ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΜΑΔΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΟΣΓ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΠ

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΓΕΩΠΟΝΩΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΜΑΔΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΟΣΓ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΠ AgroNews.gr ΕΒ ΟΜΑ ΙΑΙΑ ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΑΓΟΡΩΝ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ Σύνταξη - Επιµέλεια ρ. Χρήστος Ρούκος Γεωπόνος, Σύνταξη M. Sc., Επιμέλεια Ph.D. Δρ. Χρήστος Ρούκος Ιούλιος Γεωπόνος, 2016 M.Sc., Ph.D. Ιωάννινα, 21/07/2016

www.agronews.gr ( 2 )

ΚΕΙΜΕΝΟ ΟΜΑΔΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΟΣΓ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΠ Συντονιστής Επιμέλεια κειμένου Δρ. Χρήστος Ρούκος Γεωπόνος, Ph.D, M.Sc. Για τη σύνταξη του παρόντος κειμένου συνεργάστηκαν αλφαβητικά οι: Αγγέλη Πόπη, Κοτσιμπογεώργος Δημήτριος, Κούντριας Αθανάσιος, Μπαγινέτας Κωνσταντίνος, Μπαντής Αθανάσιος, Λαμπρόπουλος Σωτήρης, (εκπρόσωπος ΠΟΓΕΔΥ) Παπαδημητρίου Ευσταθία Βιργινία, Πούμπουρας Γεώργιος, Ρούκος Χρήστος, Σκαρκάλης Παύλος, Σοφολόγης Δημήτριος, Στεργίου Νικόλαος, (πρόεδρος Α.Σ. Πελεκάνος) Χήρας Πέτρος Θερμές ευχαριστίες εκφράζονται επίσης σε όλους όσους συνέβαλλαν με τη γνώμη τους στην τελική διαμόρφωση του κειμένου. ( 3 )

Πίνακας περιεχομένων Εισαγωγή... 1 Βασικά Χαρακτηριστικά του αγροτικού τομέα της χώρας... 2 Αξιολόγηση Εφαρμογής ΚΑΠ 2015 2020... 4 Εισαγωγή Βασικές Εθνικές Επιλογές... 4 Ενεργός Αγρότης Επιλεξιμότητα εκτάσεων... 5 Περιφέρειες Βασικής Ενίσχυσης (Υφιστάμενη Περιφερειοποίηση)... 6 Μεταβίβαση Δικαιωμάτων Ενίσχυσης... 9 Πράσινη Ενίσχυση... 10 Συνδεδεμένες Ενισχύσεις... 11 Βοσκότοποι & Παραδοσιακές Τοπικές Πρακτικές Βόσκησης... 15 Προβλήματα στην Περιφέρεια των Βοσκοτόπων... 15 Παραδοσιακές Τοπικές Πρακτικές Βόσκησης... 15 Αιτίες μείωσης επιλεξιμότητας βοσκοτόπων... 16 Πρόταση... 17 Συνδεδεμένες Ενισχύσεις Πρόταση... 18 Φυτική Παραγωγή... 18 Ζωική Παραγωγή... 20 Σύνοψη Πρότασης... 26 ( 4 )

Εισαγωγή Η ενδιάμεση αναθεώρηση της ΚΑΠ προβλέπεται από τη Νομοθεσία της ΕΕ και αφορά τόσο τον 1ο Πυλώνα (άμεσες ενισχύσεις) όσο και το 2ο Πυλώνα (Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης). Η αναθεώρηση έγκειται στην τροποποίηση του υφιστάμενου Κανονιστικού πλαισίου και κατ επέκταση στην προσαρμογή του Εθνικού Θεσμικού Πλαισίου, χωρίς ωστόσο να αποκλείονται αλλαγές μόνο του Εθνικού Θεσμικού Πλαισίου. Η σπουδαιότητα του θέματος απαιτεί τη συνεργασία όλων των φορέων του πρωτογενούς τομέα με τις αρμόδιες υπηρεσίες προκειμένου να παρουσιαστεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Μάλιστα θα ήταν ιδανικό να υπήρχε διαθέσιμη μια πρώτη πλήρης αξιολόγηση εφαρμογής της ΚΑΠ στη βάση του πρώτου έτους (2015) από τις αρμόδιες υπηρεσίες σε σχέση πάντα με τους στρατηγικούς στόχους που τέθηκαν και λαμβάνοντας υπόψη τόσο τα προβλήματα και τις (τυχόν) αδικίες που παρατηρήθηκαν όσο και τις αναμενόμενες αλλαγές, όπως για παράδειγμα την τροποποίηση του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2014 2020 και την αύξηση των πόρων για την αγροτική ανάπτυξη από το 2017. Η διαφαινόμενη έλλειψη αυτής της αξιολόγησης καθιστά δύσκολο το έργο κάθε φορέα και, πλέον, στο ελάχιστο χρονικό διάστημα που απομένει, η ΠΟΣΓ ανέλαβε μια πρωτοβουλία να διαμορφώσει μια πρόταση κυρίως με εκτιμήσεις και αναφορές που έχουν δει το φως της δημοσιότητας και από την εμπειρία των μελών της Ομάδας Εργασίας που για το σκοπό αυτό συνέστησε. Στα πλαίσιο αυτό πραγματοποιήθηκε μια ανοιχτή πρόσκληση σε όλους όσους ασχολούνται με τον αγροτικό τομέα να συνδράμουν με την εμπειρία και τη γνώση τους στην ανάδειξη των σημαντικότερων προβλημάτων που αναδείχθηκαν από το πρώτο έτος εφαρμογής της ΚΑΠ. Στο κείμενο που ακολουθεί πραγματοποιείται συνοπτικά και περιεκτικά μια πρώτη αξιολόγηση της εφαρμογής της ΚΑΠ με σκοπό τον έγκαιρο εντοπισμό των αδυναμιών και τη διατύπωση προτάσεων για βελτίωση ώστε να επιτευχθούν οι στρατηγικοί στόχοι της χώρας. Η προσέγγιση που ακολουθείται είναι καθαρά τεχνοκρατική επιστημονική βασιζόμενη στα διαθέσιμα στοιχεία της Ομάδας Εργασίας. ( 5 )

Βασικά Χαρακτηριστικά του αγροτικού τομέα της χώρας Από καθαρά τεχνικοοικονομική άποψη, τα προβλήματα του αγροτικού τομέα της χώρας μας θα μπορούσαν να συνοψιστούν στη μόνιμη επανάληψη των διαρθρωτικών αδυναμιών του: τον μικρό και κατακερματισμένο αγροτικό κλήρο, το σχετικά χαμηλό ποσοστό των αρδευόμενων εκτάσεων, τη γήρανση του αγροτικού πληθυσμού, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των αρχηγών των γεωργικών εκμεταλλεύσεων με το επίσης χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσής τους, το αυξημένο κόστος κατοχής γεωργικής γης, η χαμηλή παραγωγικότητα, τις ελλείψεις στη γεωργική έρευνα και τεχνολογία, την έλλειψη κτηματολογίου και δασολογίου, το επενδυτικό έλλειμμα, την αδυναμία σύνδεσης παραγωγής-τυποποίησης-εμπορίας των αγροτικών προϊόντων και την πλήρη αδυναμία μεγάλης μερίδας των Γεωργικών Συνεταιρισμών να ανταπεξέλθουν στο ρόλο τους. Παρόλα αυτά, η Ελλάδα διαθέτει έναν σημαντικό για την οικονομία της αγροτικό τομέα. Η σπουδαιότητα του αγροτικού τομέα δεν αντικατοπτρίζεται πλήρως στους αριθμούς, οι οποίοι βεβαίως μαρτυρούν την πραγματικότητα αλλά μπορούν παράλληλα να αποκαλύψουν και να αναδείξουν την πολυλειτουργικότητα και τη δυναμική του. Τα βασικά χαρακτηριστικά του αγροτικού τομέα της χώρας μας, με βάση τα στοιχεία της Ε.Ε. για το έτος 2014, μπορούν να συνοψιστούν στα εξής: Από τη συνολικά χρησιμοποιούμενη έκταση στη γεωργία: o το 78% απαντάται σε περιοχές που αντιμετωπίζουν φυσικούς περιορισμούς, o το 53,9% απαντάται σε ορεινές περιοχές, o το 3,8% της έκτασης είναι ενταγμένο στη βιολογική γεωργία, o το 19,8% της έκτασης αρδεύεται, στην οποία καταναλώνεται το 86% της χρήσης του νερού Η συμβολή της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής στην οικονομία ανέρχεται στο 3,8% του ΑΕΠ της χώρας μας έναντι 1,6% που είναι το αντίστοιχο για την ΕΕ των 28 Κρατών Μελών (ΕΕ-28). Τα αγροτικά προϊόντα αντιπροσωπεύουν το 9,6% του συνόλου των εισαγωγών και το 8% του συνόλου των εξαγωγών της χώρας. Η αξία των γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων (σε τιμές παραγωγού) ανέρχεται σε 9,66 δις περίπου, εκ των οποίων το 73,3% προέρχεται από τη φυτική και το υπόλοιπο 26,7% από τη ζωική παραγωγή. Οι εξαγωγές αγροτικών κτηνοτροφικών προϊόντων ανέρχονται σε 4,667 δις και οι εισαγωγές σε 6,01 δις, διαμορφώνοντας αρνητικό ισοζύγιο κατά 1,34 δις. Βασικό χαρακτηριστικό του ισοζυγίου αγροτικών προϊόντων είναι ότι εξάγουμε περισσότερα φρούτα & λαχανικά και λίπη & έλαια απ ότι εισάγουμε αλλά υστερούμε σημαντικά στην παραγωγή κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων. Υπάρχουν 709.500 εκμεταλλεύσεις εκ των οποίων το 76,7% είναι μικρότερες σε μέγεθος των 50 στρεμμάτων (5 ha) έναντι 66,3% στην ΕΕ-28. Στον πρωτογενή τομέα απασχολείται το 13,6% του ενεργού πληθυσμού της χώρας, όταν το αντίστοιχο ποσοστό στην ΕΕ-28 είναι μόλις 4,7%. Το στοιχείο αυτό δείχνει την υψηλή βαρύτητα του πρωτογενούς τομέα στην ελληνική οικονομία. ( 6 )

Μόλις το 5,2% των κατόχων των γεωργικών εκμεταλλεύσεων είναι μικρότεροι από την ηλικία των 35 ετών και το 31,3% είναι ηλικίας άνω των 65 ετών. Συνεπώς, η συντριπτική πλειοψηφία (63,5%) των παραγωγών είναι ηλικίας μεταξύ 36 και 64 ετών. Σε ότι αφορά τις κοινοτικές ενισχύσεις: o το 81,6% των παραγωγών λαμβάνει άμεσες ενισχύσεις ποσού έως 5.000, το οποίο αντιπροσωπεύει μόλις το 21,3% των άμεσων ενισχύσεων, o το 12% των παραγωγών λαμβάνει άμεσες ενισχύσεις από 5000 έως 10000, το οποίο αντιπροσωπεύει το 26,4% των άμεσων ενισχύσεων, και o το υπόλοιπο 6,4% των παραγωγών λαμβάνει άμεσες ενισχύσεις άνω των 10.000, το οποίο αντιπροσωπεύει το 52,3% των άμεσων ενισχύσεων. Υπάρχει υψηλή εξάρτηση της βιωσιμότητας των γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων από τις κοινοτικές ενισχύσεις καθώς οι άμεσες ενισχύσεις, ύψους περίπου 2 δις ευρώ, που εισρέουν κάθε χρόνο στην Ελλάδα αντιπροσωπεύουν κατά μέσο όρο το 44% 1 περίπου του γεωργικού εισοδήματος. Τέλος, σύμφωνα με μελέτη της Τράπεζας Πειραιώς 2, αναμένονται μεσοπρόθεσμα θετικοί ρυθμοί μεταβολής (κατά μέσο όρο 9%) για το αγροτικό εισόδημα στην Ελλάδα, λαμβάνοντας υπόψη τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την περίοδο 2015-2024. Παρόλα αυτά, η διαμόρφωση του κόστους παραγωγής αποτελεί κρίσιμη παράμετρος της μεταβολής του αγροτικού εισοδήματος. Επιπλέον, η μελέτη τονίζει ότι μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις σε ότι αφορά την ανάπτυξη και τις προοπτικές του αγροδιατροφικού τομέα στη χώρα μας είναι η σταδιακή αναπροσαρμογή του παραγωγικού μοντέλου σε παραγωγή και διάθεση προϊόντων υψηλής ποιότητας, λαμβάνοντας υπόψη ότι η συγκεκριμένη αγορά αναμένεται να διευρυνθεί περαιτέρω, με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. 1 Το ποσοστό κυμαίνεται από 20% στην Ήπειρο έως και άνω του 50% στη Θεσσαλία, τη Κεντρική Μακεδονία και την Ανατολική Μακεδονία & Θράκη. 2 Λεκκός & Λεβεντάκης, 2015. Η συμβολή και οι προοπτικές του αγροτροφικού τομέα στην Ελλάδα. Τράπεζα Πειραιώς. (http://www.piraeusbankgroup.com/el/oikonomiki-analisi-ependitiki-stratigiki/oikonomiki-analisi-ellinikis-oikonomiaskladikes-meletes/analysis-category/2015/greek-agrifood-sector) ( 7 )

