Οι Card χρωµατικοί splitter v3 χώροι και η τηλεόραση Χρώµατα! Στη φύση το φως δηµιουργεί τα χρώµατα, στην εικόνα, τα χρώµατα δηµιουργούν το φως! Τ Γράφει ο Γιώργος Κακαβιάτος α χρώµατα είναι στην πραγµατικότητα συχνότητες του φάσµατος της ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας, για τις οποίες οι κατάλληλοι δέκτες είναι τα µάτια µας. Αν τα ραδιόφωνα ελάµβαναν µέχρι τη συχνότητα 450.000.000MΗz (αντί των 100MHz) θα µπορούσαµε να «πιάσουµε» κόκκινο! Επειδή, όµως, το ανθρώπινο µάτι έχει αναπτυχθεί για επιβίωση και όχι για παρακολούθηση τηλεόρασης, η ευαισθησία του στα χρώµατα παρουσιάζει επιλεκτικές διακυµάνσεις. ιαθέτει τρία διαφορετικά είδη υποδοχέων χρώµατος (sensors), µε διαφορετική ευαισθησία στο µπλε, το πράσινο και το κόκκινο. Περίπου το 65% των αισθητήρων είναι ευαίσθητοι στο κόκκινο, 33% στο πράσινο και µόνον το 2% στο µπλε. Παρόλα αυτά, το µάτι εµφανίζει ιδιαίτερη ευαισθησία στο πράσινο, η οποία µειώνεται σηµαντικά στο υπόλοιπο φάσµα. Μπορεί να διακρίνει χιλιάδες διαφορετικές αποχρώσεις, ενώ από τις διαβαθµίσεις του γκρι µόνον 20 έως 30. Η Φυσική περιγράφει τα χρώµατα ως προϊόντα της ακτινοβολίας ενός ιδεατού σώµατος, απολύτως απορροφητικού, που ονοµάζεται «Μαύρο Σώµα». Όταν πυρακτωθεί εκπέµπει φως, το χρώµα του οποίου εξαρτάται µόνον από τη θερµοκρασία του. Έτσι, στη «χαµηλή» θερµοκρασία των 1.200 βαθµών παράγεται το ερυθρό, ενώ όσο η θερµοκρασία ανεβαίνει µέχρι τους 18.000 βαθµούς, η απόχρωση του φωτός γίνεται µπλε. Το «λευκό» φως που εκπέµπει ο ήλιος, έχει «θερµοκρασία χρώµατος» 6.500 βαθµούς. Αποτελεί το πλέον ισορροπηµένο λευκό φως, το οποίο χρησιµοποιείται σαν σηµείο αναφοράς στη ρύθµιση των χρωµάτων που αναπαράγει η οθόνη της τηλεόρασης. Χαρακτηριστικά και µοντέλα των χρωµάτων Τα χαρακτηριστικά ενός χρώµατος είναι η φωτεινότητα (ή λαµπρότητα, Brigh tness), η απόχρωση (ή χροιά, Hue) και ο κορεσµός (Saturation). Η φωτεινότητα εξαρτάται από την ένταση του φωτός, η απόχρωση από τη συχνότητα και ο κορεσµός καθορίζεται από το 102 ΟΡΥΦΟΡΙΚΑ νέα ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2008
