Πεπίλητη Κχξηνο ζθνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη ε ιεπηνκεξήο θαηαγξαθή θαη αλάιπζε ησλ ζεζκψλ πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζε δηεζλέο, θνηλνηηθφ

Πεπίλητη Κχξηνο ζθνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη ε ιεπηνκεξήο θαηαγξαθή θαη αλάιπζε ησλ ζεζκψλ πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζε δηεζλέο, θνηλνηηθφ θαη εζληθφ επίπεδν. Ζ αλάιπζε ησλ βηβιηνγξαθηθψλ ζηνηρείσλ, ησλ πιεξνθνξηψλ απφ ην δηαδίθηπν αιιά θαη ηεο έξεπλαο ζε επηζηεκνληθά άξζξα θαη λνκηθά θείκελα νδεγεί ζηα εμήο ζπκπεξάζκαηα: Ο φξνο πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά πξνζδηνξίδεη θαη αξράο ηελ πιηθή θιεξνλνκηά πνπ πεξηιακβάλεη δπν θαηεγνξίεο αγαζψλ, ηα αθίλεηα (θηίζκαηα, θηηξηαθά ζπγθξνηήκαηα, αξραηνινγηθνί ρψξνη) θαη ηα θηλεηά (έξγα ηέρλεο θαη ηερληθήο, γξαπηά κλεκεία, αξραηνινγηθά επξήκαηα, νπηηθναθνπζηηθφ πιηθφ θιπ) πνπ παξνπζηάδνπλ ελδηαθέξνλ αξραηνινγηθφ, ηζηνξηθφ, εζλνινγηθφ, θαιιηηερληθφ, επηζηεκνληθφ ή ηερλνινγηθφ. Υξήζε ηνπ φξνπ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά γίλεηαη επίζεο γηα ηελ άυιε θιεξνλνκηά, δειαδή ηε γιψζζα, ηηο παξαδφζεηο, ηα ήζε θαη έζηκα, ηε κνπζηθή, ην ρνξφ θιπ. Ζ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο κηαο ρψξαο ζπλίζηαηαη ζηελ αλεχξεζε, ηε ζπζηεκαηηθή θαηαγξαθή, ηε κειέηε, ηε ζπληήξεζε, ηελ απνθαηάζηαζε θαη ηελ αλάδεημε ησλ παξαπάλσ αγαζψλ θαζψο θαη ζηελ εμαζθάιηζε ηνπο απφ θηλδχλνπο θινπήο, βιάβεο θαη θαηαζηξνθήο. Γηα φια απηά ηα ζηνηρεία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο έρεη θαζηεξσζεί λα ζεζπίδνληαη θαλφλεο πξνζηαζίαο ηνπο απφ ην θξάηνο, πνπ έρεη θαηά θχξην ιφγν ηελ επζχλε απηή. Μεηά ηνλ δεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν, ιφγσ θαη ησλ κεγάισλ θαηαζηξνθψλ πνπ ζπληειέζηεθαλ, ε πξνζηαζία απηή έρεη πεξηβιεζεί θαη κε θαλφλεο Γηεζλνχο Γηθαίνπ, σο απνηέιεζκα ηεο δξαζηεξηφηεηαο θπξίσο ηεο Οπλέζθν αιιά θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο. Κχξηα επηδίσμε είλαη φρη απιψο λα δηαζσζεί θαη λα δηαηεξεζεί ε θιεξνλνκηά απηή αιιά θαη λα γίλεη επξχηεξα γλσζηή θαη πξνζηηή θαη λα εθηηκεζεί απφ ην ιαφ θάζε ρψξαο. Έηζη, ζα ζπλεηδεηνπνηεζνχλ θαη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πνιηηηζηηθήο ηνπ ηαπηφηεηαο, αθνχ ε πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά απνηειεί έλα απφ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο. Ζ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο απνηειεί βαζηθφ ζθνπφ ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο πνιιψλ αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ ηεο Αζίαο θαη ηεο Αθξηθήο, γηαηί έρεη ζπλδεζεί κε ηελ δηαθξίβσζε θαη ηελ απνθαηάζηαζε ηεο εζληθήο ηνπο ηαπηφηεηαο. Πξφθεηηαη θπξίσο γηα ρψξεο πνπ άιινηε ήηαλ επξσπατθέο απνηθίεο θαη θηλδχλεςαλ λα αιινηξησζνχλ πνιηηηζηηθά κε ηελ επηβνιή ή ηελ δηείζδπζε μέλσλ, 5

δειαδή δπηηθψλ, πξνηχπσλ, αλαζηαιηηθψλ ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηεο αμηνπνίεζεο, κέζσ απηήο, ησλ εζληθψλ πνιηηηζηηθψλ ζηνηρείσλ. ηηο αλαπηπγκέλεο νηθνλνκηθά ρψξεο ε πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο απνηειεί επίζεο βαζηθφ άμνλα ηεο πνιηηηζηηθήο ηνπο πνιηηηθήο. Με ηε δηαηήξεζε θαη πξνβνιή ησλ κλεκείσλ ηεο θιεξνλνκηάο ηνπο επηδηψθνπλ λα ηνλίζνπλ ηελ ηδηαίηεξε πνιηηηζηηθή ηνπο θπζηνγλσκία θαη ηζηνξία θαη λα αληηζηαζνχλ ζζελαξά ζηε γεληθή ηάζε γηα δηεζλνπνίεζε, ηππνπνίεζε θαη καδηθνπνίεζε ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ πνπ έρεη πξνθιεζεί απφ ηε ξαγδαία εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο ησλ καδηθψλ κέζσλ επηθνηλσλίαο θαη ηελ επξχηαηε δηάδνζε ησλ πξντφλησλ ηεο πνιηηηζηηθήο βηνκεραλίαο. ην ζεκείν απηφ εληάζζεηαη θαη ε ζεκαληηθή δξάζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηνλ ηνκέα ηεο πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, ε νπνία παξφιν πνπ ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο δελ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ επηβνιή δεζκεπηηθψλ θαλφλσλ, εηζάγεη κηα ζεηξά απφ ραξαθηεξηζηηθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο. Ζ σξίκαλζε ηεο ηδέαο ηεο πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζηα δπηηθά θπξίσο θξάηε νδήγεζε ζηε ζπλεηδεηνπνίεζε φηη ε δπλακηθή ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, ζε ζπλδπαζκφ θαη κε ηελ έκπλεπζε ηεο αηνκηθήο δεκηνπξγηθφηεηαο, είλαη βαζηθφο παξάγνληαο φρη κφλν γηα ηελ πνιηηηζηηθή, αιιά θαη ηε γεληθφηεξε θνηλσληθή εμέιημε. ζνλ αθνξά ηελ κέζνδν ζπγγξαθήο, ε εξγαζία απνηειείηαη απφ πέληε θεθάιαηα. ην πξψην θεθάιαην θαηαγξάθνληαη θαη αλαιχνληαη νη ζεκαληηθφηεξνη ζεζκνί πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζε δηεζλέο επίπεδν. Καηαγξάθεηαη ε δξάζε ηεο Οπλέζθν (κέζα απφ ηηο ζεκαληηθφηαηεο πκβάζεηο θαη πζηάζεηο πνπ έρεη πηνζεηήζεη, αιιά θαη κέζα απφ ηηο Γηεζλείο Δθζηξαηείεο Γηάζσζεο πνπ αλαιακβάλεη λα θέξεη ζε πέξαο ζε δηάθνξα ζεκεία ηνπ θφζκνπ ), αιιά θαη ε δξάζε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο, πνπ αλ θαη πεξηθεξεηαθφο θαη φρη παγθφζκηνο δηεζλήο νξγαληζκφο, αλαθέξεηαη ζην πξψην θεθάιαην γηα ιφγνπο νηθνλνκίαο θαη ηζηνξηθήο ζπλέρεηαο ηνπ θεηκέλνπ. ην δεχηεξν θεθάιαην παξαηίζεηαη κηα ιεπηνκεξεηαθή αλάιπζε ηεο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο ηεο Έλσζεο ελψ δίλεηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηελ πηπρή ηεο πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο κε έκθαζε ζηα αλάινγα άξζξα ησλ πλζεθψλ θαζψο θαη ζην πλεχκα ησλ γεληθφηεξσλ πνιηηηθψλ επηινγψλ. Σν ηξίην θεθάιαην πεξηιακβάλεη ηελ αλάιπζε θαη θξηηηθή αμηνιφγεζε ησλ θαλφλσλ ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ ζρεηηθά κε ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, ελψ ην ηέηαξην θεθάιαην πεξηγξάθεη θαη αμηνινγεί 6

ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζε εζληθφ επίπεδν. Σέινο ην πέκπην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην επηρεηξεί, κε ηε βνήζεηα ελφο παξαδείγκαηνο, λα θαηαγξάςεη κηα πξαγκαηηθή πεξίπησζε πξνζηαζίαο ελφο πνιηηηζηηθνχ αγαζνχ κέζσ ησλ πξνβιεκάησλ, ησλ πξνηάζεσλ, ησλ δηθαζηηθψλ δηακαρψλ θαη ελ ηέιεη κέζσ ηεο ιχζεο πνπ δφζεθε. Ζ εξγαζία θιείλεη κε ηα ηειηθά ζπκπεξάζκαηα πνπ εμήρζεζαλ θαηά ηε έξεπλα θαη ηε ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο. Λέξειρ κλειδιά : Δπξσπατθή πνιηηηζηηθή ηαπηφηεηα Πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά/ Πνιηηηζηηθά αγαζά Οπλέζθν πκβνχιην ηεο Δπξψπεο Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Αξραηφηεηεο/ αξραηνινγηθά κλεκεία Γηεζλέο, θνηλνηηθφ, εζληθφ δίθαην πκβάζεηο πζηάζεηο Καλνληζκνί Οδεγίεο Φεθίζκαηα Απνθάζεηο πζηεκαηνπνίεζε λνκνζεζίαο Ννκνζεζία Γηαθπβεξλεηηθνί Οξγαληζκνί Δπξσπατθφο πνιηηηζηηθφο ρψξνο Δζληθή Κπξηαξρία Δπξσπατθή Δπηηξνπή Βηψζηκε αλάπηπμε Απαζρφιεζε Υξήζεηο γεο Πνιηηηζηηθή βηνκεραλία Κνηλνηηθή ρξεκαηνδφηεζε Αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο Πνιηηηζηηθνί θνξείο Πνιηηηζηηθφ/ θπζηθφ πεξηβάιινλ Γηαθίλεζε πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην Κσδηθνπνίεζε λνκνζεζίαο Ννκνινγία Με Κπβεξλεηηθνχ Οξγαληζκνί 7

