ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΞΗ 'ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ'

Μ Η Ν Α Σ ΑΛ. Α Λ Ε Ξ ΙΑ Δ Η Σ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΞΗ 'ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ' Ο Ν. Γ. Πολίτης, όπως είναι γνωστό, εισήγαγε για πρώτη φορά το 1884 τη λέξη 'λαογραφία1, για να δώσει ένα όνομα1 στην επιστήμη που είχε γνωστικό αντικείμενο την έρευνα και μελέτη των παραδοσιακών εκδηλώσεων του λαού2. Τον όρο 'λαογραφία' επισημοποίησε αργότερα, το 1909, στο προγραμματικό άρθρο του για την έννοια και το περιεχόμενο της επιστήμης του λαϊκού πολιτισμού3. Ο όρος έκτοτε παρέμεινε και επικράτησε, γιατί χρησιμοποιήθηκε στα πανεπιστημιακά μαθήματα από τον ίδιο τον Πολίτη, που υπήρξε άλλωστε ο θεμελιωτής και της επιστήμης της Λαογραφίας στην Ελλάδα4. Η καθιέρωση της λέξης ως ονομασίας της νέας επιστήμης έγινε, όπως σημείωνε ο Πολίτης5, παρά το ότι η λέξη αυτή είχε άλλη σημασία στην αρχαιότητα και συγκεκριμένα στα τελευταία χρόνια της περιόδου των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τη διαφορετική σημασία της λέξης 'λαογραφία' κατά την παραπάνω περίοδο (και μεταγενέστερα) ανιχνεύει πληρέστερα το σύντομο αυτό άρθρο και, παράλληλα, προσθέτει ορισμένα στοιχεία σχετικά με την ιστορία της. 1. Στο εξωτερικό είχαν ήδη δοθεί οι πρώ τοι όροι για την ονομασία της λαογραφικής επ ι στήμης. Το 1846 στην Αγγλία προτάθηκε και καθιερώθηκε αμέσως ο όρος Folk-Lore ( - λαός + γνώση, η γνώση του λαού, ό,τι ο λαός γνω ρίζει) από τον William J. Thom s (1803-1885) κ α ι το 1858 στη Γερμανία ο όρος Volkskunde (=» Λ αογνωσία) από τον Wilhelm Η. Riehl (1823-1897). Οι όροι αυτοί αναφέρονταν π ροπάντω ν στην αγροτική τάξη τω ν πληθυσμών. Βλ. σχετικά Μ. Γ. Μερακλή, «Λαός κ α ι λαϊκός πολιτισμός», Νέα Δομή, 1 (1976), σ. 69 (= Λ αογραφικά Ζητήματα, Εκδόσεις Μ πούρα, Αθήνα 1989, σ. 26-28). Για τα θέματα γενικά τω ν ονομασιώ ν της Λ αογραφίας στο εξω τερικό (και στην Ελλάδα) βλ. το βιβλίο του Μηνά Αλ. Αλεξιάδη, Η Ελληνική και διεθνής επιστημονική ονοματοθεσία της Λ αογραφίας, Εκδόσεις Κ αρδαμίτσα, Α θήνα 1988. 2. Για το θέμα βλ. σχετικά Μ ηνά Αλ. Αλεξιάδη, ό.π., σ. 15-16. 3. Βλ. Ν. Γ. Π ολίτη, «Λαογραφία», Λ αογραφία, 1 (1909), σ. 3-18. 4. Βλ. Λλκης Κ υριακίδου-ν έστορος, Η θεωρία της Ελληνικής Λ αογραφίας: Κ ριτική ανάλυση, Εταιρεία Σπουδώ ν Νεοελληνικού Π ολιτισμού και Γενικής Π αιδείας, Ιδρυτής Σχολή Μ ωραΐτη, Λθήνα 1978, σ. 152' Στεφάνου Δ. Ημέλλου, Σημειώσεις Ελληνικής Λ αογραφίας: Ιστορικά και μεθοδολογικά θέματα, τεύχος Λ ', Αθήνα 1985, σ. 4' Μ ηνά Αλ. Αλεξιάδη, ό.π., σ. 41-42. 5. Ν. Γ. Πολίτη, ό.π., σ. 3-4.