1 Το τρίγωνο του Maxwell. 2 Στην τεχνολογία της εκτύπωσης χρησιµοποιούνται τα συµπληρωµατικά χρώµατα και το πρότυπο λέγεται CMY (Cyan, Magenta, Yellow). ποσοστό ανάµιξης του καθαρού (φασµατικού) χρώµατος µε το λευκό. Ο κορεσµός δίνει, δηλαδή, το βαθµό καθαρότητας ενός χρώµατος. Για παράδειγµα, ένα φωτεινό ροζ χρώµα έχει µεγάλη φωτεινότητα, κόκκινη απόχρωση και µικρό κορεσµό, γιατί το ροζ είναι αποτέλεσµα ανάµιξης κόκκινου και λευκού. Όλα τα συστήµατα αναπαραγωγής και προβολής εικόνων έχουν α- νάγκη από ένα σαφές µοντέλο περιγραφής των χρωµάτων. Η θεωρία της τριχρωµικής όρασης, υποδεικνύει ότι δεν είναι απαραίτητο να χρησιµοποιούµε όλα τα χρώµατα του φάσµατος, αφού το µάτι µας ανταποκρίνεται µόνο σε τρία από αυτά. Αρκεί λοιπόν να επιλέξουµε τρία χρώµατα από το ορατό φάσµα, να τα αναµίξου- µε σε κατάλληλες µεταξύ τους αναλογίες και να πάρουµε οποιοδήποτε άλλο χρώµα. Πιο κατάλληλα έχουν αποδειχτεί το κόκκινο, το πράσινο και το βαθύ µπλε. Χονδρικά, συµπίπτουν µε το µέγιστο της ευαισθησίας των τριών τύπων υποδοχέων χρώµατος στο µάτι µας. Ένα από τα παλαιότερα είναι το τρίγωνο του Maxwell (εικόνα 1). Πρόκειται για ένα ισόπλευρο τρίγωνο, στις κορυφές του οποίου υπάρχουν τα τρία βασικά χρώµατα (κόκκινο, πράσινο µπλε) η µείξη των οποίων µπορεί να δηµιουργήσει ένα µεγάλο αριθµό χρωµάτων, τα οποία περικλείονται στο τρίγωνο. Το λευκό βρίσκεται στο σηµείο τοµής των υψών του τριγώνου και παράγεται α- πό µείξη ίσων ποσοτήτων των τριών χρωµάτων. Στα σηµεία τοµής των υψών µε τις απέναντι πλευρές, υπάρχουν τρία «συµπληρω- µατικά» χρώµατα, το κυανό, το πορφυρο-ιώδες (µατζέντα) και το 1ο Υποκ/µα: οϊράνης 138, 176 73 Καλλιθέα Αθήνα, Τηλ.: 210 95.79.750, Fax: 210 95.79.751, e-mail: alphaltd@otenet.gr, www.alphaltd.gr 2ο Υποκ/µα: Επαρχιακή οδός Θεσσαλονίκης - Σίνδου Τ.Κ. 570 22, Τ.Θ. 1350 Τηλ.: 2310 570.220-22, Fax: 2310 570.226 Κεντρικό: Κ. Καραµανλή 130, 542 48 Θεσσαλονίκη,Τηλ.: 2310 325.880-1, Fax: 2310 325.882 e-mail: alphacom@otenet.gr ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ
3 Μίξη των πρωτευόντων προσθετικών χρωµάτων. Με αλλαγή της σχετικής έντασης των τριών βασικών χρωµάτων, µπορούµε να πάρουµε όλα τα χρώµατα του φάσµατος. 6 Οι χρωµατικές συνιστώσες RGB δεν αρκούν για να περιγράψουν όλα τα χρώµατα. Για να απεικονισθούν χρώµατα στην περιοχή από το κυανό µέχρι το πράσινο, απαιτούνται συχνά «αρνητικές» τιµές του κόκκινου, κάτι που προκαλεί ιδιαίτερες δυσκολίες. Στον κατακόρυφο άξονα εµφανίζεται η τιµή των τριχρωµικών συντελεστών που απαιτούνται για την παραγωγή του φασµατικού χρώµατος. Για παράδειγµα, για το χρώµα µε µήκος κύµατος 540 νανόµετρα (δισεκατοµµυριοστά του µέτρου), η τιµή των συντελεστών είναι: r = - 0,3, g = +0,22, b = 0. 