English summary The main focus of the project is the detailed analysis of the institutions concerning the protection of cultural heritage in an international, community and national level. The analysis of the information derived from the research shows that : The term cultural heritage describes, first of all, the tangible heritage which is devided into two categories of cultural goods : the immovable (buildings, archaeological sites etc) and the movable goods (work of arts, findings etc) that have special historical, archaeological, ethnological, artistical, scientific or technological interest. Use of the term cultural is done to describe also the intangible heritage like the language, the traditions, music etc. The protection of the cultural heritage of a country refers to finding, systematically enlisting, conserving, restoring and highlighting the aforemetioned goods, as well as securing them from dangers of stealing, destructing etc. For all these elements of cultural heritage is established that rules of protection should be set from the state, which possesses that authority. After the 2 nd World War, and because of the intense destructions that occurred, thiw protection has been enhanced by ryles of International Law, as a result of the activity by Unesco and the Council of Europe. Main goal of all the actions is to not only rescue and preserve the heritage, but also to make it widely known and approachable and appreciated from the people of every country in the world. That way people will realise the special charachteristics of their cultural identity, since cultural heritage is one of its basic elements. The protection of the cultural heritage plays a significant part of the cultural policy of many developing countries of Asia and Africa, because it is connected with the restoration of their cultural identity. As for the countries of the west, that are economically developed, the protection of the cultural heritage also plays an important part of their cultural policy. Throughout the conserving and the highlighting of the cultural monuments these countries are hoping to underline their special cultural profile and history, and to resist the general trend for inernasionalisation of the cultural goods which is dectated, among others, from the rapid evolution of technology of the mass media. At this point, we also have to consider the activity udertaken by the European Union in the field of the protection of the cultural heritage, activity which although is not 8

charachterised by the enforcement of obligatory rules, introduces a number of important guiding lines. The project consists of five chapters. In the first chapter there is a detailed analysis of the most important institutions of protection of the cultural heritage in an inernational level. There is reference to the activity of Unesco and the activity of the Council of Europe, which although is a peripheral and not an inernational organisation, it is described in the first chapter out of reasons of economy of the text. In the second chapter we have a detailed analysis of the cultural policy of the EU, while there is an emphasis on the aspect of cultural heritage, under the influence of the general political choices of the Union. The third chapter includes a critical evaluation of the rules of community law concerning the cultural heritage, while the fourth chapter describes and evaluates the protection of the cultural heritage in a natioanal level. Finally, the fifth and last chapter tries, with the help of an example, to analyse a real case of protection of a cultural good, describing the problems, the propositions, the legal battles and the solution that had been given. 9

Διζαγυγή Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ εηθνζηνχ αηψλα ε ζεκαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ πνιηηηζκνχ αιιά θαη ησλ θνηλσληψλ αλαγλσξίζηεθε ζε παγθφζκην ζρεδφλ επίπεδν, κε ζπλέπεηα λα ζρεδηαζηνχλ θαη λα ελεξγνπνηεζνχλ νη αλάινγνη κεραληζκνί πξνζηαζίαο ηεο. Αξρηθά, θαη κε ζηφρν λα αληηκεησπηζηνχλ νη θαηαζηξνθέο ηνπ δεχηεξνπ παγθφζκηνπ πνιέκνπ, δξαζηεξηνπνηήζεθε έληνλα θαη απνηειεζκαηηθά ε Οπλέζθν κε ηελ πηνζέηεζε πκβάζεσλ, πζηάζεσλ αιιά θαη κε ηελ δηεμαγσγή Δθζηξαηεηψλ Γηάζσζεο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζε δηάθνξα ζεκεία ηνπ πιαλήηε φπνπ ππήξρε θίλδπλνο λα ππνζηεί θζνξέο ιφγσ πνιέκσλ ή θπζηθψλ θαηλνκέλσλ. Σελ εκπεηξία, ηηο γλψζεηο θαη ηελ πξαθηηθή πνπ αθνινχζεζε ε Οπλέζθν (θπξίσο απφ ηε δεθαεηία ηνπ 50 θαη κεηά) ρξεζηκνπνίεζαλ πεξηθεξεηαθνί δηεζλείο νξγαληζκνί, φπσο ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο θαη ε Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα. Σν ζπκβνχιην ηεο Δπξψπεο παξήγαγε κηα ζεηξά απφ ζεκαληηθέο πκβάζεηο πνπ ελίζρπζαλ εμαηξεηηθά ηελ ζεκαηηθή ηεο πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζηνλ επξσπατθφ ρψξν. Παξάιιεια, απφ ηε δεθαεηία ηνπ 80 θαη χζηεξα ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηελ πξνζηαζία ηεο θιεξνλνκηάο θαη ε Κνηλφηεηα, ε νπνία ςήθηζε κηα ζεηξά απφ λνκηθά θείκελα, δηαβαζκηζκέλεο δεζκεπηηθφηεηαο, ηα νπνία παξείραλ ζεκαληηθή βνήζεηα ζηα θξάηε κέιε, εηδηθά φζνλ αθνξά ηελ πηνζέηεζε θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ. Ζ εθδήισζε πξσηνβνπιηψλ, θαη ε αληίζηνηρε παξαγσγή θαλφλσλ απφ ην δηεζλέο θαη θνηλνηηθφ δίθαην δελ άθεζε αλεπεξέαζηε ηελ ειιεληθή λνκνζεζία. Ο θαηλνχξγηνο λφκνο πνπ ςεθίζηεθε πνιχ πξφζθαηα (3028/02) θαη αθνξά ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, επηρεηξεί λα εθζπγρξνλίζεη ην, θαηαθεξκαηηζκέλν ζε πνιιέο επηκέξνπο ξπζκίζεηο, ππάξρνλ ζεζκηθφ πιαίζην θαη λα εηζάγεη έλλνηεο θαη πξαθηηθέο αλάινγεο ησλ δηεζλψλ θαη θνηλνηηθψλ θεηκέλσλ. Ζ ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο βαζίζηεθε, κεηαμχ άιισλ, ζε βηβιηνγξαθηθή έξεπλα, ζηελ αμηνιφγεζε ησλ θαλφλσλ ηνπ δηεζλνχο θαη θνηλνηηθνχ αιιά θαη ησλ λνκνζεηεκάησλ ηνπ εζληθνχ δηθαίνπ, ζηελ άληιεζε πιεξνθνξηψλ θαη γλψζεσλ απφ ηελ αξζξνγξαθία επηζηεκφλσλ ζε λνκηθά πεξηνδηθά, θαζψο θαη ζηε κειέηε ηεο δξάζεο ησλ νξγαληζκψλ έηζη φπσο πεξηγξάθεηαη ζηνπο αληίζηνηρνπο δηαδηθηπαθνχο ηφπνπο. 10

Καηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπγγξαθήο δηαπίζησζα φηη παξφιν πνπ ππάξρεη έλα αξθεηά εθηελέο δίθηπν πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο φζνλ αθνξά μερσξηζηά ην δηεζλέο, ην θνηλνηηθφ επίπεδν, δελ ππήξρε, ηνπιάρηζηνλ απφ φζν πξφιαβα λα θαηαγξάςσ, κηα κειέηε πνπ ζα παξείρε κηα νινθιεξσκέλε ζεψξεζε θαη αμηνιφγεζε ηνπ ζεζκνχ θαη ζηα ηξία επίπεδα. ηελ εξγαζία απηή επηρεηξείηαη, αθξηβψο, λα εμεηαζηεί ε πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζπλνιηθά θαη λα εμαθξηβσζνχλ νη αιιειεπηδξάζεηο, νη επηξξνέο, νη ηαπηίζεηο θαη ε ηζηνξηθή ζπλέρεηα πνπ δηαθξίλεη κηα ηφζν ηδηαίηεξε έλλνηα φζν ε πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά. Σέινο, ε αμία ηνπ ζέκαηνο γηα ηε Γεκφζηα Γηνίθεζε θξίλεηαη κεγάιε ηδηαίηεξα απηή ηε ρξνληθή πεξίνδν ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε κηα πιεπξά απφ έληνλε δξαζηεξηφηεηα ζηνλ ρψξν ηεο αλάπηπμεο θαη πξνβνιήο ησλ παξαδνζηαθψλ/ αξραηνινγηθψλ ρψξσλ (ιφγσ θαη ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ), θαη απφ ηελ άιιε απφ ην αίηεκα γηα απνηειεζκαηηθή θαη πιήξε εθαξκνγή ηνπ λένπ λφκνπ 3028/02 γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. 11

Κεθάλαιο 1. Η πποζηαζία ηηρ πολιηιζηικήρ κληπονομιάρ ζηο διεθνέρ δίκαιο. 12

Διζαγυγή 1 ος κεθαλαίος. ε απηφ θεθάιαην ζα πεξηγξαθνχλ θαη ζα αλαιπζνχλ νη επηδηψμεηο, νη ζηφρνη, νη πξσηνβνπιίεο, νη ελέξγεηεο θαη ηα απνηειέζκαηα ησλ πξνζπαζεηψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ ηνπο θνξείο πνπ αζρνιήζεθαλ κε ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζε δηεζλέο επίπεδν, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ κεγαιχηεξνπ πεξίπνπ κέξνπο ηνπ εηθνζηνχ αηψλα. Ζ κειέηε πνπ εξεπλά ηελ εηζαγσγή θαη ηειηθά ηελ έληαμε θαη ηελ ελεξγνπνίεζε ησλ κεραληζκψλ πξνζηαζίαο θαη δηαηήξεζεο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζην δηεζλέο δίθαην είλαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθή γηαηί εηζάγεη ηνλ κειεηεηή ζηελ ζεψξεζε θαη αμηνιφγεζε ησλ πξψησλ ζεζκψλ πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ θαη δνθηκάζηεθαλ σο πξνο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο κέζα ζηνλ ρξφλν. Δίλαη άιισζηε ελδεηθηηθφ φηη κέζα απφ ηηο πνιχρξνλεο πξνζπάζεηεο θαη ηελ πνιππνίθηιε δξάζε δηεζλψλ νξγαληζκψλ αιιά θαη άιισλ πνιηηηζηηθψλ νξγαλψζεσλ έγηλε αηζζεηή θαη αλαγλσξίζηεθε ε ζεκαζία θαη ε νηθνπκεληθφηεηα ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Ζ ζηαδηαθή ελεξγνπνίεζε ηεο δηεζλνχο θνηλφηεηαο ζηα ζέκαηα πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ήηαλ απνηέιεζκα ηεο ηειηθήο απνδνρήο ηνπ αμηψκαηνο πσο ηα ζεκαληηθά πνιηηηζηηθά αγαζά (κλεκεία, αξραηνινγηθνί ρψξνη θαη αληηθείκελα) κηαο ρψξαο, είλαη ηαπηφρξνλα ζπζηαηηθά θαη θηήκαηα ηνπ πνιηηηζκνχ νιφθιεξεο ηεο αλζξσπφηεηαο. Σν αμίσκα απηφ κεηαθέξεη ηελ ππνρξέσζε ζε φια ηα θξάηε ηεο αλζξσπφηεηαο λα δξνπλ παξάιιεια θαη ζπκπιεξσκαηηθά ζην πεδίν ηεο πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη λα ελεξγνχλ κέζα ζε έλα πιαίζην ζχκπλνηαο θαη ζπλεξγαζίαο θάησ απφ ηελ αζπίδα ηεο ηδέαο ηνπ ιεγφκελνπ πνιηηηζηηθνχ δηεζληζκνχ. ηελ ελφηεηα πνπ αθνινπζεί ζα επηρεηξεζεί κηα ηζηνξηθή αλαζθφπεζε, εξκελεία θαη αμηνιφγεζε ησλ πην ζεκαληηθψλ ζηαζκψλ ζηελ δξαζηεξηφηεηα πνιηηηζηηθψλ νξγαληζκψλ θαη νξγαλψζεσλ πξνπνιεκηθά, θαη θπξίσο, ζηα κεηαπνιεκηθά ρξφληα. 13