Αξιολόγηση Εφαρμογής ΚΑΠ 2015 2020 Εισαγωγή Βασικές Εθνικές Επιλογές Επιλέχθηκε το μοντέλο της σταδιακής σύγκλισης δικαιωμάτων βασικής ενίσχυσης διαρθρωμένο σε τρεις περιφέρειες (αροτραίες καλλιέργειες, δενδρώδεις καλλιέργειες και βοσκότοποι) σύμφωνα με το άρθρο 23 του Καν. (ΕΕ) 1307/2013. Στα δικαιώματα βασικής ενίσχυσης εφαρμόζονται οι κανόνες του 90% και του 30%. Με βάση το μοντέλο που επιλέχθηκε, η κατανομή του προϋπολογισμού του εθνικού φακέλου πραγματοποιήθηκε ως εξής: το 60,6% κατευθύνθηκε στη βασική ενίσχυση, το 2% στην ενίσχυση νεοεισερχόμενων αγροτών, το 7,4% στις συνδεδεμένες ενισχύσεις και [ΠΕΡΙΟΧΗΚΕΛΙΟ Υ] [ΠΕΡΙΟΧΗΚΕΛΙΟ Υ] [ΠΕΡΙΟΧΗΚΕΛΙΟ [ΠΕΡΙΟΧΗΚΕΛΙΟ Υ] Υ] Βασική Ενίσχυση Συνδεδεμένες Ενισχύσεις Νεοεισερχόμενοι Αγρότες Πράσινη Ενίσχυση το υπόλοιπο 30% στην πράσινη ενίσχυση. Καθιερώθηκε ενίσχυση μικροκαλλιεργητών για παραγωγούς που λαμβάνουν άμεσες ενισχύσεις κάτω των 1250. Θεσπίστηκε προαιρετική συνδεδεμένη στήριξη σε 15 τομείς / προϊόντα. Σε ότι αφορά την ευελιξία μεταξύ των Πυλώνων, ποσοστό 5% του εθνικού φακέλου 3 των άμεσων ενισχύσεων μεταφέρεται από τον 1 ο Πυλώνα στον 2 ο (Αγροτική Ανάπτυξη). Σημειώνεται ότι 11 Κράτη Μέλη, συμπεριλαμβανομένου της χώρας μας, μεταφέρουν ποσά από τον 1 ο στον 2 ο Πυλώνα και 5 Κράτη Μέλη μεταφέρουν ποσά από τον 2 ο στον 1 ο Πυλώνα. 3 Σύμφωνα με το Παράρτημα ΙΙ του Κανονισμού (ΕΚ) 1307/2013 όπως τροποποιήθηκε από τον Κατ Εξουσιοδότηση Κανονισμό (ΕΕ) 1378/2014. ( 8 )

Ενεργός Αγρότης Επιλεξιμότητα εκτάσεων Σύμφωνα με τον ορισμό του ενεργού αγρότη από τον Κανονισμό, παρέχεται συγκεκριμένη «λίστα» όσων δεν πληρούν το κριτήριο του ενεργού αγρότη (κριτήριο αποκλεισμού) και παράλληλα παρέχεται η δυνατότητα στα κράτη μέλη να ορίσουν: την ελάχιστη δραστηριότητα, να προσθέσουν άλλες ανάλογες μη γεωργικές επιχειρήσεις ή δραστηριότητες ή ακόμα και να διευρύνουν τον κατάλογο των φυσικών ή νομικών προσώπων που αποκλείονται από το καθεστώς των άμεσων ενισχύσεων και τέλος να ορίσουν το ποσό των άμεσων ενισχύσεων, πάνω από το οποίο θα ελέγχεται αν ο δικαιούχος πληροί την προϋπόθεση του ενεργού γεωργού. Στο Άρθρο 3 της ΥΑ 104/7056/2015 (ΦΕΚ 147, τ. Β) ενσωματώνεται ο ορισμός του ενεργού αγρότη στην ελληνική νομοθεσία. Τα βασικά σημεία του ορισμού είναι τα εξής: 1. Άμεσες ενισχύσεις χορηγούνται μόνο σε ενεργούς γεωργούς. 2. Δεν θεωρούνται ενεργοί γεωργοί όσοι δηλώνουν γεωργικές εκτάσεις αποτελούμενες σε ποσοστό άνω του 50% από εκτάσεις διατηρούμενες εκ φύσεως σε κατάσταση κατάλληλη για βόσκηση ή καλλιέργεια, χωρίς να ασκούν την ελάχιστη γεωργική δραστηριότητα επ' αυτής, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 2, παράγραφος 5. 3. Εξαιρουμένων των γεωργών της παραγράφου 2, γεωργοί, οι οποίοι έλαβαν για το προηγούμενο οικονομικό έτος άμεσες ενισχύσεις έως και 5.000 θεωρούνται ενεργοί γεωργοί.. 4. Γεωργοί, οι οποίοι έλαβαν για το προηγούμενο οικονομικό έτος άμεσες ενισχύσεις άνω των 5.000 θεωρούνται ενεργοί γεωργοί, εφόσον αποδεικνύουν ότι το ετήσιο ποσό των άμεσων ενισχύσεων είναι τουλάχιστον το 10% των συνολικών εσόδων, που αποκτήθηκαν από μη γεωργικές δραστηριότητες κατά το πλέον πρόσφατο οικονομικό έτος, για το οποίο υπάρχουν στοιχεία. Σύμφωνα με την παρ. 5 Άρθ. 2 ΥΑ 104/7056/2015, η ελάχιστη δραστηριότητα ορίστηκε ως εξής: 5. Ως «ελάχιστη δραστηριότητα» νοείται: (α) για τις αρόσιμες εκτάσεις, ένα όργωμα ανά έτος, (β) για τις δενδρώδεις εκτάσεις καθαρισμός υποορόφου ανά δύο έτη και (γ) για τους βοσκοτόπους, η διατήρηση ζωϊκού κεφαλαίου 0,7 ΜΜΖ/εκτάριο. Με το άρθρο 1 της ΥΑ 1584/66059/2015 (ΦΕΚ 1337, τ/ Β) ορίστηκαν οι εκτάσεις που είναι κατάλληλες για βόσκηση ή καλλιέργεια, ανάλογα με το αν είναι σε παραγωγή ή σε καλή γεωργική κατάσταση, ως εξής: «6. Για να είναι επιλέξιμες, οι εκτάσεις πρέπει να ανταποκρίνονται στον ορισμό του επιλέξιμου εκταρίου καθ όλο το ημερολογιακό έτος, εκτός από περίπτωση ανωτέρας βίας ή εξαιρετικών περιστάσεων. Η επιλεξιμότητα των εκτάσεων ελέγχεται στο πλαίσιο των επιτόπιων ελέγχων του δείγματος ως εξής: Α. Για τις αρόσιμες εκτάσεις σε παραγωγή σύμφωνα με την παρ. 4.α του άρθρου 2, ελέγχεται η ύπαρξη καλλιέργειας, ή η συγκομιδή προϊόντων, ή η ύπαρξη υπολειμμάτων καλλιέργειας. Β. Για τους βοσκότοπους σε παραγωγή σύμφωνα με την παρ. 4.α του άρθρου 2, η διατήρηση ζωικού κεφαλαίου τουλάχιστον 0,7 ΜΜΖ/εκτάριο. Γ. Για τους δενδρώνες σε παραγωγή σύμφωνα με την παρ. 4.α του άρθρου 2, η συγκομιδή ή το κλάδεμα καρποφορίας, ή ο καθαρισμός του υποορόφου του δενδρώνα ετησίως. ( 9 )

Δ. Για τις αρόσιμες εκτάσεις σε καλή γεωργική κατάσταση σύμφωνα με την παρ. 4.β του άρθρου 2, η εφαρμογή μίας άροσης ανά έτος. Ε. Για τους βοσκότοπους σε καλή γεωργική κατάσταση σύμφωνα με την παρ. 4.β του άρθρου 2, η κοπή και απομάκρυνση της βλάστησης ώστε η ποώδης βλάστηση να μην υπερβαίνει το ύψος των εβδομήντα εκατοστών. ΣΤ. Για τους δενδρώνες σε καλή γεωργική κατάσταση σύμφωνα με την παρ. 4.β του άρθρου 2, ο καθαρισμός του υποορόφου του δενδρώνα ανά 2 έτη ή η εφαρμογή κλαδέματος κλαδοκάθαρου το αργότερο ανά δύο έτη». Βασικές αδυναμίες της επιλεξιμότητας των εκτάσεων είναι οι εξής: Παρέχεται η δυνατότητα να ενεργοποιούνται δικαιώματα βοσκοτόπων σε καλή γεωργική κατάσταση χωρίς την κατοχή ζώων και με την υποχρέωση διατήρησης της ποώδους βλάστησης ώστε να μην υπερβαίνει το ύψος των 70 cm. Παρέχεται η δυνατότητα να ενεργοποιούνται δικαιώματα στις αρόσιμες εκτάσεις που είναι σε καλή γεωργική κατάσταση με την υποχρέωση ενός και μόνο οργώματος το έτος. Πρόταση της Ομάδας Εργασίας είναι η επιλεξιμότητα των εκτάσεων να τροποποιηθεί ως εξής: Δ. Για τις αρόσιμες εκτάσεις σε καλή γεωργική κατάσταση να προστεθεί η υποχρέωση διατήρησης του ύψους της αυτοφυούς βλάστησης έως το όριο του ενός μέτρου και πενήντα εκατοστών (150 cm). Ε. Για τους βοσκότοπους σε καλή γεωργική κατάσταση η διατήρηση του ποσοστού επιλεξιμότητας του βοσκοτόπου εντός της κατάταξης στο pro rata σύστημα του Συστήματος Αναγνώρισης Αγροτεμαχίων. Επίσης θα μπορούσε να προβλεφθεί η παράλληλη υποχρεωτική εγγραφή των εργασιών στο ημερολόγιο αγρού του γεωργού (προσθήκη στο άρθρο 3 της ΥΑ ΥΑ 104/7056/2015). Σκόπιμο είναι να προσδιοριστούν επακριβώς οι ορισμοί: κλάδεμα καρποφορίας, καθαρισμός του υποορόφου. κλαδέμα κλαδοκάθαρο Περιφέρειες Βασικής Ενίσχυσης (Υφιστάμενη Περιφερειοποίηση) Σύμφωνα με ενημερωτικό σημείωμα του ΟΠΕΚΕΠΕ 4 για το 2015 το συνολικό ποσό της Βασικής και της Πράσινης Ενίσχυσης ανέρχεται σε ποσά ύψους 1.205.698.000 και 576.589.900 αντίστοιχα (όταν για το 2014 η Ενιαία Ενίσχυση ανερχόταν σε ποσό 2.027.187.000 ). 4 Ενημερωτικό Σημείωμα σχετικά με την Ατομική Πράξη Προσδιορισμού των Προσωρινών Δικαιωμάτων Βασικής Ενίσχυσης ( 10 )