248 Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης * * % 'Ο π ω ς ή δ η α ν α φ έ ρ θ η κ ε, ο Π ο λ ίτ η ς σ τ ο σ χ ε τ ικ ό ά ρ θ ρ ο τ ο υ (1 9 0 9 ) υ π ο γ ρ ά μ μ ισ ε τ η δ ια φ ο ρ ε τ ικ ή σ η μ α σ ία, π ο υ ε ίχ ε σ τ ο π α ρ ε λ θ ό ν ( Α λ ε ξ α ν δ ρ ιν ο ί χ ρ ό ν ο ι, π ρ ι ν α π ό τ η ρ ω μ α ϊκ ή κ α τ ά κ τ η σ η ) η 'λ α ο γ ρ α φ ί α 1 2. Δ ή λ ω ν ε σ τ η ν Α ίγ υ π τ ο, κ α τ ά τ η ν Π τ ο λ ε μ α ϊκ ή π ε ρ ίο δ ο, τ ο ν κ ε φ α λ ικ ό φ ό ρ ο ', π ο υ π λ ή ρ ω ν α ν ο ι (ά ρ ρ ε ν ε ς ) κ ά τ ο ι κ ο ι ( ο ι Ι ο υ δ α ίο ι κ α ι ο ρ ισ μ έ ν ε ς ά λ λ ε ς κ α τ η γ ο ρ ίε ς π λ η θ υ σ μ ο ύ δ ε ν ή σ α ν υ π ό χ ρ ε ο ι κ α τ α β ο λ ή ς τ ο υ φ ό ρ ο υ ), η λ ικ ία ς 14 έ ω ς 6 0 ή 7 0 χ ρ ό ν ω ν. Ο ι φ ο ρ ο λ ο γ ο ύ μ ε ν ο ι λ έ γ ο ν τ α ν «λαογραφονμενοι», ο ι έ φ ο ρ ο ι «λαογράφοι» κ α ι ο ι α π α λ λ α σ σ ό μ ε ν ο ι, μ ε ο π ο ιο ν δ ή π ο τ ε τ ρ ό π ο, «έπικεκριμένοι»1ή «άπολνσιμοι», «άπο- λελυμένοι λαογραφίας» 3 4. Ο Π ο λ ίτ η ς, σ τ η ν ί δ ι α μ ε λ έτη τ ο υ, π α ρ α θ έ τ ε ι κ α ι σ ύ ν τ ο μ ο χ ω ρ ίο α π ό τ ο ( δ ε υ τ ε ρ ο κ α ν ο ν ικ ό ) β ιβ λ ίο Γ ' Μ α κ κ α β α ίω ν τ η ς Π α λ α ιά ς Δ ια θ ή κ η ς, σ τ ο ο π ο ίο υ π ά ρ χ ε ι ε π ίσ η ς η λ έ ξ η 'λ α ο γ ρ α φ ία ': «...πάντας δέ τούς Ιουδαίους εις λαογραφίαν καί οίκετικήν δ ιά θ ε σ ιν άχθήναι...»'. Σ η μ ε ιώ ν ε ι μ ά λ ισ τ α ό τ ι τ ο χ ω ρ ί ο α υ τ ό α ν α φ έ ρ ε τ α ι σ τ η ν ε π ιβ ο λ ή τ ο υ γ ν ω σ τ ο ύ κ ε φ α λ ικ ο ύ φ ό ρ ο υ 5. Η λ έξη 'λ α ο γ ρ α φ ί α ' ό μ ω ς σ τ ο Γ ' Μ α κ κ α β α ίω ν σ η μ α ίν ε ι κ α τ α ρ χ ή ν α π ο γ ρ α φ ή, ό π ω ς θ α δ ο ύ μ ε π α ρ α κ ά τ ω. 1. Ο φ όρος αυτός, του ο ποίου το συνολικό ποσό δεν είναι ακριβώ ς γνωστό, πληρωνόταν συνήθως σε δόσεις τεσσάρων δραχμώ ν (με τα πολλαπλάσιά τους). Βλ. σχετικά Γεωργίου Α. Π ε - τροπούλου, Π άπυροι τής έν Ά θ ή να ις Α ρχαιολογικής Ε τα ιρ εία ς, Π ραγματεΐαι τής 'Ακαδημίας Α θηνώ ν, Έ ν Ά θ ή να ις 1939, σ. 351. Ο Ιουδα ίος ιστορικός Φ λάβιος Ιώ σηπος (37/38 110 μ.χ. περίπου) ονόμασε τον φόρο αυτόν «εισφορά κατά κεφαλήν» στό έργο του «Περί του Ιουδαϊκού πολέμου» (66 70 μ.χ.), το οποίο συνέγραψε (69 79 μ.χ.) σε επτά βιβλία στην αραμαϊκή και μετάφρασε ο ίδιος κατόπιν (75 79 μ.