ΑΝΑΛΥΣΗ. Ισορροπία αρματικού δυναμικού. Η αναγκαιότητα της προμήθειας των M1A1 Abrams

ΑΝΑΛΥΣΗ Ισορροπία αρματικού δυναμικού Η αναγκαιότητα της προμήθειας των M1A1 Abrams Η είδηση της θετικής αμερικανικής στάσης για την παραχώρηση μεταχειρισμένων M1A1 Abrams, κατόπιν παλαιότερου ελληνικού αιτήματος, δημιούργησε, λόγω και της κακής συγκυρίας έναν μικρό σάλο, που όμως αποπροσανατόλισε το θέμα από την πραγματική του διάσταση, που δεν είναι άλλη από το ότι τα άρματα αυτά είναι απολύτως απαραίτητα για τον Ελληνικό Στρατό. Η ανάγκη μάλιστα θα γίνει μεγαλύτερη τα επόμενα χρόνια και θα κορυφωθεί προς το τέλος της δεκαετίας, περίοδος που δεν προβλέπεται να υπάρχει επαρκής οικονομική ανάκαμψη για άλλες λύσεις. Του Φαίδωνα Γ. Καραϊωσηφίδη και Θοδωρή Ψυρρή Θα πρέπει να ομολογήσουμε ότι ο τίτλος του άρθρου θα είναι σωστός μόνον εάν η λέξη «Ισορροπία» μπει μέσα σε εισαγωγικά, καθώς μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας δεν υπήρχε ποτέ ισοζύγιο στον αρματικό τομέα. Το τελευταίο βέβαια, σε καθολική βάση δεν ήταν, ούτε και είναι δυνατό ή απαραίτητο και ο Ελληνικός Στρατός, χωρίς άλλα χερσαία μέτωπα προσπαθεί από το 1974 να διατηρήσει ισορροπία στη γραμμή αντιπαράθεσης του Έβρου, όπου και συγκεντρώνεται πρακτικά όλο το αρματικό δυναμικό του. Αντίθετα ο τουρκικός στρατός διατηρεί ισχυρές δυνάμεις και σε άλλες περιοχές της τουρκικής επικράτειας, κάτι που σίγουρα γεννά την βάση για μεγάλη συζήτηση σχετικά με τον αριθμό των αρμάτων που είναι τελικά απαραίτητος στο μέτωπο του Έβρου για την αντιμετώπιση ή υλοποίηση ελιγμών, που όμως ξεφεύγει από τους σκοπούς του παρόντος άρθρου. Ακόμη όμως και τα όσα θα μπορούσαν να προκύψουν από μια τέτοια συζήτηση, όχι μόνο δεν αναιρούν αλλά επιβεβαιώνουν τα όσα παρουσιάζονται παρακάτω. Για να γίνει περισσότερο κατανοητή η μακροχρόνια ελληνική προσπάθεια στον τομέα των αρμάτων μάχης μέχρι σήμερα αλλά και οι μελλοντικές ανάγκες, θα πρέπει να γυρίσουμε πίσω στα μέσα της δεκαετίας του 80 για μια χρονολογική αποτύπωση της κατάσταση στον αρματικό τομέα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Έτσι το 1986 ο ΕΣ διέθετε ονομαστικά 1800 περίπου άρματα μάχης, εκ των οποίων 350 M47, 1250 M48 (συμπεριλαμβανομένων και 250 περίπου M48A5), 190 AMX-30 και 106 Leopard 1GR. Αν εξαιρέσουμε τα M47 (πολλά από τα οποία ήταν ήδη σε εφεδρεία), τα περισσότερα από τα άρματα μάχης αφορούσαν συστήματα με πυροβόλο των 90 mm και τα μόλις το ένα τρίτο έφερε πυροβόλο των 105 mm. Την ίδια στιγμή, ο

τουρκικός στρατός διατηρούσε τουλάχιστον 3.700 άρματα μάχης σε υπηρεσία, από τα οποία 900 M47, 1.100 M48A1/A3, 1.600 M48A5 και 77 Leopard 1. Στατιστικά, εξαιρώντας και πάλι τα Μ47, διέθετε πυροβόλο των 105 mm περίπου σε περισσότερα από τα μισά άρματά του. Η αριθμητική αναλογία όμως των ικανότερων αρμάτων με πυροβόλο των 105 mm ήταν 1:3 σε βάρος της Ελλάδας. Δέκα χρόνια αργότερα, το 1996, η Ελλάδα διατηρούσε 1.735 άρματα (303 Μ48Α5, 400 Μ48Α5MOLF, 357 M60A1, 312 M60A3, 105 Leopard 1GR, 170 Leopard 1V και 77 LEO 1A5), ενώ η Τουρκία διέθετε πάνω από 3.600 άρματα (1370 Μ48Α5Τ1, 183 Μ48Τ5, 751 Μ48Α5Τ2, 274 M60A1, 658 M60A3, 170 Leopard 1Α1 και 227 Leopard 1Α3) (σημ. 1). Μέσα δηλαδή σε μια δεκαετία το διαμέτρημα των 90 mm είχε πλέον εξαφανιστεί και αυτό των 105 mm καθιερώθηκε καθολικά, αλλά το πιο ανησυχητικό στη παραπάνω σύγκριση δεν είναι τόσο οι αριθμοί, όσο το γεγονός ότι η Τουρκία απολάμβανε μιας σαφούς ποιοτικής υπεροχής, ειδικά στον κρίσιμο τομέα του νυκτερινού αγώνα. Έτσι έναντι των 712 ελληνικών αρμάτων με θερμικό περισκόπιο (Μ48A5 MOLF και M60A3), η Τουρκία μπορούσε να αντιπαρατάξει περισσότερα από 1.400 (M 48A5T2 και M60A3). Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα 77 ελληνικά Leopard 1A5, αν και είχαν παραληφθεί σαν οχήματα, δεν απέκτησαν θερμικά περισκόπια (καθώς είχαν παραδοθεί από τα γερμανικά αποθέματα χωρίς αυτά) παρά μόλις την περίοδο 1998-1999. Το σημαντικότερο όμως στοιχείο για την ανάλυσή μας είναι ότι η ενίσχυση του ελληνικού αρματικού δυναμικού την περίοδο 1986-1996 προήλθε από δυο παράγοντες. Ο πρώτος ήταν το πρόγραμμα αναβάθμισης M48A5 με το σύστημα MOLF, αλλά ο δεύτερος αφορούσε την εισαγωγή σε υπηρεσία των M60Α1/Α3 από παραχωρήσεις αμερικανικών πλεονασμάτων, ένα γεγονός που έρχεται σε άμεση αντιστοιχία με την θέμα των M1A1 σήμερα. Επιλέξαμε σαν χρονικά σημεία αναφοράς το 1986 και το 1996, καθώς οι χρονιές αυτές αποτυπώνουν χαρακτηριστικά τις εξελίξεις του αρματικού δυναμικού Ελλάδας-Τουρκίας, με την πλάστιγγα να γέρνει αποφασιστικά υπέρ της δεύτερης μέσα στην δεκαετία του 90, αποκτώντας πέραν της αριθμητικής και σαφή ποιοτική υπεροχή. Η ελληνική αντίδραση στις εξελίξεις ήταν η απόκτηση από γερμανικά πλεονάσματα την περίοδο 1997-2002 192 επιπλέον Leopard 1A5. Έτσι τη συγκεκριμένη περίοδο και μέχρι το 2002 ο στόλος των 269 αρμάτων αυτού του τύπου που αποκτήθηκε με πολύ μικρό συγκριτικά κόστος, έγινε ο πυρήνας της προσπάθειας ποιοτικής αντιστάθμισης, έναντι της τουρκικής υπεροχής. Τα Leo 1A5, κυρίως με το προηγμένο Σύστημα Ελέγχου Βολής STN ATLAS EMES-18 και το θερμικό ηλεκτρο-οπτικό σύστημα κατόπτευσης της Carl Zeiss ήταν το καλύτερο άρμα στην ευρύτερη περιοχή για σχεδόν μια δεκαπενταετία, τουλάχιστον μέχρι και την εμφάνιση των πρώτων ελληνικών Leopard 2A4 το 2006.

Η προσπάθεια βελτίωσης της ποιότητας του ελληνικού αρματικού δυναμικού όμως όχι μόνο συνεχίστηκε αλλά κορυφώθηκε, όπως είναι γνωστό στις αρχές της δεκαετίας του 2000, με το πρόγραμμα του νέου άρματος μάχης αλλά και με μια σειρά παράπλευρων σχετικών ενεργειών. Το τελευταίο, μετά από την ιδιαίτερα μακροχρόνια διαγωνιστική διαδικασία απέδωσε τελικά τα 170 Leopard 2HEL, αντισταθμιστικά οφέλη για τα οποία υπήρξαν και επιπλέον 82 Leo 1A5, ενώ μια διακρατική συμφωνία τον Αύγουστο του 2005 προσέθεσε 150 ακόμη άρματα του τύπου/ Έτσι η συνολική δύναμη των Leopard 1A5 στον Ελληνικό Στρατό έφτασε τα 500, αντικαθιστώντας στον κύριο όγκο των μονάδων του Έβρου τα M60Α1, αλλά και M60A3 TTS. Το αποφασιστικότερο όμως βήμα για την κατακόρυφη βελτίωση του αρματικού δυναμικού και μάλιστα σε πλήρη αρμονία με τις συνολικές εξελίξεις, ήταν η συμφωνία απόκτησης των 183 Leopard 2A4, της αποκαλούμενης «ενδιάμεσης λύσης». Τα 130 μάλιστα από αυτά αξιοποιήθηκαν μετά από εργοστασιακή συντήρηση στο 304ΠΕΒ, βάζοντας τις βάσεις για την υποδομή και την εμπειρία υποστήριξης του τύπου στην Ελλάδα (κρατήστε αυτό κατά νου για την συνέχεια της ανάλυσης). Στο σημείο αυτό η Τουρκία, αμέσως μετά τις ελληνικές πρωτοβουλίες που έβαζαν πλέον μαζικά στην περιοχή άρματα με πυροβόλο των 120 mm, προχώρησε στην άμεση απόκτηση των 298 Leopard 2A4 από τα γερμανικά αποθέματα (όταν οι παραδόσεις ολοκληρώθηκαν το 2009, ο αριθμός τους πιστεύεται ότι ανήλθε σε 339, βλέπε και σημείωση 4). Η κίνηση αντιστάθμιζε, τουλάχιστον εν μέρει την ελληνική προσπάθεια ποιοτικής υπεροχής και μάλιστα κάποιοι θεωρούν ότι ήταν και κίνηση ματ, καθώς αντίθετα με την ελληνική αγορά των Leopard 2HEL που βέβαια είχε σαν αποτέλεσμα και την προμήθεια των Leo 2A4, ήταν σχετικά μικρού κόστους. (σημ. 2) Να σημειώσουμε μάλιστα εδώ ότι η συμφωνία της Τουρκίας προέβλεπε την άμεση και μαζική μεταφορά των αρμάτων στους τουρκικούς σχηματισμούς μετά από επιθεώρηση και γενική συντήρηση στην Γερμανία. Το πιο σημαντικό όμως ήταν ότι, αντίθετα από την ελληνική πρακτική σχετικά με τα πυρομαχικά (ένα θέατρο του παραλόγου που συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας), οι Τούρκοι προχώρησαν στην άμεση αγορά ποσοτήτων πυρομαχικών των 120 mm για την άμεση αξιοποίηση των νέων αρμάτων τους. Για την Τουρκία όμως η προμήθεια των Leo 2A4 ήταν μια «παρέκκλιση» στον σχετικό προγραμματισμό, για την αντιμετώπιση των ελληνικών πρωτοβουλιών καθώς είχε ήδη σε εξέλιξη από την αρχή της δεκαετίας ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα αναβάθμισης των δυνατοτήτων του στόλου των τουρκικών Leopard 1 και M60, σαν συνέχεια των αντίστοιχων προγραμμάτων για M48Α5 (Μ48Α5Τ1 & M48A5T2) που είχε ήδη υλοποιήσει την δεκαετία του 80 και 90. Να υπενθυμίσουμε ότι το πρόγραμμα των πρώτων αφορούσε το Leopard 1 Volcan για 164 άρματα (162 συν δυο πρωτότυπα ή σύμφωνα

με άλλες πηγές συνολικά 171) με σύμβαση ύψους 160 εκατομμυρίων δολαρίων προς την ASELSAN που υπογράφηκε τον Ιανουάριο του 2002. Αν και προβλεπόταν αρχικά να ολοκληρωθεί το 2006, τα πρώτα άρματα άρχισαν να παραδίδονται μόλις το 2005 και τα τελευταία εντάχθηκαν στις τουρκικές μονάδες το 2009 (σημ. 3). Το δεύτερο πρόγραμμα, που αφορά τα M60A1, υπογράφηκε τον Μάρτιο του 2002 και είχε κόστος 690 εκατομμυρίων δολαρίων με ανάδοχο την ισραηλινή ΙΜΙ για την μετατροπή 170 αρμάτων στο επίπεδο Μ60 Sabra ΙΙΙ. Αντίθετα με το μάλλον μετριοπαθές πρόγραμμα Volcan, το πρόγραμμα Sabra III υιοθετούσε πρώτα από όλα πυροβόλο των 120 mm MG253, εξελιγμένο ΣΕΠ και θερμικό σύστημα κατόπτευσης, νέο κινητήρα ΜΤU των 1.000 ίππων με ημιαυτόματο κιβώτιο μετάδοσης κίνησης, σημαντικά βελτιωμένο σύστημα ανάρτησης και κατακόρυφη αύξηση της βαλλιστικής προστασίας του άρματος. Αν και αυτό το πρόγραμμα καθυστέρησε τόσο με την κατασκευή και δοκιμή των πρωτοτύπων, όσο και με την παραγωγή τους, οι παραδόσεις ξεκίνησαν το 2008 και στην συνέχεια επιτάχυναν για να ολοκληρωθούν τον Απρίλιο του 2010. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι την δεκαετία του 90 υπήρξαν σκέψεις και στον ΕΣ για πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των Leopard 1GR και Leopard 1V, σαν συνέχεια του προγράμματος MOLF στα M48, αλλά η πρόθεση δεν υλοποιήθηκε καθώς έγινε δυνατή η προμήθεια ικανού αριθμού Leopard 1A5 για να καλυφθούν οι ανάγκες. Έτσι τα παλαιότερα αυτά άρματα ολοκλήρωσαν την «ζωή» τους με μετατροπή σε εκδόσεις υποστήριξης ή διαλύθηκαν και αξιοποιήθηκαν σαν ανταλλακτικά. 29 Μαρτίου Στο τέλος της δεκαετίας του 2000 (πρακτικά μέχρι και σήμερα) η κατάσταση του αρματικού δυναμικού Ελλάδας Τουρκίας παρουσιάζει μια εικόνα που είναι μεν διαφορετική από αυτή από της δεκαετία του 90, αλλά διατηρεί αντιστοιχία με τις δυο χρονικές περιόδους που παρουσιάσαμε παραπάνω. Σε αυτήν κυριαρχούν πλέον το άρματα με πυροβόλο των 120 mm, όπου η Τουρκία αντιπαρατάσσει περισσότερα από 500 Leo 2A4/M60 Sabra III (σημ.4), έναντι των 353 ελληνικών Leo 2 (183 Leo 2A4 και 170 Leo 2HEL). Δεν θα σταματήσουμε σε συγκρίσεις τεχνολογικής υπεροχής ανάμεσα στους επιμέρους τύπους, που σαφώς υπάρχουν, καθώς δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία για την παρούσα ανάλυση. Το σημείο αναφοράς όμως για την θέση που υποστηρίζουμε είναι ακριβώς αυτή η μεταβολή στο διαμέτρημα πυροβόλου των αρμάτων από τα 105 mm στα 120 mm. Οι ευρύτερες τουρκικές προθέσεις στον τομέα αυτό βέβαια είχαν ήδη διαφανεί με το πρόγραμμα του «εθνικού άρματος μάχης», αργότερα γνωστό σαν Altay. Το πρόγραμμα αυτό με προοπτική κατασκευής 1000 αρμάτων, αλλά και η μαζική εισροή Leo 2A4 στο τουρκικό οπλοστάσιο, αναχαίτισαν τον εκσυγχρονισμό περαιτέρω M60 σαν Sabra III, κατάσταση που σφραγίστηκε βέβαια μέσα στο 2010 με τις εξελίξεις στις σχέσεις Άγκυρας Τελ Αβίβ. Εδώ βέβαια να σημειώσουμε και την τουρκική πρόθεση για τον εκσυγχρονισμό