Στο άρθρο 7 της ΥΑ 104/7056/2014 (ΦΕΚ 147, τεύχος Β) επιμερίζεται το ποσοστό της βασικής ενίσχυσης στις τρεις περιφέρειες της χώρας ως εξής: o Βοσκότοποι 25%, o Αρόσιμες εκτάσεις 47% o Δενδρώδεις εκτάσεις 28% Ο προσδιορισμός της τελικής Μοναδιαίας Αξίας των Δικαιωμάτων (ΜΑΔ) της Βασικής Ενίσχυσης ανά Περιφέρεια έχει ως εξής: o ΜΑΔ Βοσκοτόπων 246,89 /ha, o ΜΑΔ Αρόσιμες 300,15 /ha o ΜΑΔ Μονίμων Καλλιεργειών 370,04 /ha. Με βάση τις τιμές των ΜΑΔ και το ποσό που κατανεμήθηκε σε κάθε Περιφέρεια Βασικής Ενίσχυσης, εκτιμάται ότι η επιλέξιμη έκταση που έχει δηλωθεί ανά Περιφέρεια έχει ως εξής (βλέπε Πίνακα 1): o Βοσκότοποι 1,22 εκ. ha, o Αρόσιμες εκτάσεις 1,89 εκ. ha o Μόνιμες Καλλιέργειες 0,91 εκ. ha Σύμφωνα με την αρχική πρόβλεψη του ΥΠΑΑΤ παρατηρείται ότι (βλέπε Πίνακα 1): Υπάρχει απόκλιση σε όλες τις Περιφέρειες της Βασικής Ενίσχυσης η οποία προέρχεται από την μικρότερη δήλωση επιλέξιμων εκτάσεων σε σχέση με την πρόβλεψη. Η απόκλιση κυμαίνεται 5,6% στις αροτραίες καλλιέργειες, 5,9% στις δενδρώδεις καλλιέργειες και ανεβαίνει στο 31,4% στους βοσκοτόπους. Αποτέλεσμα της απόκλισης στις επιλέξιμες εκτάσεις ήταν η αύξηση στην Μοναδιαία Αξία των Δικαιωμάτων της Βασικής Ενίσχυσης σε όλες της Περιφέρειες. Η αύξηση της αξίας των δικαιωμάτων της Βασικής Ενίσχυσης, σε σχέση πάντα με την πρόβλεψη, κυμάνθηκε σε επίπεδα από +13% περίπου στις αροτραίες και δενδρώδεις καλλιέργειες έως + 54% στην περίπτωση των βοσκοτόπων. Η πολύ υψηλή απόκλιση κατά 560.000 ha στην επιλέξιμη έκταση των βοσκοτόπων οφείλεται στην αλλαγή του τρόπου προσδιορισμού της επιλεξιμότητας σε επίπεδο Ilot στο Σύστημα Αναγνώρισης Αγροτεμαχίων (ΣΑΑ - LPIS) και στη μέχρι σήμερα αδυναμία ενσωμάτωσης των εκτάσεων της κατηγορίας των «παραδοσιακών τοπικών πρακτικών» στο ΣΑΑ. Επίσης, οι υψηλότερες τιμές των ΜΑΔ οδήγησαν σε ηπιότερες συγκλίσεις των ατομικών ΜΑΔ (ΑΜΑΔ) υπό την έννοια ότι «όσοι ήταν να χάσουν αξία έχασαν λιγότερα». Χαρακτηριστικό παράδειγμα πιο ήπιας σύγκλισης είναι στην περίπτωση των βοσκοτόπων όπου όμως η μικρότερη έκταση δημιουργεί επιπλέον προβλήματα που πραγματεύονται σε σχετική ενότητα παρακάτω. ( 11 )

Πίνακας 1. Εκτίμηση υπολογισμού της δηλωθείσας επιλέξιμης έκτασης κατά Περιφέρεια στο καθεστώς της Βασικής Ενίσχυσης το 2015. Περιφέρεια ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ Ποσό Βασικής Ενίσχυσης Ποσοστό (%) Έκταση ΜΑΔ Βασικής Ενίσχυσης Εκτίμηση Δηλωθείσας Έκτασης ΜΑΔ Βασικής Ενίσχυσης Απόκλιση στην έκταση Απόκλιση στην τιμή της ΜΑΔ ( ) (ha) ( ) (ha) ( /ha) (ha) (%) ( ) (%) Βοσκότοποι 301.424.500 25% 1.780.000 150-170 1.220.886 246,89-559.114-31,4% 86,89 54,3% Αρόσιμες εκτάσεις 566.678.060 47% 2.000.000 250-280 1.887.983 300,15-112.017-5,6% 35,15 13,3% Μόνιμες Καλλιέργειες 337.595.440 28% 970.000 310-340 912.321 370,04-57.679-5,9% 45,04 13,9% ΣΥΝΟΛΑ 1.205.698.000 100% 4.750.000 4.021.190 ( 12 )

Μεταβίβαση Δικαιωμάτων Ενίσχυσης Ένα σοβαρό θέμα που προέκυψε κατά το έτος 2015 ήταν η περίπτωση της ενοικίασης δικαιωμάτων. Υπάρχει έντονη η αίσθηση ότι την προηγούμενη περίοδο, και ειδικότερα το έτος 2014, δεν υπήρξε σαφής και έγκαιρη ενημέρωση των παραγωγών προκειμένου να αποφευχθούν απώλειες δικαιωμάτων. Σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 26 του Καν. (ΕΕ) 1307/2013 «..ένας γεωργός θεωρείται ότι κατέχει δικαιώματα ενίσχυσης κατά την ημερομηνία υποβολής της αίτησής του για το 2014 εφόσον έως την ημερομηνία αυτή του έχουν χορηγηθεί ή μεταβιβαστεί οριστικώς δικαιώματα ενίσχυσης». Με βάση το ανωτέρω, ήταν επιβεβλημένο το έτος 2014 να ενημερωθούν όλοι οι ιδιοκτήτες δικαιωμάτων που είχαν «ενεργές» μέχρι τότε ενοικιάσεις δικαιωμάτων, δηλαδή είχαν προβεί σε ενοικίαση δικαιωμάτων ενίσχυσης πριν το 2013 και η μίσθωση ήταν πολυετής, ίσως μάλιστα να επεκτείνονταν και στη νέα περίοδο, να σπεύσουν να διακόψουν τις μισθώσεις και να επιστραφούν τα δικαιώματα στον ιδιοκτήτη τους πριν τις 15 Μαΐου 2014 ώστε να μην τα απωλέσουν. o Για παράδειγμα, η Ιρλανδία στη σελίδα 22 του σχετικού οδηγού 5 που έγκαιρα εξέδωσε, αναφέρει ότι «..The value of such leased entitlements will be lost to both lessor and lessee unless the entitlements in question are transferred permanently by sale or gift before 15 May 2014». Απαιτείται νομοθετική πρωτοβουλία με παρέμβαση σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής ώστε να καταβληθεί προσπάθεια επανάκτησης των δικαιωμάτων αυτών. Σημειώνεται ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα που επιβάλλει τη δημιουργία συμμαχιών με άλλες χώρες που αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα. 5 https://www.agriculture.gov.ie/capdirectpaymentsinformationcentre/cap 2015 An Introduction to Direct Payments ( 13 )

Πράσινη Ενίσχυση Χορηγείται σε όλους τους δικαιούχους γεωργούς βασικής ενίσχυσης (με την ενεργοποίηση των δικαιωμάτων τους) προκειμένου να τηρούν σε όλα τα επιλέξιμα αγροτεμάχιά τους τις γεωργικές πρακτικές που είναι επωφελείς για το κλίμα και το περιβάλλον, οι οποίες είναι οι εξής: o Διαφοροποίηση καλλιεργειών o Ύπαρξη περιοχής οικολογικής εστίασης στη γεωργική έκταση o Διατήρηση των υφιστάμενων μόνιμων βοσκοτόπων Για τους γεωργούς που είναι ενταγμένοι στο πρόγραμμα της βιολογικής γεωργίας, τα αγροτεμάχια που χρησιμοποιούνται για βιολογική παραγωγή εξαιρούνται από την υποχρέωση τήρησης των υποχρεώσεων των ανωτέρω πρακτικών. Στο Άρθρο 29 της υπ αριθ. 104/7056/2015 ΥΑ (ΦΕΚ 147, τεύχος Β) ορίζεται η υποχρέωση ύπαρξης περιοχής οικολογικής εστίασης όταν η αρόσιμη γη μιας εκμετάλλευσης καλύπτει περισσότερα από 150 στρέμματα (15 εκτάρια). Στις εκτάσεις με καλλιέργεια που έχει ικανότητες δέσμευσης του αζώτου (ψυχανθή), με συντελεστή στάθμισης 0,7, περιλαμβάνονται τα εξής γένη και είδη φυτών: i. Medicago sativa (Μηδική) ii. Phaseolus spp. (Φασόλια) iii. Vigna spp. (Μαυρομάτικα κ.α.) iv. Lotus corniculatus (Λωτός) v. Cicer spp. (Ρεβύθια) vii. Vicia faba (Βρώσιμα κουκιά) viii. Lens culinaris (Φακές) ix. Lupinus spp. (Λούπινα) x. Pisum spp. (Μπιζέλια) xi. Vicia spp. (Βίκος κ.α.) vi. Trifolium spp. (Τριφύλλια) Πρόταση της Ομάδας Εργασίας είναι να εξεταστεί η δυνατότητα προσθήκης της σόγιας (Glycine max) και η αραχίδα (Arachis hypogoaea L) στις υφιστάμενες καλλιέργειες που έχει ικανότητες δέσμευσης του αζώτου (ψυχανθή), με συντελεστή στάθμισης 0,7 και μπορούν να ικανοποιήσουν την απαίτηση ύπαρξης περιοχής οικολογικής εστίασης. Σημειώνεται ότι τη σόγια την έχουν εντάξει στις περιοχές οικολογικής εστίασης έξι χώρες (Γαλλία, Δανία, Ιταλία, Πολωνία, Ρουμανία, Ουαλία & Αγγλία από το Ηνωμένο Βασίλειο), ενώ την αραχίδα δύο χώρες (Γαλλία & Ιταλία). Η πράσινη ενίσχυση αντιπροσωπεύει περίπου το 48% της βασικής ενίσχυσης και η μη τήρηση των υποχρεώσεων εκ μέρους του παραγωγού, συνεπάγεται τη μη λήψη της ενίσχυσης και την επέκταση της ποινής και στη βασική ενίσχυση. Ειδική αναφορά απαιτείται να προβλέπεται στην περίπτωση των ακραίων καιρικών συνθηκών καθώς μέχρι σήμερα στην περίπτωση των καλλιεργειών και στην κατηγορία «Ανωτέρα Βία & Έκτακτες Περιστάσεις» δύναται να θεωρηθούν «γ) σοβαρή φυσική καταστροφή που προκαλεί σημαντική ζημιά στην εκμετάλλευση». ( 14 )