χ.) στην ελληνική γλώσσα. Σ αυτά εξιστορεί κυρίω ς τα σχετικά με τον πόλεμο τω ν Ιουδαίων ενα ντίον τω ν Ρ ω μαίω ν και σημειώνει: «Κ αί τί δει πόρρω θεν ύμϊν τήν ' Ρω μαίω ν ύποδεικνύναι δύνα μιν, π α ρ ό ν έξ Α ίγ υ π το ν της /ει πτώ σ ης. ήτις έκτεινομένη μ έχρις Α ίθιόπω ν καί τής ενδα ίμ ο νο ς Α ρ α β ία ς, ό ρμος τε ούσα τής Ίνδικής, πεντήκοντα π ρ ο ς τα ϊς έπτακοσίαις έχονσα μ υριά δα ς ό \ϋ ρ ώ π ω ν δίχα τω ν Α λεξάνδρειαν κατοικούντων. ώ ς έ ν εσ η ν έκ τής καθ' έκάστην κεφαλήν εισφοράς τεκμήρασθαι, τη ν 'Ρ ω μαίω ν ηγεμονίαν οϋκ άδοξεϊ, καίτοι πηλίκον ά ποστά σεω ς κ έντρ ο ν έχονσα την Α λεξάνδρειαν π λήθους τε άνδρώ ν ένεκα καί π λ ο ύ το ν π ρος δέ μ ε γ έ θ ο υ ς» (II. 16. 384-385). Η «καθ έκάστην κεφαλήν εισφορά» ονομάζεται ακόμη σε παπύρους «έπικεφάλαιον» και «συντάξιμοί'» στην περιοχή του νομού Α ρσινοΐτης (σημερινή επαρχία Φ αγιούμ) της Αίγυπτου. Βλ. σχετικά Γεωργίου Α. Π ετροπούλου, ό.π., σ. 330 και σημ. 1. 2. Ν. Γ. Π ο λ ί τ η. ό.π.. σ. 4. 3. Βλ. Uriich W i 1c k e n, «Ά πογραφ α ί», Hermes: Zeitschrift fur Gassische Philologia, 28 (1893), σ. 249 και Γεωργίου Α. Πετροπούλου, ojt., σ. 335. 4. Ν. Γ. Π ο λ ί τ η, ό.π., σ. 4, σημ. 1. 5. Ν. Γ. Πολίτη, ό.π., σ. 3.

Συμπληρωματικά για τη λέξη 'Λαογραφία' 249 Τ ο 1968 ο Δ η μ. Λ ο υ κ ά τ ο ς, σ τ ο ε ν α ρ κ τ ή ρ ιο π α ν ε π ισ τ η μ ια κ ό μ ά θ η μ ά τ ο υ, έ γ ρ α ψ ε ό τ ι ο ό ρ ο ς 'λ α ο γ ρ α φ ία ' «ε δ ή λ ω σ ε κ ά π ο τ ε τη φ ο ρ ο λ ο γ ικ ή α π ο γ ρ α φ ή π λ η θ υ σ μ ώ ν» 1, με π α ρ α π ο μ π έ ς σ το ( σ υ ν τ ο μ ε υ μ έ ν ο ) χ ω ρ ίο τ ο υ Γ ' Μ α κ κ α β α ίω ν κ α ι σ τ ο ν Π ο λ ίτ η, ε ν ώ ο Δ η μ. Π ε τ ρ ό π ο υ λ ο ς, τ ο 1970, σ η μ ε ίω σ ε ό τ ι η λ. λ α ο γ ρ α φ ία ή τ α ν γ ν ω σ τ ή σ τ α Α λ ε ξ α ν δ ρ ιν ά χ ρ ό ν ι α με σ η μ α σ ία δ ια φ ο ρ ε τ ικ ή α π ό τη σ η μ ε ρ ιν ή, π α ρ α π έ μ π ο ν τ α ς κ α ι α υ τ ό ς σ τ ο ί δ ι ο χ ω ρ ίο τ η ς Π α λ α ιό ς Δ ια θ ή κ η ς 2 3. Π λ ή ρ ε ς τ ο σ χ ε τ ικ ό α π ό σ π α σ μ α τ ο υ Γ ' Μ α κ κ α β α ίω ν, τ ο ο π ο ί ο α ν α φ έ ρ ε τ α ι σ τη ν ά φ ιξ η τ ο υ β α σ ιλ ιά Π τ ο λ ε μ α ίο υ Δ ' τ ο υ Φ ιλ ο π ά τ ο ρ ο ς σ τ η ν Α ίγ υ π τ ο, έ χ ε ι ω ς εξή ς: «Διαχομισθείς δέ είς την Αίγυπτον και τά τής κακίας έπαύξων διά τε των προαποδεδειγμένων συμποτών καί έταίρων τοϋ παντός δικαίου