4 Χρωµατικός κύκλος του Νεύτωνα. Ο κύκλος αυτός απεικονίζει στην περιφέρειά του όλα τα χρώµατα του φάσµατος, µε κορεσµό 100%. Προς το εσωτερικό του κύκλου, ο κορεσµός µειώνεται και στο κέντρο γίνεται 0%, δηλαδή εκεί έχουµε πάντα λευκό χρώµα. 5 Χρώµα που παράγεται από το «µαύρο σώµα», όταν πυρακτώνεται σε διαφορετικές θερµοκρασίες. 7 Στο χρωµατικό διάγραµµα, οι χρωµατικοί συντελεστές X, Υ, Ζ λαµβάνουν θετικές τιµές. κίτρινο. Στην πράξη, από το τρίγωνο του Maxwell προκύπτουν δύο διαφορετικά µοντέλα, το αθροιστικό (συνήθως λέγεται RGB), στο οποίο το άθροισµα των βασικών χρωµάτων δίνει το λευκό και το αφαιρετικό (συνήθως λέγεται CMY), στο οποίο η απουσία των βασικών χρωµάτων αντιστοιχεί στο λευκό (εικόνα 2 και 3). Με προσθετικό τρόπο παράγεται το χρώµα στην «εκποµπή» φωτός, στις τηλεοράσεις, στους βιντεοπροβολείς και στις ο- θόνες των υπολογιστών. Όταν το φως «ανακλάται», όπως στην τυπογραφία, τα χρώµατα δηµιουργούνται µε αφαιρετικό τρόπο. Με τη µελέτη των προβληµάτων της µίξης και της σύνθεσης των διάφορων χρωµάτων α- σχολείται η χρωµατοµετρία. Στηρίζεται σε µια σειρά νόµων, οι οποίοι ουσιαστικά είναι παρατηρήσεις πάνω στην αντίληψη των χρωµάτων από το ανθρώπινο µάτι. Ο βασικότερος α- πό αυτούς ορίζει ότι µε καθορισµένη µίξη των τριών βασικών χρωµάτων, µπορούµε να πάρουµε όλα τα υπόλοιπα χρώµατα, ακόµη και το λευκό. Τις αναλογίες των βασικών χρωµάτων για την παραγωγή του επιθυµητού χρώµατος τις καθορίζουν τρεις χρωµατικοί συντελεστές, r, g, b τέτοιοι ώστε: Χρώµα = rr + gg + bb. Οι χρωµατικοί συντελεστές καθορίζουν µόνον την απόχρωση και τον κορεσµό του µείγµατος των χρωµάτων. Η φωτεινότητα 8 Συσχέτιση και σχετική θέση των συντελεστών R,G,B, που αποτελούν ένα µη ορθογώνιο σύστηµα συντεταγµένων και των ορθογώνιων καρτεσιανών συντεταγµένων Χ,Υ,Ζ του συστήµατος CIE. Για παράδειγµα, το απολύτως κόκκινο χρώµα R έχει τη «θέση» R = 0,49.X + 0,17697.Y + 0.Z. 104 ΟΡΥΦΟΡΙΚΑ νέα ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2008
9 Συνήθως η «εργασία µε τα χρώµατα» βολεύει να γίνεται στο χρωµατικό χώρο δύο διαστάσεων (2D). Αυτό γίνεται εφικτό, προβάλλοντας το τρισδιάστατο (3D) χρωµατικό χώρο του µοντέλου CIE-XYZ στο επίπεδο Χ+Υ+Ζ=1. H τοµή του «στερεού των χρωµάτων» του χώρου CIE-XYZ µε το επίπεδο X+Y+Z=1 ονοµάζεται χρωµατικό διάγραµµα. Στο διάγραµµα αυτό, όλα τα χρώµατα ίδιας χρωµατικότητας, αλλά διαφορετικής φωτεινότητας (γκρι γραµµή) απεικονίζονται στο ίδιο σηµείο. 