στρωµάτων του ασβεστολίθου και του φλύσχη είναι γενικά προς νότο µε µεγάλες τιµές (>40 ). 3.3 Σεισµικότητα Στην ευρύτερη περιοχή της Χάλκης υπάρχουν σηµαντικές σεισµικές εστίες. Μια από αυτές τοποθετείται στις νοτιοδυτικές ακτές της Κω και είναι εστία µέσων σεισµών ενδιάµεσου βάθους (Drakopoulos J.et al. 1983), ενώ µια άλλη είναι η περιοχή του ηφαιστείου της Νισύρου. Η Ρόδος περιβάλλεται από τρεις τουλάχιστον σεισµικές εστίες µε τη σηµαντικότερη να βρίσκεται στα ανατολικά του νησιού. ΟΙ άλλες δύο τοποθετούνται βορειοανατολικά του νησιού και στη βόρεια πλευρά της Τήλου. Όλες οι εστίες είναι ενδιάµεσου βάθους και κατά καιρούς οι σεισµοί έχουν αποδειχθεί πολύ καταστροφικοί. Η Χάλκη επηρεάζεται σηµαντικά από τη σεισµικότητα της γύρω περιοχής. Ενδεικτικά αναφέρονται οι εκτεταµένες καταστροφές, µε καταρρεύσεις βράχων, από τον ισχυρό σεισµό στις 18 Οκτωβρίου 1483 και παρόµοιες καταστροφές από το σεισµό µε επίκεντρο νότια του νησιού, στις 18 Οκτωβρίου 1843 (Παπαζάχος Β. 1989). Συµπερασµατικά στη Χάλκη δεν παρατηρούνται επίκεντρα σεισµών όµως βρίσκεται µέσα σε µια ενεργή σεισµικά περιοχή. Ο έντονος κατακερµατισµός του νησιού σε συνδυασµό µε τα πολλά τεκτονικά τεµάχη που το αποτελούν µπορεί να είναι ανασταλτικός παράγοντας στη σεισµικότητα του νησιού αφού εκλύουν την ενέργεια που συσσωρεύεται στην περιοχή πολύ πιο εύκολα από το να είχαµε ένα µεγάλο δυσκίνητο τέµαχος. 3.4 Γεωµορφολογία Η Χάλκη µπορεί να χωριστεί σε δύο µεγάλες γεωµορφολογικές ενότητες. Στην παράκτια ζώνη που χαρακτηρίζεται από απότοµες κλιτύες οι οποίες συχνά φτάνουν µέχρι τη θάλασσα και την εσωτερική ζώνη που εκτείνεται από ανατολικά προς τα δυτικά και χαρακτηρίζεται από µικρότερες κλίσεις (Σχ. 3). Ακτές: Όλες οι ακτές του νησιού είναι απότοµες βραχώδεις και η δηµιουργία τους οφείλεται κύρια σε αρκετά πρόσφατα τεκτονικά αίτια (Τεταρτογενές). Τα βάθη της θάλασσας σε µικρή απόσταση από το νησί ξεπερνούν τα 100-200m.Στη περιοχή Πόνταµος, στο

νοτιοανατολικό τµήµα του νησιού βρίσκεται η µοναδική παραλία του νησιού µε µικρές κλίσεις πλάτους 100m περίπου που αποτελείται από κροκάλες και χοντρή άµµο. υτικά του κόλπου υπάρχει η εκβολή του µοναδικού εποχιακά ενεργού χειµάρρου του νησιού, στον οποίο όµως σπάνια παρατηρείται επιφανειακή απορροή (µόνο µετά από περιόδους εντόνων βροχοπτώσεων). Εκτός του Πόνταµου εντοπίστηκαν ακόµη 13 παραλίες από µερικά µέτρα µέχρι και εκατό µέτρα µήκος, που αποτελούνται από χάλικες και κροκάλες και οι περισσότερες από αυτές