των Leopard 2A4 στο πρότυπο Leopard 2 NG - New Generation που αναλύουμε στο σχετικό πλαίσιο. Στην αρχική σχεδίαση της αναβάθμισης του αρματικού δυναμικού του ΕΣ με το Νέο Άρμα Μάχης Leo 2HEL αλλά και τα Leo 2A4 στη συνέχεια, οι οραματιστές της είχαν ελπίσει ότι και με τα Leopard 1A5 σε υπηρεσία αλλά κυρίως με μελλοντικές προμήθειες επιπλέον γερμανικών αρμάτων, θα υπήρχε για πρώτη φορά στα χρονικά- ομογενοποίηση υλικού αλλά και υψηλό επίπεδο μαχητικής ικανότητας. Δυστυχώς οι ελπίδες αυτές διαψεύστηκαν σύντομα, καθώς η αδυναμία εξεύρεσης κονδυλίων μετά την μεγάλη αφαίμαξη του νέου άρματος και των προβλημάτων με την ικανοποίηση των απαιτήσεων πυρομαχικών απέτρεψαν την υλοποίηση τέτοιων επόμενων βημάτων. Στον τομέα αυτό βέβαια υπάρχει θέμα αδιαφορίας της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΘΑ στις εκκλήσεις του ΓΕΣ στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Έτσι τα γερμανικά αποθέματα Leo 2A4 αλλά και κάποιες μικρότερες ποσότητες που διατέθηκαν στην αγορά από άλλες χώρες δεν κατέστη δυνατόν να αποκτηθούν και οι σχετικές δυνατότητες εξεύρεσης αρμάτων του τύπου σε ικανές ποσότητες έχει εξαντληθεί για το ορατό τουλάχιστον μέλλον. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει πλέον διαθέσιμη, μεγάλη δεξαμενή Leopard 2 για ένα τέτοιο μελλοντικό ενδεχόμενο, παρά μόνο εάν η Γερμανία διαλύσει στο σύνολο τους τεθωρακισμένους και μηχανοκίνητους σχηματισμούς, αν και τότε οι μνηστήρες για μεταχειρισμένα άρματα θα είναι πολλοί. Οι διαρκείς αρματικές ανάγκες Αν και είναι σχεδόν σίγουρο ότι οι παρούσες οροφές στον τομέα των αρμάτων μάχης του ΕΣ θα συρρικνωθούν τα επόμενα χρόνια, εντούτοις και με όλες τις δυνατές προβλέψεις, για την διατήρηση των απαιτούμενων δυνάμεων, κάποια από τα παλαιότερα άρματα θα πρέπει να αντικατασταθούν. Βασική υποψηφιότητα για μια τέτοια εξέλιξη (και με δεδομένο ότι τα Μ60 θα αποσυρθούν ολοκληρωτικά χωρίς αντικατάσταση) θέτουν τα 400 M48A5, των οποίων η υποστήριξη είναι ήδη δύσκολη και θα γίνει ακόμη δυσκολότερη στο μέλλον. Στα άρματα αυτά, τα περισσότερα κύρια υποσυστήματα, συμπεριλαμβανομένου του ΣΕΠ αντιμετωπίζουν ήδη σοβαρό πρόβλημα καθώς οι αρχικοί κατασκευαστές έχουν πάψει να τα υποστηρίζουν ή δεν υπάρχουν καν πια. Αν και αρχικά η κυριότερη επίπτωση μιας τέτοιας κατάστασης είναι το αυξανόμενο κόστος, σύντομα υπάρχουν επιπτώσεις και στην επιχειρησιακή διαθεσιμότητα, κάτι που συμβαίνει ήδη. Θα πρέπει μάλιστα να σημειωθεί ότι μετά τα M48 MOLF, σε επόμενη φάση και πιθανότατα προς το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας, η ίδια κατάσταση θα ισχύει και για τα Leopard 1A5. Για να καλυφθεί λοιπόν το κενό που θα αφήσουν πίσω τους τα M48 MOLF και εν μέρει και τα M60, υπάρχει η ανάγκη εισόδου σε υπηρεσία αριθμού

νέων αρμάτων (όχι απαραίτητα σε αντιστοιχία 1:1) που θα μπορέσει να ικανοποιήσει τις επιχειρησιακές ανάγκες. Με δεδομένο ότι δεν υπάρχει απολύτως καμία πιθανότητα υλοποίησης κάποιου προγράμματος νέου άρματος στο μέλλον, αντίστοιχο με αυτό των Leopard 2HEL, θα πρέπει να αναζητηθούν άλλες λύσεις. Μια από τις θεωρητικά- πιθανές λύσεις θα ήταν η υλοποίηση ενός προγράμματος εκσυγχρονισμού ή και βελτίωσης της μαχητικής ικανότητας των υφιστάμενων αρμάτων M48 MOLF/M60. Ένα νέο ΣΕΠ αλλά και βασικά απάρτια και υποσυστήματα θα μπορούσαν να αποκτηθούν μέσω μεταφοράς τεχνογνωσίας ή ακόμη και να σχεδιαστούν εγχώρια Η ηλικία όμως και η κατάσταση των αρμάτων αυτών, είναι αποτρεπτικός παράγοντας για οποιαδήποτε περαιτέρω επένδυση πάνω τους, εκτός της περίπτωσης βέβαια που δεν θα υπήρχε άλλη διέξοδος. Άλλωστε δεν φαίνεται να υπάρχουν τα σχετικά κονδύλια τώρα ή στο άμεσο μέλλον. Η άλλη λύση, που