11 Το χρωµατικό διάγραµµα CIE δεν επιδέχεται τη χάραξη ενός τριγώνου, 12 Η χρωµατική κλίµακα (gamut) του συστήµατος RGB, περιλαµβάνεται στο του οποίου οι κορυφές να ανήκουν στο εσωτερικό του τριγώνου. Τα χρώµατα έξω διάγραµµα (εποµένως να εκπέµπουν ορατό από αυτό, δεν µπορούν να αναπαραχθούν φως) και ταυτόχρονα να εµπεριέχουν από αυτό το χρωµατικό σύστηµα και αυτό ολόκληρο το διάγραµµα. Αυτό σηµαίνει ότι αποτελεί και τη βασική αδυναµία του. Τα δεν µπορούµε να φτιάξουµε ένα σύστηµα χρώµατα αυτά δεν µπορούν να αποδοθούν βασικών χρωµάτων, που να καλύπτει το από τις οθόνες που βασίζονται σε αυτό το σύνολο των ορατών χρωµάτων! χρωµατικό σύστηµα! του µείγµατος εξαρτάται από τη φωτεινότητα των βασικών χρωµάτων και είναι τόσο µεγαλύτερη, όσο πιο έντονα είναι αυτά τα χρώµατα. Το άθροισµα των χρωµατικών συντελεστών ενός χρώµατος είναι πάντοτε ίσο µε το 1 (r+g+b = 1). 10 Το διάγραµµα χρωµατικότητας που δηµοσίευσε η CIE το 1931. Περιλαµβάνει όλα τα ορατά χρώµατα. Τα µονοχρωµατικά (απολύτως καθαρά φασµατικά) βρίσκονται στο καµπύλο τµήµα του (που ονοµάζεται Spectral Locus) και µια σειρά αποχρώσεων του ιώδους, που δεν αντιστοιχεί σε µονοχρωµατικές ακτινοβολίες, βρίσκονται στη βάση (η οποία ονοµάζεται Purple Line). Τα χρώµατα που βρίσκονται στο εσωτερικό του διαγράµµατος είναι χρώµατα «λιγότερο κορεσµένα» σε σχέση µε αυτά που βρίσκονται στην περιφέρεια. Κάθε σηµείο στα όρια του διαγράµµατος είναι απόλυτα καθαρό χρώµα, ενώ όσο προχωράµε προς το σηµείο ίσης ενέργειας (τοµή τριών λευκών γραµµών) η καθαρότητα µειώνεται. Κάθε ευθύγραµµο τµήµα που ενώνει δύο σηµεία του διαγράµµατος, ορίζει όλους τους δυνατούς συνδυασµούς που προκύπτουν από τη µίξη των δύο χρωµάτων που βρίσκονται στα άκρα του. Το διάγραµµα CIE Όλα πήγαιναν καλά µέχρις ότου έγινε αντιληπτό ότι το τρίγωνο Maxwell δεν αρκούσε για να περιγράψει όλα τα χρώµατα. Υπήρχαν χρώµατα και έξω από αυτό, γεγονός που απαιτούσε τη χρήση «αρνητικών» τιµών µίξης για τη δηµιουργία κάποιων χρωµάτων (εικόνα 6). Ήταν απαραίτητο ένα νέο µοντέλο περιγραφής των χρωµάτων. Το χρωµατικό µοντέλο CIE-XYZ σχεδιάστηκε το 1931 από την CIE (Commission Internationale de l Eclairage, ιεθνής Επιτροπή Φωτοτεχνίας). Αρχικά, τυποποίησε τις τι- µές των βασικών χρωµάτων σε: R=700nm, G = 546,1nm και B = 435,8nm. Στη συνέχεια, αντικατέστησε τις παραµέτρους R, G και B µε τις παραµέτρους ορθογώνιων συντεταγµένων Χ, Υ και Ζ. Στο νέο χρωµατικό µοντέλο CIE - XYZ οι χρωµατικοί συντελεστές