Πρόταση της Ομάδας Εργασίας είναι να προβλέπονται σαφώς οι ακραίες καιρικές συνθήκες που καθιστούν ανέφικτη την υλοποίηση των δεσμεύσεων. Συνδεδεμένες Ενισχύσεις Στην κατηγορία των συνδεδεμένων ενισχύσεων εντάχθηκαν συνολικά 15 τομείς / προϊόντα τα οποία, ως αριθμός και μόνο, κρίνονται υπερβολικά για το μέγεθος της χώρας. Οι συνδεδεμένες ενισχύσεις αντιπροσωπεύουν το 7,4% των ενισχύσεων του 1ου Πυλώνα. Σε επίπεδο ΕΕ, 11 χώρες χρησιμοποιούν το μέγιστο ποσοστό (13%) για συνδεδεμένες ενισχύσεις και συνολικά 14 χώρες χρησιμοποιούν μεγαλύτερο ποσοστό από τη χώρα μας. Μέχρι σήμερα (21/07/2016) έχει πραγματοποιηθεί η πληρωμή των ενισχύσεων της φυτικής παραγωγής καθώς και η ενίσχυση στους μεταξοσκώληκες από τη ζωική παραγωγή. Επίσης, είναι υπό δημοσίευση η ΥΑ για την ενίσχυση στις θηλάζουσες αγελάδες και των αιγοπροβάτων ορεινών & πεδινών περιοχών. Η πληρωμή των ενισχύσεων της φυτικής παραγωγής παρουσιάζεται στον Πίνακα 1 και εμφανίζει την εξής εικόνα: Από το σύνολο των 53,1 εκ. ευρώ που προϋπολογίστηκαν για τις ενισχύσεις φαίνεται ότι έχουν καταβληθεί 36,5 εκ. ευρώ αφήνοντας αδιάθετο ποσό ενισχύσεων ύψους 16,6 εκ. ευρώ, δηλαδή το 1/3 του συνολικού ποσού ενισχύσεων. Μόλις 5 από τις θεσμοθετημένες ενισχύσεις απορροφούν το σύνολο του ποσού που είχε προϋπολογιστεί. Μάλιστα σε δύο από αυτές (βιομηχανική τομάτα & σποροπαραγωγή) η ενίσχυση που καταβλήθηκε ήταν υπερδιπλάσια της τιμής αναφοράς που είχε προβλεφθεί. Παρατηρήθηκαν σημαντικές αποκλίσεις τόσο στην έκταση αναφοράς όσο και στην τιμή αναφοράς σχεδόν σε όλες τις ενισχύσεις. Μια ενδεικτική εικόνα είναι η εξής: Σημαντικές αποκλίσεις από την έκταση αναφοράς Σκληρό σιτάρι ( -52.500 ha) Πορτοκάλια χυμοποίησης (- 24.800 ha) Ψυχανθή για ζωοτροφές (- 16.500 ha) Σακχαρότευτλα ( - 8.700 ha) Σημαντικές αποκλίσεις από την τιμή αναφοράς Σποροπαραγωγή (+ 406,00 /ha) Βιομηχανική τομάτα (+ 284, 42 /ha) Σακχαρότευτλα (+ 280,00 /ha) Ρύζι (+ 60,66 /ha) Μεγαλύτερο αδιάθετο ποσό Πορτοκάλια χυμοποίησης (7,8 εκ ) Ψυχανθή για ζωοτροφές (2,8 εκ. ) Σακχαρότευτλα (2,5 εκ. ) Ροδάκινα χυμοποίησης (2,3 εκ. ) Η πληρωμή των ενισχύσεων της ζωικής παραγωγής παρουσιάζεται στον Πίνακα 2 και εμφανίζει την εξής εικόνα: ( 15 )

Στις θηλάζουσες αγελάδες η τιμή της ενίσχυσης που θα καταβληθεί είναι κατά 34% αυξημένη σε σχέση με την τιμή που προβλέφθηκε. Στα αιγοπρόβατα των ορεινών περιοχών δηλώθηκε μικρότερος κατά 8,2% αριθμός ζώων σε σχέση με την πρόβλεψη, γεγονός που οδηγεί σε αύξηση της τιμής ενίσχυσης στα 7,50 ευρώ ανά επιλέξιμο ζώο, δηλαδή αυξημένη κατά 7% σε σχέση με την τιμή πρόβλεψης. Στην κατηγορία των αιγοπροβάτων των πεδινών περιοχών δηλώθηκε αριθμός ζώων ίσος με την πρόβλεψη και επομένως η τιμή της ενίσχυσης ισούται με την τιμή αναφοράς (πρόβλεψης) στα 5,00 ανά επιλέξιμο ζώο. Βασική αδυναμία της συνδεδεμένης ενίσχυσης των αιγοπροβάτων είναι ο καθορισμός της αναλογίας των 120 kg γάλακτος ανά επιλέξιμο ζώο, τιμή η οποία είναι αρκετά μεγαλύτερη από την επίσημη γαλακτοπαραγωγή αρκετών από τις αυτόχθονες φυλές αιγοπροβάτων και παράλληλα αρκετά χαμηλότερη από την επίσημη γαλακτοπαραγωγή βελτιωμένων ή ξενικών φυλών αιγοπροβάτων. Η συνδεδεμένη των ειδικών δικαιωμάτων απορρόφησε ελάχιστα χρήματα καθώς δηλώθηκε περίπου το 1/10 των ζώων της πρόβλεψης. Αυτό είναι πιθανό να οφείλεται σε τρεις λόγους: (i) Το ύψος της ενίσχυσης δεν αποτέλεσε ισχυρό κίνητρο για τους παραγωγούς. (ii) Υπήρξε υψηλή τιμή του δικαιώματος της βασικής ενίσχυσης στους βοσκοτόπους, επομένως και ηπιότερη σύγκλιση. (iii) Η δυνατότητα να λάβουν κοινόχρηστο βοσκότοπο μέσω της «τεχνικής λύσης». ( 16 )

Πίνακας 2. Οι πληρωμές των συνδεδεμένων ενισχύσεων στη Φυτική Παραγωγή. ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΦΑΚΕΛΟΥ ΠΛΗΡΩΜΗ (ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ Τομέας Ποσό 2015 ( ) Έκταση Αναφοράς (ha) Ενίσχυση αναφοράς ( /ha) Επιλέξιμη έκταση 2015 (ha) Πληρωμή 2015 ( /ha) Συνολικό ποσό που καταβλήθηκε ( ) Διαφορά στην τιμή ενίσχυσης που καταβλήθηκε ( ) Απόκλιση (%) σε σχέση με την τιμή αναφοράς Ποσό που δεν απορροφάται (ΑΔΙΑΘΕΤΟ) Ρύζι 8.000.000 30.410 267,00 24.416 327,66 8.000.000 60,66 22,7% 0 Σκληρός Σίτος 9.000.000 250.000 36,00 197.476 45,57 8.998.968 9,57 26,6% 1.032 Βιομηχανική Τομάτα 2.600.000 9.080 274,00 4.656 558,42 2.599.981 284,42 103,8% 19 Πορτοκάλια χυμοποίησης 9.000.000 28.500 316,00 3.694 316,00 1.167.408 0,00 0,0% 7.832.592 Όσπρια Βρώσιμα 5.000.000 16.500 303,00 20.482 244,12 5.000.000-58,88-19,4% 0 Ψυχανθή για ζωοτροφές 7.000.000 40.000 175,00 23.487 175,00 4.110.209 0,00 0,0% 2.889.791 Σποροπαραγωγή 3.000.000 10.200 294,00 4.285 700,00 2.999.500 406,00 138,1% 500 Σπαράγγια 1.500.000 3.900 385,00 1.463 385,00 563.305 0,00 0,0% 936.695 Ζαχαρότευτλα 5.000.000 13.367 250,00 4.604 530,00 2.440.374 280,00 112,0% 2.559.626 Ροδάκινα χυμοποίησης 3.000.000 15.000 200,00 3.694 169,00 624.342-31,00-15,5% 2.375.658 ΣΥΝΟΛΑ 53.100.000 411.042 288.257 36.504.088 16.595.912 ( 17 )

Πίνακας 3. Εκτίμηση πληρωμής συνδεδεμένων ενισχύσεων στη Ζωική Παραγωγή. ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΦΑΚΕΛΟΥ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΠΛΗΡΩΜΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ Τομέας Ποσό 2015 ( ) Αριθμός ζώων αναφοράς Τιμή αναφοράς 2015 ( ) ΔΗΛΩΘΕΙΣΑ ΖΩΑ Εκτίμηση *τιμής πληρωμής Διαφορά στην τιμή ενίσχυσης που καταβλήθηκε ( ) Απόκλιση (%) σε σχέση με την τιμή αναφοράς Συνολικό ποσό που θα καταβληθεί ( ) Ποσό που ΔΕΝ απορροφάται (ΑΔΙΑΘΕΤΟ) ( ) Θηλάζουσες αγελάδες 24.500.000 191.000 128,00 142.608 171,80 43,80 34% 24.500.000 0 Θηλυκά αιγοπρόβατα σε ορεινές / μειονεκτικές περιοχές 21.700.000 3.150.000 7,00 2.893.333 7,50 0,50 7% 21.700.000 0 Θηλυκά αιγοπρόβατα σε πεδινές περιοχές 11.500.000 2.300.000 5,00 2.300.000 5,00 0,00 0% 11.500.000 0 Μεταξοσκώληκες 800.000 3.150 160,00 3.150 254,00 94,00 59% 800.000 0 Γεωργοί ειδικών δικαιωμάτων το 2014 χωρίς επιλέξιμα εκτάρια το 2015 25.500.000 180.000 196,00 17.436 196,00 0,00 0% 3.417.456 22.082.544 * Σημείωση: 1. Για τους μεταξοσκώληκες, τις θηλάζουσες αγελάδες και τα αιγοπρόβατα ορεινών και πεδινών περιοχών έχουν εκδοθεί ή είναι υπό έκδοση οι αντίστοιχες ΥΑ πληρωμής. 2. Η τιμή της ενίσχυσης για τους γεωργούς με ειδικά δικαιώματα αποτελεί εκτίμηση από παλαιότερη δημοσίευση της εφημερίδας Agrenda. ( 18 )

Βοσκότοποι & Παραδοσιακές Τοπικές Πρακτικές Βόσκησης Προβλήματα στην Περιφέρεια των Βοσκοτόπων Η κατανομή των δικαιωμάτων της Βασικής Ενίσχυσης στην Περιφέρεια των βοσκοτόπων πραγματοποιήθηκε με την ΚΥΑ 873/55993/20-5-2015 (ΦΕΚ Β 942). Από τη μέχρι σήμερα εφαρμογή της ανωτέρω ΚΥΑ εκτιμάται ότι έχουν προκύψει ή θα προκύψουν τα εξής προβλήματα: 1. Υπάρχει αντικειμενική δυσκολία μεταβίβασης εκτατικών δικαιωμάτων βοσκοτόπων μεταξύ Χωρικών Ενοτήτων της Χώρας. 2. Η μεταβίβαση δικαιωμάτων (κοινόχρηστου) βοσκοτόπου πραγματοποιείται μόνο με μεταβίβαση και του συνόλου της κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης. 3. Υπάρχει η αίσθηση της αδικίας στην κατανομή της βασικής ενίσχυσης από τις μεγάλες αποκλίσεις σε ό,τι αφορά την πυκνότητα βόσκησης καθώς κτηνοτρόφοι με ίδιο αριθμό ζώων έλαβαν διαφορετική έκταση βοσκοτόπου ανάλογα με τη Χωρική Ενότητα όπου έχει έδρα τη εκμετάλλευσή τους. 4. Εκτιμάται ότι θα υπάρξει σημαντική διαφοροποίηση στο ποσό ενίσχυσης της νέας εξισωτικής αποζημίωσης λόγω της διακύμανσης της πυκνότητας βόσκησης και της κατανομής του βοσκοτόπου. 5. Αναμένεται να υπάρξει αντικειμενική αδυναμία υλοποίησης προγραμμάτων του ΠΑΑ για τους βοσκότοπους λόγω της αναντιστοιχίας δηλούμενου στο ΟΣΔΕ αγροτεμαχίου βοσκοτόπων με το πραγματικό καθώς και της ανεπάρκειας επιλέξιμων εκτάσεων βοσκοτόπων σε ορισμένες περιοχές της χώρας. Παραδοσιακές Τοπικές Πρακτικές Βόσκησης Η χώρα μας στην κατηγορία των παραδοσιακών Τοπικών Πρακτικών έχει προτείνει να ενταχθούν όλες οι κατηγορίες βοσκοτόπων (Γράφημα 1) και ειδικότερα: o ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ: Οι εκτάσεις που ενδιαφέρουν είναι τα υγρά λιβάδια και οι καλαμιώνες. Οι δύο αυτές κατηγορίες σχετίζονται μεταξύ τους και η πλειοψηφία της έκτασής τους βρίσκεται εντός των περιοχών του δικτύου Natura 2000. o ΞΥΛΩΔΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗ: Το ενδιαφέρον εντοπίζεται στους πρινώνες και στα φρύγανα. Χαρακτηριστικό των φρυγάνων είναι ότι απαντώνται στη Δυτική Ελλάδα & στα νησιά, ενώ οι πρινώνες απαντώνται σε ολόκληρη τη χώρα. o ΟΡΕΙΝΑ ΥΠΑΛΠΙΚΑ ΛΙΒΑΔΙΑ: Το ενδιαφέρον εντοπίζεται στις ποώδεις εκτάσεις με αραιή βλάστηση καθώς και στα διάκενα των δασών. ( 19 )