1.1. Αποζαθήνιζη ηυν εννοιών. Πξνζδηνξηζκφο ηνπ αληηθεηκέλνπ : Πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζην δηεζλέο δίθαην. Αλαθνξηθά κε ηνλ φξν πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά: ηε βηβιηνγξαθία θαη ζηα θείκελα ζπκβάζεσλ ή ζπζηάζεσλ ησλ αξκφδησλ νξγαληζκψλ ζπρλά ηαπηίδεηαη ν φξνο πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά κε ηνλ φξν πνιηηηζηηθφ αγαζφ 1. ηε χκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Παγθφζκηαο Πνιηηηζηηθήο θαη Φπζηθήο Κιεξνλνκηάο ηνπ 1972 ν φξνο πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά (patrimoine culturel, cultural heritage) πεξηιακβάλεη κλεκεία (δειαδή αξρηηεθηνληθά, γιππηηθά θαη δσγξαθηθά έξγα, θαηαζθεπέο πνπ έρνπλ αξραηνινγηθφ ραξαθηήξα θαζψο θαη επηγξαθέο, ζπήιαηα θαη άιια), νηθνδνκηθά ζπγθξνηήκαηα θαζψο θαη ρσξηθά δεκηνπξγήκαηα θηηαγκέλα απφ ηνλ άλζξσπν κφλν ηνπ ή θαη κε ηε ζπκβνιή ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο. Αληίζηνηρα, ζηε χκβαζε ηεο Υάγεο (γηα ηελ Πξνζηαζία ησλ Πνιηηηζηηθψλ Αγαζψλ ζε Πεξίπησζε Έλνπιεο χξξαμεο, 1954) ρξεζηκνπνηείηαη ν φξνο πνιηηηζηηθφ αγαζφ (bien culturel, cultural property) γηα λα πεξηγξάςεη ηα θηλεηά θαη ηα αθίλεηα αγαζά πνπ έρνπλ κεγάιε ζεκαζία γηα ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά θάζε ιανχ. αλ ηέηνηα αλαθέξνληαη αξρηηεθηνληθά κλεκεία, εθθιεζηαζηηθά ε θνζκηθά κλεκεία ηεο ηέρλεο, έξγα ηέρλεο θαζψο θαη θηίξηα πνπ ζηεγάδνπλ θηλεηά αγαζά. Γηαπηζηψλεη θαλείο ινηπφλ πσο ζε έλα κεγάιν βαζκφ νη έλλνηεο πνιηηηζηηθφ αγαζφ θαη πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά αλαθέξνληαη θαη πεξηγξάθνπλ ην ίδην αληηθείκελν θαη ζα αλαθέξνληαη ζηελ εξγαζία σο έλλνηεο ηαπηφζεκεο. Αλαθνξηθά κε ηνλ φξν πξνζηαζία ζην δηεζλέο δίθαην: Απφ ηελ έξεπλα κπνξνχκε λα δηαπηζηψζνπκε πσο ν φξνο αλαθέξεηαη φρη κφλν ζηε δηαθχιαμε θαη ηνλ ζεβαζκφ, αιιά θαη θπξίσο ηνλ πξνζδηνξηζκφ, ηελ πξνζηαζία, ηε ζπληήξεζε θαη ηελ κεηαβίβαζε ζηηο κειινληηθέο γεληέο ησλ αγαζψλ ηεο πνιηηηζηηθήο θαη θπζηθήο θιεξνλνκηάο. Ζ δηεζλήο πξννπηηθή αλαθέξεηαη ζηελ πξνζηαζία ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ πνπ πξνέξρεηαη απφ ηνπο δηεζλείο νξγαληζκνχο βάζεη δηεζλψλ θαλφλσλ. 1 Νηφξα Ν. Κφλζνια, Ζ Γηεζλήο Πξνζηαζία ηεο Παγθφζκηαο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο, εθδ. άθθνπια, ζει. 26 14

1.2 Οπγανιζμοί πος αναλαμβάνοςν ππυηοβοςλίερ για ηην πποζηαζία ηηρ πολιηιζηικήρ κληπονομιάρ ζε διεθνέρ επίπεδο. Τπάξρνπλ δπν θαηεγνξίεο νξγαληζκψλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηηο δηαδηθαζίεο πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζε δηεζλή θιίκαθα. Δίλαη νη δηαθπβεξλεηηθνί θαη νη κε θπβεξλεηηθνί. Οη δηαθπβεξλεηηθνί νξγαληζκνί ρσξίδνληαη θαη απηνί θαηά βάζε ζε ηξεηο νκάδεο 2 : - νη νξγαληζκνί ηεο πξψηεο νκάδαο, αλάκεζα ζηηο άιιεο δξάζεηο ηνπο, αλαπηχζζνπλ δξαζηεξηφηεηα πνπ επηθεληξψλεη ζην πεδίν ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. ηελ νκάδα απηή ραξαθηεξηζηηθφηεξν παξάδεηγκα κπνξνχκε λα δψζνπκε ηελ Οπλέζθν, πνπ απνηειεί θαη ηνλ θαη εμνρήλ δηεζλή θνξέα πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Αλαιπηηθφηεξα, ε Οπλέζθν ηδξχζεθε ην 1945 θαη ν βαζηθφο ηεο ζηφρνο ήηαλ ε δηαηήξεζε, ε πξναγσγή θαη ε δηάδνζε ηεο γλψζεο πνπ ζα εμαζθαιίζεη ηε ζπληήξεζε θαη ηελ πξνζηαζία ηεο παγθφζκηαο θιεξνλνκηάο, κέζα απφ ηελ ηήξεζε ησλ θαηάιιεισλ δηεζλψλ ζπκβάζεσλ 3. Ζ δξάζε ηεο Οπλέζθν έρεη ηξεηο βαζηθέο κνξθέο: ηελ θαλνληζηηθή δξάζε, ηελ επηρεηξεζηαθή δξάζε θαη ηελ δξάζε πνπ αθνξά ηελ δηάδνζε επηζηεκνληθψλ θαη ηερληθψλ πιεξνθνξηψλ. Ζ θαλνληζηηθή δξάζε ηνπ νξγαληζκνχ αθνξά ηε ζχληαμε θαη πξνψζεζε πκβάζεσλ θαη πζηάζεσλ πνπ έρνπλ ζθνπφ λα απνηειέζνπλ έλα ζηαζεξφ πιέγκα λνκηθήο πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Οη πκβάζεηο έρνπλ δεζκεπηηθή ηζρχ γηα ηα θξάηε πνπ ηηο έρνπλ επηθπξψζεη, ελψ νη πζηάζεηο, κε έρνληαο λνκηθή δεζκεπηηθφηεηα, ππνδεηθλχνπλ θαηεπζχλζεηο ζπκπεξηθνξάο δξψληαο ζε εζηθφ επίπεδν. Ζ επηρεηξεζηαθή δξάζε ηεο Οπλέζθν πεξηγξάθεηαη ηθαλνπνηεηηθά απφ ηηο Γηεζλείο Δθζηξαηείεο Γηάζσζεο, κηα ζεηξά απφ πξνγξάκκαηα πνπ έρνπλ ζηφρν ηε ρνξήγεζε βνήζεηαο ζηα θξάηε κέιε γηα ηε ζπληήξεζε, απνθαηάζηαζε θαη αλάδεημε κλεκείσλ θαη ρψξσλ. 2 Νηφξα Ν. Κφλζνια, Ζ Γηεζλήο Πξνζηαζία ηεο Παγθφζκηαο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο, εθδ. άθθνπια, ζει. 29 3 Ηδξπηηθή Πξάμε ηεο Οπλέζθν, αξ.1, παξ. 2γ 15

Σέινο, ε δηάδνζε επηζηεκνληθψλ θαη ηερληθψλ πιεξνθνξηψλ γίλεηαη κέζα απφ ηελ έθδνζε ηερληθψλ κειεηψλ θαη πεξηνδηθψλ, θαζψο θαη κέζα απφ ηελ δηνξγάλσζε ζπλεδξίσλ θαη ηελ δηεμαγσγή εξεπλψλ γηα ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, - ζηελ δεχηεξε νκάδα ππάξρνπλ νξγαληζκνί πνπ έρνπλ σο απνθιεηζηηθφ ζθνπφ ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Δδψ, ν ελδεηθηηθφο νξγαληζκφο είλαη ην ICCROM (Γηεζλέο Κέληξν γηα ηε Μειέηε ηεο πληήξεζεο θαη ηεο Απνθαηάζηαζεο ησλ Πνιηηηζηηθψλ Αγαζψλ), πνπ ηδξχζεθε ην 1959 κε πξσηνβνπιία ηεο Οπλέζθν. Ζ δξάζε ηνπ εζηηάδεη ζηε ζπιινγή θαη δηάδνζε ζηνηρείσλ ζρεηηθψλ κε ηε ζπληήξεζε θαη απνθαηάζηαζε ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ, θαζψο θαη ε νξγάλσζε εμεηδηθεπκέλσλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ θπξίσο κέζα απφ ηελ ηαθηηθή δηεμαγσγή ζεκηλαξίσλ ζηελ έδξα ηνπ θέληξνπ ζηε Ρψκε. - ε ηξίηε νκάδα πεξηιακβάλεη θαηά θχξην ιφγν νξγαληζκνχο ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ ΟΖΔ (π. ρ. UNDP, WFP, Γηεζλήο Σξάπεδα θ. α. ) πνπ έρνπλ νηθνλνκηθφ θπξίσο ραξαθηήξα αιιά ππνβνεζνχλ ην έξγν ηεο Οπλέζθν ή ππνζηεξίδνπλ άιια αλαπηπμηαθά ζρεηηθά κε ηνλ πνιηηηζκφ πξνγξάκκαηα. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη κε θπβεξλεηηθνί νξγαληζκνί αζθνχλ θαηά βάζε ηελ αξκνδηφηεηά ηνπο ζε ηδηαίηεξνπο ηνκείο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο φπσο ν ICOM γηα ηα κνπζεία, ν ICOMOS γηα ηα αξρηηεθηνληθά κλεκεία ή ν OWHC γηα ηηο ηζηνξηθέο πφιεηο. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη δπν πξψηνη νξγαληζκνί, ην ICOMOS (Γηεζλέο πκβνχιην Μλεκείσλ θαη Υψξσλ) 4 θαη ην ICOM (Γηεζλέο πκβνχιην Μνπζείσλ) αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία Α ησλ δηεζλψλ κε θπβεξλεηηθψλ νξγαληζκψλ πνπ ζπλεξγάδνληαη κε ηελ Οπλέζθν. Απηφ ζεκαίλεη πσο νη δπν απηνί νξγαληζκνί έρνπλ ζηελφηεξεο ζρέζεηο κε ηελ Οπλέζθν (παξέρνληάο ηεο ζπκβνπιεπηηθέο ππεξεζίεο, δηελεξγψληαο έξεπλεο αιιά θαη εθηειψληαο κέξνο ησλ πξνγξακκάησλ χζηεξα απφ αλάζεζε), ελψ επίζεο αλαπηχζζνπλ θαη ζεκαληηθή απηφλνκε δξαζηεξηφηεηα. Σέινο, άμηνο αλαθνξάο είλαη θαη ν OWHC ( Οξγαληζκφο Πφιεσλ ηεο Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο), έλαο απφ ηνπο λεψηεξνπο πνιηηηζηηθνχο κε θπβεξλεηηθνχο νξγαληζκνχο, πνπ έρεη σο ζθνπφ ηνπ ηελ ελεξγνπνίεζε ηεο ζπλεξγαζίαο ησλ πφιεσλ 4 Πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ICOMOS ππάξρνπλ ζην Παξάξηεκα ηεο εξγαζίαο. 16