κεχωρισμένων ου μόνον ταίς άναριθμήτοις άσελγείαις διηρκέσθη, άλλα καί έπί τοσοντον Θράσους προήλθεν ώστε δυσφημίας έν τοΐς τόποις συνίστασθαι καί πολλούς τών φίλων άτενίζοντας είς την τοϋ βασιλέως πρόθεσιν καί αύτούς έπεσθαι τή εκείνου θελήσει. Προέθετο δημοσίςι κατά τοϋ έθνους διαδοϋναι ψόγον*έπί τοϋ κατά την αυλήν πύργου στήλην άναστήσας έκόλαψεν γραφήν μηδένα τών μη θυόντων είς τά ίερά αύτών είσιέναι, πάντας δέ τούς Ιουδαίους είς λαογραφίαν καί οίκετικήν διάθεσιν άχθήναι, τούς δέ άντιλέγοντας βίμ φερομένονς τοϋ ζην μεταστήσαι, τούς τε άπογραφομένους χαράσσεσθαι καί διά πυράς είς το σώμα παρασήμω Διονύσου κισσοφύλλω, οϋς καί καταχωρίσαι είς την προσυνεσταλμένην αύθεντίαν. Ίνα δέ μή τοΐς πάσιν άπεχθόμενος φαίνηται, ύπέγραψεν έάν δέ τινες έξ αύτών προαιρώνται έν τοΐς κατά τάς τελετάς μεμυημένοις άναστρέφεσθαι, τούτους ίσοπολίτας Αλεξανδρεϋσιν ε ίν α ι» 5. Η λ έ ξ η 'λ α ο γ ρ α φ ία ', ό π ω ς μ π ο ρ ε ί ε ύ κ ο λ α ν α ε ρ μ η ν ε υ θ ε ί, σ η μ α ίν ε ι σ τ ο κ ε ίμ ε ν ο τ η ς Π. Δ ια θ ή κ η ς α π ο γ ρ α φ ή, μ ε σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν η α ν α φ ο ρ ά τ η ν α π ο γ ρ α φ ή τ ω ν Ι ο υ δ α ίω ν τ η ς Α ίγ υ π τ ο υ. Ο ι Ι ο υ δ α ίο ι α υ τ ο ί, κ α π ά τ η ν π ε ρ ίο δ ο τ ω ν δ ι ω γ μ ώ ν τ ο υ Π τ ο λ ε μ α ίο υ Δ ' τ ο υ Φ ιλ ο π ά τ ο ρ ο ς (2 2 1 2 0 4 π.χ.), έ π ρ ε π ε, α φ ο ύ π ρ ώ τ α α π ο γ ρ α φ ο ύ ν, ν α σ τ ιγ μ α τ ισ θ ο ύ ν μ ε π υ ρ α κ τ ω μ έ ν ο σ ίδ ε ρ ο, σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο κ ε ίμ ε ν ο, κ α ι κ α τ ό π ι ν ν α π ε ρ ιέ λ θ ο υ ν σ ε κ α τ ά σ τ α σ η δ ο υ λ ε ία ς. Ό σ ο ι α π α υ τ ο ύ ς α ν τ ισ τ έ κ ο ν τ α ν, τ ο υ ς π ε ρ ίμ ε ν ε η ε κ τέλ ε σ η (το π ρ ά γ μ α θ υ μ ίζ ε ι τ ο ν ε ν τ ο π ισ μ ό, τ η ν 'α π ο γ ρ α φ ή ' κ α ι τ ο ν 'σ τ ιγ μ α τ ισ μ ό ' κ ίτ ρ ιν ο ά σ τ ρ ο, τ ω ν Ε β ρ α ίω ν ξ α ν ά, σ τη ν α ζ ισ τ ικ ή Γ ε ρ μ α ν ία...). 1. Βλ. σχετικά Δημητρίου Σ. Δουκάτου, Λ αογραφία Εθνογραφία: Στοιχεία διδασκαλία ς κ α ι α π όψ εις α π ό το ν εναρκτήριο λόγο της έδρας του, Φ ιλοσοφική Σχολή Ιω α ννίνω ν, Ιω άννινα 1968, σ. 3 και σημ. 1. 2. Βλ. σχετικά Δημ. Λ. Πετρόπουλου, Λ αογραφία: Π ανεπιστημιακά μαθήματα, Θεσσαλονίκη 1970, σ. 34 κ α ι σημ. 1 (πολυγραφημένη έκδοση). 3. Μ ακκαβαίω ν Γ, 2, 25-30.