έχει εφαρμοστεί επανειλημμένα στην Ελλάδα είναι η απόκτηση μεταχειρισμένων αρμάτων, νεώτερων σε ηλικία και σε καλύτερη κατάσταση από τα αποσυρόμενα που θα καλύψουν τις ανάγκες για τα επόμενα 20-25 χρόνια. Την λύση αυτή και μάλιστα χωρίς αρχικό κόστος χρήσης έρχεται να προσφέρει η, γνωστή ήδη σε κάποιες λεπτομέρειές της, αμερικανική αποδοχή του ελληνικού αιτήματος για την παραχώρηση 400 M1A1 Abrams. Τα υπέρ και κατά μιας «ευκαιρίας» Πέρα από τις όποιες άλλες λεπτομέρειες ή διαστάσεις της αμερικανικής χειρονομίας, η απόκτηση των μεταχειρισμένων αρμάτων έχει μια σειρά από πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα που πρέπει να αναλυθούν πριν μπορέσει κανένας να καταλήξει εάν πρόκειται για μια ευκαιρία και μάλιστα μεγάλη ή όχι. Η εισαγωγή σε υπηρεσία στον ΕΣ ενός νέου τύπου άρματος προφανώς δεν βοηθά προς την κατεύθυνση της πολυτυπίας, αν και τα M1A1 θα αντικαταστήσουν σταδιακά τα M48 MOLF, ενώ και τα M60 αναμένεται να αποσυρθούν στο μέλλον. Έτσι οι τύποι αρμάτων μάχης στον Ελληνικό Στρατό θα είναι τελικά λιγότεροι από ότι είναι σήμερα. Ευχής έργον φυσικά θα αποτελούσε η απόκτηση επιπλέον Leopard 2A4, αλλά όπως προαναφέραμε δεν υπάρχουν πλέον διαθέσιμα αποθέματα και η ευκαιρία αφέθηκε εγκληματικά να χαθεί στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας. Ακόμη όμως και εάν υπήρχαν σήμερα δεν διαθέτουμε πλέον τις δυνατότητες χρηματοδότησης αγοράς τους, καθώς οι πιθανότητες δωρεάν παραχώρησης θα ήταν μάλλον λίγες όταν τα άρματα αυτά μπορούν να πουληθούν στην διεθνή αγορά. Αντίθετα τα M1A1, σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες δεν έχουν αρχικό κόστος κτήσης με δαπάνη μόνο της μεταφοράς τους στην Ελλάδα. Θεωρούμε ότι η αναφερόμενη «δεξαμενή» 1500 τουλάχιστον αρμάτων από όπου γίνεται η ελληνική επιλογή είναι ικανή για να αποδώσει αρκετά

«ετοιμοπόλεμα» Abrams για να καλυφθεί η απαίτηση των 400 αρμάτων και να οδηγηθούν απ ευθείας στις μονάδες. Προφανώς η επένδυση στα M1A1 είναι μακροχρόνια, απαιτώντας κονδύλια στην σύσταση σχετικής υποδομής τεχνικής υποστήριξης και αποθέματος ανταλλακτικών, εκπαιδευτικών βοηθημάτων και εκπαίδευσης προσωπικού. Η δαπάνη για την σχετική υποδομή, που θα αντικαταστήσει αυτήν των αρμάτων που θα αποσυρθούν από υπηρεσία, δεν είναι προφανώς ευκαταφρόνητη, αλλά θα ενταχθεί στο Κόστος Κύκλου Ζωής (ΚΚΖ) των αρμάτων που αναμένεται να υπηρετήσουν τις ελληνικές ανάγκες τουλάχιστον για 20-25 χρόνια ή και περισσότερο, όπως έκαναν και οι προκάτοχοί τους, τα Μ48Α5. Στον τομέα της υποστήριξης θα πρέπει να υπογραμμιστεί η ιδιαιτερότητα του Μ1Α1 με τον αεριοστρόβιλο κινητήρα, μια αρχική επιλογή έναντι ντιζελοκινητήρων που παραμένει αμφιλεγόμενη μέχρι τις μέρες μας. Συγκριτικά με τους τελευταίους, παρουσιάζει μεγαλύτερη κατανάλωση και μάλιστα ακριβότερου, αεροπορικής «ποιότητας», καυσίμου που απαιτεί και ειδική διαχείριση μεταφοράς και αποθήκευσης συγκριτικά με το ντίζελ, που θα επιβαρύνει επίσης την είσοδο σε υπηρεσία και χρήση των αρμάτων. Ο AGT-1500 μαζί με το κιβώτιο αυτόματης μετάδοσης κίνησης X1100-3B και τα απαιτούμενα παρελκόμενα λειτουργίας αποτελεί ένα ενιαίο «πακέτο», στην ίδια μορφή με τους συνδυασμούς κινητήρων ντίζελ-κιβωτίων των άλλων σύγχρονων αρμάτων, που αφαιρούνται σαν ολοκληρωμένες μονάδες από το άρμα. Οι απαιτήσεις συντήρησης βασίζονται σε χρονοδιαγράμματα και διαδικασίες αεροπορικών κινητήρων, όπου η ελληνική εμπειρία είναι περιορισμένη. Αυτός είναι και ο τομέας, μαζί βέβαια με τα άλλα κύρια υποστήματα του άρματος που θα πρέπει να γίνει η μεγαλύτερη επένδυση από την ΕΣ, αν και η αμερικανική πλευρά θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά στην υποστήριξή του αλλά και την επίλυση