κειψλ ηνπ γηα ηελ ιχζε ησλ πξνβιεκάησλ ζπληήξεζεο θαη αλάδεημεο ηνπ κλεκεηαθνχ ηνπο πινχηνπ. 1.3 Η πποζηαζία ηηρ πολιηιζηικήρ κληπονομιάρ ζηο διεθνέρ δίκαιο: Η δπάζη ηυν ζημανηικόηεπυν οπγανιζμών.οι ςμβάζειρ, οι ςζηάζειρ, ηα ςνέδπια πος αποηέλεζαν ηοςρ ζημανηικόηεποςρ ζηαθμούρ για ηην πολιηιζηική κληπονομιά και ηην πποζηαζία ηηρ. Ζ θξαηηθή κέξηκλα γηα ηελ ζπληήξεζε θαη δηαθχιαμε ησλ ηζηνξηθψλ κλεκείσλ απφ θζνξέο ή αιινηψζεηο άξρηζε λα εθδειψλεηαη θαηά ηνλ 19 ν αηψλα, σζηφζν ήηαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 20 νπ φηαλ γεληθεχηεθε ε αληίιεςε φηη ε πξνζηαζία ησλ κλεκείσλ είλαη θαη αξρήλ θξαηηθή αξκνδηφηεηα, θαη ζπζηεκαηνπνηείηαη ε ζεζκηθή πξνζηαζία ηνπο ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηνπ θφζκνπ 5. Πξηλ μεθηλήζνπκε ηελ θαηαγξαθή ησλ ζηνηρείσλ πξέπεη λα ζεκεησζεί πσο παξφιν πνπ κε ηνλ φξν δηεζλή πξνζηαζία ελλννχκε έλα είδνο δξάζεο πνπ αζθαιψο έρεη παγθφζκηα εκβέιεηα, ζε απηφ ην θνκκάηη ηεο εξγαζίαο ζα πεξηγξαθεί θαη αλαιπζεί θαη ε δξαζηεξηφηεηα ησλ νξγάλσλ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο, παξφιν πνπ κηιάκε γηε έλαλ πεξηθεξεηαθφ Οξγαληζκφ. Απηφ ζα γίλεη γηα ιφγνπο νηθνλνκίαο ηνπ θεηκέλνπ θαη ρξνλνινγηθήο ηαμηλφκεζεο ηνπ βηβιηνγξαθηθνχ πιηθνχ. Άιισζηε ε δξάζε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο ππήξμε εμαηξεηηθά ζεκαληηθή κε κεγάιν αληίθηππν θαη πέξα ησλ γεσγξαθηθψλ νξίσλ ηεο λνκηθήο ή δηνηθεηηθήο αξκνδηφηεηάο ηνπ. Σέινο, φζνλ αθνξά ηηο πκβάζεηο πνπ ζα πεξηγξαθνχλ, πξέπεη λα αλαθέξνπκε φηη κηα δηεζλήο χκβαζε έρεη ππνρξεσηηθφ θαη αξρήλ ραξαθηήξα 6. Γεκηνπξγεί δειαδή λνκηθέο ππνρξεψζεηο κεηαμχ ησλ ζπκβαιιφκελσλ κεξψλ, ηα νπνία ζε πεξίπησζε παξαβίαζεο ησλ ππνρξεψζεσλ απηψλ, ππέρνπλ δηεζλή επζχλε θαη ππφθεηληαη ζηηο πξνβιεπφκελεο απφ ην δηεζλέο δίθαην θπξψζεηο. Θεκειηαθφ ζπζηαηηθφ ησλ δηεζλψλ ζπκβάζεσλ είλαη, ινηπφλ, ε αξρή pacta sunt servanda 7 (Κάζε 5 Νηφξα Ν. Κφλζνια, Ζ Γηεζλήο Πξνζηαζία ηεο Παγθφζκηαο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο, εθδ. άθθνπια, ζει. 62 6 Α. Παπαθσλζηαληίλνπ, Ζ χκβαζε ηεο Γξαλάδαο γηα ηελ πξνζηαζία ηεο αξρηηεθηνληθήο θιεξνλνκηάο θαη ην χληαγκα, Νφκνο θαη Φχζε, 1999 7 Ζ αξρή απηή πεξηιήθζεθε ζην άξζξν 26 ηεο χκβαζεο ηεο Βηέλλεο γηα ην Γίθαην ησλ πλζεθψλ. 17

ηζρχνπζα ζπλζήθε είλαη δεζκεπηηθή γηα ηα κέξε θαη πξέπεη λα εθαξκφδεηαη κε θαιή πίζηε). Δπηπιένλ, γηα λα αλαπηχμεη ηα έλλνκα απνηειέζκαηά ηεο κηα χκβαζε ζηελ εζσηεξηθή έλλνκε ηάμε ησλ ζπκβαιιφκελσλ θξαηψλ θαη λα είλαη δπλαηφλ λα απνηειέζεη αληηθείκελν επίθιεζεο ελψπηνλ ησλ εζληθψλ δηθαζηεξίσλ, πξέπεη φρη κφλν λα αθνινπζεζεί απφ ηελ εζληθή έλλνκε ηάμε ε δηαδηθαζία θχξσζεο, αιιά θαη νη δηαηάμεηο ηεο χκβαζεο λα έρνπλ ξπζκηζηηθή απηνδπλακία. (Γειαδή, ε εθαξκνγή θαη ζπλαθφινπζα ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο χκβαζεο ζηελ εζληθή έλλνκε ηάμε ζα πξέπεη λα κελ εμαξηάηαη απφ ζπκπιεξσκαηηθέο ελέξγεηεο ηεο λνκνζεηηθήο ή εθηειεζηηθήο εμνπζίαο, αιιά λα πεξηέρεη δηαηάμεηο απηνδχλακεο εθαξκνγήο (self executing). Θα μεθηλήζνπκε ινηπφλ ηελ θαηαγξαθή ησλ ζεκαληηθφηεξσλ ζηαζκψλ ζηελ ηζηνξηθή δηαδξνκή ηεο πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, θαη ζα αθνινπζήζνπκε φπσο είλαη ινγηθφ κηα θαηά ην δπλαηφλ ρξνλνινγηθή ζεηξά 1.3.1 Πεπίοδορ ηος Μεζοπολέμος, 1930 1939. Ζ ζεκαληηθφηεξε πξσηνβνπιία πνπ εθδειψλεηαη απηή ηελ πεξίνδν είλαη εθείλε πνπ πξνήιζε απφ ην Γηεζλέο Γξαθείν Μνπζείσλ, ην νπνίν νξγάλσζε ην 1931 ην Σπλέδξην ησλ Αζελώλ γηα ηελ Απνθαηάζηαζε ησλ Ιζηνξηθώλ Μλεκείσλ. Σα γεληθά ζπκπεξάζκαηα ηνπ πλεδξίνπ είλαη 7 θαη αθνξνχλ: πξνηάζεηο γηα ηηο γεληθέο αξρέο ζπληήξεζεο, δηνηθεηηθά θαη λνκηθά κέηξα πνπ αθνξνχλ ηα ηζηνξηθά κλεκεία, ηελ αηζζεηηθή αλάπιαζε ησλ αξραίσλ κλεκείσλ, ηελ απνθαηάζηαζε ησλ κλεκείσλ, ηνλ θίλδπλν απφ θζνξέο, ηηο ηερληθέο ζπληήξεζεο, θαη ηέινο θάηη πνπ ήηαλ πξσηνπνξηαθφ γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο, αλαθνξά ζηε δηεζλή ζπλεξγαζία γηα ηελ δηαηήξεζε ηεο αξραηνινγηθήο θιεξνλνκηάο ηεο αλζξσπφηεηαο 8. 1.3.2 Η δπάζη ηηρ Οςνέζκο. I)Μεηαπολεμική πεπίοδορ, 1950 1959 Ζ κεηαπνιεκηθή πεξίνδνο ζεκαδεχηεθε απφ ηελ ίδξπζε ηεο Οπλέζθν ην 1945, νη πξσηνβνπιίεο ηεο νπνίαο ζηάζεθαλ θαζνξηζηηθέο γηα ηελ εδξαίσζε ηεο πεπνίζεζεο φηη ε πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο απαηηεί ηελ ζπλεξγαζία θαη ηελ ζχκπλνηα ηεο δηεζλνχο θνηλφηεηαο. 8 The Athens Charter for the Restoration of Historic Monuments, doc. 18

Σελ πεξίνδν απηή, θαη ζπγθεθξηκέλα ην 1954, κε πξσηνβνπιία ηεο Οπλέζθν ζπλέξρεηαη ζηε Υάγε Γηάζθεςε πξντφλ ηεο νπνίαο είλαη ε Σύκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζία ησλ Πνιηηηζηηθώλ Αγαζώλ ζε Πεξίπησζε Έλνπιεο Σύξξαμεο 9. Ζ ζπγθεθξηκέλε χκβαζε ππήξμε ην απνηέιεζκα ηεο αγσλίαο θαη ησλ πξνζπαζεηψλ πνιιψλ θξαηψλ ηνπ θφζκνπ λα δεκηνπξγήζνπλ έλα ζηαζεξφ θαη απνηειεζκαηηθφ πιαίζην πξνζηαζίαο ηεο παγθφζκηαο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, ε νπνία είρε δερηεί έλα ηξνκεξφ πιήγκα απφ ηηο θαηαζηξνθέο πνπ έγηλαλ θαηά ηε δηάξθεηα ή αθνινχζεζαλ ηα γεγνλφηα ηνπ δεχηεξνπ παγθνζκίνπ πνιέκνπ. Ζ χκβαζε ζηνρεχεη ζην λα πξνζηαηεχζεη ηα πνιηηηζηηθά αγαζά απφ κειινληηθέο πνιεκηθέο δξαζηεξηφηεηεο, πνπ πηζαλφλ λα επηθέξνπλ αλππνιφγηζηεο θαη αλεπαλφξζσηεο δεκηέο ιφγσ ηεο εμέιημεο ηεο πνιεκηθήο ηερλνινγίαο. ζνλ αθνξά ην θείκελν ηεο χκβαζεο, ην νπνίν απνηειείηαη απφ επηά θεθάιαηα δηαηξεκέλα ζε ζαξάληα άξζξα, κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε εχθνια ηα πεδία πνπ επηρεηξεί λα ξπζκίζεη. Πξψηα απ φια δίλεη Οξηζκφ ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ (ηα δηαηξεί ζε θηλεηά, νηθνδνκήκαηα γηα ηε ζηέγαζε θηλεηψλ αγαζψλ θαη θέληξα πνπ πεξηέρνπλ κλεκεία), γίλεηαη αλαθνξά ζηελ Πξνζηαζία ( ε γεληθή αθνξά ηε δηαθχιαμε θαη ην ζεβαζκφ ησλ αγαζψλ, ελψ ε εηδηθή παξέρεηαη ζε πεξηνξηζκέλν αξηζκφ θαηαθπγίσλ), εληνπίδεηαη ην Πεδίν Δθαξκνγήο ηεο χκβαζεο αιιά θαη νη Οξγαληζκνί πνπ ζα θξνληίζνπλ γηα ηελ ηήξεζή ηεο ( ε Οπλέζθν, νη Πξνζηάηηδεο Γπλάκεηο θαη ν Γεληθφο Δπίηξνπνο), ελψ ηέινο πεξηγξάθνληαη νη Κπξψζεηο θαη έλαο πξφζζεηνο Δθηειεζηηθφο Καλνληζκφο θαη ην Πξσηφθνιιν 10. ζνλ αθνξά ηελ αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο χκβαζεο, ππάξρεη ζηε βηβιηνγξαθία κηα θξηηηθή ζεψξεζε ηνπ Patrick Boylan ν νπνίνο εμεηάδεη ιεπηνκεξεηαθά ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία ηεο χκβαζεο. Με εξέζηζκα ηελ αδπλακία ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ λα παξέκβεη απνηειεζκαηηθά θαη λα πξνζηαηεχζεη απφ ηελ θαηαζηξνθή πνιηηηζηηθά αγαζά ιφγσ πνιεκηθψλ ζπγθξνχζεσλ (φπσο γηα παξάδεηγκα ε θαηαζηξνθή ησλ κλεκείσλ ηεο κεζαησληθήο πφιεο ιφγσ ησλ βνκβαξδηζκψλ ζην Νηνπκπξφβληθ ηεο Γηνπγθνζιαβίαο 9 Ζ χκβαζε έρεη επηθπξσζεί απφ ηελ Διιάδα κε ην λφκν1114/81 (ΦΔΚ/Α/6) 10 Hague Convention: Convention for the Protection of Cultural property in the Event of Armed Conflict (1954), Cultural Heritage Policy Documents (Getty Conservation) 19

