Σφαιρική αντιμετώπιση των διασπαστικών συμπεριφορών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση Χρήστος Σκαλούμπακας Ειδικός Παιδαγωγός M.Ed. Μονάδα Διαταραχών Προσοχής, Υπερκινητικότητας & Μάθησης Παιδοψυχιατρικό Τμήμα - Νοσοκομείο Παίδων Π. & Α. Κυριακού Αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης της ΔΕΠΥ
Ο έφηβος στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση Αναζήτηση μεγαλύτερης αυτονομίας Τάσεις αμφισβήτησης της εξουσίας Σεξουαλικές ανησυχίες Υψηλότερες ακαδημαϊκές απαιτήσεις από το σχολείο Πιο απρόσωπο σχολικό περιβάλλον Έμφαση από τους εκπαιδευτικούς στο «τι» διδάσκουν και όχι τόσο στο «πώς» Ισχυροποίηση της παρέας ως παράγοντα επιρροής
ΔΕΠΥ και Διασπαστικές Διαταραχές Διαταραχή Προκλητικής Εναντίωσης Διαταραχή Διαγωγής 21-60% 20-40% ΔΕΠΥ
Διασπαστικές Διαταραχές Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή Συχνά ξεσπάσματα θυμού Συχνοί καυγάδες με ενηλίκους Συχνά αψηφά ενεργά ή αρνείται να συμμορφωθεί με αιτήματα ή κανόνες των ενηλίκων Συχνά ενοχλεί εσκεμμένα ανθρώπους Συχνά κατηγορεί τους άλλους για δικά του σφάλματα ή κακή διαγωγή Συχνά είναι εύθικτος ή ενοχλείται εύκολα από τους άλλους Συχνά είναι θυμωμένος ή μνησίκακος Συχνά είναι εκδικητικός
Διασπαστικές συμπεριφορές Διαταραχή Διαγωγής - Συχνά φοβερίζει, απειλεί ή τρομοκρατεί άλλους - Συχνά ξεκινά σωματικούς καυγάδες - Έχει χρησιμοποιήσει κάποιο όπλο που μπορεί να προκαλέσει σοβαρή σωματική βλάβη σε άλλους - Έχει φερθεί σκληρά σωματικά σε ανθρώπους ή ζώα - Έχει επιτεθεί σε άνθρωπο για να τον κλέψει - Έχει εξαναγκάσει κάποιο άτομο σε σεξουαλική δραστηριότητα μαζί του ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ - Έχει εσκεμμένα βάλει φωτιά με σκοπό να προξενήσει σοβαρή ζημιά - Έχει εσκεμμένα καταστρέψει περιουσία άλλων
Διασπαστικές Συμπεριφορές Διαταραχή Διαγωγής ΑΠΑΤΗ ή ΚΛΟΠΗ - Έχει διαρρήξει σπίτι, αυτοκίνητο ή κτίριο - Συχνά λέει ψέματα για να αποκτήσει πράγματα ή να πετύχει χάρες ή για να αποφύγει υποχρεώσεις. - Έχει κλέψει αντικείμενα αξίας χωρίς να επιτεθεί σε κάποιο θύμα ΣΟΒΑΡΕΣ ΠΑΡΑΒΑΣΕΙΣ ΚΑΝΟΝΩΝ - Συχνά μένει έξω τη νύχτα παρά τις γονεϊκές απαγορεύσεις (με αρχή πριν τα 13 έτη)
Διασπαστικές συμπεριφορές Διαταραχή Διαγωγής - Έχει φύγει από το σπίτι και διανυκτερεύει εκτός σπιτιού τουλάχιστον δύο φορές, ενώ ζούσε στο πατρικό σπίτι - Συχνά κάνει «κοπάνα» από το σχολείο (με αρχή πριν τα 13 έτη)
Πειθαρχικές κυρώσεις Στο άρθρο 27 του Π.Δ. 104/1979 (23 Α') περιγράφονται τα είδη των κυρώσεων που είναι οι ακόλουθες: α) παρατήρηση β) επίπληξη γ) ωριαία απομάκρυνση από το διδασκόμενο μάθημα δ) αποβολή από τα μαθήματα μέχρι 3 ημερών ε) αποβολή από τα μαθήματα μέχρι 5 ημερών και τέλος στ) αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος.
Αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος Αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος Έχουμε δεδομένα για το πόσο αποτελεσματική είναι στην τροποποίηση της συμπεριφοράς του μαθητή ; Βελτίωση της συμπεριφοράς του μαθητή στο καινούργιο σχολείο; Ουσιαστική ένταξη στο νέο σχολείο χωρίς την επανάληψη της αλλαγής περιβάλλοντος; ή Μεταφορά του προβλήματος σε άλλο περιβάλλον χωρίς να υποστηρίζεται ο μαθητής στην υιοθέτηση λειτουργικότερων συμπεριφορών
Μελέτη Περίπτωσης Ο Ν.Κ. μαθητής της Β Γυμνασίου Διαγνωσμένος με ΔΕΠΥ & Εναντιωματική Διαταραχή στην Στ δημοτικού Φυσιολογική-Υψηλή νοημοσύνη Φυσιολογικό Μαθησιακό Προφίλ Μιλά συχνά στην τάξη χωρίς να ζητήσει άδεια Σηκώνεται χωρίς δικαιολογία την ώρα του μαθήματος Πειράζει συμμαθητές του την ώρα του μαθήματος Στο διάλειμμα παρενοχλεί σεξουαλικά μια συμμαθήτριά του Αντιμιλά στους καθηγητές Απουσιάζει αδικαιολόγητα την ώρα του μαθήματος Φοιτά στο τέταρτο κατά σειρά σχολείο, ενώ έχει αλλάξει σχολικό περιβάλλον δύο φορές στην Α γυμνασίου και άλλη μία φορά στη Β Γυμνασίου.
Πειθαρχική αντιμετώπιση Ακολουθείται η λογική του άρθρου 27 του ΠΔ 104/1979: παρατήρηση, επίπληξη, ωριαία απομάκρυνση από το διδασκόμενο μάθημα, αποβολή από τα μαθήματα μέχρι 3 ημερών, αποβολή από τα μαθήματα μέχρι 5 ημερών και τέλος αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος. Όμως Δεν δίνονται ευκαιρίες για τη διδασκαλία επιθυμητών συμπεριφορών - θεωρείται ότι τα παιδιά αυτής της ηλικίας έχουν κατακτήσει αυτές τις συμπεριφορές εμπειρικά. Μαθητές με ΔΕΠΥ δεν μαθαίνουν εύκολα από την εμπειρία Χρειάζονται άμεση, συστηματική και επαναλαμβανόμενη διδασκαλία. Στη συνεδρίαση του συλλόγου όπου αποφασίζεται η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος πολλοί εκπαιδευτικοί είναι επιθετικοί και αντιμετωπίζουν τον μαθητή ως πρόβλημα συγκεκριμένων συναδέλφων και όχι του σχολείου στο σύνολό του.
Ποιες προσεγγίσεις βοηθούν ; Αναγνώριση/Προσοχή του Εκπαιδευτικού χρησιμοποιείται στρατηγικά για να ενισχύσει επιθυμητές συμπεριφορές Ευκαιρίες για θετική συμμετοχή Δίνουμε τις κατάλληλες πληροφορίες και τροποποιούμε εκπαιδευτικό υλικό και μεθόδους Προσαρμόζουμε τις ασκήσεις στο επίπεδο της τάξης ή και των μαθητών (βλ, διαφοροποιημένη διδασκαλία). Συχνός έλεγχος κατανόησης του υλικού από τους μαθητές (Συνεκτίμηση Μαθησιακών Δυσκολιών) Γρήγορος ρυθμός ελκυστική παρουσίαση
Ποιες προσεγγίσεις βοηθούν ; Χρήση θετικών στρατηγικών για την υιοθέτηση επιθυμητών συμπεριφορών Χρήση τεχνικών αυτο-διαχείρισης (διδασκαλία αυτο-εποπτείας, αυτο-αξιολόγησης χρήση θετικής ενίσχυσης) Ολοκληρωμένα σχολικά συστήματα προαγωγής θετικής συμπεριφοράς
Αντιμετώπιση Διασπαστικής Συμπεριφοράς Πρωτοβάθμια Αντιμετώπιση Σχολείο/Τάξη Όλοι οι μαθητές και το προσωπικό 15% Τριτοβάθμια αντιμετώπιση: Ειδικά-Εξατομικευμένη Αντιμετώπιση για μαθητές με Συμπεριφορές Υψηλού Κινδύνου (5%) 80% μαθητών Δευτεροβάθμια Αντιμετώπιση: Ειδική Αντιμετώπιση σε Ομάδες (15%)
Μάθηση και Διασπαστικές Διαταραχές Συχνά οι Διασπαστικές Διαταραχές εμφανίζονται όταν δεν υπάρχει η κατάλληλη ακαδημαϊκή υποστήριξη π.χ. ο μαθητής αφαιρείται, ενώ ο καθηγητής δίνει οδηγίες, δεν συμμετέχει στην εργασία, διασπάται, προκαλεί προβλήματα, αποβάλλεται από την τάξη
Ολοκληρωμένο σχολικό πρόγραμμα προαγωγής «Θετικών» Συμπεριφορών Σημαντικά σημεία στην εφαρμογή του προγράμματος 1. προληπτική διδασκαλία προσδοκιών του σχολείου αναφορικά με τη συμπεριφορά των μαθητών (a) Αναμενόμενες, κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές διδάσκονται άμεσα και δίνονται ευκαιρίες εξάσκησης στο φυσικό περιβάλλον των μαθητών, ακολουθούμενες από ενίσχυση. 2. σταθερή ενίσχυση τυπικών συμπεριφορών 3. σταθερές συνέπειες για ανεπιθύμητες συμπεριφορές 4. παρακολούθηση των μαθητών σε όλα τα φυσικά για το σχολείο περιβάλλοντα 5. χρήση δεδομένων για την λήψη αποφάσεων