250 Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης Τ ο β ιβ λ ίο Γ ' Μ α κ κ α β α ίω ν γ ρ ά φ τ η κ ε κ α τ ε υ θ ε ία ν σ τ η ν ε λ λ η ν ικ ή γ λ ώ σ σ α α π ό ά γ ν ω σ τ ο σ υ γ γ ρ α φ έ α, π ι θ α ν ώ ς σ τ η ν Α λ ε ξ ά ν δ ρ ε ια, τ α τ έ λ η τ ο υ 1. α ι. π.χ Λ Η λ. λ α ο γ ρ α φ ία μ ε τη σ η μ α σ ία τ η ς α π ο γ ρ α φ ή ς ε ξ ε τ ά ζ ε τ α ι κ α ι α π ό τ ο ν Γ ε ρ μ α ν ό ε ρ ε υ ν η τ ή U rlic h W ilc k e n σε δ ιε ξ ο δ ικ ή σ χ ε τ ικ ή μ ελ έτη τ ο υ γ ια ε λ λ η ν ικ ά κ ε ίμ ε ν α π α π ύ ρ ω ν τ η ς Π τ ο λ ε μ α ϊκ ή ς π ε ρ ιό δ ο υ, π ο υ δ η μ ο σ ιε ύ τ η κ ε τ ο 189312. Ο W ilc k e n υ π ο σ τ η ρ ίζ ε ι ε π ίσ η ς, ό τ ι, σε μ ια ε υ ρ ύ τ ε ρ η έ ν ν ο ια, η λ έξη δ η λ ώ ν ε ι κ α ι τ ο ν κ ε φ α λ ικ ό φ ό ρ ο 3 κ α ι δ ιε ρ ω τ ά τ α ι κ α τ ό π ιν, γ ι α τ ί ν α ο ν ο μ ά σ τ η κ ε ο φ ό ρ ο ς α υ τ ό ς λ α ο γ ρ α φ ία. Η α π ά ν τ η σ η, π ο υ δ ίν ε ι ο ίδ ιο ς, σ υ σ χ ε τ ίζ ε ι τ ο ν φ ό ρ ο με τ η ν α π ο γ ρ α φ ή κ α ι σ η μ ε ιώ ν ε ι ό τ ι δ ό θ η κ ε γ ια τ η ν κ ά λ υ ψ η τ ω ν ε ξ ό δ ω ν τη ς α π ο γ ρ α φ ή ς ( c e n c u s )4. Μ ε τ η ν έ ν ν ο ι α τ η ς α π ο γ ρ α φ ή ς ε π ισ η μ ά ν θ η κ ε α κ ό μ η η λ. λ α ο γ ρ α φ ία σε Ε λ λ η ν ικ ό π ά π υ ρ ο τ ο υ Μ ο υ σ ε ίο υ τ ο υ Κ ά ιρ ο υ, ό π ω ς έ δ ε ιξ ε σ ύ ν τ ο μ η μ ελ έτη τ ο υ Η. H e n n e τ ο 1 9 2 5 5. Σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α σ τ ο ν π ά π υ ρ ο δ ια β ά ζ ο υ μ ε : 1 έκ λαογραφίας κατ' άνδρα ιθ (έτους) 2 Φιλαδέλφειας* 3 