λαµβάνουν θετικές τιµές (εικόνα 7). Η συσχέτιση των δύο οµάδων παραµέτρων RGB και ΧΥΖ φαίνεται στην εικόνα 8. Η δηµιουργία του διαγράµµατος είναι µία εξαιρετικά κοµψή και σύνθετη µαθηµατική διαδικασία: Περιλαµβάνει την κατασκευή ενός τρισδιάστατου χρωµατικού µοντέλου (ενός κύβου στου οποίου τις πέντε κορυφές -από τις οκτώ- βρίσκονται τα τρία βασικά χρώµατα, το µαύρο και το λευκό), τη δηµιουργία µιας τρισδιάστατης επιφάνειας, η οποία περιέχεται στον κύβο και είναι ο γεωµετρικός τόπος των διανυσµάτων που αντιστοιχούν σε όλα τα µήκη κύµατος του ορατού φωτός και τέλος τον «περιορισµό» του τρισδιάστατου αυτού χώρου, σε ένα επίπεδο µε την προβολή του σε µια επιφάνεια «σταθερής φωτεινότητας». Το αποτέλεσµα, στο τέλος, είναι το γνωστό «πεταλοειδές» διάγραµµα χρωµατικότητας (εικόνα 9). Το διάγραµµα αυτό περιλαµβάνει όλα τα ορατά χρώµατα, µε τα µονοχρωµατικά (αυτά δηλαδή που αντιστοιχούν σε µια ακτινοβολία µε συγκεκριµένο µήκος κύµατος) να βρίσκονται στο καµπύλο τµήµα του (που ονοµάζεται Spectral Locus) και µια σειρά αποχρώσεων του ιώδους, που δεν αντιστοιχεί σε µονοχρωµατικές ακτινοβολίες, να βρίσκονται στη βάση (η οποία ονοµάζεται Purple Line). Τα χρώµατα που βρίσκονται στο εσωτερικό του διαγράµµατος είναι χρώµατα «λιγότερο κορεσµένα» σε σχέση µε αυτά που βρίσκονται στην περιφέρεια (εικόνα 10). Το συγκεκριµένο σχήµα δεν επιδέχεται τη χάραξη ενός 106 ΟΡΥΦΟΡΙΚΑ νέα ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2008
13 Πολύ συχνά, πάνω στο διάγραµµα χρωµατικότητας υπερτίθεται ο γεωµετρικός τόπος των χρωµάτων που εκπέµπει σε διάφορες θερµοκρασίες το «Μαύρο Σώµα». Από αυτή τη «γραµµή Planck» προκύπτουν τα χρώµατα που αντιστοιχούν σε κάθε θερµοκρασία. Στο χρωµατικό διάγραµµα, επίσης, τοποθετούνται συνήθως και τα σηµεία που αντιστοιχούν σε διάφορα «λευκά», µε το σηµαντικότερο να είναι το λευκό της ηµέρας, γνωστό και µε την ονοµασία D65 Daylight, του οποίου οι συντεταγµένες έχουν καθοριστεί από το CIE, το 1964, ως x=0,31382 και y=0,33100, συντεταγµένες που αντιστοιχούν στην εκποµπή του σώµατος Planck όταν αυτό βρίσκεται σε θερµοκρασία 6500Κ. 14 ιαφορές χρωµατικού εύρους. Αν προβάλλετε την ίδια εικόνα σε µια οµάδα τηλεοράσεων, θα παρατηρήσετε ότι κάθε µία δείχνει διαφορετικά τα χρώµατα, ενώ αναπαράγουν το ίδιο σήµα RGB. Αυτό συµβαίνει για πολλούς λόγους: διαφορετικά είδη φωσφόρων, διαφορετικός σχεδιασµός και διαφοροποιηµένες ρυθµίσεις φωτεινότητας, αντίθεσης και