προβλημάτων. Ειδικά για τους κινητήρες, ο Αμερικανικός Στρατός βασίζεται σε μια εκτεταμένη υποδομή ανακατασκευής τους στο Anniston Army Depot σε συνεργασία με την βιομηχανία, που είναι αμφίβολο τεχνικά ή και οικονομικά ότι είναι δυνατόν να αντιγραφεί στην Ελλάδα. Έτσι ο AGT-1500 και η συντήρησηυποστήριξή του είναι ένα ακανθώδες θέμα στον ζήτημα των M1A1, που πρέπει όμως να ειδωθεί υπό το πρίσμα μιας μακροχρόνιας εμπλοκής και επένδυσης στο άρμα. Μια άλλη σημαντική δαπάνη είναι αυτή των πυρομαχικών, που αφορά βέβαια συνολικά την δημιουργία αποθεμάτων 120 mm, μιας και το διαμέτρημα αυτό, μετά την εισαγωγή σε υπηρεσία των Abrams θα γίνει κυρίαρχο στον ΕΣ. Αντίστοιχες ανάγκες είχαν φυσικά υπάρξει με την αλλαγή διαμετρημάτων και στο παρελθόν από τα 90 mm στα 105 mm. Στην περίπτωση εκείνη σημαντικές ποσότητες είχαν αποκτηθεί μετά τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου και μέσα στην δεκαετία του 90 από αμερικανικές παραχωρήσεις, που συμπληρώθηκαν

αργότερα και από αγορές, ειδικά όταν τα Leopard 1A5 άρχισαν να αυξάνουν σε αριθμό. Προφανώς μια τέτοια λύση, τουλάχιστον με τις αρχικές ανάγκες θα πρέπει να αναζητηθεί και σήμερα, αν και η μακροχρόνια αντιμετώπιση του θέματος των πυρομαχικών των 120 mm θα πρέπει να περάσει μέσα από εγχώρια παραγωγή. Υπάρχουν αρκετοί που εκφράζουν αντιρρήσεις στην απόκτηση των M1A1, για μια σειρά λόγων. Κάποιοι θεωρούν ότι οποιαδήποτε επένδυση στον τομέα της Άμυνας υπό το πρίσμα της σημερινής οικονομικής κατάστασης είναι απαγορευτική, υποστηρίζοντας μάλιστα ότι τα Abrams θα έλθουν απλά να προστεθούν στον όγκο των άλλων αρμάτων μάχης που ο ΕΣ θα αδυνατεί να υποστηρίζει, κάνοντας την επιχειρησιακή τους διαθεσιμότητα αμφίβολη. Υπογραμμίζουν μάλιστα ότι η εισαγωγή του νέου τύπου άρματος παρά το γεγονός ότι δεν έχουν αρχικό κόστος αγοράς- θα απομυζήσει ακόμη περισσότερο τις ήδη εξανεμισμένες δυνατότητες του Ελληνικού Στρατού, χειροτερεύοντας την κατάσταση συνολικά. Οι ανησυχίες αυτές δεν μπορούν να απορριφθούν εύκολα καθώς έχουν σαφώς βάση, αν και η αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών από τον ΕΣ εντάσσεται στο ζήτημα της συνολικής αναδιοργάνωσής του. Μέρος της τελευταίας θα πρέπει να είναι φυσικά και η εξέταση της μείωσης των «οροφών» του αρματικού δυναμικού ώστε να μην ευημερούν μόνο οι αριθμοί, κάτι που θα γίνει ευκολότερο με την εισαγωγή σε υπηρεσία των ικανότερων Abrams. Μια άλλη βέβαια μερίδα «αντιρρησιών» που εξακολουθεί να συζητά για «γερμανική τυποποίηση» και προγράμματα νέου άρματος, προφανώς βρίσκεται εκτός τόπου και χρόνου. Η απόκτηση M1A1, με όλα τα παραπάνω και χωρίς να παραβλέπονται τα προβλήματα αποτελεί μια μεγάλη ευκαιρία για τον Ελληνικό Στρατό να αντιμετωπίσει κάποιες από τις ανάγκες του, ακόμη και σε καιρό δεινής κρίσης. Είναι μια ευκαιρία περιορίσει το άνοιγμα της ψαλίδας στον τομέα του αρματικού δυναμικού με την Τουρκία, τουλάχιστον για το ορατό μέλλον. Επιπλέον, το γεγονός ότι τα Abrams είναι ο μόνος τύπος αρμάτων που προβλέπεται να βρίσκεται διαθέσιμος σε ικανές ποσότητες και στο μέλλον, αφήνει προοπτικές και για επιπλέον προμήθειες όταν υπάρξει θέμα αντικατάστασης και των Leopard 1A5, που δεν είναι απομακρυσμένο. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Ήδη από το 1992 ίσχυε η συνθήκη CFE (Convencional Forces Europe) που περιόριζε τις οροφές διαφόρων οπλικών συστημάτων στις χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Για τον τομέα των αρμάτων μάχης οι οροφές για Ελλάδα και Τουρκία ήταν αντίστοιχα 1.735 και 2.795. Η Άγκυρα όμως εκμεταλλευόμενη την γεωγραφική θέση της και εκτός Ευρώπης είχε επιτύχει την εξαίρεση μιας ζώνης στα νοτιοανατολικά της χώρας, όπου οι δυνάμεις που έδρευαν εκεί (και θεωρητικά δεν μπορούσαν να μετακινηθούν