μέρ( ζ) oi*(ia& ϊδ(ιον)' Ήρα*( ) Μένω[νο]ς 4 μητρό(ζ) Φιλοϋτος (έτών) νθ6 Ο π ά π υ ρ ο ς α υ τ ό ς, κ α τ ά τ ο ν H e n n e, μ π ο ρ ε ί ν α χ ρ ο ν ο λ ο γ η θ ε ί, μ ε β ά σ η τη γ ρ α φ ή τ ο υ, σ τ ο τ έ λ ο ς τ η ς Π τ ο λ ε μ α ϊκ ή ς ( γ ύ ρ ω σ τ ο 3 0 0 31 π.χ.) ή σ τ η ν α ρ χ ή τ η ς Ρ ω μ α ϊ κ ή ς ε π ο χ ή ς (31 π.χ. 325 μ.χ. π ε ρ ί π ο υ ) 7. Ε ξ ά λ λ ο υ κ α ι ο Γ ε ώ ρ γ ιο ς Π ε τ ρ ό π ο υ λ ο ς, σ τ ο γ ν ω σ τ ό έ ρ γ ο τ ο υ γ ια τ ο υ ς Ε λ λ η ν ικ ο ύ ς π α π ύ ρ ο υ ς τ η ς Α ρ χ α ιο λ ο γ ικ ή ς Ε τ α ιρ ε ία ς, α ν α φ έ ρ ε ι τη λ. λ α ο γ ρ α φ ί α μ ε τ ι ς σ η μ α σ ίε ς τ η ς α π ο γ ρ α φ ή ς ( γ ε ν ικ ά ) κ α ι τ ο υ κ ε φ α λ ικ ο ύ φ ό ρ ο υ 8 (ε ι δ ικ ό τ ε ρ α ). 1. Τα σχετικά θέματα για το βιβλίο αυτό (γένεση, όνομα, περιεχόμενο, χαρακτήρας, σκοπός, θεολογία) βλ. στου Α θανασίου Π. Χαστούπη, Εισαγωγή είς την Π αλαιόν Διαθήκην, Έ ν Ά θ ή να ις 1981, σ. 446-448. 2. Urlich Wilcken, «Ά πογραφ α ί», Hermes: Zeitschrift flir Classische Philologia, 28 (1893), σ. 247. 3. U. Wilcken, ό.π., σ. 249. 4. U. Wilcken, ό.π., σ. 251. 5. Βλ. H. Henne, «Deux papyrus grecs du Musee du Caire», Aegyptus: Rivista Italiana di Egittologia e di P apirologia, 6 (1925), σ. 332 κ.ε. 6. H. Henne, ό.π., σ. 332. 7. Η. Η e n n e, ό.π., σ. 333. Ο ίδιος ερευνητής προσθέτει ακόμη ότι η λ. λαογραφία με την έννοια της α πογραφής σ υναντάται σε πολλά «ντοκουμέντα» της Ρω μαϊκής εποχής (σ. 334). 8. Βλ. Γεωργ. Α. Π ετροπούλου, Π άπυροι τής έν Ά θή να ις Α ρχαιολογικής Ε ταιρεία ς, Ε ν Ά θ ή να ις 1939, σ. 330 κ.ε.

