THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ GEORGE CHOULIARAKIS ALTERNATE MINISTER OF FINANCE, Greece TO THE 20 th ROUNDTABLE WITH THE GOVERNMENT OF GREECE EUROPE: SHAKEN AND STIRRED? GREECE: A SKILFUL ACORBAT? ΤΕΤΑΡΤΗ 22 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016
THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ GEORGE CHOULIARAKIS ALTERNATE MINISTER OF FINANCE, Greece TO THE 20 th ROUNDTABLE WITH THE GOVERNMENT OF GREECE EUROPE: SHAKEN AND STIRRED? GREECE: A SKILFUL ACORBAT? ΤΕΤΑΡΤΗ 22 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 Ευχαριστώ πάρα πολύ για την πρόσκληση, είναι χαρά μου να βρίσκομαι εδώ μαζί σας και δεδομένου ότι δεν έχουμε και χρόνο πολύ θα ξεκινήσω απ' ευθείας. Όταν κάνεις μια άσκηση με προοπτική το μέλλον, είναι καλό να ξεκινάς κάνοντας μια ανασκόπηση και αυτό θα κάνω αυτή τη στιγμή. Θα ξεκινήσω με τη δική μου διάγνωση του τι πήγε στραβά στα δυο προηγούμενα πακέτα διάσωσης. Σίγουρα αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είμαστε στο 3 ο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, αναμφίβολα τα προηγούμενα δύο δεν απέδωσαν, διότι αν είχαν αποδώσει δεν θα βρισκόμασταν εδώ που είμαστε σήμερα. Το ερώτημα είναι το εξής: τι πήγα λάθος στο παρελθόν; Να ξεκαθαρίσω ότι μου ζητήθηκε να αποφύγω τη χρήση διαφανειών οπότε το σεβάστηκα αυτό. Θα προσπαθήσω να είμαι όσο το δυνατό πιο σύντομος και θα επικεντρωθώ κυρίως σε τέσσερα βασικά μειονεκτήματα των πρώτων δύο
πακέτων διάσωσης. Βεβαίως τα δυο αυτά διέφεραν μεταξύ τους σε σημαντικό βαθμό, όμως για λόγους οικονομίας χρόνου, θα τα ομαδοποιήσω. Το πρώτο βασικό μειονέκτημα κατά την άποψή μου ήταν το γεγονός ότι η δημοσιονομική προσαρμογή ήταν προκυκλική, εμπροσθοβαρής και αρκετά επιθετική. Η δημοσιονομική προσαρμογή σίγουρα χρειαζόταν, αναμφίβολα δεδομένου του μεγέθους του πρωτογενούς ελλείμματος το οποίο ξεπερνούσε το 10% του προϋπολογισμού το 2010. Όμως στις δημοσιονομικές πολιτικές η ταχύτητα μετράει. Η ταχύτητα και το μέγεθος της προσαρμογής, ήταν πάρα πολύ μεγάλη και οι συνέπειες είχαν υποτιμηθεί σημαντικά. Υποτιμήθηκαν εις βάρος της μεγαλύτερης ύφεσης που γνώρισε η χώρα μετά τον πόλεμο. Άρα αυτό είναι το πρώτο μάθημα, το μάθημα Νo 1 στη βάση του οποίου κι εμείς διαπραγματευτήκαμε το 3 ο πρόγραμμα διάσωσης. Βεβαίως μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση θα ήθελε μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση. Το βασικό πλεονέκτημα ήταν αυτό το οποίο είχε να κάνει με αυτό που έλειπε από τα δυο πρώτα πακέτα: η αναδιάρθρωση του χρέους. Στις αρχές του 1 ου έτους έπρεπε να υπάρχει αναδιάρθρωση του χρέους και όχι πολύ πιο αργά όπως έγινε. Τα οφέλη της αναδιάρθρωσης του χρέους το 2012, ήταν σημαντικά