Γράφημα 1. Δόμηση των παραδοσιακών τοπικών πρακτικών όπως προτάθηκε από τη χώρα μας. Το μεγαλύτερο πρόβλημα στην επιλεξιμότητα εμφανίζεται στην περίπτωση της μικτής (ποώδους και θαμνώδους) βλάστησης όπου στο μωσαϊκό που σχηματίζεται στο χώρο είναι δύσκολο να αποδοθεί η ορθή επιλεξιμότητα. Επίσης, λόγω της υποβόσκησης πολλών περιοχών και της ικανότητας της θαμνώδους βλάστησης (κυρίως του πουρναριού) να επεκτείνεται η επιλεξιμότητα τείνει ολοένα και να μειώνεται. Αιτίες μείωσης επιλεξιμότητας βοσκοτόπων Στη μείωση της επιλεξιμότητας φαίνεται ότι έχει συμβάλει: 1. η ενσωμάτωση στο Σύστημα Αναγνώρισης Αγροτεμαχίων του Άρθρου 6 του Κατ Εξουσιοδότηση Κανονισμού (ΕΕ) 639/2014, σύμφωνα με το οποίο «τα αγρωστώδη και λοιπά ποώδη κτηνοτροφικά φυτά θεωρείται ότι εξακολουθούν να επικρατούν εφόσον καλύπτουν άνω του 50 % της επιλέξιμης έκτασης σε επίπεδο αγροτεμαχίου κατά την έννοια του άρθρου 67 παράγραφος 4 στοιχείο α) του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1306/2013». 2. Η επιλογή για ένταξη στην κατηγορία των «καθιερωμένων τοπικών πρακτικών» μόνο των εκτάσεων που προσφέρονται για βοσκή, οι οποίες είναι παραδοσιακού χαρακτήρα και εφαρμόζονται συνήθως στις εν λόγω εκτάσεις αποκλείοντας τις πρακτικές που είναι σημαντικές για τη διατήρηση των οικοτόπων που απαριθμούνται στο παράρτημα Ι της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου και ( 20 )

βιοτόπων και ενδιαιτημάτων που καλύπτονται από την οδηγία 2009/147/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. 3. Η χώρα έχει επιλέξει στην «πράσινη ενίσχυση» να εντάξει έκταση βοσκοτόπων ίση με 489.000 ha [περίπου από τα συνολικά 1,1 εκ. ha (11 εκ. στρέμματα)], η οποία αντιπροσωπεύει τους οικολογικά ευαίσθητους βοσκοτόπους. Οι εκτάσεις αυτές και λογίζεται στην αναλογία γης που αποτελεί μόνιμο βοσκότοπο προς τη συνολική γεωργική έκταση που δηλώνεται κατ έτος από τους γεωργούς στην αίτηση ενίσχυσης. Η μη ορθολογική διαχείριση των βοσκοτόπων, με την καθυστέρηση υλοποίησης των διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης, σε συνδυασμό με τον αποκλεισμό πρακτικών όπως περιγράφονται στο σημείο (2), εκτιμάται ότι θα έχει δυσμενή επίδραση στη διατήρηση του μόνιμου βοσκότοπου ειδικά εντός των περιοχών Natura. 4. Η μέχρι σήμερα αδυναμία να ενσωματωθούν οι εκτάσεις της κατηγορίας των παραδοσιακών τοπικών πρακτικών στο Σύστημα Αναγνώρισης Αγροτεμαχίων. Πρόταση Είναι επιτακτική ανάγκη ο άμεσος εντοπισμός και η σήμανση με γεωχωρικά κριτήρια, ικανά για οριζόντια εφαρμογή σε ολόκληρη τη χώρα, των περιοχών όπου εφαρμόζονται οι τοπικές πρακτικές βόσκησης. Οι περιοχές αυτές θα σημανθούν με την ένδειξη PG-ELP: Permanent Grassland under Established Local Practices. Ένταξη στην πράσινη ενίσχυση και των πρακτικών που είναι σημαντικές για τη διατήρηση των οικοτόπων που απαριθμούνται στο παράρτημα Ι της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου και βιοτόπων και ενδιαιτημάτων που καλύπτονται από την οδηγία 2009/147/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Προτείνεται η χρήση τριών (3) ομάδων κριτηρίων: (i.) Κριτήριο 1 ο : Ομοιόμορφη βλάστηση (ii.) Κριτήριο 2 ο : Ύπαρξη κτηνοτροφικής δραστηριότητας (iii.) Κριτήριο 3 ο : Προσβασιμότητα Η ορθή εφαρμογή των κριτηρίων μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της επιλέξιμης έκτασης έως και 250.000 ha (2,5 εκ. στρέμματα). ( 21 )

Συνδεδεμένες Ενισχύσεις Πρόταση Με βάση την εικόνα που παρουσιάζουν οι ενισχύσεις κρίνεται η αναδιάταξη της δομής των ενισχύσεων ώστε να είναι πιο αποτελεσματικές. Προτείνεται να παραμένουν οι υφιστάμενες ενισχύσεις της φυτικής παραγωγής ως έχουν και να πραγματοποιηθεί μικρή αναδιάταξη των ενισχύσεων της ζωικής παραγωγής εξετάζοντας το ενδεχόμενο να συμπεριληφθεί και ο κλάδος της γαλακτοπαραγωγού αγελαδοτροφίας που υφίστανται σημαντικές πιέσεις. Συνοπτικά οι αλλαγές που προτείνονται στις υφιστάμενες ενισχύσεις της φυτικής και ζωικής παραγωγής παρουσιάζονται στους Πίνακες 4 & 5. Η συνολική πρόταση της Ομάδας Εργασίας που περιλαμβάνει και την αναδιάταξη των ενισχύσεων της ζωικής παραγωγής παρουσιάζεται στον Πίνακα 6. Επίσης θα ήταν σκόπιμο να εξεταστεί η δυνατότητα αύξησης κατά τουλάχιστον 2% του συνολικού προϋπολογισμού των συνδεδεμένων ενισχύσεων από τον εθνικό φάκελο ώστε να είναι πιο αποτελεσματικές. Η διατήρηση όλων των ενισχύσεων παρουσιάζει το μειονέκτημα ότι διατηρούνται πολλά καθεστώτα στήριξης δημιουργώντας υψηλό διοικητικό κόστος για τον έλεγχο και πληρωμή τους. Επίσης, εφόσον δεν προστεθούν πόροι υπάρχει ο κίνδυνος είτε η ενίσχυση να είναι πενιχρή, όπως στο σκληρό σιτάρι, είτε να κινδυνεύει να μην είναι απορροφήσιμη από το υψηλό κόστος παραγωγής και τη χαμηλή αξία του προϊόντος, όπως συνέβη στα πορτοκάλια χυμοποίησης. Φυτική Παραγωγή Απαιτείται αναμόρφωση των ποσών αναφοράς τουλάχιστον για τις ενισχύσεις στους τομείς: o πορτοκαλιών χυμοποίησης, o ροδακίνων χυμοποίησης και o ζαχαρότευτλων. Η ενίσχυση στα «πορτοκάλια χυμοποίησης» προτείνεται να επεκταθεί σε «εσπεριδοειδή μεταποίησης» περιλαμβάνοντας τα λεμόνια, τα μανταρίνια και το γκρειπ φρουτ διαμορφώνοντας το ποσό αναφοράς σε τουλάχιστον 400 / ha. Προτείνεται μεγαλύτερη στήριξη στον τομέα του σκληρού σίτου δεδομένου ότι οι παραγωγοί υποχρεούται να καλλιεργούν με πιστοποιημένο σπόρο. Η καταβαλλόμενη ενίσχυση να προσαρμοστεί σε τιμές κοντά στην τιμή αναφοράς καθώς έχουν δημιουργηθεί σημαντικές παρεκκλίσεις. Στα ζαχαρότευτλα, τη βιομηχανική τομάτα και τη σποροπαραγωγή προτείνεται η καταβαλλόμενη ενίσχυση να μην υπερβαίνει την τιμή αναφοράς, η οποία επιβάλλεται να αναπροσαρμοστεί στις καλλιεργούμενες εκτάσεις. Προτείνεται μεγαλύτερη στήριξη για την παραγωγή ψυχανθών και η εξέταση να συμπεριληφθούν και οι αποξηραμένες χορτονομές που χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφές με τιμή αναφοράς τα 200 / ha. Η ενίσχυση επιβάλλεται να δίνεται με ( 22 )

βάση την ποσότητα παραγωγής κάθε καλλιεργητικής περιόδου, η οποία αποδεικνύεται από τα τιμολόγια πώλησης του κάθε παραγωγού. Στη συνδεδεμένη ενίσχυση για τα όσπρια, η ενίσχυση επιβάλλεται να γίνει με βάση την ποσότητα παραγωγής κάθε καλλιεργητικής περιόδου, η οποία αποδεικνύεται από τα τιμολόγια πώλησης του κάθε παραγωγού, για να αποφευχθούν τα φαινόμενα εμφάνισης στην δήλωση ΟΣΔΕ στρεμματικής καλλιέργειας οσπρίων μεγαλύτερης από την πραγματική. Στη συνδεδεμένη ενίσχυση για τη σποροπαραγωγή, η ενίσχυση επιβάλλεται να δίνεται με βάση την ποσότητα παραγόμενου σπόρου κάθε καλλιεργητικής περιόδου, η οποία αποδεικνύεται από τα τιμολόγια πώλησης του κάθε παραγωγού προς τις σποροπαραγωγικές επιχειρήσεις για να αποφευχθούν τα φαινόμενα εμφάνισης στην δήλωση ΟΣΔΕ στρεμματικής καλλιέργειας σποροπαραγωγής μεγαλύτερης από την πραγματική. Πίνακας 4. Συνοπτική παρουσίαση αλλαγών στις υφιστάμενες συνδεδεμένες ενισχύσεις της φυτικής παραγωγής. Τομέας Προτεινόμενες Αλλαγές Ρύζι Σκληρός Σίτος Βιομηχανική Τομάτα Πορτοκάλια χυμοποίησης Όσπρια Βρώσιμα Ψυχανθή για ζωοτροφές Σποροπαραγωγή Σπαράγγια Ζαχαρότευτλα Ροδάκινα χυμοποίησης Πληρωμή ενίσχυσης όχι μεγαλύτερη από το όριο της τιμής αναφοράς (αναπροσαρμογή) Ελάχιστη ποσότητα ανά στρέμμα Αύξηση της τιμής αναφοράς με μεταφορά πόρων Πληρωμή ενίσχυσης όχι μεγαλύτερη από το όριο της τιμής αναφοράς (αναπροσαρμογή) Επέκταση σε εσπεριδοειδή χυμοποίησης Αύξηση της τιμής αναφοράς Αλλαγή στους όρους επιλεξιμότητας με προσθήκη κριτηρίου ελάχιστης παράδοσης ανά στρέμμα Διαφοροποίηση (μεγαλύτερη) της τιμής ενίσχυσης για προϊόντα ΠΓΕ/ΠΟΠ Συμπλήρωση με αποξηραμένες χορτονομές για ζωοτροφές Στήριξη με βάση ελάχιστη ποσότητα παραγωγής ανά στρέμμα Πληρωμή ενίσχυσης όχι μεγαλύτερη από το όριο της τιμής αναφοράς (αναπροσαρμογή) Προσθήκη κριτηρίου ελάχιστης παράδοσης ανά στρέμμα Πληρωμή ενίσχυσης όχι μεγαλύτερη από το όριο της τιμής αναφοράς (αναπροσαρμογή) Προσθήκη κριτηρίου ελάχιστης παράδοσης ανά στρέμμα Πληρωμή ενίσχυσης όχι μεγαλύτερη από το όριο της τιμής αναφοράς (αναπροσαρμογή) Πληρωμή ενίσχυσης όχι μεγαλύτερη από το όριο της τιμής αναφοράς (αναπροσαρμογή) ( 23 )