αναπτύσσονται στις εκβολές ρηξιγενών κοιλάδων. Παλαιές ακτογραµµές και θαλάσσιες αναβαθµίδες δεν παρατηρήθηκαν στο νησί. Κατά το τέλος της τελευταίας παγετώδους περιόδου (18000-20000 έτη πριν από σήµερα), η στάθµη της θάλασσας βρισκόταν 100-120 m χαµηλότερα από τη σηµερινή (Σχ. 5). Η Χάλκη ήταν ενωµένη µε όλα τα µικρότερα νησιά που βρίσκονται ανατολικά της εκτός από τη νησίδα Ατρακούσα και σχηµατιζόταν µια Χάλκη πολύ µεγαλύτερη από τη σηµερινή, περίπου διπλάσιας έκτασης. Με την υποχώρηση και τήξη των πάγων η στάθµη της θάλασσας άρχισε να ανεβαίνει γρήγορα µέχρι τα 6000 χρόνια πριν από σήµερα. Αρχικά τα βορειοανατολικά νησιά αποκόπηκαν από την κυρίως Χάλκη, µετά ακολούθησαν τα νότια και τελευταίο το Νησάκι πριν 8000 χρόνια περίπου. Στους όρµους Ποταµός και Χάλκης η θάλασσα εισχώρησε πριν από 5000-6000 χρόνια περίπου και ακόµη προχωρεί µε αργότερους ρυθµούς διαβρώνοντας την ακτή. Πρέπει να αναφερθεί ότι γύρω από όλο το συγκρότηµα των νησιών το βάθος γρήγορα ξεπερνάει τα διακόσια µέτρα και µάλιστα 3.5Km βόρεια της περιοχής Κεφάλι στο Β άκρο της Χάλκης φτάνει τα 933m. Σχήµα.3. Γεωµορφολογικός χάρτης της νήσου Χάλκης Κ λίσεις αναγλύφου. Το µεγαλύτερο τµήµα του νησιού χαρακτηρίζεται από σχετικά µεσαίες τιµές κλίσεων. Οι πολύ χαµηλές τιµές απουσιάζουν εντελώς ενώ οι πολύ υψηλές είναι συχνότερες. Για τον υπολογισµό των κλίσεων χρησιµοποιήθηκε ο ακόλουθος τύπος : ΣLc CI S = 100, όπου S είναι η µέση κλίση ανά Km 2, ΣLc, το συνολικό µήκος των A ισοϋψών σε Km µιας ορισµένης ισοδιάστασης που περικλείονται σε Km 2, CI η ισοδιάσταση σε Km και Α το εµβαδόν της επιφανείας σε Km 2. Tο συνολικό εµβαδόν του νησιού είναι

27.24 Km 2 από τα οποία το 56% έχει κλίσεις µεταξύ 30 και 60%, ενώ το 84% έχει κλίσεις µεταξύ 20-70% (πίνακας1). Κλίσεις %/Km 2 Έκταση σε Km 2 % 0-10 0.06 0.22 10-20 1.40 5.14 20-30 3.37 12.38 30-40 4.93 18.10 40-50 5.66 20.78 50-60 4.69 17.21 60-70 2.25 15.60 70-80 1.81 6.64 80-90 0.64 2.35 90-100 0.31 1.14 100-120 0.12 0.44 Σύνολο 27.24 100.00 Πίνακας 1. Εµβαδόν και ποσοστιαία % συµµετοχή των κλιτύων ανά 10%/Km 2 στη νήσο Χάλκη. Από τον πίνακα προκύπτει ότι στη Χάλκη επικρατούν οι µεσαίες προς µεγάλες κλίσεις και σε µερικές περιπτώσεις όπως στη νοτιοδυτική περιοχή οι κλιτύες είναι σχεδόν κατακόρυφες. Όπως αναφέρθηκε παρατηρούνται δύο ενότητες µορφολογικών κλίσεων. Μια κεντρική ζώνη µικρών κλίσεων που εκτείνεται από τις ανατολικές µέχρι τις δυτικές ακτές του νησιού. Σ αυτήν παρατηρείται µια έντονα καρστικοποιηµένη