εκτός αυτής) δεν προσμετρούνται στις οροφές της CFE. Έτσι ο τουρκικός στρατός διατηρούσε 1000 περίπου επιπλέον των περιορισμών άρματα. Για τον Ελληνικό, τουλάχιστον στον τομέα των αρμάτων, δεν υπήρξαν αλλαγές από την εφαρμογή της CFE, καθώς το ελληνικό αρματικό δυναμικό ήταν και προ CFE κατώτερο της οροφής που επιβλήθηκε. 2. Κάποιοι θεωρούν ότι η Ελλάδα δεν θα έπρεπε να είχε τότε επενδύσει το τεράστιο κονδύλι που απαιτήθηκε για το Νέο Άρμα Μάχης και θα έπρεπε να είχε επιδιώξει την απόκτηση μεταχειρισμένων αρμάτων Leopard 2A4, που την περίοδο μετά το 2002 υπήρχαν σε ποσότητες στην αγορά. Υπάρχουν μάλιστα και αυτοί που υποστηρίζουν ότι η απόφαση της Ελλάδας να προχωρήσει στο πρόγραμμα του νέου άρματος με την προμήθεια των Leopard 2HEL και Leopard 2A4 κλιμάκωσε τους εξοπλισμούς στον συγκεκριμένο τομέα, που διαφορετικά θα είχαν κινηθεί στο επίπεδο του εκσυγχρονισμού αρμάτων με πυροβόλο των 105 mm. 3. Το σύστημα ελέγχου βολής με το συναφές παθητικό ηλεκτρο-οπτικό σύστημα κατόπτευσης Volcan, που ολοκλήρωσε η Aselsan έδινε στα Leopard 1 πρώιμης παραγωγής δυνατότητα διεξαγωγής αγώνα ημέρα/νύκτα και με αντίξοες καιρικές συνθήκες και υψηλή πιθανότητα πρώτου πλήγματος εναντίον κινούμενων στόχων ακόμη και με το άρμα κινούμενο. 4. Ο ακριβής αριθμός των τουρκικών Leopard 2A4 δεν είναι επιβεβαιωμένος, καθώς η Άγκυρα, την περίοδο που σάρωσε τα γερμανικά αποθέματα, είχε διαπραγματευτεί πέραν των αρχικών 298 της συμφωνίας του 2005 και 41 επιπλέον άρματα. Κάποιες πηγές αναφέρουν ότι αυτά, εάν τελικά αποκτήθηκαν ίσως αφορούσαν απόθεμα για την μετατροπή σε άρματα εκδόσεων υποστήριξης. ΠΛΑΙΣΙΟ Leopard 2 NG Η Aselsan σαν επικεφαλής μιας ομάδας τουρκικών εταιριών παρουσίασε στην έκθεση IDEF 2011 τον περασμένο Φεβρουάριο αυτή την πρόταση για ένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού μέσου ζωής των τουρκικών Leopard 2A4. Αν και σε μεγάλο βαθμό βασίζεται στην εμπειρία που έχει αποκτηθεί από το πρόγραμμα των Leopard 1 Volkan (γνωστών και σαν Leopard 1T), εντούτοις προχωρεί αρκετά βήματα παραπέρα με σκοπό να αυξήσει τις μαχητικές ικανότητες των αρμάτων αυτών, καθιστώντας τα ικανά να αντιμετωπίσουν τις επιχειρησιακές προκλήσεις για τα επόμενα 10-15 χρόνια, σαν ενδιάμεση λύση στην υλοποίηση του προγράμματος του νέου άρματος Altay.

Το ιδιαίτερα φιλόδοξο πρόγραμμα ξεκινά από την βάση του γνωστού προβλήματος που αντιμετωπίζουν τα οπλικά συστήματα στην διάρκεια της «ωφέλιμης ζωής» τους, την απαξίωση δηλαδή των υποσυστημάτων τους λόγω παλαιότητας, την αδυναμία υποστήριξης, αλλά και την συνεπαγόμενη αύξηση του κόστους χρήσης, πλέγμα που όπως αναλύσαμε στο κύριο μέρος του άρθρου αντιμετωπίζει έντονα και ο ΕΣ. Εδώ δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι τα Leopard 2A4, αν και εξακολουθούν να βρίσκονται σε ευρεία χρήση, άρα και να υποστηρίζονται σε ότι αφορά τα υποσυστήματά τους από τις κατασκευάστριες εταιρίες, δεν παύουν όμως να είναι άρματα που κατασκευάστηκαν την περίοδο 1985 1992, ενώ τα περισσότερα προέρχονται από ανακατασκευή παλαιότερων παρτίδων παραγωγής. Έτσι είναι συστήματα που κουβαλούν στις πλάτες τουλάχιστον δυο δεκαετίες χρήσης με όλες τις σχετικές επιπτώσεις. Υπό αυτό το πρίσμα, η Τουρκία εμφανίζεται (όπως άλλωστε και σε άλλες περιπτώσεις) ιδιαίτερα προβλεπτική στο να διατηρήσει τα Leopard 2A4 αξιόμαχα και επιχειρησιακά διαθέσιμα για το ορατό μέλλον, στηριζόμενη μάλιστα στην εγχώρια βιομηχανία. Στα πλαίσια αυτά, το Leopard 2NG προτείνει την πλήρη αντικατάσταση όλων των ηλεκτρονικών και ηλεκτροπτικών συστημάτων, αλλά και των ηλεκτρομηχανικών και ηλεκτροϋδραυλικών συγκροτημάτων (που συνήθως παραβλέπονται