ήταν απτά όμως η αναδιάρθρωση του χρέους έγινε αργά, έγινε όταν η οικονομία είχε ήδη μπει σε ύφεση και το περιβάλλον είχε ήδη μολυνθεί από την αβεβαιότητα, την αστάθεια. Εξ ου και οι καρποί της αναδιάρθρωσης δεν ήταν ουσιαστικοί. Τρίτο σημείο. Η ακολουθία των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και το ίδιο το μίγμα πολιτικών είχε σχεδιαστεί με τρόπο εσφαλμένο. Αν ρίξετε μια γρήγορη ματιά στο δείκτη τιμών μεταξύ Ελλάδας και των εμπορικών μας εταίρων στην Ευρώπη, θα διαπιστώσετε ότι μεταξύ 2010 και 2014 υπήρξε μια ελαφρά βελτίωση της ανταγωνιστικότητας στα επίπεδα του 8 με 10%. Αν το κάνεις αυτό χρησιμοποιώντας το μοναδιαίο εργατικό κόστος η βελτίωση είναι πολύ πιο σημαντική, είναι στα επίπεδα του 30%. Άρα έγιναν πολλές μεταρρυθμίσεις στο χώρο της εργασίας και λίγες στο χώρο της παραγωγής, λίγες στο χώρο της ανταγωνιστικότητας. 3
Τέταρτο σημείο. Η ανακεφαλαιοποίηση των Τραπεζών δεν συνοδεύτηκε από τη δημιουργία μιας καλώς δομημένης, καθώς ρυθμισμένης αγοράς μη εξυπηρετούμενων δανείων. Αυτά είναι τα τέσσερα μειονεκτήματα πάνω στα οποία οι τεχνικές διαπραγματεύσεις του προγράμματος διάσωσης από τον Απρίλιο του 15, μέχρι τις αρχές του Ιουνίου του 15 βασίστηκε. Ως αποτέλεσμα οι δημοσιονομικές πολιτικές στο 3 ο πρόγραμμα διάσωσης είναι πολύ πιο ήπιες με σημαντική μείωση των στόχων για τα πρωτογενή πλεονάσματα. Να σας υπενθυμίζω ότι το 2016 η δέσμευση της προηγούμενης Κυβέρνησης ήταν από το πρωτογενές πλεόνασμα 4,5% τώρα το 16 η δέσμευση είναι για 0,5%. Οι απαραίτητες δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις αναπτύσσονται μέσα σε μια τριετία, ξέρετε ότι αγγίζουν το 3% του ΑΕΠ και τώρα έχουν κατανεμηθεί, εφαρμόζονται σταδιακά μέσα σε μια περίοδο τριών ετών, άρα είναι πιο ήπιες και άρα πιο εύκολο να τις αντιμετωπίσουμε. Δεύτερο σημείο. Δόθηκε πολύ βάρος στις διαρθρωτικές αλλαγές και κυρίως στην ενίσχυση της αξιοπιστίας των δημοσιονομικών προσαρμογών και των θεσμών, αλλά να αναδείξω το ζήτημα της μείωσης των δημοσιονομικών στόχων κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Αυτό είναι κάτι που ήταν αντιπαραγωγικό. Βεβαίως όσο χαμηλότεροι είναι οι στόχοι για πρωτογενή πλεόνασμα, τόσο το καλύτερο για την κάθε Κυβέρνηση. Διότι πολύ απλά δημιουργεί χώρο και επιτρέπει στην Κυβέρνηση να αντιμετωπίσει, να διαχειριστεί τις συνέπειες της δημοσιονομικής προσαρμογής πιο εύκολα. Όμως μια δέσμευση είναι πάντα μια δέσμευση. Και η δέσμευση αυτή της Κυβέρνησης είναι να επιτύχει πρωτογενή πλεονάσματα 0,5%, 1,75% και 3% αντίστοιχα μέχρι το 2018 και πρέπει να τιμήσουμε αυτή τη δέσμευση, αν επιθυμούμε να αποκαταστήσουμε αλλά και να ενισχύσουμε την αξιοπιστία της χώρας. Ωστόσο πρέπει να εξετάσουμε το επίπεδο των στόχων πρωτογενών πλεονασμάτων, μετά τη λήξη του προγράμματος μέχρι το 2030. Αν είναι χαμηλότεροι οι στόχοι μετά το 2018 στο 1,5 έως 2% μεσοπρόθεσμα. Το δεύτερο σημαντικό δίδαγμα που αντλήσαμε και πάνω στο οποίο βασίστηκε το 3 ο πρόγραμμα διάσωσης, είναι ότι η ανακεφαλαιοποίηση