παλαιοεπιφάνεια. Οι κλίσεις στην περιοχή αυτή κυµαίνονται από 20-50%. Οι κλιτύες είναι αρκετά εξοµαληµένες και σε προχωρηµένο κύκλο διάβρωσης (Σχ. 4). Σχήµα.4. Χάρτης κλίσεων του αναγλύφου της νήσου Χάλκης Η δεύτερη ζώνη έχει εντονότερο ανάγλυφο και βρίσκεται στις βόρειες, κεντρικές και νότιεςνοτιοδυτικές ακτές της Χάλκης. Ο πρόσφατος ρηγµατογόνος τεκτονισµός διεύθυνσης Α-

έχει παίξει σηµαντικό ρόλο στη διαµόρφωση των κλιτύων σε αυτές τις περιοχές. Οι κλίσεις σε αυτές κυµαίνονται από 60-120%. Κοιλαδικό σύστηµα. Ο µεγαλύτερος αριθµός των παρακτίων κοιλάδων είναι σχήµατος V και ελέγχονται γενετικά και εξελικτικά από την επικρατούσα τεκτονική. Τα βόρεια κοιλαδικά συστήµατα φαίνεται να έχουν εξελιχθεί περισσότερο από τα νότια για δύο λόγους: 1. Το νότιο τµήµα του νησιού είναι πιο έντονα και πρόσφατα τεκτονισµένο σε σχέση µε το βόρειο. 2. Το βόρειο τµήµα του νησιού δέχεται πιο έντονες βροχές στη διάρκεια του έτους και επηρεάζεται πιο έντονα από τους βορειοδυτικούς κυκλώνες και τις βόρειες ψυχρές κακοκαιρίες. Ένα άλλο χαρακτηριστικό των κοιλάδων του νησιού είναι η διαπλάτυνση και η σηµαντική µείωση της κλίσης που παρουσιάζουν στα ανώτερα τµήµατά τους. Αυτό παρατηρείται ιδιαίτερα στις καλά ανεπτυγµένες κοιλάδες που φθάνουν µέχρι τα υψηλότερα σηµεία της περιοχής. Καρστικοπ οίηση, επιφάνειες ισοπέδωσης. Σ ένα νησί του µεγέθους της Χάλκης δεν θα αναµενόταν να έχουµε προχωρηµένη καρστικοποίηση. Όµως µια αρκετά µεγάλη περιοχή στο κεντρικό τµήµα του νησιού είναι καρστικοποιηµένη εµφανίζοντας χαρακτηριστικές καρστικές γεωµορφές, έξι δολίνες έκτασης από 15-500 στρέµµατα µε βάθος 15m µέτρα περίπου και οµαλέ ς κλιτύες. Όλες οι δολίνες βρίσκονται πάνω σε µια παλαιοεπιφάνεια η οποία είναι υπόλειµµα µιας παλαιότερης πολύ πιο εκτεταµένης περιοχής. Θα µπορούσαµε να πούµε ότι σήµερα η επιφάνεια είναι απολιθωµένη, εξελίσσεται δηλαδή µε τόσο αργό ρυθµό που οποιαδήποτε αλλαγή πάνω σ αυτή είναι πολύ µικρή. Η επιφανειακή απορροή στην επιφάνεια αυτή είναι ανύπαρκτη, η έλλειψη βλάστησης, το µικρό πάχος του εδαφικού καλύµµατος, η έντονη καρστικοποίηση και ο έντονος κατακερµατισµός των ασβεστολίθων εντείνουν την ταχεία κατείσδυση του επιφανειακού νερού. Η έλλειψη πηγών στη Χάλκη ενισχύει την άποψη ότι τα υπόγεια νερά διοχετεύονται στη θάλασσα. 