Ζωική Παραγωγή Στον τομέα «Θηλάζουσες αγελάδες» προτείνεται κλιμακωτή ενίσχυση με βάση το μέγεθος της εκμετάλλευσης και η θέσπιση κριτηρίου 100 kg σφαγίου ανά θηλάζουσα αγελάδα, το οποίο θα πιστοποιείται από το σφαγείο (δες Πίνακα 7). Προτείνεται η συνένωση των ενισχύσεων των αιγοπροβάτων ορεινών και πεδινών περιοχών σε ενιαία ενίσχυση με την ονομασία «Αιγοπρόβειο γάλα» λαμβάνοντας υπόψη για την καταβολή της τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του γάλακτος καθώς και τη φυλή του ζώου (μικρότερη αναλογία για τις αυτόχθονες φυλές και μεγαλύτερη για τα υπόλοιπα ζώα) (δες Πίνακα 8). Προτείνεται η καθιέρωση ενίσχυσης για το αγελαδινό γάλα καθώς ο κλάδος της γαλακτοπαραγωγού αγελαδοτροφίας δέχεται ισχυρές πιέσεις και η παραγωγή αγελαδινού γάλακτος μειώνεται τα τελευταία χρόνια. Η ενίσχυση θα λαμβάνει υπόψη τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του γάλακτος, την ηλικία του ζώου, τη μέση γαλακτοπαραγωγή και μια ελάχιστη ποσότητα ανά εκμετάλλευση (δες Πίνακα 9). Τέλος, προτείνεται η θέσπιση ενίσχυσης για το αιγοπρόβειο κρέας όπου θα λαμβάνεται υπόψη μια ελάχιστη παράδοση κρέατος στο σφαγείο και ένας ελάχιστο μέγεθος εκμετάλλευσης (δες Πίνακα 10). Η κατηγορία αυτή κρίνεται σκόπιμη καθώς εξυπηρετεί τους παραγωγούς εκείνους που δεν μπορούν να διαθέσουν το γάλα τους στη μεταποίηση λόγω προσβασιμότητας ή/και εκείνους (τους ελάχιστους) που έχουν κρεοπαραγωγική κατεύθυνση στην εκτροφή. Πίνακας 5. Συνοπτική παρουσίαση αλλαγών στις υφιστάμενες συνδεδεμένες ενισχύσεις της ζωικής παραγωγής. Τομέας Θηλάζουσες αγελάδες Θηλυκά αιγοπρόβατα σε ορεινές / μειονεκτικές περιοχές Θηλυκά αιγοπρόβατα σε πεδινές περιοχές Μεταξοσκώληκες Γεωργοί ειδικών δικαιωμάτων το 2014 χωρίς επιλέξιμα εκτάρια το 2015 Προτεινόμενες Αλλαγές στις υφιστάμενες Προσθήκη κριτηρίου ελάχιστης παράδοσης σφαγίου κρέατος Διαβάθμιση της ενίσχυσης με βάση το μέγεθος της εκμετάλλευσης Ενοποίηση των 2 αυτών κατηγοριών σε 1 με την ονομασία "Αιγοπρόβειο γάλα" Μείωση της ελάχιστης παράδοσης γάλακτος στους 4 tn ανά εκμετάλλευση Διαφοροποίηση της αναλογίας ανά ζώο με βάση τις ντόπιες, τις βελτιωμένες και τις ξενικές φυλές. Ο μικρός αριθμός παραγωγών βοηθά στην εισαγωγή κριτηρίων ελέγχου της παραγωγής. Πληρωμή ενίσχυσης όχι μεγαλύτερη από το όριο της τιμής αναφοράς (αναπροσαρμογή) ---------- ( 24 )

Πίνακας 6. Πρόταση αναδιάταξης των συνδεδεμένων ενισχύσεων στη Φυτική & Ζωική Παραγωγή. ΚΛΑΔΟΣ ΦΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Πρόταση Αναδιάταξης Ενισχύσεων Τομέας Τομέας Ρύζι Ρύζι Σκληρός Σίτος Σκληρός Σίτος Βιομηχανική Τομάτα Βιομηχανική Τομάτα Πορτοκάλια χυμοποίησης Εσπεριδοειδή χυμοποίησης Όσπρια Βρώσιμα Όσπρια Βρώσιμα Ψυχανθή για ζωοτροφές Παραγωγή ζωοτροφών Σποροπαραγωγή Σποροπαραγωγή Σπαράγγια Σπαράγγια Ζαχαρότευτλα Ζαχαρότευτλα Ροδάκινα χυμοποίησης Ροδάκινα χυμοποίησης Πορτοκάλια Μανταρίνια Λεμόνια Γκρέιπ Φρουτ Κτηνοτροφικά Ψυχανθή Αποξηραμένες Χορτονομές ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ Θηλάζουσες αγελάδες Παραγωγή Κρέατος Θηλάζουσες Αγελάδες Αιγοπρόβειο Κρέας Θηλυκά αιγοπρόβατα σε ορεινές / μειονεκτικές περιοχές Αγελαδινό γάλα Θηλυκά αιγοπρόβατα σε πεδινές περιοχές Παραγωγή γάλακτος Αιγοπρόβειο γάλα Μεταξοσκώληκες Μεταξοσκώληκες Γεωργοί ειδικών δικαιωμάτων το 2014 χωρίς επιλέξιμα εκτάρια το 2015 Γεωργοί ειδικών δικαιωμάτων το 2014 χωρίς επιλέξιμα εκτάρια το 2015 ( 25 )

Πίνακας 7. Προτεινόμενα κριτήρια επιλεξιμότητας για την ενίσχυση των θηλαζουσών αγελάδων. ΤΟΜΕΑΣ: ΘΗΛΑΖΟΥΣΕΣ ΑΓΕΛΑΔΕΣ Όροι Επιλεξιμότητας Ελάχιστη παράδοση προϊόντος Άλλο κριτήριο Ποιοτικά χαρακτηριστικά προϊόντος Κριτήριο ηλικίας Ελάχιστος αριθμός ζώων στην εκμετάλλευση Υφιστάμενοι ------- ------- ------- α) 18 μηνών - 12 ετών β) να έχουν γεννήσει στο έτος αίτησης 6 επιλέξιμα θηλυκά βοοειδή Προτεινόμενοι 100 kg σφαγίου ανά θηλάζουσα αγελάδα Ενίσχυση με βάση το μέγεθος της εκμετάλλευσης: 6-50 ΜΜΖ: 175 /ΜΜΖ 51-100 ΜΜΖ: 125 /ΜΜΖ 101 ΜΜΖ & άνω: 75 /ΜΜΖ ------- Πίνακας 8. Προτεινόμενα κριτήρια επιλεξιμότητας για την ενίσχυση του αιγοπρόβειου γάλακτος ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: ΑΙΓΟΠΡΟΒΑΤΑ ΠΕΔΙΝΑ Όροι Επιλεξιμότητας Ελάχιστη παράδοση προϊόντος Άλλο κριτήριο Ποιοτικά χαρακτηριστικά προϊόντος Κριτήριο ηλικίας Ελάχιστος αριθμός ζώων στην εκμετάλλευση Υφιστάμενοι Πεδινά: 10 tn γάλα Ορεινά: 6 tn γάλα Αναλογία 120 kg / ζώο Ο.Μ.Χ. < 1.000.000 /ml ------- ------- ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: ΑΙΓΟΠΡΟΒΕΙΟ ΓΑΛΑ Προτεινόμενοι 4 tn γάλακτος Ντόπιες Φυλές: 80 Kg / ζώο Βελτιωμένα ζώα: 140 kg / ζώο Λοιπά Ζώα: 180 kg/ζώο Ο.Μ.Χ. < 1.000.000 /ml ------- 30 ενήλικα αιγοπρόβατα ( 26 )

Πίνακας 9. Προτεινόμενα ελάχιστα κριτήρια επιλεξιμότητας για την ενίσχυση του αγελαδινού γάλακτος. ΤΟΜΕΑΣ: ΑΓΕΛΑΔΙΝΟ ΓΑΛΑ (ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΣ) Όροι Επιλεξιμότητας Ελάχιστη παράδοση προϊόντος Άλλο κριτήριο Ποιοτικά χαρακτηριστικά προϊόντος Κριτήριο ηλικίας Ελάχιστος αριθμός ζώων στην εκμετάλλευση Υφιστάμενοι ------- ------- ------- ------- ------- ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: ΑΓΕΛΑΔΙΝΟ ΓΑΛΑ Προτεινόμενοι 40 tn γάλακτος 4 tn ανά αγελάδα Ο.Μ.Χ. 100.000 /ml Σωματικά κύτταρα: 400.000 Αγελάδες 24 μηνών έως 8 ετών 10 αγελάδες άνω των 2 ετών Πίνακας 10. Προτεινόμενα ελάχιστα κριτήρια επιλεξιμότητας για την ενίσχυση του αιγοπρόβειου κρέατος. ΤΟΜΕΑΣ: ΑΙΓΟΠΡΟΒΕΙΟ ΚΡΕΑΣ (ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΣ) Όροι Επιλεξιμότητας Ελάχιστη παράδοση προϊόντος Άλλο κριτήριο Ποιοτικά χαρακτηριστικά προϊόντος Κριτήριο ηλικίας Ελάχιστος αριθμός ζώων στην εκμετάλλευση Υφιστάμενοι ------- ------- ------- ------- ------- ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: ΑΙΓΟΠΡΟΒΕΙΟ ΚΡΕΑΣ Προτεινόμενοι 400 kg σφαγίου ------- ------- ------- 40 ενήλικα θηλυκά αιγοπρόβατα ( 27 )