χρώµατος. Μπορούµε να πούµε ότι κάθε τηλεόραση είναι «µοναδική» στην αναπαραγωγή των χρωµάτων. Το ίδιο συµβαίνει και µε τις οθόνες των υπολογιστών, αλλά και µε τους σαρωτές και τους εκτυπωτές. Έστω κι αν χρησιµοποιούνται οι ίδιες τιµές των βασικών χρωµοσυνιστωσών (RGB, CMYK), σε κάθε περιφερειακό αναπαράγονται διαφορετικά χρώµατα. Για παράδειγµα, ο συνδυασµός R=188, G=214, B=112 αντιστοιχεί σε ένα ανοιχτόχρωµο πράσινο, αλλά η απόχρωσή του διαφέρει από περιφερειακό σε περιφερειακό. Στην οθόνη, το χρώµα θα εµφανιστεί πιο έντονο και µε λιγότερο κίτρινο. Ο εκτυπωτής θα το εκτυπώσει πιο σκούρο, ενώ ο σαρωτής θα το «δει» πιο ανοιχτό και ελαφρώς πιο µπλε. Η τηλεόραση πλάσµατος θα το αποδώσει λιγότερο έντονα απ ό,τι η τηλεόραση LCD. τριγώνου, του οποίου οι κορυφές να ανήκουν στο διάγραµµα (εποµένως να εκπέµπουν ορατό φως) και ταυτόχρονα να εµπεριέχουν ολόκληρο το διάγραµµα. Αυτό στην πράξη σηµαίνει ότι δεν µπορούµε να φτιάξουµε ένα σύστηµα βασικών χρωµάτων, που να καλύπτει το σύνολο των ορατών χρωµάτων! Η παρατήρηση αυτή οδηγεί στον ο- ρισµό του όρου «χρωµατικό εύρος» ή «Gamut». Το χρωµατικό εύρος είναι το υποσύνολο των χρωµάτων, τα οποία µπορεί να αναπαράγει ένα δεδοµένο µοντέλο ή α- κόµη και µία συγκεκριµένη συσκευή. Επειδή όλα τα µοντέλα είναι τριχρωµατικά, τα Gamut είναι συνήθως τριγωνικά σχήµατα, τα οποία περιλαµβάνουν τα χρώµατα που µπορούν να αναπαραχθούν, ενώ το ειδικό υποσύνολο, που περιλαµβάνει όλα τα χρώ- µατα του διαγράµµατος (είναι δηλαδή το ίδιο το διάγραµµα), αντιστοιχεί στο gamut του ανθρώπινου συστήµατος όρασης (εικόνα 11). Πολύ συχνά, πάνω στο διάγραµµα χρωµατικότητας, υπερτίθεται ο γεωµετρικός τόπος των χρωµάτων που εκπέµπει σε διάφορες θερµοκρασίες το «Μαύρο Σώµα», που ανακαλύφθηκε από τον Planck (ο οποίος είναι γνωστός και ως Planckian Locus). Στην περίπτωση αυτή, µπορεί κανείς να δει τα χρώµατα που αντιστοιχούν σε κάθε θερ- µοκρασία. Στο χρωµατικό διάγραµµα, επίσης, τοποθετούνται συνήθως και τα σηµεία που αντιστοιχούν σε διάφορα «λευκά», µε το σηµαντικότερο να είναι το λευκό της ηµέρας γνωστό και µε την ονοµασία D65 Daylight, του οποίου οι συντεταγµένες έ- χουν καθοριστεί από το CIE, το 1964, ως x=0,31382 και y=0,33100, συντεταγµένες που αντιστοιχούν στην εκποµπή του σώµατος Planck, όταν αυτό βρίσκεται σε θερµοκρασία 6500Κ (εικόνα 12). Απόδοση και ρύθµιση των χρωµάτων της τηλεόρασης Η θεωρία των χρωµάτων εφαρµόζεται εκτεταµένα στις σύγχρονες