4. Συζήτηση-Συµπεράσµατα. Η µορφή και το ανάγλυφο της Χάλκης δεν ήταν πάντα τα ίδια. Αρχικά είχαµε µια νηριτική θαλάσσια ανθρακική ιζηµατογένεση από το Λιάσιο ως το Κρητιδικό και ακολούθησε η φλυσχική ακολουθία κατά το Ηώκαινο. Την απόθεση και διαγένεση των πετρωµάτων ακολούθησε η πτύχωση και η επώθησή τους που πρέπει να ολοκληρώθηκε κατά το τέλος της Αλπικής ορογένεσης στις αρχές του Μειοκαίνου (πριν 20 εκατοµµύρια χρόνια περίπου). Στην περίοδο του Νεογενούς έχουµε την επίδραση των διαβρωτικών και αποσαθρωτικών διεργασιών µε αποτέλεσµα την καρστικοποίηση και ταπείνωση του αναγλύφου. Από το Α. Πλειόκαινο µέχρι και το Κατώτερο Πλειστόκαινο επικρατεί έντονος ρηγµατογόνος τεκτονισµός ο οποίος συνεχίζεται µέχρι σήµερα. Στην περίοδο αυτή τοποθετείται και η αποκοπή της Χάλκης από τη Ρόδο και τη Μικρά Ασία. Στο Ανώτερο Πλειστόκαινο και στο Ολόκαινο επικρατούν οι έντονες κλιµατικές µεταβολές των παγετωδών και µεσοπαγετωδών περιόδων που συνοδεύονται από την εξάπλωση και υποχώρηση των παγετώνων και τις σηµαντικές αυξοµειώσεις της στάθµης της θάλασσας. Στην τελευταία παγετώδη περίοδο (80000-100000 χρόνια πριν από σήµερα) η στάθµη της θάλασσας µειώθηκε σταδιακά και πριν 20000 χρόνια βρισκόταν στο χαµηλότερο σηµείο 100-120m κάτω από τη σηµερινή( Σχ.5).

Σχήµα.5. Η νήσος Χάλκη πριν από 18000 χρόνια πριν από σήµερα στο τέλος της τελευταίας παγετώδους περιόδου. Ακολουθεί µια ταχεία ανύψωση της θάλασσας που ολοκληρώνεται πριν από 6000 χρόνια περίπου και κατακλύζει τη χέρσο δηµιουργώντας περίπου τη σηµερινή Χάλκη µε τα γύρω νησιά. Πολλές κοιλάδες µετά την επίκληση συνεχίζονται υποθαλάσσια (βυθισµένες κοιλάδες) ενώ τα χερσαία τµήµατά τους ανενεργά. Η µόνη ενεργή κοιλάδα φαίνεται να είναι του Πόνταµου που ενεργοποιείται µετά από περιόδους εντόνων βροχοπτώσεων. Σήµερα το ανάγλυφο της Χάλκης εξελίσσεται πολύ αργά λόγω των ηµίξηρων κλιµατικών συνθηκών που επικρατούν. Ολες οι ακτές του νησιού υποχωρούν πολύ αργά υπό την επίδραση των θαλάσσιων διεργασιών. Βιβλιογραφία. Drakopoulos J., Makropoulos K. (1983). Seismicity and hazard analysis studies in the area of Greece. Athens: University of Athens - Seismological Laboratory, 1983. Μαυρίδης Α. (1984). Γεωλογία της νήσου Χάλκης. Αδηµοσίευτη έκθεση, ΙΓΜΕ, 1984. Meulenkamp J.E., Mulder Ed.F.J. and Weerd A.V.(1972). Sedimentary History and Paleogeography of the Late Cenozoic of the island of Rhodes. Z.Deutsch.Geol.Ges., 123, p.542-553. Παπαζάχος Β., Παπαζάχου Κ.(1989). Οι σεισµοί της Ελλάδας. Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη, 1989. Zamani A., Sabot V., Maroukian H. (1979). A study of slope distribution around the island of Rhodes, Greece. A.G.P.H., 29, p. 679-688.