Σύνοψη Πρότασης Στο παρόν κείμενο καταγράφονται τα βασικά σημεία της πρότασης της Ομάδας Εργασίας για την Αναθεώρηση της ΚΑΠ με βάση την αξιολόγηση που πραγματοποιήθηκε στο ελάχιστο χρονικό διάστημα που είχε στη διάθεσή της η Ομάδα. Η πρόταση πολύ συνοπτικά έχει ως εξής: ΒΑΣΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ Στον υφιστάμενο ορισμό του ενεργού αγρότη κρίνεται αναγκαίο να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στους όρους επιλεξιμότητας των εκτάσεων που χρησιμοποιούνται για αγροτική κτηνοτροφική παραγωγή. Προτείνεται η τροποποίηση της επιλεξιμότητας των εκτάσεων ως εξής: Για τις αρόσιμες εκτάσεις σε καλή γεωργική κατάσταση να προστεθεί η υποχρέωση διατήρησης του ύψους της αυτοφυούς βλάστησης έως το όριο του ενός μέτρου και πενήντα εκατοστών (150 cm). Για τους βοσκότοπους σε καλή γεωργική κατάσταση η διατήρηση του ποσοστού επιλεξιμότητας του βοσκοτόπου εντός της κατάταξης στο pro rata σύστημα του Συστήματος Αναγνώρισης Αγροτεμαχίων. Κρίνεται αναγκαία η πρόβλεψη για παράλληλη υποχρεωτική εγγραφή των εργασιών στο ημερολόγιο αγρού του γεωργού όπως και ο επακριβής προσδιορισμός των ορισμών κλάδεμα καρποφορίας, καθαρισμός του υποορόφου. κλαδέμα κλαδοκάθαρο Απαιτείται ανάληψη πρωτοβουλίας για την επανάκτηση των απωλεσθέντων δικαιωμάτων στην περίπτωση των μισθώσεων δικαιωμάτων λόγω της μη μεταβίβασής τους στον ιδιοκτήτη τους το έτος 2014. ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ Προτείνεται ο άμεσος εντοπισμός και η σήμανση με γεωχωρικά κριτήρια, ικανά για οριζόντια εφαρμογή σε ολόκληρη τη χώρα, των περιοχών όπου εφαρμόζονται οι τοπικές πρακτικές βόσκησης. Οι περιοχές αυτές θα σημανθούν με την ένδειξη PG- ELP: Permanent Grassland under Established Local Practices. Ένταξη στην πράσινη ενίσχυση και των πρακτικών που είναι σημαντικές για τη διατήρηση των οικοτόπων που απαριθμούνται στο παράρτημα Ι της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου και βιοτόπων και ενδιαιτημάτων που καλύπτονται από την οδηγία 2009/147/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. ( 28 )

Η ορθή εφαρμογή των κριτηρίων μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της επιλέξιμης έκτασης έως και 250.000 ha (2,5 εκ. στρέμματα). ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ Να εξεταστεί η δυνατότητα προσθήκης της σόγιας (Glycine max) και η αραχίδα (Arachis hypogoaea L) στις υφιστάμενες καλλιέργειες που έχει ικανότητες δέσμευσης του αζώτου (ψυχανθή), με συντελεστή στάθμισης 0,7 και μπορούν να ικανοποιήσουν την απαίτηση ύπαρξης περιοχής οικολογικής εστίασης. Να προβλεφθούν σαφώς οι ακραίες καιρικές συνθήκες που καθιστούν ανέφικτη την υλοποίηση των δεσμεύσεων της «πράσινης ενίσχυσης». ΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ Α. Φυτική Παραγωγή Προτείνεται η αναθεώρηση των συνδεδεμένων ενισχύσεων σε τομείς όπου υπήρξαν σημαντικές αποκλίσεις, όπως στην κτηνοτροφία, και μεγαλύτερη στήριξη στην καλλιέργεια ψυχανθών για παραγωγή ζωοτροφών που υποστηρίζουν την κτηνοτροφική παραγωγή. Επίσης, κρίνεται αναγκαία η στήριξη στον κλάδο της γαλακτοπαραγωγού αγελαδοτροφίας. Απαιτείται αναμόρφωση των ποσών αναφοράς στους τομείς: Ρυζιού Βιομηχανικής τομάτας Σποροπαραγωγή Σπαράγγια Ζαχαρότευτλα Ροδάκινα χυμοποίησης Προτείνεται η επέκταση της χυμοποίησης των πορτοκαλιών σε εσπεριδοειδή χυμοποίησης περιλαμβάνοντας τα μανταρίνια, τα λεμόνια και το γκρειπ φρουτ αυξάνοντας την τιμή ενίσχυσης, δεδομένου ότι η έκταση που έχει επιλεγεί για τα πορτοκάλια είναι ιδιαίτερα υψηλή σε σχέση με την πρόβλεψη και εκτιμάται ότι δύσκολα θα καλυφθεί. Προτείνεται η τροποποίηση των όρων επιλεξιμότητας της συνδεδεμένης των οσπρίων με την ενσωμάτωση μιας ελάχιστης ποσότητας ανά στρέμμα και την καθιέρωση αυξημένης ενίσχυσης για τα προϊόντα ΠΟΠ/ΠΓΕ. Τροποποίηση των όρων επιλεξιμότητας με την προσθήκη κριτηρίου ελάχιστης ποσότητας προτείνεται και για τις ενισχύσεις στους τομείς των σπαραγγιών, της σποροπαραγωγής, του ρυζιού και των ψυχανθών. ( 29 )

Β. Ζωική Παραγωγή Στον τομέα «Θηλάζουσες αγελάδες» προτείνεται κλιμακωτή ενίσχυση με βάση το μέγεθος της εκμετάλλευσης και η θέσπιση κριτηρίου 100 kg σφαγίου ανά θηλάζουσα αγελάδα, το οποίο θα πιστοποιείται από το σφαγείο. Κρίνεται αναγκαία η συνένωση των ενισχύσεων των αιγοπροβάτων ορεινών και πεδινών περιοχών σε ενιαία ενίσχυση με την ονομασία «Αιγοπρόβειο γάλα» λαμβάνοντας υπόψη για την καταβολή της τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του γάλακτος καθώς και τη φυλή του ζώου (μικρότερη αναλογία για τις αυτόχθονες φυλές και μεγαλύτερη για τα υπόλοιπα ζώα). Προτείνεται η καθιέρωση ενίσχυσης για το αγελαδινό γάλα καθώς ο κλάδος της γαλακτοπαραγωγού αγελαδοτροφίας δέχεται ισχυρές πιέσεις και η παραγωγή αγελαδινού γάλακτος μειώνεται τα τελευταία χρόνια. Η ενίσχυση θα λαμβάνει υπόψη τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του γάλακτος, την ηλικία του ζώου, τη μέση γαλακτοπαραγωγή και μια ελάχιστη ποσότητα ανά εκμετάλλευση. Προτείνεται η θέσπιση ενίσχυσης για το αιγοπρόβειο κρέας όπου θα λαμβάνεται υπόψη μια ελάχιστη παράδοση κρέατος στο σφαγείο και ένας ελάχιστο μέγεθος εκμετάλλευσης. Η κατηγορία αυτή κρίνεται σκόπιμη καθώς εξυπηρετεί τους παραγωγούς εκείνους που δεν μπορούν να διαθέσουν το γάλα τους στη μεταποίηση λόγω προσβασιμότητας ή/και εκείνους (τους ελάχιστους) που έχουν κρεοπαραγωγική κατεύθυνση στην εκτροφή. ( 30 )

( 31 )