συσκευές τηλεόρασης, όπως και στα υπόλοιπα ηλεκτρονικά µέσα απεικόνισης, από τις οθόνες LCD µέχρι τους βιντεοπροβολείς. Η τηλεόραση χρησιµοποιεί τεχνολογίες ανάµιξης των τριών βασικών χρωµάτων και απεικονίζει το αποτέλεσµα στην οθόνη της. Η σωστή ρύθµιση απαιτεί τον ακριβή ορισµό των χρωµατικών συντεταγµένων, σύµφωνα µε το διάγραµµα CIE, ώστε η χροιά των βασικών χρωµάτων να βρίσκεται στις τρεις κορυφές του τριγώνου χρωµατικού εύρους (gamut). Το τρίγωνο µέσα στο διάγραµµα CIE, είναι το σύνολο των χρωµάτων (χρωµατική παλέτα) που έχει η συσκευή απεικόνισης. Ο τελικός σκοπός είναι το κέντρο του τριγώνου να βρίσκεται στο σηµείο ίσης ενέργειας και το τρίγωνο να είναι όσο το δυνατόν πιο διευρυµένο. Για τη σωστή ρύθµιση κάθε συσκευής απεικόνισης, πρέπει να ληφθούν υπόψη τόσο το χρωµατικό εύρος της συσκευής απεικόνισης, όσο και αυτό του µέσου στο οποίο είναι καταγεγραµµένη η χρωµατική πληροφορία. Εποµένως, στο διάγραµµα CIE «τοποθετούνται» δύο τρίγωνα. Το ένα τρίγωνο προσδιορίζει το πρότυπο όπου «γράφονται οι ταινίες». Έτσι, υπάρχει το πρότυπο του NTSC, το πρότυπο του PAL ή και ακόµη και το πρότυπο DVD. Κάθε ένα από αυτά έχει διαφορετική τοποθέτηση στο χώρο του διαγράµµατος. Ειδικά τα χρωµατικά πρότυπα του NTSC και του PAL εµφανίζουν στο πράσινο σοβαρή απόκλιση µεταξύ τους. Το άλλο τρίγωνο δείχνει τα χρωµατικά όρια της συσκευής α- πεικόνισης. Αυτό το τρίγωνο είναι συνήθως στα ανώτατα όρια που µπορεί να δώσει ο κατασκευαστής του µηχανήµατος. Συχνά «ξεπερνάει» το τρίγωνο του πρότυπου, αν και η συνηθισµένη κατάσταση είναι να βρίσκεται µέσα στο τρίγωνο του µέσου εγγραφής. Στην πιο συνηθισµένη περίπτωση όπου το τρίγωνο της συσκευής υπολείπεται του χρωµατικού εύρους του µέσου εγγραφής, όταν του ζητηθεί ένα συγκεκριµένο «δύσκολο» χρώµα, θα δώσει το πλησιέστερο δυνατό. Αυτό σηµαίνει ανεπαρκή χρω- µατική παλέτα σε κάποιο ή κάποια χρώµατα (εικόνα 14). Μεγάλη σηµασία θα πρέπει να δοθεί στο χώρο, όπου τις περισσότερες φορές επηρεάζει σηµαντικά τα χρώ- µατα. Λευκοί τοίχοι γύρω από τη θέση προβολής, «µετατρέπουν» τα χρώµατα στο διάγραµµα του µέσου προβολής, σε πιο απαλά σε σχέση µε ένα άλλο χώρο πιο σκοτεινό. Και ο χρωµατισµός του χώρου παίζει µεγάλη σηµασία. Ένας µπλε τοίχος που ακτινοβολεί από τη λάµψη της τηλεόρασης, θα µεταφέρει το πορφυρό κόκκινο της συσκευής µας πιο κοντά προς το Magenta. 108 ΟΡΥΦΟΡΙΚΑ νέα ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2008