ην 1991/1992 11 ), ππξνδνηήζεθε ε θξηηηθή γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο χκβαζεο ηεο Υάγεο θαη γηα ην αλ είλαη απαξαίηεηε κηα αλαζεψξεζή ηεο. Ζ έξεπλα ηνπ P. Boylan 12 θαηαιήγεη ζην ζπκπέξαζκα πσο δελ είλαη απαξαίηεηε κηα αλαζεψξεζε ζηελ παξνχζα θάζε, αιιά πσο είλαη απαξαίηεηε ε εληαηηθνπνίεζε ησλ πξνζπαζεηψλ ηεο Οπλέζθν σο πξνο ηελ αχμεζε ε αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ πξνζρσξήζεσλ θαη επηθπξψζεσλ ζηε χκβαζε. Δπίζεο, ν Boylan ππνζηεξίδεη πσο είλαη απαξαίηεηε ε θαηαγξαθή απφ ηα θξάηε ησλ κεγάιεο ζεκαζίαο πνιηηηζηηθψλ κλεκείσλ θαη ε εγγξαθή ηνπο ζην Γηεζλέο Μεηξψν Πνιηηηζηηθψλ Αγαζψλ ππφ Δηδηθή Πξνζηαζία. Δμάιινπ, ε έξεπλα εληνπίδεη ηελ αλάγθε λα νξγαλσζνχλ εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα γηα ηνπο ζηξαηησηηθνχο αιιά θαη ηνπο πνιίηεο, κε ζηφρν ηελ εμνηθείσζε ηνπο κε ηηο πνιηηηζηηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ ιαψλ. Σέινο, ν Boylan επηξξίπηεη κέξνο ηεο απνηπρίαο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο χκβαζεο ηφζν ζηελ έιιεηςε ιεηηνπξγηθνχ κεραληζκνχ επηβνιήο θπξψζεσλ απφ ηε Γηεζλή Κνηλφηεηα, φζν θαη ζηελ έιιεηςε ελφο εηδηθνχ νξγάλνπ πνπ ζα παξέρεη ζπκβνπιεπηηθέο ππεξεζίεο ζηα φξγαλα ηεο Οπλέζθν θαη ζηα θξάηε κέιε ηεο χκβαζεο ηεο Υάγεο 13. Ζ πεξίνδνο θιείλεη κε κηα απφ ηηο πην ζεκαληηθέο πζηάζεηο πνπ έρεη πηνζεηήζεη ε Οπλέζθν γηα ηα ζέκαηα πξνζηαζίαο ησλ θηλεηψλ θαη αθίλεησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ. Η Σύζηαζε γηα ηηο Γηεζλείο Αξρέο πνπ Πξέπεη λα εθαξκόδνληαη ζηηο Αξραηνινγηθέο Αλαζθαθέο (1956). Ζ επηξξνή ηεο χζηαζεο ήηαλ εμαηξεηηθά κεγάιε θαη ηδηαίηεξα ζηνλ ηνκέα ηεο δηακφξθσζεο ησλ εζληθψλ αξραηνινγηθψλ λνκνζεζηψλ ζηηο κε επξσπατθέο ρψξεο. Σν θείκελν ηεο χζηαζεο, αξθεηά πξσηνπνξηαθφ θαη θαηλνηφκν γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο, αζρνιείηαη κε δεηήκαηα φπσο ηα δηθαηψκαηα θαη νη ππνρξεψζεηο ησλ μέλσλ αξραηνινγηθψλ απνζηνιψλ, ε πνιηηηθή αγνξψλ ησλ κνπζείσλ θαη ην πψο πξέπεη λα γίλνληαη νη αλαζθαθέο ζε θαηερφκελεο πεξηνρέο 14. 11 Πεξηνδηθφ Unesco Sources, αθηέξσκα ζην Νηνπκπξφβληθ, ηεχρνο 43, 1992 12 Boylan Patrick, Review of the Convention for the Protection of Cultural Property in the Event of Armed Conflict, Paris, Unesco, 1993 13 Νηφξα Ν. Κφλζνια, Ζ Γηεζλήο Πξνζηαζία ηεο Παγθφζκηαο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο, εθδ. άθθνπια, ζει. 58 14 Unesco, Reccomendation on International Principles Applicable to Archaeological Excavation, 1956 20

II) Πεπίοδορ 1960 1969 (Οςνέζκο και Υάπηηρ ηηρ Βενεηίαρ) Ζ πεξίνδνο ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ πηνζέηεζε δπν ζεκαληηθψλ πζηάζεσλ απφ ηελ Οπλέζθν, ην 1962 θαη ην 1968. Πξόθεηηαη γηα ηελ Σύζηαζε πνπ Αθνξά ηελ Πξνζηαζία ηνπ Κάιινπο θαη ηνπ Χαξαθηήξα ησλ Τνπίσλ θαη Θέζεσλ θαη ηελ Σύζηαζε πνπ Αθνξά ηε Γηαηήξεζε ησλ Πνιηηηζηηθώλ Αγαζώλ πνπ Κηλδπλεύνπλ από Γεκόζηα ή Ιδησηηθά Έξγα αληίζηνηρα. Οη πζηάζεηο απηέο αλαθέξνληαη καδί γηαηί θαη νη δπν αληαλαθινχλ ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο, ηελ αγσλία θαη ηελ αλεζπρία ηεο δηεζλνχο θνηλφηεηαο γηα ηνλ απμαλφκελν ξπζκφ θαηαζηξνθήο ησλ πνιηηηζηηθψλ κλεκείσλ, εμαηηίαο θπξίσο ηεο πξφηαμεο ηεο ηδενινγίαο ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαηά ηελ δεθαεηία ηνπ 60 15. ηα θείκελα ησλ δπν πζηάζεσλ αλαθέξνληαη νη θίλδπλνη πνπ απεηινχλ ηα πνιηηηζηηθά κλεκεία απφ ηελ απξνγξακκάηηζηε αλάπηπμε ησλ αζηηθψλ θέληξσλ, ηελ εθηέιεζε κεγάιεο θιίκαθαο ηερληθψλ έξγσ, θαη ηελ ξχπαλζε ηεο αηκφζθαηξαο θαη ησλ πδάησλ. Δπίζεο, πξνηείλνληαη ιχζεηο γηα ηα πξνβιήκαηα απηά, ηφζν ζε επίπεδν πξνιεπηηθψλ φζν θαη ζε επίπεδν δηαξζξσηηθψλ κέηξσλ. πσο θαηαιαβαίλεη θαλείο, ην έξγν απηψλ ησλ νξγαληζκψλ ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν (φζνλ αθνξά ηνλ νξγαλσηηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηε λνκηθή ζεκειίσζε ηεο λνκηθήο πξνζηαζίαο) ππήξμε αμηφινγν θαη άξηην απφ θάζε άπνςε. Χζηφζν, ζπρλά ε δξαζηεξηφηεηα ηνπο δελ έκεηλε εθεί. Πνιιέο θνξέο νη νξγαληζκνί, θαη εηδηθά ε Οπλέζθν, αλέπηπμαλ ζπγθεθξηκέλε πξαθηηθή δξάζε, πνπ είρε απηά απνηειέζκαηα. Γηα παξάδεηγκα κπνξνχκε λα αλαθέξνπκε ηελ πεξίπησζε ησλ κλεκείσλ ηεο Ννπβίαο ζηελ Αίγππην 16. ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 50 ε Αίγππηνο έθαλε έθθιεζε ζηελ Οπλέζθν γηα επείγνπζα βνήζεηα ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ησλ πξναλαθεξζέλησλ κλεκείσλ. Ζ Οπλέζθν αλέιαβε ηελ κεγαιεηψδε εθζηξαηεία δηάζσζεο ησλ κλεκείσλ, θαη κάιηζηα είλαη ραξαθηεξηζηηθφ πσο ν ηφηε Γεληθφο Γηεπζπληήο ηνπ νξγαληζκνχ, θαηά ηελ επίζεκε έλαξμε ηεο εθζηξαηείαο δηάζσζεο, αλαθέξζεθε εθηελψο ηφζν ζηελ έλλνηα ηεο θνηλήο θιεξνλνκηάο ηεο αλζξσπφηεηαο, φζν θαη ζηελ θνηλή ππνρξέσζε γηα ηελ δηάζσζή ηεο. Σν γεγνλφο ηεο άκεζεο θαη ζεξκήο αληαπφθξηζεο ηεο δηεζλνχο θνηλφηεηαο ζηελ πξφζθιεζε ζπκκεηνρήο ζην πξφγξακκα δηάζσζεο ησλ κλεκείσλ ηεο Ννπβίαο, ήηαλ ελδεηθηηθφ ηεο γεληθφηεξεο επαηζζεηνπνίεζεο ησλ ιαψλ γηα ηελ πξνζηαζία ηεο 15 Νηφξα Ν. Κφλζνια, Ζ Γηεζλήο Πξνζηαζία ηεο Παγθφζκηαο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο, εθδ. άθθνπια, ζει.65 16 Νηφξα Ν. Κφλζνια, Ζ Γηεζλήο Πξνζηαζία ηεο Παγθφζκηαο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο, εθδ. άθθνπια, ζει.65 21

πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, αιιά θαη ηεο πηνζέηεζεο ηεο θηινζνθίαο ηεο θνηλήο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο αλζξσπφηεηαο. ηελ δξαζηεξηφηεηα ηεο ίδηαο πεξηφδνπ εληάζζνληαη θαη νη εξγαζίεο ηνπ Γηεζλνχο πλεδξίνπ Αξρηηεθηφλσλ θαη Σερληθψλ Ηζηνξηθψλ Μλεκείσλ, πνπ έιαβε ρψξα ην 1964 ζηε Βελεηία, θαη πηνζέηεζε ηνλ Χάξηε ηεο Βελεηίαο ή αιιηψο, ηνλ Γηεζλή Χάξηε Απνθαηάζηαζεο. Με ηνλ Υάξηε απηφ, επηρεηξείηαη λα ηεζεί ζε εθαξκνγή έλα γεληθφ πιαίζην θαλφλσλ θαη αξρψλ πνπ αθνξνχλ ηηο εξγαζίεο ζπληήξεζεο, απνθαηάζηαζεο, αλαζθαθήο, ηεθκεξίσζεο θαη δεκνζίεπζεο ησλ αξρηηεθηνληθψλ κλεκείσλ. Γηα αθφκα κηα θνξά ζε έλα θείκελν πνπ ζέηεη δηεζλείο θαλφλεο πξνζηαζίαο ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ, έρνπκε ζαθή αλαθνξά ζηελ αληίιεςε γηα ηελ θνηλή θιεξνλνκηά ηεο αλζξσπφηεηαο θαη ζηελ θνηλή ππνρξέσζε γηα πξνζηαζία ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ. πγθεθξηκέλα, ζην πξννίκην ηνπ Υάξηε αλαθέξεηαη ραξαθηεξηζηηθά πσο: ηα κλεκεηαθά έξγα ησλ ιαψλ ζηέθνληαη σο δσληαλέο καξηπξίεο ηεο καθξφρξνλεο παξάδνζήο ηνπο. Ζ αλζξσπφηεηα, πνπ απνθηά φιν θαη κεγαιχηεξε ζπλείδεζε ηεο ελφηεηαο ησλ αλζξσπηζηηθψλ αμηψλ, ηα ζεσξεί σο θνηλή θιεξνλνκηά. Απέλαληη ζηηο κειινληηθέο γεληέο ληψζεη ππεχζπλε γηα ηελ δηάζσζή ηνπο θαη έρεη ρξένο λα ηα παξαδψζεη ζε απηέο κε φιν ηνλ πινχην θαη ηελ απζεληηθφηεηά ηνπο 17. Άμηνη αλαθνξάο είλαη θαη νη νξηζκνί πνπ δίλνληαη απφ ηνλ Υάξηε (ζηα ηξία πξψηα άξζξα) ζηελ έλλνηα ηνπ ηζηνξηθνχ κλεκείνπ (πνπ δελ είλαη κφλν ην κεκνλσκέλν αξρηηεθηνληθφ έξγν αιιά θαη ε αζηηθή ή αγξνηηθή ηνπνζεζία πνπ καξηπξεί έλαλ ηδηαίηεξν πνιηηηζκφ, κηα ελδεηθηηθή εμέιημε ή έλα ηζηνξηθφ γεγνλφο) θαη ζηηο έλλνηεο ηεο ζπληήξεζεο θαη ηεο απνθαηάζηαζεο (πνπ απνζθνπνχλ ζην λα δηαζψζνπλ ηα κλεκεία ηφζν ζαλ έξγα ηέρλεο φζν θαη ζαλ ηζηνξηθέο καξηπξίεο). ιεο νη αξρέο πνπ πηνζεηήζεθαλ απφ ηνλ Υάξηε ηεο Βελεηίαο θέξδηζαλ ζηαδηαθά ηε δηεζλή απνδνρή θαη αθνινπζήζεθαλ θαηά ηελ εθηέιεζε εθαηνληάδσλ έξγσλ απνθαηάζηαζεο, ζπληήξεζεο ή αλαζθαθήο ζε φιν ηνλ θφζκν. 17 The Venice Charter: International Charter for the Conservation and Restoration of Monuments and Sites, 1962 22

III) Πεπίοδορ 1970 1982 Ζ δεθαεηία ηνπ 70 είλαη γεκάηε απφ κηα ζεηξά ζεκαληηθψλ ζπκβάζεσλ πνπ νξηνζεηνχλ θαη πξνσζνχλ απνηειεζκαηηθά ην ζέκα ηεο πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Σν 1970 ε Οπλέζθν πηνζεηεί ηε Σύκβαζε γηα ηα Μέζα Απαγόξεπζεο θαη Παξεκπόδηζεο ηεο Παξάλνκεο Δηζαγσγήο, Δμαγσγήο θαη Μεηαβίβαζεο ηεο Κπξηόηεηαο ησλ Πνιηηηζηηθώλ Αγαζώλ 18. Ζ χκβαζε απηή αθνξά ηα θηλεηά πνιηηηζηηθά αγαζά θαη ζεσξείηαη απφ ηνπο κειεηεηέο έλα πξσηνπνξηαθφ βήκα ζηελ θαηαπνιέκεζε ηεο παξάλνκεο εμαγσγήο πνιηηηζηηθψλ έξγσλ 19 πνπ είρε πάξεη αλεμέιεγθηεο δηαζηάζεηο ηελ επνρή πνπ πηνζεηήζεθε ε χκβαζε. Δλδεηθηηθφ ηεο επίδξαζεο ηεο χκβαζεο ήηαλ νη νμχηαηεο αληηπαξαζέζεηο πνπ δεκηνχξγεζε αλάκεζα ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο (ρψξεο εμαγσγήο) θαη ζηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο (ρψξεο εηζαγσγήο) 20. Γπν ρξφληα αξγφηεξα, ην 1972, πηνζεηείηαη απφ ηελ Οπλέζθν κηα ζεκαληηθφηαηε χκβαζε γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, θαζψο ζα απνηειέζεη κηα νινθιεξσκέλε πξνζπάζεηα ζεζκηθήο θαηνρχξσζεο ηεο δηεζλνχο ζπλεξγαζίαο ζηα ζέκαηα πξνζηαζίαο. Πξφθεηηαη γηα ηελ Σύκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Παγθόζκηαο Πνιηηηζηηθήο θαη Φπζηθήο Κιεξνλνκηάο 21, ζηελ νπνία απνθξπζηαιιψλνληαη νη έλλνηεο ηεο θνηλήο παγθφζκηαο θιεξνλνκηάο θαη ηεο ζπιινγηθήο επζχλεο γηα ηελ πξνζηαζία ηεο. Έλα αθφκα ζεκαληηθφ ζηνηρείν ηεο χκβαζεο είλαη φηη γηα πξψηε θνξά θαζηεξψλεηαη έλαο κεραληζκφο έκπξαθηεο αιιειεγγχεο γηα ηνπο ιανχο πνπ έρνπλ αλάγθε, κέζα ζηα πιαίζηα ηεο ηζρπξνπνίεζεο ελφο ζπζηήκαηνο ζπιινγηθήο βνήζεηαο. Αξρηθά, ζηελ χκβαζε δίλνληαη νξηζκνί γηα ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά (κλεκεία, θηηξηαθά ζχλνια, ρψξνη εμαηξεηηθήο νηθνπκεληθήο αμίαο θ. α.) θαζψο θαη γηα ηελ θπζηθή θιεξνλνκηά (θπζηθά κλεκεία, θπζηθνγεσγξαθηθνί ζρεκαηηζκνί θαη θπζηθνί ρψξνη εμαηξεηηθήο νηθνπκεληθήο αμίαο), ελψ νξίδεηαη επίζεο θαη ν φξνο δηεζλήο πξνζηαζία ηεο παγθφζκηαο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο (πξφθεηηαη γηα ηελ 18 Ζ Διιάδα ηελ επηθχξσζε κε ην λφκν 1103/80 (ΦΔΚ/Α/297) 19 Convention on the Means of Prohibiting and Preventing the Illicit Import, Export and Transfer of Ownership of Cultural Property, 1970 20 Νηφξα Ν. Κφλζνια, Ζ Γηεζλήο Πξνζηαζία ηεο Παγθφζκηαο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο, εθδ. άθθνπια, ζει. 68 21 Δπηθπξψζεθε απφ ηελ Διιάδα κε ην λφκν 1126/81 (ΦΔΚ/Α/32) 23

θαζηέξσζε ζπζηήκαηνο δηεζλνχο ζπλδξνκήο πξνο ηα θξάηε κέιε γηα ηελ πξνζηαζία ηεο θιεξνλνκηάο) 22. Γηα λα εμαζθαιηζηεί πιήξσο ε δηεζλήο ζπλεξγαζία θαη λα είλαη απνηειεζκαηηθή ε χκβαζε ζπγθξνηείηαη κηα Γηαθπβεξλεηηθή Δπηηξνπή γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Παγθφζκηαο Πνιηηηζηηθήο θαη Φπζηθήο Κιεξνλνκηάο, ζηελ νπνία κεηέρνπλ εκπεηξνγλψκνλεο απφ 21 ρψξεο εθιεγκέλνη απφ ηελ γεληθή πλέιεπζε ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο χκβαζεο. Σν έξγν ηεο Γηαθπβεξλεηηθήο Δπηηξνπήο είλαη λα θαηαξηίζεη θαη λα δεκνζηνπνηήζεη δπν θαηαιφγνπο. Ο πξψηνο είλαη ν Καηάινγνο ηεο Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο θαη ν δεχηεξνο είλαη ν Καηάινγνο ηεο Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο ζε Κίλδπλν. ηνλ πξψην Καηάινγν (ηεο Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο) πεξηιακβάλνληαη ηα πνιηηηζηηθά θαη θπζηθά αγαζά φπσο ηα πεξηγξάςακε ζηελ αξρή ηεο ελφηεηαο (θαη φπσο απηά αλαιχνληαη ζηα δπν πξψηα άξζξα ηεο χκβαζεο), ηα νπνία πξνηείλνληαη κελ γηα εγγξαθή απφ ηελ ρψξα ζηελ νπνία βξίζθνληαη, επηιέγνληαη φκσο απφ ηε Γηαθπβεξλεηηθή Δπηηξνπή βάζεη ζπγθεθξηκέλσλ θξηηεξίσλ. Απηφο ν θαηάινγνο θπθινθνξεί, αθνχ ζπκπιεξσζεί απφ ηελ Δπηηξνπή, θάζε δπν ρξφληα. ηνλ δεχηεξν Καηάινγν (ηεο Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο ζε Κίλδπλν) αλαθέξνληαη αγαζά πνπ είλαη ήδε εγγεγξακκέλα ζηνλ πξψην Καηάινγν, δηαηξέρνπλ φκσο ζνβαξνχο θηλδχλνπο απφ ζεηζκνχο, πνιεκηθέο ζπγθξνχζεηο θιπ. Καη ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε ηα αγαζά θαηαγξάθνληαη χζηεξα απφ πξφηαζε ηνπ θξάηνπο θαη απφθαζε ηεο Δπηηξνπήο. Ζ Γηαθπβεξλεηηθή Δπηηξνπή ππνβνεζείηαη ζην έξγν ηεο απφ δηάθνξνπο δηεζλείο δηαθπβεξλεηηθνχο ή κε θπβεξλεηηθνχο νξγαληζκνχο κε ζηφρνπο παξφκνηνπο κε απηνχο ηεο χκβαζεο φπσο είλαη ην ICCROM, ην ICOMOS θαη ην IUCN. Δμάιινπ, γίλεηαη αληηιεπηφ πσο ε θπξίαξρε παξνπζία ηεο Γηαθπβεξλεηηθήο Δπηηξνπήο ζην θείκελν ηεο χκβαζεο, δείρλεη πσο ε ιεηηνπξγία ηεο ηειεπηαίαο ζπλδέεηαη κε άκεζν ηξφπν κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο Δπηηξνπήο. Σέινο, ζηελ ίδηα χκβαζε, θαη γηα λα ρξεκαηνδνηεζεί ην έξγν ηεο Γηαθπβεξλεηηθήο Δπηηξνπήο, πξνβιέπεηαη θαη ην εηδηθφ Σακείν γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Παγθφζκηαο Πνιηηηζηηθήο θαη Φπζηθήο Κιεξνλνκηάο, νη πφξνη ηνπ νπνίνπ απφ 22 Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage, 1972 24