Ψυχανθή ΩΘΗΣΗ ΜΕ 22 ΕΥΡΩ Πατάτα ΓΙΑ ΤΡΙΤΗ ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΑ ΠΑΝΩ ΤΗΣ Ελαιοκράμβη Η ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ ΤΗΣ ΑΜΕΙΨΙΣΠΟΡΑΣ Οι εμπειρίες ενός μελισσοκόμου Ο ΚΟΜΠΙΟΥΤΕΡΑΣ ΚΟΛΛΗΣΕ ΣΤΟ ΜΕΛΙ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΩΡΕΑΝ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ AGRENDA entheto_espa_πετρος.indd 1 01-68_exwfyllo_teliko.indd 1 ΧΟΡΗΓΟΣ Τυροκοµεία, οινοποιεία, ελαιοτριβεία: Ανοιχτή προθεσµία για νέες επενδύσεις Προστιθέµενη αξία επιδιώκει το ΕΣΠΑ Έρχεται προκήρυξη για Νέους Αγρότες Χαµηλό επιτόκιο για επενδυτικά δάνεια χορηγοσ ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 12/18/13 6:21 PM www.agronews.gr 18 Agrenda Παρασκευή 3 Ιανουαρίου 2014 Παρασκευή 3 Ιανουαρίου 2014 Agrenda 39 Έτρεξε 7% το 2013 στην Ελλάδα η αιολική ενέργεια Σηµάδια επενδυτικής ανάκαµψης, εµφάνισε ο κλάδος της αιολικής ενέργειας στην Ελλάδα, κατά το δεύτερο εξάµηνο του 2013, παρά τις αντίξοες συνθήκες, σύµφωνα µε τη Στατιστική της Αιολικής Ενέργειας που ανακοίνωσε η αρµόδια επιτροπή της Ελληνικής Επιστηµονικής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ). Σε επίπεδο Περιφερειών, η Στερεά Ελλάδα παραµένει στην κορυφή των αιολικών εγκαταστάσεων. Η συνολική καθαρή αιολικής ισχύς που εγκαταστάθηκε την περίοδο Ιούνιος- εκέµβριος 2013 ήταν 71,15MW, ήτοι διπλάσια από την ισχύ του προηγούµενη εξαµήνου (44,05MW) και επταπλάσια από την ισχύ της αντίστοιχης περιόδου του 2012 (10,35MW). Αυτό σηµαίνει ότι η ανάπτυξη της αγοράς αιολικής έτρεξε µε 7,93% κατά το τελευταίο εξάµηνο του 2013, ενώ ετησίως η ανάπτυξη ήταν 7,05%. Με βάση τη Στατιστική, τo σύνολο της αιολικής ισχύος που κατά τα τέλη 2013 βρισκόταν σε εµπορική ή δοκιµαστική λειτουργία είναι: 1864,6 MW. Η ισχύς αυτή κατανέµεται ως εξής: Στα Μη ιασυνδεµένα Νησιά: 307,5 MW Στο ιασυνδεµένο Σύστηµα: 1557,1 MW Η νέα αιολική ισχύς που εγκαταστάθηκε όλο το 2013 ήταν 116,2 MW ενώ απεγκαταστάθηκε ισχύς 1 MW. Σε επίπεδο Περιφερειών, η Στερεά Ελλάδα παραµένει στην κορυφή των αιολικών εγκαταστάσεων αφού φιλοξενεί 573,8 MW (30,8%) και ακολουθεί η Πελοπόννησος µε 347,55 ΜW (18,6%) και η Ανατολική Μακεδονία - Θράκη όπου βρίσκονται 258,55 MW (13,9%). Για τον απαιτητικό μελισσοκόμο Ένα προϊον 100% ελληνικό που αποτελεί και ευρωπαική πατέντα (OAMICD 001800277) είναι η νέα πλαστική κυψέλη που κατασκευάζεται από την TECHNOSET. Πρόκειται για ένα προϊόν µε µεγάλες µηχανικές αντοχές, του οποίου τα πλεονεκτήµατα συνοψίζονται στα εξής: εν χρειάζεται καµία συντήρηση (από το εργοστάσιο στο µελισσοκοµείο), παρέχει πολλή µεγάλη προστασία χειµώνα, καλοκαίρι στο σµήνος λόγω της θερµοµόνωσης και των διπλών τοιχωµάτων, αυξάνει την απόδοση παραγωγής ως 20%, διότι δεν απασχολεί το σµήνος να φέρει νερό και να δροσίσει την κυψέλη και δεν µολύνεται από µικρόβια συµβάλλοντας στην εσωτερική υγιεινή. Περιοδική έκδοση για τα φρούτα και τα λαχανικά Καρότο όλο το χρόνο Η γεωθερμία Οι απαιτήσεις της καλλιέργειας σε εξοπλισμό και μηχανήματα ΤΗ ΦΕΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΜΑΣ Τι προτείνουν οι ειδικοί επιστήµονες Μιά συνταγή της Barilla από το Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας H AGRINO ΜΙΛΑΕΙ ΜΕ ΟΝΟΜΑΤΑ MARKET Αλλάζει τις ισορροπίες στην εγχώρια παραγωγή η αποδοχή του αιτήµατος της Οµάδας Παραγωγών «ΑΡΩΣΙΣ» για τους Γίγαντες Καστοριάς Από τον κυλινδρικό διανομέα «Mi-chel» του Dreyer στη διαχρονική σειρά ΖΑ της Amazone ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΟΝΗΣ τρα, και µπορούσε να κατανέµει σε ίσες ποσότητες όλα τα τότε λιπάσµατα ανεξαρτήτως Τους ένα εκατοµµύριο λιπασµατοδιανο- καιρού και αποδείχτηκε πιο αποδοτικός και µείς έφθασε η Amazone και γιόρτασε αυτή την επέτειο µε ένα συλλεκτικό µοντέλο. δα ή ραβδώσεις. Επίσης λόγω του σχετικά εύκολος στην χρήση από αυτούς µε αλυσί- Η ιστορία ξεκινάει περίπου 100 χρόνια µικρού κόστους παραγωγής, η τιµή του ή- πριν, σε µία εποχή, όπου η λιπασµατοδιανοµή γινόταν ακόµα µε τα χέρια στις περισ- έτσι δεν άργησε να κυριαρχήσει στην αγρο- ταν προσιτή και για µικρό-καλλιεργητές και σότερες φάρµες. Έτσι το 1915 ο ιδρυτής της τική αγορά φτάνοντας τις 250.000 πωλήσεις, ποσό ρεκόρ για την εποχή. Amazone, Heinrich Dreyer, εφεύρε τον κυλινδρικό διανοµέα «Mi-chel» και τον πατεντάρισε. Ο διανοµέας αυτός προσφερόταν σταµάτησε τελείως η παραγωγή του. Έπει- Μετά το 1970 η ζήτηση έπεσε και το 1986 σε διάφορες διαστάσεις, από 1,5 έως 4 µέτα ήρθε η σειρά του διανοµέα διπλού δί- χορηγοσ Αλέξανδρος Πουλής Οι παραγωγοί της Ομάδας μας έχουν το κεφάλι τους ήσυχο Νέα εποχή συνεργασίας µε Έλληνες παραγωγούς από τον όµιλο Μαρινόπουλου Η Κοµισιόν προωθεί κανονισµό για την απευθείας πώληση αγροτικών προϊόντων 12/17/13 4:39 PM σκου ΖΑ, που ήταν κατασκευασµένος από τον Heinz Dreyer, να αντικαταστήσει τον κυλινδρικό διανοµέα και να εξελιχθεί σε ακόµα µεγαλύτερη επιτυχία. Η Amazone, από το 1958, έχει πουλήσει συνολικά 700.000 διανοµείς ΖΑ καθιστώντας µενες επιφάνειες εργασίας έως και τους ηγέτη στον τοµέα αυτόν. Η επιτυχία αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι ο ΖΑ περιελάµσµού. Παράλληλα πιο επιτυχηµένα και πρω- 54 µέτρα και το σύστηµα πλευρικού ψεκαβανε δίσκους διανοµής που γύρναγαν σε τοποριακά µοντέλα για την εποχή τους θεωρούνται τα: ZA-F, ZA-U και ZA-M που έθε- αντίθετες κατευθύνσεις. Η έξυπνη αυτή κίνηση επέτρεπε αντικριστή ισοκατανοµή και σαν τον πήχη για την εποχή τους. στις δύο πλευρές κατά τη διάρκεια της διαδροµής, ενώ ο σταθερά προσαρµοσµένος ά- Εξελιγµένη µηχανική δοµή ξονας κίνησης PTO εξασφάλιζε σταθερή ταχύτητα στους δίσκους. ων ZA αρχικά οφειλόταν στην εξελιγµένη µη- Η µεγάλη απήχηση των λιπασµατοδιανοµέ- Ακολούθησαν ακόµα πολλές καινοτοµίες χανική τους δοµή, ενώ πλέον ξεχωρίζουν για της Amazone όπως για παράδειγµα το σύστηµα δίσκων ανταλλαγής για µεταβαλλό- Με µέγεθος χοάνης έως 4.200 λίτρα και τα- την υδραυλική και ηλεκτρική τους λειτουργία. χύτητες λειτουργίας περίπου 20 χλµ./ώρα, τα µοντέλα της σειράς ZA-TS κατασκευάστηκαν, ώστε να διαχειρίζονται έως και 50 εκτάρια/ώρα. Επιπλέον, µε τον ενσωµατωµένο δίσκο διασποράς AutoTS, το GPS-Switch και τα τελευταίας τεχνολογίας τερµατικά ISOBUS σχεδιά- Αmazone ZA Οι βασικές αρχές του Amazone ZA στηκαν για την απόλυτη ακρίβεια. υπήρξαν τόσο πετυχηµένες που χρησιµοποιούνται µέχρι και σήµερα στους τα µηχανήµατα της Amazone διαθέτει η Γ.Ι. Υπενθυµίζεται ότι στην ελληνική αγορά περισσότερους λιπασµατοδιανοµείς Αντωνάκης ΑΕ. Η Apostolos Bobolas στη Ρουμανία Tην οµαλή και επιτυχή εξέλιξη κατασκευής του πρώτου µεγάλου φωτοβολταϊκού έργου στη Ρουµανία, που έχει αναλάβει και υλοποιεί, παρά τις δυσκολίες λόγω των καιρικών συνθηκών που ε- πικρατούν στην περιοχή, ανακοίνωσε η Apostolos Bobolas SA. Το έργο είναι από τα µεγαλύτερα στην περιοχή και θα τροφοδοτεί µε καθαρό ηλεκτρισµό ένα ολόκληρο χωριό, χωρίς απώλειες, καθώς βρίσκεται πολύ κοντά στους καταναλωτές. Ιδιοκτήτης του φωτοβολταϊκού έργου είναι η Solar Remus SRL ενώ η ολοκλήρωση του έργου αναµένεται στις αρχές του νέου έτους και θα υπάρξει σχετική ενηµέρωση. Η εταιρεία έχει αναλάβει την κατασκευή του έργου χρησιµοποιώντας υλικά εταιριών όπως των Qcells και Schneider Γερµανίας. Το ζαχαρότευτλο αποκαλύπτει τα μυστικά του Για πρώτη φορά, οµάδα Ισπανών και Γερµανών ερευνητών κατάφερε να χαρτογραφήσει το DNA του ζαχαρότευτλου, ανοίγοντας το δρόµο για την ανάπτυξη νέων, πιο αποδοτικών ποικιλιών, όπως δηµοσιεύτηκε στο επιστηµονικό περιοδικό Nature. Όπως αναφέρει ο επικεφαλής της έρευνας, Χάιντς Χίµελµπαουερ, «οι πληροφορίες που βρίσκονται στη γονιδιακή αλληλουχία θα χρησιµεύσουν ώστε να εντοπιστούν τα γονίδια που εµπλέκονται στην παραγωγή ζάχαρης και να τεθούν στόχοι γενετικής βελτίωσης». Το ζαχαρότευτλο είναι το πρώτο φυτό της τάξης των καρυοφυλλωδών που ξεκλειδώνει τα µυστικά του. Πρόκειται για µια ο- µάδα που περιλαµβάνει γύρω στα 11.500 είδη φυτών, ορισµένα α- πό τα οποία καλλιεργούνται και έχουν µεγάλη οικονοµική αξία, ό- πως το σπανάκι και η κινόα. Στο DNA του, οι επιστήµονες ανακάλυψαν 27.421 γονίδια που κωδικοποιούν πρωτεΐνες. Περισσότερα δηλαδή από όσα διαθέτει το ανθρώπινο γονιδίωµα. Από την άλλη, διαθέτει τα λιγότερα γονίδια «µεταγραφής» από όλα τα ζώα και φυτά των οποίων το DNA έχει αποκρυπτογραφηθεί µέχρι τώρα. Τεύχος 1 Νοέµβριος 2013 ΩΡΕΑΝ ΕΝΘΕΤΟ ΣΤΗΝ AGRENDA Τροχιοδροµούν για άνοδο οι τιµές «Καύσιµο» η αναθεώρηση (προς τα κάτω) των στοιχείων παραγωγής της Ισπανίας και η ελλειµµατική εγχώρια παραγωγή σελ. 8-15 Ακόµη σε αυτό το τεύχος 8 Χρηµατιστήριο ελαιολάδου: Πώς φθάσαµε στην πρόταση των συντελεστών του κλάδου για τη δηµιουργία εµπράγµατης προθεσµιακής αγοράς για το προϊόν του ελαιολάδου 32 Αναλυτικός χάρτης εξαγωγών για το ελληνικό εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο σύµφωνα µε τα τελευταία στοιχεία του Οργανισµού Τροφίµων και Γεωργίας (FAO) 52 Συνέντευξη: Απλά µαθήµατα ελαιοκαλλιέργειας και ελαιοπαραγωγής από τον οµότιµο καθηγητή δενδροκοµίας στο ΤΕΙ Κρήτης, ρ. Σπύρο Λιονάκη 42 Ο ρόλος του καλίου στη λίπανση των ελαιόδενδρων και η σηµασία του στην αύξηση της παραγωγής και της ελαιοπεριεκτικότητας ΑΠΟ ΜΗΧΑΝΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Κάτω από το τραπέζι πολλές µεταβιβάσεις αδρανών τίτλων ΣΕΛ. 3 ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ Το καλοµαθηµένο αµπέλι να κλαις... ΣΕΛ. 40 47 ΑΜΠΕΛΟΣ & ΟΙΝΟΣ ISSN 2241-9454 Τεύχος Ν ο 7 * Μάιος 2015 * ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΩΡΕΑΝ ΜΕ ΤΗΝ AGRENDA KAI ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΥΤΟΤΕΛΩΣ µε 4 ευρώ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΙΗΜΕΡΩΝ Καίνε το τσίπουρο οι λαθραίες καζανιές ΣΕΛ. 94 97 Οίνος ΣΕΛ. 71 81 Απευθύνεται σε αγρότες Με ανανεωµένη ύλη και σχεδιασµό, η Agrenda γίνεται πιο ελκυστική και πιο λειτουργική για τον απαιτητικό αναγνώστη εργάζεται για τους αγρότες ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ.ΕΙΣΡΟΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ.ΕΙΣΡΟΕΣ el ΣΕΛΙ ΕΣ ΕΛΙΑΣ και ΕΛΑΙΟΛΑ ΟΥ Trails επί χάρτου ΤΟΣΚΑΝΗ Εκατό χρόνια λίπανση και ένα εκατομμύριο λιπασματοδιανομείς Το «Βραδιανό» αναβιώνει στην Ιστιαία ΣΕΛ. 8 11 Με φρέσκια µατιά και αδιαπραγµάτευτη συνέπεια, η Agrenda χτίζει µε τους αγρότες Με ειδικό οκτασέλιδο για αγροτικά εµπορεύµατα και τις εξελίξεις στην αγορά αγροτικών εφοδίων, η Agrenda ανοίγει ορίζοντες Με νέο ειδικό ένθετο για την ελιά και το ελαιόλαδο η Agrenda τα βλέπει από κοντά Μια πλούσια έκδοση για το αµπέλι και το κρασί που κάνει την Agrenda να ξεχωρίζει Ολες οι ειδήσεις, οι εξελίξεις και τα γεγονότα από την εφηµερίδα που γνωρίζει καλύτερα τις ανάγκες των συντελεστών της παραγωγής SMART CROPS 10/2013 Κυκλοφορεί μαζί με την Agrenda Ι Νοέμβριος 2013 3 Fresher Κυκλοφορεί μαζί με την Agrenda χτίζει θερμοκήπια Μεγάλες οι ανατροπές στον κλάδο Με νέα θεώρηση για τις έξυπνες καλλιέργειες και ολοκληρωµένη προσέγγιση για τα φρούτα και λαχανικά η Agrenda... σπέρνει ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ Νέοι γεωργοί γίνονται πετυχηµένοι βιοµήχανοι ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ Farmers MARKET ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΚΛΗΡΟ ΣΙΤΑΡΙ Farmer s Η ΣΥΜΒΟΛΑΙΑΚΗ ΤΩΝ ΟΣΠΡΙΩΝ ΕΙ ΙΚΗ ΕΚ ΟΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΤΕΥΧΟΣ Ν02 ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 ΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΩΡΕΑΝ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ AGRENDA ΚΑΛΛΙΟ ΠΕΝΤΕ ΚΑΙ ΣΤΟ ΧΕΡΙ Με σταθερότητα και συνέπεια στα θέµατα των επενδύσεων και µε τακτικές εκδόσεις για τον κλάδο των τροφίµων, η Agrenda πάει µαζί µε το αύριο της γεωργίας