στις αναφορές στην αξιοπιστία και την μαχητική ικανότητα ενός άρματος, ενώ παίζουν πρωταρχικό ρόλο) με νέα, τουρκικής σχεδίασης και παραγωγής. Πιθανολογείται ότι κάποια από αυτά αποτελούν εκδόσεις αυτών που θα χρησιμοποιηθούν στο πρόγραμμα Altay, επιτυγχάνοντας έτσι τεράστια οφέλη στην τυποποίηση υλικού και την μείωση του συνεπαγόμενου κόστους. Στον τομέα των ηλεκτρονικών, το Leopard 2NG φέρει το νέο Σύστημα Ελέγχου Πυρός της Aselsan NGFCS (Next Generation Fire Control System) με δυο ανεξάρτητα συγκροτήματα περισκοπίων ημέρας-νύκτας, ένα για τον αρχηγό πληρώματος CPP (Commander s Panoramic Periscope, με δυνατότητα περιστροφής 360 μοιρών) και ένα για τον πυροβολητή GP (Gunner s Periscope) αντίστοιχα. Κάθε συγκρότημα, που είναι πλήρως σταθεροποιημένο περιλαμβάνει μια οπτική διάταξη απ ευθείας θέας (με δυο πεδία 20 μοίρες/x3 και 5 μοίρες/x12) και διασύνδεση είτε με κάμερα ημέρας (CCD) είτε θερμική κάμερα υψηλής ευκρίνειας, αποστασιόμετρο λέιζερ και βαλλιστικό υπολογιστή με υποδομή αυτόματης μεταβίβασης στόχων ανάμεσά τους. Με βάση αυτόν τον εξοπλισμό, όπου κάθε συγκρότημα έχει αυτόνομες δυνατότητες, το Leopard 2 NG μπορεί να εκτελεί αντιαρματικό αγώνα «hunter-killer», όπου ο αρχηγός πληρώματος, ψάχνει για στόχους και τους μεταβιβάζει στον πυροβολητή ή εκτελεί μόνος την βολή, ενώ και ο τελευταίος μπορεί να αναζητεί και φυσικά να προσβάλει στόχους ανεξάρτητα. Ιδιαίτερα καλά εξοπλισμένη είναι και η θέση του οδηγού με το νέο ηλεκτρο-οπτικό σύστημα DDS (Driver s Sight System), όπου εκτός του απ ευθείας οπτικού καναλιού, υπάρχει διασύνδεση με δυο θερμικές κάμερες (για

τον εμπρός και το πίσω τομέα) αλλά και μια κάμερα ημέρας για οπισθοπορία, αυξάνοντας κατακόρυφα της δυνατότητες μηχανοδήγησης. Σύμφωνα με την Aselsan το Leopard 2NG φέρει και Σύστημα Διοίκησης και Ελέγχου (ΣΔΕ) χωρίς να έχει ανακοινωθεί ο τύπος, αν και πιθανότατα θα είναι μια έκδοση του TCCIS (Tank Command Control Information System) της STM. Το σύστημα διασυνδέει κάθε τερματικό με το δίκτυο ελέγχου και διοίκησης του τουρκικού στρατού και παρέχει προηγμένη αντίληψη της τακτικής κατάστασης (με απεικόνιση φίλιων και εχθρικών μονάδων) καθώς και πλήθος ζωτικών πληροφοριών για την σχεδίαση αποστολής και την λήψη αποφάσεων. Σημαντική βελτίωση όμως στην πρόταση υπάρχει στον τομέα της παθητικής προστασίας με πρόσθετη θωράκιση σε αρθρωτά τμήματα (το σύστημα AMAP- Advanced Modular Armor Protection της γερμανικής IBD Deisenroth Engineering) που τοποθετούνται κυρίως στον πύργο (που αλλάζει πλέον μορφή), αλλά και σε σημεία του σκάφους. Το Leopard 2 NG όμως αποκτά και πλευρικές «ποδιές» για την προστασία των ερπυστριών, «κλωβό» slat armour κατά των RPG στο πίσω τόξο και αντιθραυμαστική επένδυση στο εσωτερικό (spall liner). Στον τομέα της αυτοπροστασίας περιλαμβάνεται προειδοποιητής λέιζερ, που σύμφωνα με την Aselsan είναι διασυνδεδεμένος με το σύστημα ελέγχου βολής, ενεργοποιώντας άμεσα τους εκτοξευτές καπνογόνων, αλλά δίνοντας και την δυνατότητα επιλογής περιστροφής του περισκοπίου του αρχηγού πληρώματος και στην συνέχεια του πυροβόλου προς την κατεύθυνση της απειλής. Το πυροβόλο L44 των 120 mm παραμένει το ίδιο (χωρίς να αποκλείεται μελλοντικά η αντικατάστασή του), ενώ τοποθετείται ένας τηλεχειριζόμενος πύργος στην οροφή με εναλλακτικό οπλισμό, είτε πυροβόλο των 7,62 mm ή 12,7 mm, είτε αυτόματο βομβιδοβόλο, ανάλογα με τις τακτικές ανάγκες. Σύμφωνα πάντα με την Aselsan, κατασκευάζονται δυο πρωτότυπα του Leopard 2 NG, το πρώτο από τα οποία αναμενόταν να ξεκινούσε δοκιμές στο τέλος του 2011. Με την ολοκλήρωσή τους θα υπογραφεί και το σχετικό συμβόλαιο με την SSM, κατά τα φαινόμενα για το σύνολο των τουρκικών Leopard 2A4.