των Τραπεζών θα έπρεπε να συνοδευτεί από τη δημιουργία μιας αγοράς μη εξυπηρετούμενων δανείων και αυτό το ολοκληρώσαμε πριν λίγο καιρό. Συνολικά μέχρι στιγμής ο δημοσιονομικός και οικονομικός πυλώνας του 3 ου προγράμματος έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Τα θεμέλια για την οικονομική ανάκαμψη έχουν ήδη τεθεί, η σταθερότητα έχει αποκατασταθεί, οι στόχοι πρωτογενών πλεονασμάτων θα επιτευχθούν με τα μέτρα που έχουν ήδη νομοθετηθεί Βεβαίως ρίχνοντας 2% του ΑΕΠ στην αγορά με την πληρωμή των οφειλών του Δημοσίου αυτό θα δώσει κίνητρο στην αγορά και βεβαίως το ζήτημα της ρευστότητας έχει βελτιωθεί κατά πολύ σε σχέση με το που βρισκόμασταν πριν από ένα ενάμιση χρόνο. Οι προσδοκίες για την αποκατάσταση του waiver από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τον Ιούνιο του 16 και ενδεχομένως η συμπερίληψη της Ελλάδας το φθινόπωρο του 16 στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης θα βελτιώσει ακόμη περισσότερο την κατάσταση σε ό,τι αφορά τη ρευστότητα. Αυτό το οποίο απομένει να γίνει τα εξής τρία σημεία: Πρώτον να διευρύνουμε τη φορολογία να μοιράσουμε το κόστος της προσαρμογής καθώς και τα οφέλη από αυτήν, όσο το δυνατό περισσότερο. Δεύτερον, να αντιμετωπίσουμε τη λανθασμένη ακολουθία μεταρρυθμίσεων δίνοντας έμφαση και δίνοντας προτεραιότητα στις μεταρρυθμίσεις της αγοράς προϊόντων. Υπενθυμίζω ότι η δημιουργία ενός καλύτερου επαγγελματικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος ούτως ώστε να μπορούν να πιο εύκολα να ανοίγουν και να κλείνουν οι επιχειρήσεις, δίνοντας και μια δεύτερη ευκαιρία σε επιχειρήσεις οι οποίες χρεοκοπούν και με σημαντικές βελτιώσεις στην απονομή της Δικαιοσύνης. Όμως αντιμετωπίζουμε παράλληλα και κάποια ρίσκα κάποιους κινδύνους. Κάποιοι εξ αυτών των κινδύνων είναι παγκόσμιου επιπέδου, κάποιοι άλλοι όχι. Αν θα μπορούσα να εντοπίσω έναν κίνδυνο αυτό θα ήταν η συγκατάβαση ή ο εφησυχασμός Η ανάπτυξη θα έρθει από το 3 ο τρίμηνο του 2017, όμως η ανάκαμψη για να διατηρηθεί και για να είναι στα επίπεδα που 5
εμείς θέλουμε καθώς κλείνουμε το χάσμα, μέχρι το 2021 θα γίνει αν μπορούμε να προσελκύσουμε σημαντικές ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις. Χρειαζόμαστε μια νέα προσέγγιση, ένα νέο αφήγημα για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων και χρειαζόμαστε ένα πολύ πιο φιλικό, επιχειρηματικό περιβάλλον σε σχέση με αυτό που έχουμε μέχρι στιγμής. Και σταματώ εδώ, σας ευχαριστώ πάρα πολύ.