Συμπληρωματικά για τη λέξη 'Λ αογραφία' 251 * % * Ό λ α ό σ α α ν α φ έ ρ θ η κ α ν σ τ α π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν α, έ δ ε ιξ α ν, ν ο μ ίζ ω, τ η δ ι π λ ή σ η μ α σ ία τ η ς λ έ ξ η ς 'λ α ο γ ρ α φ ία ' σ τη δ ιά ρ κ ε ια τ η ς π ε ρ ι ό δ ο υ τ ω ν Π τ ο λ ε μ α ίω ν σ τ η ν Α ίγ υ π τ ο. Η λ έξη δ ή λ ω σ ε π ρ ώ τ α τ ο ν κ ε φ α λ ικ ό φ ό ρ ο, π ο υ π λ ή ρ ω ν α ν ο ι ά ρ ρ ε ν ε ς κ ά τ ο ικ ο ι τ η ς Α ίγ υ π τ ο υ (μ ε ο ρ ισ μ έ ν ε ς α π α λ λ α γ έ ς ) κ α ι σ τ η σ υ ν έ χ ε ια α π ο γ ρ α φ ή σ τ α τ ισ τ ικ ώ ν δ ε δ ο μ έ ν ω ν, τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν κ α τ ά τ η χ ρ ο ν ο λ ο γ ικ ή τ ά ξ η π ο υ β λ έ π ο υ μ ε ν α ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι ο ι δ ύ ο σ η μ α σ ίε ς τ η ς λ έ ξ η ς α υ τ ή ς. Σ τ ο κ ε ίμ ε ν ο τ η ς Π α λ α ιά ς Δ ια θ ή κ η ς η λ έ ξ η ε μ φ α ν ίζ ε τ α ι μ ια φ ο ρ ά ( Γ ' Μ α κ κ α β α ίω ν ) μ ε τ η ν έ ν ν ο ια μ ό ν ο τ η ς α π ο γ ρ α φ ή ς, η ο π ο ί α σ χ ε τ ίζ ε τ α ι μ ε τ ο υ ς δ ιω γ μ ο ύ ς τ ω ν Ι ο υ δ α ίω ν α π ό τ ο ν Π τ ο λ ε μ α ίο Δ ' Φ ιλ ο π ά τ ο ρ α. Χ ρ ο ν ο λ ο γ ικ ά ω ς λ έ ξ η π ρ ω τ ο ε μ φ α ν ίζ ε τ α ι σ ε π α π υ ρ ικ ά κ ε ίμ ε ν α (3. 1. α ι. π.χ.) κ α ι κ α τ ό π ιν σ τ ο Γ ' Μ α κ κ α β α ίω ν (τέλ η 1. α ι. π.χ.) τ η ς Π α λ α ι ά ς Δ ια θ ή κ η ς. Ο ρ ισ μ έ ν ε ς ε ν δ ε ίξ ε ις π ο υ π ρ ο έ ρ χ ο ν τ α ι α π ό π α π υ ρ ο λ ο γ ικ ή έ ρ ε υ ν α, μ α ς ο δ η γ ο ύ ν σ τ ο σ υ μ π έ ρ α σ μ α ό τ ι η λ. λ α ο γ ρ α φ ία δ ή λ ω ν ε τ η ν α π ο γ ρ α φ ή σ τ α τ ισ τ ικ ώ ν δ ε δ ο μ έ ν ω ν μ έ χ ρ ι τ α π ρ ώ τ α χ ρ ό ν ι α τ η ς Ρ ω μ α ϊκ ή ς ε π ο χ ή ς (31 π.χ. 3 2 5 μ.χ.). Ιωάννινα, Οκτώβριος 1992

A B S T R A C T SUPPLEMENTARY COMMENTS ON THE GREEK WORD ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ' (LAOGRAPHIA) by M inas Al. Alexiadis N. G. P o litis, th e f o u n d e r o f th e G r e e k F o lk lo r e s c ie n c e, h a d a lre a d y in tr o d u c e d s in c e 1 8 8 4 th e w o r d 'λ α ο γ ρ α φ ί α ' (L a o g ra p h ia ) in o r d e r t o n a m e th e n e w s c ie n c e w h o s e o b je c t w a s th e tra d itio n a l p o p u la r c u ltu re. (In E n g la n d it w a s a lr e a d y k n o w n a s F o lk lo re /1 8 4 6 a n d in G e r m a n y a s V o lk s k u n d e /1 8 5 8 ). D u r in g th e p e r io d o f th e h e irs o f A le x a n d e r th e G r e a t a n d e s p e c ia lly a t its la s t y e a r s th e w o r d 'λ α ο γ ρ α φ ία ' h a d a d iffe re n t m e a n in g. I t m e a n t, in fa c t, th e p o ll ta x th a t c e r ta in g r o u p s o f c itiz e n s in E g y p t h a d t o p a y ; it a ls o m e a n t th e r e c o r d in g o f s ta tis tic a l d a ta. T h is b r ie f a r tic le e x a m in e s a t le n g th th e tw o a b o v e m e n tio n e d m e a n in g s a n d a d d s s o m e m o r e d e ta ils t o th e h is to r y o f th e w o r d 'λ α ο γ ρ α φ ία ' (L a o g ra p h ia ). University of Ioannina D epartm ent of H istory Section o f Folklore