εηζθνξέο ησλ θξαηψλ κειψλ ή απφ δσξεέο νξγαληζκψλ θαη ηδησηηθψλ ή δεκφζησλ θνξέσλ. Ζ κεγάιε ζεκαζία ηεο χκβαζεο ηνπ 1972, γηα ηελ ζεζκνζέηεζε ηεο πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο έθαλε αλαγθαία θαη ηελ θξηηηθή ηεο ζεψξεζε. Έηζη ινηπφλ, ην 1992, θαη κε ηε ζπκπιήξσζε είθνζη ρξφλσλ απφ ηελ πηνζέηεζή ηεο ε αμηνιφγεζε απφ ηελ εθαξκνγή ηεο έδεημε πσο παξά ηηο θάπνηεο αδπλακίεο πνπ ππήξραλ, δελ ρξεηαδφηαλ άκεζε αλαζεψξεζή ηεο. Οη αμηνινγεηέο αληηκεηψπηζαλ πνιχ ζεηηθά ην φηη έγηλε ζεκαληηθή πξνζπάζεηα λα εθπξνζσπνχληαη ζηνπο θαηαιφγνπο ηεο Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξεο γεσγξαθηθέο θαη πνιηηηζηηθέο ελφηεηεο, ελψ θαη ην έξγν πνπ είρε παξαρζεί σο πξνο ηηο πξσηνβνπιίεο πξνζηαζίαο κλεκείσλ ζε θίλδπλν ήηαλ πνιππνίθηιν θαη αμηφινγν. Ήηαλ ρξήζηκεο σζηφζν νξηζκέλεο νξγαλσηηθέο αιιαγέο θαζψο θαη επαλαπξνζδηνξηζκφο ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο Δπηηξνπήο. Οη αμηνινγήζεηο απηέο ζπδεηήζεθαλ εθηελψο ζηελ 16 ε χλνδν ηεο Δπηηξνπήο ζηε άληα Φε ηνπ Νένπ Μεμηθνχ, ζηελ νπνία πηνζεηήζεθαλ 5 λένη θχξηνη ζθνπνί γηα ηελ Δπηηξνπή, πνπ ζηφρν είραλ λα βειηηψζνπλ θαη λα εκπινπηίζνπλ ηνλ ξφιν ηεο, αιιά θαη λα δηεπξχλνπλ ηελ ιεηηνπξγηθφηεηα ηεο χκβαζεο. πλνπηηθά, νη 5 ζθνπνί είλαη 23 : 1. Ζ νινθιήξσζε ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ησλ ζέζεσλ ηεο Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο. 2. Ζ εμαζθάιηζε ηεο αληηπξνζσπεπηηθφηεηαο θαη αμηνπηζηίαο ηνπ Καηαιφγνπ ηεο Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο. 3. Ζ ελίζρπζε ηεο πξνζηαζίαο θαη ηεο δηαρείξηζεο ησλ ζέζεσλ ηεο Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο. 4. Ζ επηδίσμε ηεο ζπζηεκαηηθήο παξαθνινχζεζεο ησλ ζέζεσλ ηεο Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο. 5. Ζ αχμεζε ηεο επαηζζεηνπνίεζεο ηνπ θνηλνχ θαη ε ελεξγνπνίεζε ηεο ζπκκεηνρήο θαη βνήζεηάο ηνπ. Σν 1972 εγθξίλεηαη πάιη απφ ηελ Οπλέζθν ε Σύζηαζε γηα ηελ Πξνζηαζία ζε Δζληθό Δπίπεδν ηεο Πνιηηηζηηθήο θαη Φπζηθήο Κιεξνλνκηάο. 23 Νηφξα Ν. Κφλζνια, Ζ Γηεζλήο Πξνζηαζία ηεο Παγθφζκηαο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο, εθδ. άθθνπια, ζει. 84 25

πσο γίλεηαη εχθνια αληηιεπηφ, ε χζηαζε απηή έρεη κεγάιε ζπλάθεηα κε ηελ χκβαζε πνπ αλαιχζεθε ακέζσο παξαπάλσ, θαη δξα ζπκπιεξσκαηηθά κε απηήλ. Χζηφζν, κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε θάπνηεο ζεκαληηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ηνπο. Καη αξρήλ, ε χζηαζε επηθεληξψλεη ηνλ ρψξν δξάζεο ηεο ζην εζληθφ επίπεδν, παξέρνληαο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο θαη πξνηάζεηο φζνλ αθνξά ηελ εζληθή πνιηηηθή, ηνλ ηξφπν πνπ πξέπεη λα νξγαλσζνχλ νη παξερφκελεο ππεξεζίεο (ζρεηηθά κε ηελ παξνρή θαη δηαθίλεζε ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ηελ πξνψζεζε ηεο ζπλεξγαζίαο ησλ ζπκβνπιεπηηθψλ ζσκάησλ), θαζψο θαη αλαθνξηθά κε ηα (επηζηεκνληθά, δηνηθεηηθά, λνκηθά θαη νηθνλνκηθά) κέηξα πνπ πξέπεη λα ιακβάλνληαη γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θαη θπζηθήο θιεξνλνκηάο 24. Σέινο, έλα άιιν ζηνηρείν πνπ δηαθνξνπνηεί ηελ χκβαζε κε ηελ χζηαζε είλαη ην γεγνλφο πσο ε χζηαζε θαιχπηεη φια ηα ζηνηρεία ηεο θιεξνλνκηάο κηαο ρψξαο, αλεμάξηεηα απφ ηελ ζεκαζία ηνπο, ηε ζηηγκή πνπ ε χκβαζε θαιχπηεη κφλν ηα πνιηηηζηηθά αγαζά παγθφζκηαο θαη εμαηξεηηθήο ζπνπδαηφηεηαο. To 1976 ν νξγαληζκφο πηνζεηεί αθφκα κηα εμαηξεηηθήο ζεκαζίαο χζηαζε, ηε Σύζηαζε γηα ηε Γηαθύιαμε θαη ην Σύγρξνλν ξόιν ησλ Ιζηνξηθώλ Πεξηνρώλ. Σα εξεζίζκαηα γηα ηελ πηνζέηεζε κηαο ηέηνηνπ πεξηερνκέλνπ χζηαζεο, ππήξμαλ ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεηψπηδαλ, αιιά θαη αληηκεησπίδνπλ αθφκα, ηα πνιιά ηζηνξηθά θέληξα ησλ ζχγρξνλσλ αζηηθψλ πφιεσλ, θαζψο θαη νη δπζθνιίεο ησλ παξαδνζηαθψλ νηθηζκψλ λα δηαηεξήζνπλ ηνλ ραξαθηήξα ηνπο κέζα ζε έλα πεξηβάιινλ θαηεδαθίζεσλ ή θαθφηερλσλ επηζθεπψλ. Γηα ηελ απνθπγή θαηαζηξνθήο ηνπ ραξαθηήξα ησλ ηζηνξηθψλ πεξηνρψλ, ε χζηαζε πξνηείλεη κηα ζεηξά απφ κέηξα πνπ θπκαίλνληαη απφ ηελ πηνζέηεζε πξνζηαηεπηηθψλ λφκσλ θαη ξπζκίζεσλ, ηελ ιεπηνκεξή θαηαγξαθή ησλ πεξηνρψλ πνπ θηλδπλεχνπλ, ηελ ζπλεξγαζία ησλ αξκφδησλ δηνηθεηηθψλ θνξέσλ, σο θαη ηελ πξφβιεςε νηθνλνκηθήο ζηήξημεο ησλ δξάζεσλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ηζηνξηθψλ πεξηνρψλ 25. Ο ππεξθείκελνο ζηφρνο ηεο χζηαζεο ήηαλ ε παξνρή βνήζεηαο ζηηο ρψξεο ψζηε λα δηακνξθψζνπλ ηελ θαηάιιεια εζληθή, πεξηθεξεηαθή θαη ηνπηθή πνιηηηθή γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ηζηνξηθψλ πεξηνρψλ έηζη ψζηε νη ηειεπηαίεο λα εληαρζνχλ αξκνληθά 24 Recommendation Concerning the Protection, at National Level, of the Cultural and Natural Heritage, 1972 25 Recommendation Concerning the Safeguarding and Contemporary Role of Historic Areas. 26

ζηνλ πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ 26 (ζηφρνο πνπ ζα απνθξπζηαιισζεί σο ηάζε ζηελ Γηαθήξπμε ηνπ Άκζηεξληακ απφ ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο). Σέινο, αμίδεη ζην ζεκείν απηφ λα αλαθεξζεί κηα αθφκε πξσηνβνπιία ηεο Οπλέζθν, κέζα ζηα πιαίζηα ηνπ Παγθφζκηνπ πλεδξίνπ γηα ηηο Πνιηηηζηηθέο Πνιηηηθέο πνπ έγηλε ζην Μεμηθφ ην 1982. Πξφθεηηαη γηα ηε Γηαθήξπμε ηνπ Μεμηθνύ ζρεηηθά κε ηηο Πνιηηηζηηθέο Πνιηηηθέο 27. ηελ Γηαθήξπμε γίλεηαη αλαθνξά ζηηο νηθνλνκηθέο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα θξάηε κέζα ζε ζπλζήθεο έληνλνπ αληαγσληζκνχ, θαζψο θαη ζηηο αληζφηεηεο κεηαμχ ηνπο πνπ έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα ηελ δεκηνπξγία εληάζεσλ θαη ζπγθξνχζεσλ. Ο πνιηηηζκφο κπνξεί λα απνηειέζεη κηα γέθπξα θαη βάζε ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ δηάθνξσλ θξαηψλ, απφ ηε ζηηγκή πνπ είλαη θνηλφ ην ελδηαθέξνλ γηα ηελ πξναγσγή ηνπ. Σν ελδηαθέξνλ ζηε Γηαθήξπμε βξίζθεηαη ζηνλ νξηζκφ πνπ δίλεηαη ζηελ έλλνηα ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο πνπ εδψ είλαη πεξηζζφηεξν επξεία απφ φηη ηελ έρνπκε δεη σο ηψξα. Έηζη, αθνχ αξρηθά αλαγξάθεηαη ην ηη πεξηέρεηαη ζε απηήλ (ε δνπιεηά θαιιηηερλψλ, αξρηηεθηφλσλ, κνπζηθψλ, ζπγγξαθέσλ ε επηζηεκφλσλ πνπ κπνξεί λα έρνπλ πιηθή ή άυιε κνξθή), ππνζηεξίδεηαη επίζεο φηη κπνξεί λα πξφθεηηαη γηα γιψζζεο, ηειεηέο, πεπνηζήζεηο, ηζηνξηθά ε αξραηνινγηθά ηνπία θαη κλεκεία, βηβιηνζήθεο θιπ. Αθνινχζσο, αλαθέξεηαη ην δηθαίσκα θαη ε ππνρξέσζε ησλ αλζξψπσλ λα πξνζηαηεχζνπλ ηελ πνιηηηζηηθή ηνπο θιεξνλνκηά, πνπ είλαη φρη κφλν θνκκάηη ηεο πξνζσπηθήο ηνπο ηαπηφηεηαο, αιιά θαη θηήκα φιεο ηεο αλζξσπφηεηαο. Γηα λα απνθεπρζεί ινηπφλ ε θαηαζηξνθή ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο (απφ ηελ παγθνζκηνπνίεζε, ηελ ηερλνινγηθή εηζβνιή θαη ηε βηνκεραλνπνίεζε), είλαη αλαγθαία ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ ρσξψλ ηνπ θφζκνπ πνπ ζα βαζίδεηαη ζηελ εθαξκνγή δηεζλψλ ζπκθσληψλ θαη απνθάζεσλ. 1.3.3 Η δπάζη ηος ςμβοςλίος ηηρ Δςπώπηρ Σελ ίδηα πεξίνδν πνπ μεθίλεζε ηελ δξαζηεξηφηεηά ηεο ε Οπλέζθν, θαη ζπγθεθξηκέλα ηελ ίδηα ρξνληά, (1954), αξρίδεη λα δξαζηεξηνπνηείηαη ζηνλ ρψξν ηεο 26 Νηφξα Ν. Κφλζνια, Ζ Γηεζλήο Πξνζηαζία ηεο Παγθφζκηαο Πνιηηηζηηθήο Κιεξνλνκηάο, εθδ. άθθνπια, ζει. 69 27 Unesco,Declaration of Mexico, 1982 27

πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο, έλαο νξγαληζκφο ν νπνίνο παξφιν πνπ δελ έρεη παγθφζκηα εκβέιεηα, έρεη κηα δηεπξπκέλε παλεπξσπατθή επίδξαζε θαη ην έξγν ηνπ επεξεάδεη γεληθφηεξα ηηο εμειίμεηο ζηνλ ρψξν. Οη πξσηνβνπιίεο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο μεθηλάλε κε ηελ Δπξσπατθή Πνιηηηζηηθή Σύκβαζε, ε νπνία θαη απνηειεί ηελ πξψηε επξσπατθή ζπκθσλία ζε δηαθξαηηθφ επίπεδν πνπ ξπζκίδεη πνιηηηζηηθά ζέκαηα 28. ην πξψην άξζξν ηεο χκβαζεο εηζάγεηαη ε έλλνηα ηεο θνηλήο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο Δπξψπεο, ελψ ηνλίδεηαη ε άπνςε πσο θάζε ζπκβαιιφκελν θξάηνο πξέπεη λα ζεσξεί ηα αγαζά πνιηηηζηηθήο αμίαο πνπ βξίζθνληαη ζην έδαθφο ηνπ θηήκα ηεο θνηλήο επξσπατθήο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, θαη θαηά ζπλέπεηα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ηα θαηάιιεια κέηξα γηα ηελ πξνζηαζία ηνπο 29. Σέινο, ε δξαζηεξηφηεηα ηεο πεξηφδνπ θιείλεη ην 1969 κε ηελ πξσηνβνπιία ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο, πνπ πξνρσξψληαο έλα αθφκα βήκα πξνο ηελ νινθιήξσζε ηεο θαλνληζηηθήο ηνπ δξάζεο, πηνζεηεί ηελ Σύκβαζε γηα ηελ πξνζηαζία ηεο Αξραηνινγηθήο Κιεξνλνκηάο 30. Ζ χκβαζε ξπζκίδεη ζέκαηα πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηηο αλαζθαθέο, ηελ θαηαγξαθή, ηε δεκνζίεπζε θαη ηε δηαθίλεζε ησλ αξραηνινγηθψλ επξεκάησλ, ελψ ηνλίδεηαη ραξαθηεξηζηηθά πσο ε αξραηνινγηθή θιεξνλνκηά νθείιεη λα πξνζηαηεχεηαη αξρηθά απφ ην εθάζηνηε αξκφδην θξάηνο, αιιά θαη απφ θνηλνχ κε φια ηα επξσπατθά θξάηε, ζεκειηψλνληαο έηζη ηελ αξρή ηεο ζπλεξγαζίαο ζηνλ ρψξν ηεο πξνζηαζίαο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο 31. Σν 1975, κε πξσηνβνπιία πάιη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο, ζπλεθιήζε ζην Άκζηεξληακ πλέδξην γηα ηελ Δπξσπατθή Αξρηηεθηνληθή Κιεξνλνκηά, ζην νπνίν θαη έγηλε δεθηφο ν Δπξσπατθφο Υάξηεο ηεο Αξρηηεθηνληθήο Κιεξνλνκηάο. Οη αξρέο ηνπ Υάξηε απεηέιεζαλ ηε βάζε γηα ηελ κεγάιεο ζπνπδαηφηεηαο Γηαθήξπμε ηνπ Άκζηεξληακ. ηελ Γηαθήξπμε αλαιχεηαη ιεπηνκεξεηαθά ε έλλνηα ηεο νινθιεξσκέλεο ζπληήξεζεο ησλ κλεκείσλ, πνπ δελ έρεη ζηφρν απιά ηε ζπληήξεζή ηνπο, αιιά θαη 28 Ζ χκβαζε επηθπξψζεθε απφ ηελ Διιάδα κε ην λφκν 4194/61 (ΦΔΚ/Α/166) 29 European Cultural Convention, 1954 30 Ζ Διιάδα ηελ επηθχξσζε κε ην λφκν 1127/81 (ΦΔΚ/Α/32) 31 European Convention on the Protection of the Archaeological Heritage, 1969 28

ηελ ελζσκάησζή ηνπο ζηνλ πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ ηεο πεξηνρήο ζηελ νπνία βξίζθνληαη. Δπίζεο, γίλεηαη ζαθέο φηη ε νινθιεξσκέλε πξνζηαζία δελ αθνξά κφλν κεκνλσκέλα πνιηηηζηηθά κλεκεία, αιιά επίζεο πφιεηο ή ρσξηά ηζηνξηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ ελδηαθέξνληνο 32. Ζ Γηαθήξπμε ηνπ Άκζηεξληακ, έβαιε ηα ζεκέιηα γηα ηε δηακφξθσζε κηαο θαηλνχξγηαο λννηξνπίαο φζνλ αθνξά ηελ πξνζηαζία ηεο αξρηηεθηνληθήο θιεξνλνκηάο ε νπνία θαη απνθξπζηαιιψζεθε, δέθα ρξφληα κεηά, ζε έλα θείκελν κε κεγαιχηεξε λνκηθή θαη ζεζκηθή ηζρχ, ηελ Σύκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Αξρηηεθηνληθήο Κιεξνλνκηάο ηεο Δπξώπεο 33 πνπ ππνγξάθεθε ζηε Γξαλάδα ην 1985. ηε χκβαζε ηεο Γξαλάδαο γηα πξψηε θνξά δηαηππψλεηαη έλαο αξθεηά επξχο νξηζκφο γηα ηελ αξρηηεθηνληθή θιεξνλνκηά (πνπ κπνξεί λα είλαη κλεκεία, αξρηηεθηνληθά ζχλνια θαη ηφπνη πνπ παξνπζηάδνπλ ηζηνξηθφ, αξραηνινγηθφ, θαιιηηερληθφ, θνηλσληθφ ή ηερληθφ ελδηαθέξνλ), κε ζπλέπεηα λα δηεπξχλεηαη ην αληηθείκελν ηεο πξνζηαζίαο ηεο χκβαζεο 34. Παξάιιεια, θαζηεξψλεηαη πιένλ ε αξρή ηεο νινθιεξσκέλεο πξνζηαζίαο, ελψ ελδπλακψλεηαη θαη ε αξρή ηεο δηεπξσπατθήο ζπλεξγαζίαο γηα ηελ πξνζηαζία ηεο αξρηηεθηνληθήο θιεξνλνκηάο. 1.3.4 Οι πιο ππόζθαηερ ππυηοβοςλίερ ζηην πποζηαζία ηηρ πολιηιζηικήρ Κληπονομιάρ : Οςνέζκο, ςμβούλιο ηηρ Δςπώπηρ και άλλοι Γιεθνείρ Οπγανιζμοί Απφ ην μεθίλεκα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80, θαη θπξίσο απφ ην 1985 θαη κεηά αξρίδεη θαη εηζάγεηαη κηα λέα αληίιεςε γηα ην ηη πεξηέρεηαη ζηνλ φξν πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά. Δίδακε σο ηψξα, ζε πνιιέο πκβάζεηο θαη πζηάζεηο λα πεξηγξάθεηαη θάησ απφ ηνλ φξν πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά έλα επξχ ζχλνιν αγαζψλ, πνπ είρε σζηφζν λα θάλεη πεξηζζφηεξν κε ηζηνξηθά θαη αξραηνινγηθά κλεκεία ή αληίζηνηρνπ ελδηαθέξνληνο αληηθείκελα. Μηα ζεηξά απφ θαηλνχξγηεο πζηάζεηο αιιά θαη θφξα κε αληηθείκελν ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο αξρίδνπλ λα ινγίδνπλ σο 32 Declaration of Amsterdam, 1975 33 Δπηθπξψζεθε απφ ηελ Διιάδα κε ην λφκν 2039/92 (ΦΔΚ/Α/61) 34 Convention for the Protection of the Architectural Heritage of Europe, 1985 29

πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά θα άυια αγαζά, φπσο ηξαγνχδηα ή αθφκα θαη ζξεζθεπηηθέο πεπνηζήζεηο. Μηα ραξαθηεξηζηηθή χζηαζε πνπ πηνζεηήζεθε ην 1989 θαη κπνξεί λα καο δψζεη λα θαηαιάβνπκε απηή ηε λέα ηάζε ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ είλαη ε Σύζηαζε ηεο Οπλέζθν γηα ηε Γηαθύιαμε ηνπ Παξαδνζηαθνύ θαη Λατθνύ Πνιηηηζκνύ 35. Ζ χζηαζε ζεσξεί σο ιατθφ ή παξαδνζηαθφ πνιηηηζκφ ην ζχλνιν ησλ βαζηδφκελσλ ζηελ παξάδνζε δεκηνπξγηψλ κηαο πνιηηηζηηθήο θνηλφηεηαο. Σα θξηηήξηα θαη νη αμίεο απηνχ ηνπ πνιηηηζκνχ είλαη δπλαηφλ λα κεηαδίδνληαη πξνθνξηθά, κε ηε κίκεζε ή θαη κε άιια κέζα, ελψ σο κνξθέο ηνπ ζεσξνχληαη κεηαμχ άιισλ ε γιψζζα, ε ινγνηερλία, ε κνπζηθή, ν ρνξφο, νη ηειεηνπξγίεο, ηα έζηκα, ε αξρηηεθηνληθή θαη άιιεο ηέρλεο. Σν πεξηερφκελν ηεο χζηαζεο είλαη εμαηξεηηθά ελδηαθέξνλ αλαθνξηθά κε ηελ πξνζηαζία ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ πνπ δελ έρνπλ πιηθή ππφζηαζε, θαζψο είλαη ε πξψηε θνξά πνπ γίλεηαη κλεία γη απηά ζε λνκηθφ θείκελν 36 (είδακε λσξίηεξα πσο γίλεηαη αλαθνξά ζε απηφ ην είδνο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ζηε Γηαθήξπμε ηνπ Μεμηθνχ, πνπ είλαη φκσο έλα θείκελν ρσξίο λνκηθή επηξξνή). Σν 1992, δηεμάγεηαη ζηε Μάιηα ε Σξίηε Δπξσπατθή Γηάζθεςε ησλ Τπεπζχλσλ γηα ηελ Πνιηηηζηηθή Κιεξνλνκηά Τπνπξγψλ. Αληηθείκελν ηεο Γηάζθεςεο ππήξμε ε πξνζηαζία ησλ αξραηνινγηθψλ ρψξσλ πνπ βξίζθνληαη κέζα ζηηο ηαρχηαηα αλαπηπζζφκελεο ζχγρξνλεο πφιεηο, ελψ πξνηάζεθαλ ηξφπνη γηα ηελ απνθπγή ζπγθξνχζεσλ ζρεηηθά κε ηηο ρξήζεηο γεο. Πξντφλ ηεο Γηάζθεςεο ππήξμε ε Σύκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Αξραηνινγηθήο Κιεξνλνκηάο, πνπ απεηέιεζε νπζηαζηηθά αλαζεψξεζε ηεο χκβαζεο ηνπ 1969, έηζη ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζηα ζχγρξνλα δεδνκέλα ηεο πνιενδνκηθήο θαη νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Ζ ζεκαληηθφηεξε πξνζζήθε ζηε ζπγθεθξηκέλε χκβαζε ππήξμε ην άξζξν (5), ζην νπνίν γίλεηαη ιφγνο γηα ηελ νινθιεξσκέλε ζπληήξεζε ηεο αξραηνινγηθήο θιεξνλνκηάο κέζα απφ ηε ζπλεξγαζία αξραηνιφγσλ θαη ππεπζχλσλ γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ ζρεδίσλ αλάπηπμεο 37. 35 Recommendation on the Safeguarding of Traditional Culture and Folklore, 1989 36 Γεψξγηνο Απνζηνιάθεο, Πξνζηαζία Αξραηνηήησλ θαη Θξεζθεπηηθά Μλεκεία, Πξφηππεο Θεζζαιηθέο Δθδφζεηο, Σξίθαια, Αζήλα 2002, ζει.30 37 European Convention for the Protection of the Archaeological Heritage of Europe, (Revised), 1992 30